Analiza skutków ekologicznych i

społecznych w Polsce po 1989

roku.

Anna Kopa
Joanna Kołodziej

Koniec lat osiemdziesiątych XX wieku przyniósł Polsce
ogromne zmiany. 4 czerwca 1989 roku odbyły się obrady
Okrągłego Stołu. W ich wyniku odbyły się pierwsze,
częściowo wolne wybory. Wygrała je opozycja, która była
reprezentowana przez Komitet Obywatelski utworzony
przez „Solidarność”. Premierem nowego rządu został
Tadeusz Mazowiecki, a ministrem finansów Leszek
Balcerowicz. Od razu ustalono program odbudowy polskiej
gospodarki, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1990
roku. Z czasem zaczęto nazywać go Planem Balcerowicza.
Miał on za zadanie ustabilizować sytuację ekonomiczną, a
także zmienić system gospodarki w Polsce. Wprowadzono
więc różne ograniczenia i postawiono sobie różne cele,
które z początku wydawały się być nieosiągalne



Pełną liberalizację rynku, likwidację kontroli cen przy
jednoczesnym ograniczeniu płac w formie podatku od
ponadnormatywnych wynagrodzeń w firmach
państwowych (popiwek).



Stabilizację – ograniczenie inflacji i wprowadzenie
stabilnej i wymienialnej waluty jaką miał być dolar wart
9500 zł, przy dewaluacji rocznej na poziomie 9,6 %.



Prywatyzację przedsiębiorstw państwowych.



Niską indeksację płac (0,3-0,4).



Bardzo wysokie oprocentowanie kredytów również
wcześniej udzielonych.



Tylko częściową rewaloryzację oszczędności bankowych.

Plan Balcerowicza był zawarty w

formie ustawy i zakładał m.in. :



Roczna inflacja w 1990 roku miała być na poziomie kilku
%, a w rzeczywistości wyniosła ona 600 %, a zakładany
poziom inflacyjny osiągnął wartość jednocyfrową
dopiero w 1999 roku (zdławienie inflacji miało zająć pół
roku).



Średnie ceny w roku 1990 wzrosły 6-7 krotnie.



Realne płace spadły o 25 %.



Wartość przeciętnej emerytury, czy renty spadła o 19 %.



Dochód netto z rolnictwa na jednego pracującego spadł
o ponad 60 %.



Poniżej minimum egzystencji w 1993 roku było aż 40 %
ludzi.

Efekty Planu Balcerowicza:

Początek transformacji czyli lata 1990-1991 były czasem
recesji dla gospodarki kraju. Spadła bowiem wielkość
produkcji, zmniejszyła się produkcja rolnicza oraz
spadła liczba budowanych mieszkań. Ponad to doszło do
wzrostu cen. Wszystkie te czynniki wpłynęły na
pogorszenie się jakości życia, w szczególności warunków
bytowych znacznej części społeczeństwa. Szczególnie
trudna była sytuacja ludności wiejskiej. Wiele osób, po
upadku PGR-ów (Państwowych Gospodarstw Rolnych),
zostało praktycznie bez środków do życia. Sytuacja w
maoistach tez uległa znacznemu pogorszeniu, głównie z
powodu wzrostu cen oraz wzrostu stopy bezrobocia.
Wiele osób musiało się przekwalifikować by znaleźć
pracę. Nie mniej jednak u znacznej części społeczeństwa
wzrosło poczucie niezadowolenia i zniechęcenia.

Zauważmy, że od początku lat 90. dokonały się głębokie
zmiany w strukturze społeczno zawodowej. Nastąpił
wzrost ludzi pracujących umysłowo, co można
potraktować jako dowód na powolne przekształcenie się
społeczeństwa przemysłowego w poprzemysłowe.
Jednocześnie cały czas zmniejszała się liczba rolników i
robotników, natomiast liczba prywatnych
przedsiębiorców stale rośnie. Największym błędem
Balcerowicza było zmniejszanie inflacji nie zważając na
koszta społeczne, spadek dochodów, masowe bezrobocie
i duży spadek pkb. Te decyzje doprowadziły do
poważnego zubożenia społeczeństwa i bankructwa
przedsiębiorstw, finansowanych ze środków NBP na
zasadzie obligatoryjnego kredytowania, środkami z
obrotowych niskooprocentowanych kredytów (które
automatycznie bardzo podrożały)

Tab.1. Przemiany struktury społeczeństwa polskiego

 

1987

1994-1995 1998-1999

2003

Wyższe kadry kierownicze w
administracji Państwowej;
Dyrektorzy przedsiębiorstw

1,8

1,6

1

2,4

Inteligencja nietechniczna

3,3

3,2

4,5

3,9

Inteligencja techniczna

2,6

2,7

2,4

2,5

Technicy

6,2

4,6

6

6,1

Pracownicy administracyjni
średniego szczebla

10,7

9,5

11,2

13

Pracownicy biurowi

4,6

3,9

3,5

4,1

Właściciele firm

3,6

6,2

6,6

5

Pracownicy placówek
handlowych

7,7

10,6

10,3

12,3

Brygadziści

2,3

1,8

1,9

5

Robotnicy wykwalifikowani

26,3

27,4

24,8

22,4

Robotnicy niewykwalifikowani

5,7

7

7,2

4,6

Pracownicy fizyczni usług

3,9

6

6,4

5,9

Robotnicy rolni

1,5

2

2,1

2,7

Problem społeczny to zjawisko niekorzystne dla
danej społeczności, oceniane przez zbiorowość,
której dotyczy, jako niepożądane,
niebezpieczne i konieczne do wyeliminowania.
Problem społeczny to coś co przeszkadza
większości członków danej społeczności,
przeszkoda dla jej efektywnego
funkcjonowania, rozdźwięk między uznanymi
wzorami a aktualnym stanem rzeczy. Jest to
zjawisko niepożądane, które wydaje się
możliwe do przezwyciężenia przez zbiorowe
działanie.

Czym jest problem

społeczny?

Bezrobocie jest to zjawisko
gospodarcze polegające na
tym, że pewna część ludzi
zdolnych do pracy i
poszukujących jej nie
znajduje zatrudnienia.
Wyróżnia się:



bezrobocie frykcyjne



bezrobocie strukturalne,



bezrobocie technologiczne



bezrobocie klasyczne



bezrobocie koniunkturalne

BEZROBOCIE

Główną przyczyną wystąpienia bezrobocia w Polsce
było Przekształcenie ustroju gospodarczego w 1989
roku przez Leszka Balcerowicza, który ten plan
opracował.
Przez to wiele zakładów uległo sprywatyzowaniu
lub całkowitemu zamknięciu i ludzie stracili prace.
Kolejnymi przyczynami są:



zwolnienia pracowników ze słabszym
wykształceniem lub po prostu nie ma dla nich
miejsc, bo za nich pracują maszyny



wysokie koszty pracy, które nie zachęcają
przedsiębiorców do tworzenia nowych miejsc pracy

Przyczyny bezrobocia w

Polsce:

Stopy bezrobocia i liczba

bezrobotnych w Polsce:

Zbliżonym do bezrobocia zagrożeniem społecznym jest
endemiczna bieda, która oznacza istnienie w kraju
znacznej liczby osób, z różnych przyczyn niezdolnych
do zapewnienia sobie godziwych warunków życia i
uzależnionych od pomocy społecznej. Rozmiary biedy
ocenia się na podstawie umownie przyjętych kryteriów,
z których najbardziej wyrazistym jest tzw. absolutne
minimum życiowe. W Polsce poniżej tego minimum żyje
obecnie około 12% ogółu ludności, czyli około 4 mln
ludzi. Jest to niewątpliwie zjawisko zakłócające
porządek społeczny, gdyż wymaga specjalnych działań
ochronnych nie tylko o charakterze bieżącej pomocy,
lecz także mających na celu przeciwdziałanie
utrwalaniu się biedy przez przenoszenie się jej na
kolejne pokolenia.

Bezdomność to względnie trwała sytuacja
człowieka nie posiadającego własnego
domu, mieszkania, pozbawionego dachu
nad głową, nie posiadającego miejsca
zameldowania, w którym mógłby
zamieszkać .
Wyróżniamy bezdomność: dobrowolną i z
konieczności, bezdomność jawną,
rzeczywistą lub społeczną, ukrytą, utajoną.

BEZDOMNOŚĆ

Na świecie jest około 700 milionów osób bezdomnych.
W Polsce większość bezdomnych stanowią mężczyźni w
wieku 30 - 50 lat. 67% wszystkich bezdomnych posiada
zameldowanie. 74 % jest w wieku produkcyjnym. 25%-
27% to osoby, które są bezdomne tylko na pewien okres
- do trzech lat. 12% bezdomnych nie posiada dachu nad
głową przez około 10 lat. 18,5% to bezdomni z wyboru.
Wykształcenie ma duże znaczenie jako wskaźnik
bezdomności: 36% - wykształcenie podstawowe; 44% -
zawodowe; 18% średnie; 0,7% wyższe.
Problem bezdomności występuje przede wszystkim w
dużych miastach: Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź,
Katowice.

Dane liczbowe:



Sytuacja społeczno - ekonomiczna kraju



Bezrobocie



Kryzys mieszkaniowy,



Brak miejsc w szpitalach i domach opieki społecznej,



Dzieci uciekające z Domów Dziecka, z własnych domów



Brak ośrodków dla zarażonych wirusem HIV.



Patologie społeczne: alkoholizm, przemoc, narkomania



Recydywiści więzienni



Rozpad więzi małżeńskich, zanik uczuć wyższych,
skomplikowany model życia



Przyczyny psychologiczne: bezdomność z wyboru, np. po
śmierci bliskiej osoby; bezradność; doświadczenia przemocy,
agresji we własnym domu.



Utrata domu na skutek wypadków losowych.

Przyczyny bezdomności

:

Uzależnienia– nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś
czynności lub zażywania jakiejś substancji. W praktyce
określenie to ma kilka znaczeń.
Uzależnienia dzielimy na:



Fizjologiczne(to nabyta silna potrzeba stałego zażywania
jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości
fizycznych) np. nikotynizm, alkoholizm, narkomania,
lekomania



Psychiczne( to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania
jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której
niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych
fizjologicznych następstw) np. hazard, gry komputerowe,
telewizja, internet, jedzenie, praca



Społeczne (wiąże się z zażywaniem środków toksycznych
pod wpływem panującej mody lub w grupie ludzi podobnych
do siebie , w kręgach młodzieży z tzw. subkultur. Istotą
zjawiska jest bardzo silne uzależnienie od grupy, co pociąga
za sobą bezwzględne respektowanie panujących w niej
zasad i obyczajów. Skutki tego uzależnienia to np. utrata
pracy, konflikty rodzinne, usunięcie ze

Uzależnienia:

W ostatnich czasach alkoholizm zaczęto traktować jako
syndrom, czy też zespół uzależnienia od alkoholu. Syndrom
ten objawia się przez:



Zminimalizowanie repertuaru zachowań związanych z
piciem



Nieustanne poszukiwanie alkoholu



Zwiększona tolerancja na alkohol



Unikanie tzw. "objawów abstynencyjnych" - poczucie
łaknienia alkoholu, zaburzenia tożsamości, niepokój,
rozdrażnienie



Świadomość przymusu picia



Picie przy każdej okazji



Niekontrolowane spożywanie alkoholu



Koncentracja na alkoholu w codziennym życiu



Luki w pamięci po wypiciu alkoholu, zaburzenia
świadomości.

Alkoholizm

W Polsce istnieje wiele ośrodków terapeutycznych dla
alkoholików i rodzin alkoholowych, działają też grupy
Anonimowych Alkoholików i Kluby Abstynenckie. Obecnie w
takich miejscach leczy się ponad 700 tysięcy nałogowych
alkoholików. Nadal jest to wielka patologia ciążąca nad naszym
narodem. Po alkohol coraz częściej sięgają kobiety i osoby
nieletnie. Zostało opracowanych wiele programów
profilaktycznych, które są wdrażane do nauczania w szkołach
podczas lekcji wychowawczych.
Alkoholizm wywołuje w człowieku agresję i skłania go do
stosowania przemocy. Choroba alkoholowa potrafi skutecznie
rozbić każdą rodzinę. Ten nałóg jest uwarunkowany wieloma
czynnikami: osobowościowymi, małżeńskimi, rodzinnymi,
środowiskowymi. Pogłębiająca się frustracja, problemy w pracy,
a także jej utrata, kłopoty finansowe, nieumiejętność radzenia
sobie w trudnych sytuacjach, brak asertywności, zachłanność,
zazdrość, lęk przed odrzuceniem, obwinianie innych, dążenie
do kłótni, poczucie wyobcowania, brak jakiegokolwiek wsparcia
- oto przyczyny, a jednocześnie skutki alkoholizmu.

Narkomania patologiczne zjawisko społeczne, uzależnienie
spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem leków
(głównie przeciwbólowych środków narkotycznych) albo
innych środków uzależniających (narkotyki, leki uspokajające i
psychotropowe). Charakteryzuje się koniecznością
przyjmowania środka odurzającego, tendencją do stałego
zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym
uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo
przykre doznania abstynencyjne, prowadzące w krańcowych
przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego. Narkomania w
krótkim czasie prowadzi do poważnych zmian psychicznych
pod postacią obniżenia uczuciowości wyższej, degradacji
społecznej, zaburzeń krytycyzmu, osłabienia woli, kłamliwości.
Często staje się przyczyną wejścia na drogę przestępczą.

Narkomania

Jest to mówiąc najprościej stan
uzależnienia od swojej pracy. Przy czym
może to być praca najemna, praca
wykonywana na własny rachunek, jak
również mogą to być zainteresowania
pociągające za sobą konieczność pewnej
pracy. W przypadku pracoholizmu chodzi o
pewną monotematyczność. Taki człowiek
zajmuje się prawie zawsze jednym i tym
samym.

Pracoholizm

To jest cała masa przyczyn. Trudno wydzielić
jedną lub dwie. Wszystko się ze sobą łączy.
Zresztą to, w jaki sposób wychowano nas w
pierwszych latach życia decyduje w dużej
mierze, jak funkcjonujemy w dorosłym życiu.
Jeżeli widzimy otaczający nas świat jako
przyjazny, taki, który da się zorganizować, to
łatwiej przychodzi nam znalezienie granicy
między pracą, a rodziną i czasem wolnym.
Pracoholicy nie mają wolnego czasu, oni
nieustannie coś robią, wiecznie są zajęci.

Jakie są przyczyny

pracoholizmu?

Jest ich bardzo wiele. Dni wolne od pracy
wyzwalają u pracoholików poczucie dyskomfortu,
a nawet cierpienia. Pobyt poza pracą jest tylko
fizyczny, bowiem przez cały czas nurtują ich
natrętne myśli, dotyczące obowiązków
zawodowych. Myśli te obecne są podczas rozmów
z bliskimi, oglądania telewizji czy wykonywania
różnych czynności domowych. Dzwonią często do
pracy, żeby sprawdzić czy wszystko jest w
porządku. Pilnują też, aby zawsze być w zasięgu
telefonu, bo może nagle okazać się, że są
natychmiast potrzebni w pracy.

Jakie są objawy

pracoholizmu?

Najgroźniejsze z nich, często nieuleczalne, to m.in.
AIDS, choroby nowotworowe, choroby układu
krążenia, a także choroby psychiczne, np.
schizofrenia. Ich występowanie wiąże się najczęściej
z uskutecznianiem ryzykownych zachowań - z
rozluźnieniem obyczajowym, niezdrowym trybem
życia (ciężkostrawne jedzenie, brak aktywności
fizycznej, codzienny stres, pośpiech), ubóstwem,
brakiem odpowiedniej wiedzy. Do chorób
psychicznych przyczynia się niskie poczucie własnej
wartości, a także szereg innych czynników:
genetycznych, środowiskowych, wychowawczych.

Choroby współczesnej

cywilizacji:

Od wdrożenia
badań w 1985
r. do 31
grudnia 2012
r. stwierdzono
w Polsce
zakażenie HIV
u 16.314
osób,
odnotowano
2.848
zachorowań
na AIDS;
1.185 chorych
zmarło.

AIDS

Choroby nowotworowe

Poziom przestępczości w Polsce wyznaczony jest
przestępczością o charakterze kryminalnym,(ok. 90% ma
podłoże kryminalne, 10% ma podłoże gospodarcze –
kradzieże rozboje). Przestępczość dominuje w dużych
aglomeracjach miejskich. W strukturze przestępczości
kryminalnej dominują przestępstwa skierowane na zabór
mienia bez użycia przemocy na osobie, ok. 60% ogółu
przestępstw kryminalnych to kradzieże z włamaniem.
Aktualne tendencje rozwojowe przestępstw to wzrost
przestępczości przy użyciu broni palnej i materiałów
wybuchowych na tle rabunkowym a także nasilenie
przestępstw porachunkowych w postaci zabójstw, uszczerbku
na zdrowiu, uprowadzanie osób, rozwój przestępczości
zorganizowanej przypominające struktury mafijne.

Przestępczość

Marginalizacja – wykluczenie z udziału w
życiu społecznym jednostek, grup
społecznych lub w ujęciu globalnym
społeczeństw w stosunku do ich otoczenia
społecznego. Wykluczenie społeczne może
odnosić się do procesu wykluczania
jednostek i grup albo do stanu wykluczenia.
Wykluczenie jest rozumiane jako
niemożliwość bycia uczestnikiem ważnych
społecznie aspektów życia społecznego, jak
gospodarcze, polityczne czy kulturowe.

Wykluczenie społeczne:



które utraciły pracę lub nie mają możliwości jej podjęcia.
Bezrobocie nie tylko wpływa destrukcyjnie na nich samych, ale
wywołuje negatywne zjawiska w społecznościach lokalnych;



zatrudnione w przedsiębiorstwach, które są z różnych przyczyn
przeznaczone do likwidacji. Osoby te żyją w ciągłym zagrożeniu,
godząc się na niskie i nieregularne wynagrodzenia;



utrzymujące się z pracy w sferze budżetowej, zwłaszcza
pracownicy publicznej służby zdrowia, oświaty, kultury,
sądownictwa, administracji. Wraz z degradacją materialną
nastąpił spadek prestiżu zawodowego i pozycji społecznej, a
przez to zwiększyły się możliwości korupcji i przestępczości
wśród tych osób;



utrzymujące się z pracy na roli ze względu na złą sytuację
rolnictwa w kraju. Zjawisko to potęguje fakt pozostawienia na
obszarach dawnych PGR-ów około 370 tys. osób bez możliwości
zatrudnienia w innych dziedzinach gospodarki.

Ze względu na pozycję zawodową i
społeczną grupą najbardziej
podatną na wykluczenie społeczne
są osoby:



rodziny wielodzietne oraz rodziny niepełne z
przewagą matek samotnie wychowujących
dzieci;



osoby upośledzone umysłowo i fizycznie;



dzieci i młodzież wychowujące się w rodzinach
patologicznych;



osoby starsze, utrzymujące się z emerytur i
rent poniżej minimum socjalnego;



osoby z różnych przyczyn "wypaczone"
społecznie, narażone na bezdomność,
alkoholizm, narkomanię, prostytucję itp.

Biorąc pod uwagę kryterium
społeczno-demograficzne najmniej
odporne na zagrożenia społeczne
są:

Typy więzi społecznych:



Więzi Naturalne – Ich źródłem jest wspólne
pochodzenie lub pokrewieństwo członków grupy. Ten
typ więzi nigdy nie wygasa, występuje, np. w rodzinie.



Więzi Zrzeszeniowe – Powstają w wyniku
dobrowolnego zrzeszania się ludzi w różnych
organizacjach, np. stowarzyszeniach bądź związkach
zawodowych.



Więzi Stanowione – Są narzucane z zewnątrz lub
ustanawiane siłą. W przeciwieństwie do więzi
naturalnych, więzi stanowione słabną lub zanikają, gdy
przestają istnieć warunki, w jakich się one wytworzyły,
np. więzienie.

Więź społeczna

Notowane jest osłabienie więzi w ostatnich latach,
a zarazem spadek tegoż bezpieczeństwa
lokalnego. Wpływ na taki stan rzeczy mają między
innymi procesy urbanizacyjne czy chociażby
zmiana modelu funkcjonowania rodziny, np. coraz
rzadziej można spotkać rodziny wielopokoleniowe
w których seniorzy rodziny przejmowali kontrolę
nad społecznością lokalną – rodziną, blokiem, a
nieraz osiedlem. Wraz ze wzrostem aktywności
zawodowej, zmniejsza się zakres wspólnego życia
rodzinnego na rzecz pozarodzinnego, a to jeszcze
bardziej osłabia wzajemne relacje.

Wpływ więzi społecznych na stan

bezpieczeństwa lokalnego

Polskie społeczeństwo staje się coraz bardziej
zróżnicowane. Czynnikiem różnicującym jest głównie
sytuacja finansowa. Ma ona bardzo duży wpływ nie tylko
na jakość życia, ale także na miejsce w hierarchii
społecznej. Drastyczne różnice w poziomie życia, w
możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb
życiowych, w dostępie do edukacji spowodują, że
powstaną „dwie różne Polski”. Jedna z nich będzie Polską
biednych, pełną bezrobotnych absolwentów szkół
ponadpodstawowych, ludzi, których średnie zarobki są
znacznie niższe od średnich zarobków krajowych, druga
– Polską bogatych, dobrze wykształconych osób.
Socjologowie alarmują, że takie zmiany struktury
społecznej doprowadzą do nie wykształcenia się szerokiej
klasy średniej, która stanowi fundament społeczeństwa.

Rozwarstwienie

społeczeństwa

Bibliografi

a

:

•http://www.syryjczyk.krakow.pl/Polityka%20i
%20gospodarka_T.htm

•http://www.bezrobocie.org.pl/x/543528

•http://www.wos.net.pl/struktura-spoleczenstwa-
polskiego.html

•http://www.students.pl/spolecznosc/user/blog/Vash_
Hunter/67593/Przemiany-po-1989-roku-Poznaj-
prawde-o-przyczynach-obecnej-sytuacji-w-Polsce

•http://www.uzaleznienia.efame.pl/uzaleznienie-
spoleczne.php

•http://www.dziennik.com/wiadomosci/artykul/bezrob
ocie-w-polsce-w-dol-ale-ida-zle-czasy