16 – 17. 03.2012r
Podstawy Prawa
Prawo – to zbiór wszystkich obowiązujących w danym państwie norm prawnych.
Norma Prawna – reguła ustanowiona przez państwo, która określa jak należy postąpić w oznaczonych okolicznościach. Elementy normy prawnej podają wszystkie informacje niezbędne do prawidłowego postępowania.
Hipoteza, określa kto jest adresatem normy prawnej, czyli kto ma obowiązek postępować tak jak wyznacza dana norma prawna. Adresaci normy prawnej mogą być różnie opisani np. każda osoba fizyczna, każdy kto ukończył 18 lat. Hipoteza określa tez okoliczności, które jeśli powstaną powodują powstanie obowiązku odpowiedniego postępowania np. podatnik który uzyskał dochód, właściciel jeżeli chce przenieść prawo własności.
Dyspozycja, określa jak ma postąpić adresat normy prawnej gdy zdarzą się okoliczności przewidziane w hipotezie normy np. podatnik który uzyskał dochód musi zapłacić podatek dochodowy do US, właściciel który chce przenieść prawo własności, musi zrobić to w formie aktu notarialnego.
Sankcja, jest konsekwencją jaką ponosi adresat normy prawnej jeśli postąpi wbrew dyspozycji zawartej w normie prawnej.
Np. podatnik który uzyskał dochód, nie zapłaci podatku dochodowego będzie nałożona na niego kara grzywny
Np. przeniesienie własności nieruchomości w formie innej niż akt notarialny będzie nieważne
PRZEPIS PRAWNY- to zdanie w tekście aktu prawnego zredagowane w postacie artykułu, paragrafu, ustępu, punktu, litery w którym prawodawca ustanawia normę prawną.
Np. jeżeli osoba fizyczna nie mogąca czytać ma złożyć oświadczenie woli na piśmie, oświadczenie powinno być złożone w formie aktu notarialnego
Hipoteza- osoba fizyczna nie mogąca czytać, chcąca złożyć oświadczenie woli,
Dyspozycja- musi udać się do notariusza aby złożyć oświadczenie na piśmie,
Sankcja – gdy tego nie zrobi oświadczenie będzie nieważne,
ŹRÓDŁA PRAWA- są to akty prawne wydawane przez organy władzy państwowej, w których zawarte są normy prawne. Akty prawne składają się z przepisów prawnych w których zawarte są normy prawne. Akty prawne są uporządkowane hierarchicznie od aktów najwyższej mocy do aktów niższej mocy.
SYSTEM PRAWA- stanowią wszystkie obowiązujące w danym państwie źródła prawa, regulujące całokształt stosunków społecznych .
GAŁĄŹ PRAWA- stanowi wyodrębnioną z systemu prawa grupę aktów prawnych, regulujących określone stosunki społeczne.
GAŁĘZIE PRAWA:
PRAWO KONSTYTUCYJNE- reguluje ustrój państwa, kompetencje władz państwowych i samorządu terytorialnego oraz określa wolności, prawa i obowiązki obywateli,
PRAWO KARNE- reguluje stosunki w zakresie ochrony państwa i społeczeństwa poprzez określenie katalogu przestępstw i zasad ich ścigania,
PRAWO CYWILNE- reguluje stosunki majątkowe i niemajątkowe osób fizycznych i prawnych. Podstawową zasadą prawa cywilnego jest dobrowolność stosunków i równorzędność podmiotów prawa cywilnego,
PRAWO ADMINISTRACYJNE- reguluje funkcjonowanie administracji państwowej, określając jej prawa i obowiązki względem obywateli. Podstawową zasadą prawa administracyjnego jest przymus stosunków prawnych i brak równorzędności podmiotów, oraz możliwość zastosowania przymusu państwowego
Obok podstawowych gałęzi prawa wyróżniamy:
Prawo pracy
Prawo rodzinne i opiekuńcze
Prawo międzynarodowe
Prawo podatkowe
Prawo bankowe
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH:
Źródła prawa uporządkowane są hierarchicznie. Dzielą się na źródła powszechnie obowiązujące i wewnętrznie obowiązujące. Źródła powszechnie obowiązujące to :
Konstytucja
Umowy międzynarodowe ratyfikowane
Ustawy skodyfikowane
Ustawy nieskodyfikowane
Rozporządzenia z mocą ustawy
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego
Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące
Uchwały – tworzone przez organ kolegialny np. przez Radę Ministrów
Zarządzenia- tworzone przez organ jednoosobowy np. prezesa RM, Ministra
Obowiązują tylko wewnętrznie – tylko jednostki organizacyjne podległe organowi który je wydał.
KONSTYTUCJA - Akt o najwyższej mocy, uchwalany w specjalnej procedurze. Reguluje ustrój polityczny, społeczny, prawa i obowiązki obywateli. Normy zawarte w Konstytucji wyznaczają kierunek tworzenia prawa, z nią muszą być zgodne pozostałe akty prawne.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE - Umowy międzynarodowe stają się źródłem prawa po ratyfikacji, dokonuje jej prezydent po uprzedniej zgodzie sejmu wyrażonej w ustawie. Ratyfikowana umowa jest ogłaszana w DZ.U i obowiązuje w naszym porządku prawnym. Umowa międzynarodowa w przypadku kolizji z ustawą ma pierwszeństwo przed ustawą tylko wtedy gdy Sejm wyraził zgodę na jej ratyfikację w formie ustawy.
USTAWA - Akt prawny uchwalany przez parlament w specjalnej procedurze ustalonej w konstytucji. Mają nieograniczony przedmiotowo charakter normowania- ustawę można wydać w dowolnej sprawie.
ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY - Zrównane są pod względem mocy prawnej z ustawą, wydawane przez Prezydenta na wniosek RM, tylko w przypadku stanu nadzwyczajnego, gdy parlament nie może zebrać się na posiedzenie. Rozporządzenie z mocą ustawy obowiązuje do czasu zebrania się parlamentu, który przyjmuje je lub odrzuca.
ROZPORZĄDZENIA - Akty normatywne wydawane przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie delegacji ustawowej czyli szczególnego upoważnienia konkretnego organu do wydania danego rozporządzenia. Rozporządzenie można wydać tylko na podstawie delegacji ustawowej dlatego mówi się ze są one niesamoistne – gdy uchyli się ustawę to rozporządzenie przestaje obowiązywać. Rozporządzenie rozwija ustawę o kwestie techniczne.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO - Wydawane przez organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej na podstawie upoważnień zawartych w ustawie i obowiązują na obszarze działania tych organów.
VACATIO LEGIS - VACATIO LEGIS – okres od ogłoszenia aktu prawnego do jego wejścia w życie. (spoczywanie, leżakowanie prawa). Czas potrzebny adresatom norm prawnych do zapoznania się z prawem. Długość vacatio legis określona jest w samym akcie zazwyczaj jest to 14 dni ale może być dłużej (stawki podatkowe – 30 dni przed rozpoczęciem kolejnego roku podatkowego).
PUBLIKACJA, OGŁASZANIE
OGŁASZANIE- podanie treści aktu normatywnego do publicznej wiadomości dokonywane przez określony podmiot i w określonej formie ( np. ustawa tylko w Dz.U na polecenie prezesa RM)
PUBLIKACJA- podanie treści aktu normatywnego do publicznej wiadomości bez względu na podmiot który to czyni i formę ( np. Internet, gazeta).
Akty prawne ogłasza się w dziennikach urzędowych:
Dziennik Ustaw – wszystkie powszechnie obowiązujące
Monitor Polski – akty wewnętrzne
Monitor Polski B- sprawozdania finansowe
Dziennik Urzędowe Ministrów, Urzędów Centralnych
PROCES LEGISLACYJNY
To ogół czynności prowadzący do uchwalenia ustawy przez Sejm, Senat, Prezydenta. Składa się on z etapów:
Procedura inicjatywy ustawodawczej,
Prace w Sejmie,
Prace w Senacie,
Prace Prezydenta,
Promulgacja,
Inicjatywa to uprawnienie do przekładania projektów ustaw do Sejmu. Zgodnie z art. 118 Konstytucji inicjatywa ustawodawcza przysługuje:
POSŁOM- mają ją Komisje Sejmowe oraz grupy co najmniej 15 posłów. Wyjątki np. zmiana Konstytucji- 92 posłów
SENAT- wyłącznie Senat w całości a nie poszczególni senatorowie
PREZYDENT
RADA MINISTRÓW- przysługuje całej RM a nie poszczególnym ministrom,
OBYWATELE- 100 tys obywateli mających czynne prawo wyborcze,
I CZYTANIE – w przypadku ważnych ustaw odbywa się na plenarnym posiedzeniu Sejmu, można przekazać do prac w komisjach sejmowych. W komisji można przyjąć bez poprawek lub z poprawkami- sporządza się sprawozdanie
II CZYTANIE – zaczyna się od przedstawienia sprawozdania, później debata, zgłaszania poprawek do czasu zakończenia 2 czytania można wycofać projekt ustawy
III CZYTANIE – gdy w 2 czytaniu były prace w komisjach to zaczyna się od sprawozdania- później głosowanie nad przyjęciem lub odrzucenie projektu
Marszałek Sejmu przekazuje ustawę na ręce Marszałka Senatu ma on 30 dni ( w trybie pilnym 14 dni ) na podjęcie decyzji:
Przyjęcie ustawy bez zmian
Uchwalenie poprawek
Odrzucenie ustawy
Gdy Senat przyjmie ustawę bez zmian lub w ciągu 30 dni nie wyrazi swojego stanowiska to oznacza ze Senat zgadza się z projektem i Sejm przekazuje ustawę do prezydenta
Prezydent ma do wyboru 3 możliwości
Podpisanie ustawy w ciągu 21 dni, ustawy pilne 7 dni i ogłasza w DZ.U
Skierowanie do TK w celu zbadania zgodności ustawy z konstytucja. Gdy TK uzna ze ustawa jest zgodna nie może odmówić podpisania
Weto- i przekazanie do powtórnego rozpatrzenia przez Sejm ten głosuje nad przyjęciem lub odrzucenie weta 3/5 głosów. Gdy sejm odrzuca weto – ustawa wraca do prezydenta ten ma 7 dni na podpisanie
Po podpisaniu ustawy ulega ona promulgacji czyli ogłoszeniu.