PEDAGOGIKA OGÓLNA

– pojęcie i zakres badawczy

Kwestie terminologiczne

2.Przedmiot badawczy pedagogiki ogólnej i

jej miejsce w pedagogice

a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu
badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce
pedagogiki ogólnej we współczesnej pedagogice
b. „O trudnościach, konieczności i możliwości
istnienia pedagogiki ogólnej” wg.
Dietricha Bennera

Ad 1. Kwestie terminologiczne

Polska

*pedagogika ogólna
*podstawy pedagogiki
*pedagogika teoretyczna
*filozofia wychowania
*filozofia pedagogiki
*pedagogika filozoficzna
*metateoria edukacji
*wstęp do pedagogiki
*wprowadzenie do pedagogiki

•

 

 

Niemcy

*Systematische Paedagogik
-pedagogika systematyczna ( H. Henz)
*Fundamentalpaedagogik
–pedagogika podstawowa
*Allgemeine Paedagogik-pedagogika

ogólna

(W.Flitner, J.F. Herbart, D. Benner)

Francja

*Pedagogie generale –pedagogika ogólna

Włochy

*Pedagogia generale

Rosja

*Osnowy pedagogiki –podstawy pedagogiki
(N. K. Gonczarow )

Anglia

*Foundations of education –podstawy

pedagogiki (G. F. Kneller )

Ad 2.Przedmiot badawczy pedagogiki
ogólnej i jej miejsce w pedagogice
 
a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu
badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce
pedagogiki ogólnej we współczesnej

pedagogice

 
 

*SERGIUSZ HESSEN (1887 – 1950)

Podstawy pedagogiki, Warszawa 1931.

 
-Ścisły związek pomiędzy wychowaniem a kulturą
(„wychowanie jest kulturą jednostki”), stąd
„Pedagogika jest stosowana filozofią, gdyż

wychowanie ma ścisły związek z kulturą…”.

-Pedagogika jest „ogólną teorią wychowania”

(teoria wychowania moralnego, naukowego,
artystycznego, religijnego, gospodarczego)

*Normatywny charakter pedagogiki

BOGDAN NAWROCZYŃSKI (1882 – 1974)

Teoria i praktyka wychowania, Warszawa 1923.

 

-Specyfiką przedmiotu badań pedagogiki ogólnej jest

holistyczne ujmowanie zjawisk i procesów
wychowawczych przy uwzględnieniu teleologii
(normatywny charakter pedagogiki ogólnej).

 
 
 

*KAZIMIERZ SOŚNICKI (1883 – 1976 )

Pedagogika filozoficzna, „Nowa Szkoła”,

Warszawa – Łódź 1946, r. II, nr 10 -12.

 

-Pedagogika ogólna jest działem pedagogiki.
Pedagogika ta porównawczo rozważa

właściwości, charakter i sens
różnorodnych terminów i zagadnień
pedagogicznych.

Prowadzi także refleksję nad mechanizmami

tworzenia się systemów pedagogicznych, które
porównuje i opisuje

( w odróżnieniu od pedagogiki normatywnej).
Pedagogika ogólna jest pedagogiką filozoficzną,

czysto teoretyczną o charakterze
idealistycznym.

-Autor klasyfikacji systemów i kierunków

w pedagogice przełomu XIX/XX w.

(por. K. Sośnicki, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX/XX w.,
Warszawa 1976)

*BOGDAN SUCHODOLSKI ( 1903 – 1992 )

Trzy pedagogiki, Warszawa 1970.

Pedagogika. Podręcznik dla nauczycieli, Warszawa 1980.

 
Pedagogika ogólna –podstawa dla wszystkich

pedagogiki szczegółowych, ścisły związek

z praktyką wychowania( wychowanie jest

zarówno przedmiotem pedagogiki, jak i jej
wytworem).

 

•  

*Wyodrębnienie pedagogiki ogólnej wynika z blokowego

podziału pedagogiki wg. B. Suchodolskiego:

 

Pedagogika

*pedagogika ogólna

*teoria wychowania

*teoria nauczania( dydaktyka)

*historia wychowania

*polityka oświatowa

*pedagogika społeczna itd….

 

 

Pedagogika ogólna zajmuje się:

-podstawami, strukturą i celami wychowania
-motodologią badań
-analizą ogólnych doktryn pedagogicznych
-filozoficzną problematyką wychowania
-dziedzinami, które się jeszcze nie usamodzielniły
 
 

 
 

Pedagogika ogólna wg. B

Suchodolskiego ściśle wiąże się z
antropologią filozoficzną, tj. z
pytaniem:

kim jest człowiek, jaka jest jego

natura?

Za B. Suchodolskim:

filozoficzne koncepcje człowieka:

*Metafizyczna –określa człowieka ze

stanowiska wartości absolutnych;
człowiek jest istotą, która powinna
być taka, jak tego owe wartości
wymagają; religijne i świckie jej
odmiany(platonizm, chrystianizm,
Kartezjusz, Kant…); normatywny
charakter pedagogiki

Empiryczna – określa człowieka z

pozycji jego cech rzeczywistych;
początek:

N. Machiavelli(Książę), M. Montaigne
(analiza własnego postępowania)…
filozofie empiryczne, m. in. T. Hobbes,

D. Hume…

Człowieka jako istota aktywna –

człowiek tworzy swą własną
rzeczywistość i samą siebie

(filozofie materialistyczne, Renesansu,

Oświecenia, filozofia idealistyczna,
np.

F. Hegla, filozofia marksistowska).
 

*STEFAN KUNOWSKI (1907 – 1977)

S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Łódź 1980.

Pedagogika ogólna – jej

wyszczególnienie wynika z pionowej
struktury pedagogiki

wg. autora .

I poziom:

pedagogika praktyczna

(empiryczna, obserwująca)

II poziom:

pedagogika opisowa

(eksperymentalna)

III poziom:

pedagogika normatywna

IV poziom:

pedagogika teoretyczna – ogólna

 

 

Pedagogika ogólna(teoretyczna)

 w oparciu o materiał empiryczny,

eksperymentalny i normatywny

pedagogika ogólna dąży do stworzenia

jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju

człowieka i jego uwarunkowań i w ten

sposób, jako teoria obiektywnie odtwarza

całą rzeczywistość wychowawczą.

 

Współcześnie:

 

*JANUSZ GNITECKI

Możliwość uprawiania pedagogiki jako teorii krytycznej i metateorii, (w): T.

Hejnicka

– Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 1995.

-Pedagogika ogólna – powinna

odpowiadać na pytanie, jakie trzeba
tworzyć warunki dla edukacji, aby
przygotować młode pokolenie do realizacji
ideałów kultury i człowieczeństwa.

- Jest to metateoria jako próba

rekonstrukcji decentrowanego obrazu
współczesnej pedagogiki poprzez
budowanie krytycznej teorii edukacji.

 

*JOANNA RUTKOWIAK

Pedagogika ogólna a struktura i jakość wiedzy o wychowaniu (w): T. Hejnicka –

Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 199 5.

Pedagogika ogólna – określana

mianem podstaw pedagogiki,
wprowadzenia do pedagogiki, wstępu
do pedagogiki, filozofii pedagogiki,
zawiera treści wyjściowe niezbędne
do scharakteryzowania pedagogiki
jako nauki, czyli jej przedmiotu,
zadań, metod badań, podstawowych
pojęć i zagadnień.

 
*STEFAN WOŁOSZYN

S. Wołoszyn, Pedagogika ogólna i metodologia nauk pedagogicznych w Polsce

Ludowej,(w): Stan i perspektywy rozwoju nauk pedagogicznych: zbiór
studiów, red. W . Okoń, Warszawa 1976 .

 

Pedagogika ogólna – zajmuje się

filozoficznymi podstawami i
przesłankami wychowania. Poddaje
krytyce systemy wychowania i
koncepcje pedagogiczne, określa
podstawy pedagogiki, rozważa
metodologiczny charakter pedagogiki
i nauk pedagogicznych.

*WINCENTY OKOŃ

Nowy Słownik Pedagogiczny , Warszawa 2 001.

Pedagogika ogólna – dyscyplina

naukowa zajmująca się podstawami
wychowania, jego strukturą i celami oraz
metodologią badań i
filozoficznymi podstawami edukacji, jak
również analizą doktryn pedagogicznych.

Niekiedy p.o. utożsamia się z pedagogiką

teoretyczną.

*MARIAN NOWAK

Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin 2 0 0 3

,.Pedagogika ogólna jako podst

awy pedagogiki

Jej przedmiotem są podstawy

wychowania rozważane w
perspektywie filozoficzno –
antropologicznej.

Specyficzny sektor i sposób badań

„podstawy pedagogiki” powinny
stanowić kręgosłup, niejako centralny
punkt odniesienia, koordynujący i
chroniący nauki pedagogiczne przed
niebezpieczeństwem rozproszenia
lub zgubienia swojego
pedagogicznego charakteru

(za K. Sośnickim).

Propozycja M. Nowaka:
Pedagogika ogólna = pedagogika o t w ar t

a –postawa ciągłego poszukiwania, stawiania
pytań;

Pedagogika ogólna =pedagogika integralna-

wieloaspektowa i interdyscyplinarna;

Pedagogika ogólna = pedagogika

holistyczna-

całościowa.

b. „O trudnościach, konieczności i

możliwości

istnienia pedagogiki ogólnej” wg.
Dietricha Bennera

 
-Trudności i ryzyko współczesnej

pedagogiki ogólnej w ustaleniu swojego
pola badawczego; spory o ogólną
prawomocność wiedzy pedagogicznej

 
-Zagrożenia (niepowodzenia )w

podejmowaniu dyskusji nad
ukonstytuowaniem pedagogiki ogólnej:

 
1. nie wszyscy pedagodzy mogą

odczuwać potrzebę badań nad
pedagogiką ogólną

2.trudności w dowiedzeniu, że istnieje

„podstawowa idea myślenia i
działania pedagogicznego”

(wielość zadań i różnorodność

kierunków oraz tradycji badań w
naukach o wychowaniu)

3.istnieją różne, konkurujące ze sobą

wyobrażenia praktyki pedagogicznej,
stąd roszczenie pedagogiki ogólnej
do rozwinięcia w sposób systemowy
wewnętrznie spójnych podstaw myśli
o wychowaniu nie jest już
postrzegane jako prawdziwe.

• Aporia( gr. aporia) – bezradność,

trudność, nierozwiązywalny przy
stanie wiedzy problem na drodze
poprawnego rozumowania.

Tradycje w pedagogice aporetycznych

sposobów mówienia i refleksji( od
Sokratesa)

 

Możliwość i konieczność stworzenia

globalnych podstaw myśli pedagogicznej
można wykazać wyłącznie dzięki
odwołaniu do historycznego faktu
istnienia kontrowersyjnego pytania

o osobliwość myślenia i działania

pedagogicznego.

 
 

 
Trudności z porozumieniem

praktyki i
pedagogiki jako nauki

-brak konsensu wśród przedstawicieli

nauk pedagogicznych w sprawie
systemowego powiązania z innymi
naukami

np. dyskusje wokół kryteriów

naukowości

-trudności wyraźnego oddzielenia od

siebie obszarów rzeczywistości i
podstawowych form działania
ludzkiego np. pedagogika, ekonomia,
polityka –często przenikają się
nawzajem, stąd ich autonomiczne
traktowanie jest prawie niemożliwe

-wewnątrz samej pedagogiki –

trudności uporządkowania pól
praktyki i teorii

-wątpliwość w sformułowaniu ogólnej

podstawowej myśli pedagogicznej dla
praktyki i samej
pedagogiki jako nauki o wychowaniu

• Możliwość globalnej, ogólnej

myśli pedagogicznej

-tylko, gdy pedagogikę traktuje

się jako naukę jednorodną,
odróżniającą się od innych nauk,
mającą swoisty przedmiot badań

*Czy status pedagogiki ogólnej nie

jest już możliwy ?

 
*O konieczności i możliwości

istnienia pedagogiki ogólnej…

-istnieją różne, konkretne formy

aktywności pedagogicznej, zawody
związane z pedagogiką, ale brak
jest powszechnie uznawanego
myślenia, wiedzy i umiejętności
pedagogicznych, które by nimi
kierowały i stanowiły
spoiwo

 
-potrzeba pedagogiki ogólnej

wynika z
postrzegania jej jako spoiwa
różnorodnego myślenia i
działania pedagogicznego

-sensowność i konieczność pedagogiki ogólnej

jest konsekwencją stawiania jej na pozycji
postrzegania tez jako twierdzeń
obowiązujących wszystkie działania
pedagogiczne i całość nauk o wychowaniu
( teza otwarta z perspektywy różnicowania się
nauki o wychowaniu na subdyscypliny)

 

 

PEDAGOGIKA OGÓLNA

 

1) ZBYTECZNOŚĆ 2) KONIECZNOŚĆ

 

*BEZRADNOŚĆ *FUNKCJA
WOBEC WIELOŚCI SPAJAĄCA A ZARAZEM
I ROŻNORODNOŚCI KONTROLNA I

NARZUCAJĄCA

MYŚLENIA I DZIAŁANIA SPOSÓB SYNTETYCZNEGO
PEDAGOGICZNEGO MYŚLENIA I DZIAŁANIA

PED.

 

Krytyka powyższych sposobów

uzasadnień…

*Podstawową strukturę myślenia i

działania pedagogicznego da się
wyjaśnić wyłącznie dzięki
ponownemu odwołaniu się do
konieczności, która stanowi
przedrefleksyjną podstawę
pojedynczych działań
pedagogicznych i dyscyplin nauki o
wychowaniu

-nie odwoływanie się do historii i

nauk społecznych, hermeneutyki,
refleksji nad treściami
pedagogicznymi

-konieczność analizy teorii działania i historii

problemu, jako podstawa do sformułowania
myśli wskazującej podstawową strukturę
pedagogiczną zakorzenioną w ludzkim myśleniu
i działaniu - wyjaśnienie niemożności wniknięcia
do niej od strony pojedynczych działań
praktyki pedagogicznej i różnych dyscyplin
nauki o wychowaniu – konieczność wychodzenia
od samego ludzkiego działania, by na nowo
postawić pytanie o podstawową strukturę i
indywidualną logiką praktyki pedagogicznej

*Pedagogika ogólna, posługująca się w/w

argumentacją, nie będzie skazana na rolę
jednej z dyscyplin nauki o wychowaniu,
postrzeganej w efekcie jako całkowicie
zbędna, czy niepożądana. Konfrontowałaby
raczej praktykę pedagogiczną

i naukę o wychowaniu z koniecznością,

która nie jest im narzucona z zewnątrz,
lecz leży u podstaw samego myślenia i
działania pedagogicznego.

*Współczesna pedagogika ogólna

nie jest możliwa bez przejścia
„okrężną drogą” wiodącą przez
historię problemu…

 

Teoria Eugene Finka wyjaśnia determinanty

ludzkiej koegzystencji. Ludzka egzystencja
determinowana jest przez sześć zjawisk:

*ekonomia
*etyka
*polityka
*sztuka
*religia
*pedagogika
 

„Człowiek musi tworzyć i zachować podstawę

swego istnienia poprzez eksploatację i
pielęgnację natury(ekonomia), musi
problematyzować normy i reguły
międzyludzkiego porozumienia, pracować
nad ich dalszym rozwojem oraz je
uznawać(etyka), musi nakreślić projekt swej
społecznej przyszłości i ją
kształtować(polityka), transcenduje swą
teraźniejszość, sięgając estetycznych form
wyrazu(sztuka)

i jest konfrontowany z problemem

nieuniknionego upływu życia otaczających
go ludzi oraz swej własnej śmierci(religia).
Do pracy, etyki, polityki, sztuki i religii
dołącza szósty podstawowy fenomen
-zjawisko wychowania ( pedagogika).
Człowiek tkwi w pewnej relacji pokoleń –
jest wychowywane przez przedstawicieli
wcześniejszych generacji i sam wychowuje
członków następujących po nim pokoleń”.

Do dorosłego czytelnika:

„Powiadacie: -Nuży nas obcowanie z

dziećmi.

Macie słuszność.
Mówicie: - Bo musimy się zniżać do ich

pojęć.

Zniżać, pochylać, naginać, kurczyć.
Mylicie się. Nie to nas męczy.

Ale, że musimy się wspinać do ich

uczuć.

Wspinać, wyciągać, na palcach stawać,

sięgać.

Żeby nie urazić (Janusz Korczak ).