Organizacja administracji publicznej w Polsce:
administracja rządowa (kieruje nią Rada Ministrów)
administracja rządowa centralna,
administracja rządowa terenowa (wojewódzka), jedno województwo= jeden urząd wojewódzki.
Administracja publiczna
Rządowa Samorządowa
Organizacja administracji publicznej w Polsce:
1. administracja rządowa
RZĄD
Administracja niezespolona
Niezespolona Urząd wojewódzki (wojewoda) wojewódzkie służby, inspekcje i straże- 1.
Niezespolona powiatowe służby, inspekcje, straże- 2.
(taka, która przechodzi ponad jedno województwo, np. Straż Graniczna) 3.
administracja samorządowa
urząd marszałkowski (marszałek, zarząd)
starostwo powiatowe (starosta, zarząd)
urząd gminy (wójt- burmistrz, prezydent)
Klasyfikacja organów centralnych wg Kryterium podległości organu:
Prezydentowi RP (np. Komitet Obrony Kraju)
Sejmowi RP (np. Główny Inspektor Pracy)
Radzie Ministrów
Prezesowi Rady Ministrów
Poszczególnym ministrom
Organ administracji rządowej spełnia określone warunki:
Jest wyodrębnioną częścią aparatu administracji
Działa w imieniu i na rachunek państwa
Upoważniony jest do korzystania ze środków władczych
Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji
Państwo realizuje swoje zadania administracyjne przez własne organy oraz w części przez wyspecjalizowane, samodzielne podmioty administracji. Jeżeli organ administracji jest pod względem organizacyjnym i prawnym samodzielny to wtedy jest osoba prawa publicznego. (np. korporacje, fundacje- instytucje, zakłady administracyjno- publiczne- zespół osób, rzeczy i ich prawa)
Organy:
*decydujące- który rozstrzyga sprawy w drodze czynności prawnych.
pomocnicze- może występować z inicjatywą, względnie opiniować przedstawione mu sprawy przez organ decydujący.
*jednoosobowe (monokratyczne)- organ działa jako 1 osoba (prezydent, minister)
kolegialne (wieloosobowe)- np. Rada Ministrów. Podejmuja decyzje w formie uchwał.
Z reguły organy administracyjne są jednoosobowe.
*organy, które pochodzą z wyboru lub nominacji.
*organy ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze.
*centralne- powołane przez naczelny organ (np. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Patentowy RP)
naczelne-ministrowie, którzy wchodzą w skład Rady Ministrów (prezes RM, Rada Ministrów, ministrowie)
Terenowe organy rządowej administracji ogólnej- wojewoda, urząd wojewódzki
Skład Rady Ministrów
Prezes Rady Ministrów
Wiceprezesi RM (fakultatywnie
Członkowie RM: ministrowie i przewodniczący komitetów określonych w ustawach
Formy realizacji zwierzchności służby przez prezesa RM:
Wydaje zarządzenia wewnętrzne
Wytyczne
Polecenia służbowe
Nadaje statuty
Podejmuje inne czynności o charakterze wewnętrznym
Terenowe organy administracji rządowej (województwa):
Zespolona
Tworzą pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy służb, inspekcji i straży. Wykonuja kompetencje okreslne w ustawach w imieniu wojewody lub własnym- Służba Ochrony Zabytków, Inspekcja Sanitarna, Ochrony Środowiska. Wojewoda jako zwierzchnik zespolonej administracji rządowej kieruje nią i koordynuje jej działalność ponosząc odpowiedzialność za swoje decyzje.
reprezentuje Radę Ministrów w województwie
przedstawiciel rządu na terenie województwa
reprezentuje interesy skarbu państwa
powołuje go prezes Rady Ministrów na wniosek ministra MSWiA
Niezespolona
Zasięgiem swego działania przekraczają granice jednego województwa. Zalicza się tu np. administrację skarbowa (urzędy i izby skarbowe), administracje wojskowa, celna, straż graniczną, lasów państwowych.
Historia administracji.
Ziemie polskie pod zaborem rosyjskim- podzielone na gubernie, w których w skład wchodziły powiaty i większe miasta. Z kolei powiaty składały się z gmin wiejskich i mniejszych miast.
Zabór pruski- podział terytorialny taki jak w Prusach. Podział na prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie. Powiaty ziemskie dzieliły się na gminy wiejskie.
Zabór austryjacki- stanowiły one kraj koronny (Galicja). Dzieliły się na powiaty i dwa miasta nie wchodzące w skład powiatów (Lwów, Kraków). Powiaty dzieliły się na miasta i gminy wiejskie oraz obszary dworskie.
1918- 1939- ujednolicenie prawa. Podzielono na 17 województw, uchwalenie konstytucji marcowej 1921, która ustaliła jednolity podział państwa na województwa, powiaty, gminy wiejskie i miejskie.
1944- z części województwa utworzono 3 województwa: koszalińskie, opolskie i zielonogórskie. 17 województw, 5 miast wyłączonych z województwa. Z dniem 1.06.1975 utworzono 49 województw (do 1998), 2 480 gmin i bez powiatów. Łącznikiem między województwem a gmina był rejon (267).
Ustawa z 24.07.1998 „o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa” Wprowadzono 1.01.1999 jednostkami są gminy, powiaty i województwa.
Czynniki kształtujące terytorialny podział państwa:
ustrój polityczny
ustrój gospodarczy
czynniki natury ekonomicznej
procesy urbanizacji
struktura sieci osadniczej
gęstość zaludnienia
struktura zawodowa ludności
czynniki historyczne
przyzwyczajenie ludności
(podział terytorialny jest ważnym elementem ustroju państwa)
Typy podziału terytorialnego państwa:
zasadniczy- wprowadzono 3 stopniowy podział terytorialny państwa: gminy, powiaty, województwa. Gmina- podstawowa jednostka samorządu terytorialnego.
pomocniczy- tworzony dla organów o znaczeniu podstawowym, np. podział gmin na sołectwa, miasta na dzielnice. Uzupełnia podział zasadniczy.
dla celów specjalnych- nie pokrywa się z podziałem zasadniczym. Tworzony jest dla realizacji specjalnych zadań państwa, np. okręgi kolejowe, garnizony wojskowe, sądownictwa. Nadto poza okręgami pańtwa istnieje podział np. na diecezje, parafie. Nie podlega wojewodzie.
Gminy- 2 tysiące
Powiaty- 379 (miast na prawach powiatu- 65)
Województwa- 16 (województwo- regionalna wspólnota samorządowa i największa jednostka podziału terytorialnego)
Zakłady- nie ma jednej ustawy, która reguluje. Nie ma członków.
Fundacja- jedna ustawa, nie ma członków tylko organy, podstawą jest majątek.
Gdy organ jest samodzielny to jest osoba prawną. Osoby prawne: publiczne- fundacje zespół osób, rzeczy i praw, zorganizowany przez administrację i trwale z nią związany, zakłady publiczne, korporacje (stowarzyszenia).
Cel zakładów publicznych: zaspokajanie potrzeb społeczeństwa (zadania administracji publicznej) w sferze kultury, opieki społecznej itp. Czyli administracja świadcząca.
Zakład publiczny- jednostka organizacyjna wyposażona w zespół środków osobowych (personel) i rzeczowych, realizująca zadania publiczne i korzystająca z władztwa zakładowego. Jednostkami organizacyjnymi zakładu publicznego są: szkoły, biblioteki, muzea, zakłady karne, przedszkola, domy kultury. Rodzaje:
otwarte (biblioteki, muzea), z których mogą korzystać wszyscy.
o ograniczonym dostępie (uniwersytety, klinika rządowa)
zamknięte ( więzienie, szpitale psychiatryczne), z których mogą korzystać wyznaczone przez prawo osoby lub przez akt właściwego organu
Realizuje zadania administracji świadczącej (władcza usługi niematerialne). Mogą być tworzone w drodze:
ustawy (np. Państwowa Wyższa Szkoła)
aktów organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego
przez osoby fizyczne i prawne
Struktura zakładu nie jest jednolita. Reguluje ja zwykle statuty. (winien obejmować nazwę zakładu, cele i zadania, siedziba i obszar działania, rodzaje udzielanych świadczeń, organy zakładu, finanse). Statut nadaje podmiot, który tworzy zakład.
Nadzór sprawują upoważnione organy administracji publicznej. Zakład jest upodmiotowiony prawnie. Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organów zakładu i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Działanie władcze administracji to takie, w których obywatel wystepuje w roli podmiotu, wobec którego administracja podejmuje rozstrzygnięcia wyznaczając mu w sposób wiążący określone zachowanie.
Zakłady i kryterium prawne ich samodzielności:
o pełnej zdolności prawnej
o częściowej zdolności prawnej
pozbawione (nie mające) zdolności prawnej
a)są wobec podmiotu je tworzącego samodzielnymi prawnie jednostkami, są osobami prawnymi prawa publicznego, tworzonymi przez ustawę (np. uniwersytet), maja one swoją władze statutową (autonomie)
b) są te, które występują jako jednostki przyporządkowane i od początku tylko wobec osób trzecich pod względem majątkowym, ale nie wobec podmiotu je tworzącego. Nie są osobami prawa publicznego. Osoby pełniące w zakładzie funkcje są powołane przez podmiot je tworzący.
c) zakłady pozbawione zdolności prawnej są tylko jednostkami funkcjonalnymi jakiejś osoby posiadającej władzę zwierzchnią. Nie posiadają własnych zobowiązań i uprawnień oraz nie maja własnego majątku. Są ściśle podporządkowane podmiotowi je tworzącemu.
Zakłady: publiczne i niepubliczne
Cechy zakładu publicznego:
wyodrębnienie organizacyjne
świadczenie usług jako cel
substrat osobowy (personel)
majątkowy
użytkownicy (destynatariusze)
władztwo zakładowe
Stowarzyszenia
opierają się na Konstytucji, ustawach i innych aktach normatywnych (1921-konstytucja marcowa, 1932- rozporządzenie prezydenta RP),
posiada statut (nazwa, cel, siedziba),
o charakterze korporacyjnym (zrzeszenie osób fizycznych, a osoby prawne mogą być członkami wspierającymi)
Okres międzywojenny- 3 rodzaje stowarzyszeń: zarejestrowane, wyższej użyteczności, zwykłe- pozbawione osobowości prawnej
Aktualnie 2 rodzaje (1989r.):
rejestrowe- nie mniej niż 15 osób, rejestracja w sądzie rejonowym
zwykłe- nie maja osobowości prawnej, co najmniej 3 osoby, tylko ze składek członkowskich, nie mogą tworzyć związków stowarzyszeń
Cechy stowarzyszeń:
dobrowolność- nie można nakazać do tworzenia i należenia do stowarzyszenia
samorządność- członkowie sami wybierają zarząd, tworzą statut itp., samodzielność
trwałość- nie jest zbudowana na jedno pokolenie, nie opiera się na członkach, ale na celu-ponadczasowy
niezarobkowy charakter- celem nie jest osiąganie zysku do podziału pomiędzy członków
Związek stowarzyszeń- co najmniej 3 stowarzyszenia.
Stowarzyszenia o statucie specjalnym (nie na podstawie ustawy z 1989r.)
PCK- na podstawie umów Mn., ustawa z 1964r., rozporządzenie premiera 2004 o statucie.
Polski Związek Łowiecki- zrzesza osoby fizyczne i prawne, ustawa z 1995r. Prawo Łowieckie
Polski Związek Działkowców- ustawa z 2005r. o rodzinnych ogrodach działkowych.
Prawo administracyjne- skonkretyzowane prawo konstytucyjne.
1952- likwidacja fundacji po II wojnie światowej.
Ustawa z 24.04.2003- o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Działalność pożytku publicznego- społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe. Nie stosuje się tej ustawy do: partii politycznych, związków zawodowych i fundacji, których jedynym fundatorem jest skarb państwa.
Wolontariusz- osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia podejmuje działalność.
Sfera działań publicznych- zadanie w zakresie pomocy społecznej.
Rada działalności publicznej- organ doradczy, działa przy właściwym ministrze.
5 przedstawicieli organów administracji rządowej
5 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego
10 przedstawicieli organizacji pozarządowych
Działy administracji rządowej.
Gminach nie ma zarządu! Nie ma wiceburmistrza tylko jest zastępca burmistrza!
Prezydent i Rada Ministrów sprawują władze wykonawczą- ale prezydent nie należy do administracji publicznej. Choć prezydent posiada pewne kompetencje administracyjne.
Centralnym organem podległym:
prezydentowi jest: Komitet Obrony Kraju.
Sejmowi: Główny Inspektor Pracy, Inspektor Danych Osobowych.
Radzie Ministrów: Główny Urząd Statystyczny, Agencja Bezpieczeństwa, Komitet Normalizacji,
Prezesowi Rady Ministrów: Rada Legislacyjna, ABW, Agencja Wywiadu
Władza wykonawcza (pojęcie szersze od administracji publicznej) obejmuje:
Prowadzenie polityki państwa
Nadawanie państwu kierunków działania
Sprawowanie funkcji nadzorczych i kontrolnych
Ministerstwo SWiA:
dział administracji publicznej
informatyzacja
sprawy wewnętrzne
wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne
sprawuje nadzór nad: Komendantami Policji, straży Pożarnej i Straży granicznej, Szefem Ochrony Kraju.
Na jego wniosek prezes powołuje wojewodę.
Organ doradczy prezydenta: Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
Rada Ministrów: ministrowie konstytucyjni- powołani przez prezydenta.
1990 - funkcjonuje sama gmina
24 lipca 1998r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. (obowiązuje od 1.01.1999)
Organy pomocnicze wojewody: wicewojewodzie, którzy są powoływani przez premiera na wniosek wojewody. Aparat pomocniczy jest zorganizowany w Urzędzie Wojewódzkim, na czele którego stoi dyrektor generalny. Urząd dzieli się na wydziały, którymi kierują dyrektorzy wydziałów.
Urząd ma swój status:
Nazwa i siedziba urzędu
Nazwy jednostek wydziałów urzędu
Zakres działania wydziałów i innych komórek organizacyjnych
Nazwy komend, inspektorów i innych jednostek organizacyjnych służb, inspekcji i zakres ich działania
Nazwy i siedziby delegatur
Skład kolegium wojewody
Przy wojewodzie działa kolegium doradcze, które tworzą:
Wicewojewodowie
Dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego
Komendant wojewódzki Policji
Komendant Państwowej Straży Pożarnej
Inne osoby wymienione w statucie
Administracja niezespolona- organy:
Dowódcy okręgów wojskowych
Dyrektorzy izb skarbowych
Komendanci straż granicznej
Dyrektorzy izb celnych
Organy admi. niezespolonej w województwie podlegają bezpośrednio naczelnym lub centralnym organom wymienionym wyżej. Wojewoda ma ograniczony wpływ na działanie tych organów. Ma prawo do składania wniosków lub wyrażania zgody na powołanie, odwołanie organów administracji niezespolonej. Spory rozstrzyga Prezes RM.
Do podmiotów admi. niezespolonej należą:
Inspekcja Handlowa
Wojewódzki Konserwator Przyrody
Wojewódzki Lekarz weterynarii
Samorząd terytorialny to wyodrębniona jednostka w strukturze państwa, powstała z mocy prawa, to związek społeczności lokalnej.
Jednostki samorządu terytorialnego powołane są do samodzielnego wykonywania zadań adm. publ. Każda z nich jest osobą prawną i nie są hierarchicznie podporządkowane (staroście nie podlega wójt gminy, każdy pracuje na swoja odpowiedzialność, bo ma osobowość prawną).
GMINA, POWIAT, WOJEWÓDZTWO- uzupełnić!
Referendum ( wyraz demokracji bezpośredniej):
Obligatoryjne zwoływane w sprawie dodatkowego opodatkowania lub w przypadku odwołania rady przed upływem kadencji
Fakultatywne- każda inna sprawa
Z inicjatywy Rady
Z inicjatywy 1/10 mieszkańców
Co najmniej 30% mieszkańców musi wziąć udział, aby było ważne
Orzeczenie- wyroki i postanowienia (np.wezwanie świadków)
Rewizja- kasacja do sądu najwyższego.
Organy pomocy prawnej:
Adwokat- także w sprawach karnych- obrońca, pełnomocnik, w procesie cywilnym
Radcy prawni- nie mogą występować w sprawach karnych i rodzinnych
Notariusz- osoba zaufania publicznego, czasami jest niezbędne sporządzenie aktu notarialnego
Źródła prawa administracyjnego:
powszechnie obowiązujące
Konstytucja
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego
wewnętrznego
uchwały rady Ministrów
zarządzenia Rady Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrów
niezorganizowane źródła prawa
Promulgacja- nadanie aktowi mocy prawnej
Vacatio legis- spoczywanie ustawy, czas pomiędzy uchwaleniem ustawy, a wejściem w życie.
Fundacja a stowarzyszenie
Podobieństwa:
muszą posiadać swoje organy
żeby zyskali osobowość prawną muszą być zarejestrowani
statut
Różnice:
stowarzyszenie posiada członków,a fundacja nie
stowarzyszenie jest korporacją,a fundacja o typie zakładowym
podstawa fundacji jest majątek
fundacja ma zarząd,a stowarzyszenie zarząd i walne zebranie członków
8