Sytuacje szczególne

w leczeniu

nowotworów

dr n. med. Barbara Izmajłowicz

Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej

Akademia Medyczna we Wrocławiu

Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu

Stan nagły w onkologii-

definicja

• Nagłe, potencjalnie zagrażające życiu

zdarzenie bezpośrednio lub pośrednio
związane z chorobą nowotworową lub
leczeniem onkologicznym

• Nierozpoznane lub nieleczone prowadzi

do trwałych skutków lub śmierci

• Stany nagłe niezwiązane z chorobą

nowotworową i jej leczeniem

Czynniki wpływające na

postępowanie w stanach

nagłych w onkologii

• Czas trwania objawów
• Czynniki związane z nowotworem  

– Typ  
– Zaawansowanie   
– Rokowanie   
– Nowotwór niezdiagnozowany

• Możliwości leczenia  

– Leczenie radykalne vs paliatywne    
– Skuteczność dostępnych metod leczenia  
– Przebyte leczenie  
– Skutki uboczne leczenia   

Czynniki wpływające na

postępowanie w stanach

nagłych w onkologii

• Stan pacjenta  

– Stan pacjenta wg WHO  
– Stan odżywienia  
– Choroby współistniejące  
– Wiek

• Jakość życia pacjenta  

– Z leczeniem  
– Bez leczenia

• Oczekiwania pacjenta i rodziny

Stany nagłe w onkologii

• Nagła śmierć
• Kardiologiczne stany nagłe
• Neurologiczne i ortopedyczne stany nagłe
• Metaboliczne stany nagłe
• Hematologiczne stany nagłe
• Pulmonologiczne stany nagłe
• Krwawienia u chorych na nowotwory
• Niedrożność dróg moczowych
• Niedrożność przewodu pokarmowego
• Chemioterapeutyczne stany nagłe
• Ból

Nagła śmierć

• Bezpośrednio związana z guzem

nowotworowym

–

Naciek serca przez nowotwór

–

Niebakteryjne zapalenie wsierdzia

–

Ostry przełom u pacjentów z carcinoidem

• Związana z leczeniem onkologicznym

–

Napromienianie śródpiersia

–

Cytostatyki- Anthracykliny, Cyklofosfamid, 5-
Fluorouracil (5-FU), Cisplatyna, Taksany

–

Terapia biologiczna

Nagła śmierć

• Decyzja o podjęciu resuscytacji

krążeniowo- oddechowej

• Jeśli u pacjenta onkologicznego jest

możliwość dalszego leczenia
powinien być reanimowany jak każdy
inny pacjent

Kardiologiczne stany nagłe w

onkologii

• Tamponada serca
• Zespół żyły czczej głównej
• Powikłania zakrzepowo- zatorowe

– Choroba zakrzepowo zatorowa
– Zakrzepica żył głębokich
– Zatorowość płucna

Tamponada serca

• Najczęściej- płyn w worku osierdziowym
• Nowotwory płuca, piersi, przełyku, chłoniaki,

białaczki, czerniak

• Po napromienianiu śródpiersia i serca
• Duszność, niewydolność krążenia, nagła śmierć,

ból w klatce piersiowej, uczucie pełności za
mostkiem i w nadbrzuszu, tachykardia, hypotensja,
pulsus paradoxus

• Diagnostyka- rtg klatki piersiowej, usg serca

• BNP, troponiny, elektrolity, krzepnięcie

• Leczenie- drenaż chirurgiczny, chemioterapia

Zespół żyły głównej górnej

• Zastój w przepływie krwi żylnej w górnej

połowie ciała w wyniku ucisku na żyłę główną
górną przez guzy śródpiersia

• Rak płuca, chłoniaki, przerzuty w węzłach

chłonnych śródpiersia

• Duszność, obrzęk twarzy, szyi, kończyn

górnych, poszerzenie żył na klatce piersiowej i
szyi, zaczerwienienie twarzy

• Rtg klatki piersiowej, TK

• Gazometria, poziom glukozy, elektrolitów

• Radioterapia, chemioterapia, sterydy,

diuretyki, tlenoterapia

Powikłania zakrzepowo- zatorowe

• Zapalenie żył powierzchownych i głębokich
• Zakrzepica żył wątrobowych
• Zatorowość płucna- bezpośrednie zagrożenie życia!
• DIC- zespół rozsianego wykrzepiania

wewnątrznaczyniowego- bezpośrednie zagrożenie
życia!

• Heparyna, transfuzje masy erytrocytarnej,

płytkowej, osocza, czynników krzepnięcia

• Morfologia krwi, grupa krwi, czas krwawienia, czas

krzepnięcia, fibrynogen, D-dimery, CRP, BNP,
troponiny, gazometria

Neurologiczne/ ortopedyczne

stany nagłe w onkologii

• Wzrost ciśnienia śródczaszkowego
• Stan drgawkowy
• Zespół ucisku rdzenia
• Złamania patologiczne

Wzrost ciśnienia śródczaszkowego

• Pierwotne i przerzutowe guzy mózgu
• przerzuty do mózgu: najczęściej nowotwory płuca,

piersi, czerniak

• Ból głowy, nudności, wymioty, obrzęk tarczy

nerwu wzrokowego, zaburzenia świadomości,
drgawki

• Badanie neurologiczne, badanie dna oka, MRI, TK
• Sterydy, mannitol, diuretyki, radioterapia,

chirurgia, radiochirurgia

• Poziom glukozy i elektrolitów, gazometria

Stan drgawkowy

• Ciągłe drgawki trwające > 30 min lub 2 i

więcej napady drgawek bez normalizacji
stanu chorego

• Nowotwory pierwotne i przerzutowe w

mózgu, powikłania chemioterapii i
radioterapii

• Kwasica metaboliczna, kwasica oddechowa,

hiperkaliemia, hiperglikemia, niewydolność
nerek

• Leczenie farmakologiczne

• Gazometria, poziom glukozy, poziom

elektrolitów, mocznik, kreatynina

Zespół ucisku rdzenia

kręgowego

• Kręgosłup piersiowy, lędźwiowy, szyjny
• Przerzuty do kości: najczęściej nowotwory

piersi, prostaty, płuca, nerki

• Ból, objawy neurologiczne
• Opóźnienie leczenia może spowodować

paraplegię

• MRI, TK
• Sterydy, leczenie operacyjne, radioterapia

• Poziom glukozy, wapnia

Złamania patologiczne

• Złamanie zmienionej nowotworowo kości w wyniku

normalnej aktywności, bez urazu

• W przerzutach nowotworowych do kości (rak piersi,

stercza, płuca, nerki) oraz w szpiczaku

• Kręgosłup, miednica, żebra, proksymalne części kończyn
• Ból, objawy neurologiczne, zniekształcenia
• Rtg, scyntygrafia, TK, MRI
• Zaopatrzenie ortopedyczne, leczenie chirurgiczne,

radioterapia, terapia izotopowa, leczenie hiperkalcemii i
przeciwbólowe

• Poziom wapnia i albumin, markery nowotworowe,

morfologia

Metaboliczne stany nagłe w

onkologii

• Zespół ostrego rozpadu guza

nowotworowego

• Hypercalcemia
• Hyponatremia

Zespół ostrego rozpadu guza

• Gwałtowny rozpad guza i uwolnienie do krwi

substancji zawartych w komórkach nowotworowych
u chorych z dużą masa guza w wyniku
zastosowania leczenia onkologicznego (najczęściej
chemioterapii)

• oliguria, nudności, wymioty, zaburzenia

świadomości, obrzęki, niewydolność nerek,
nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca,
niewydolność krążenia, drgawki, duszność, skurcze
mięśni, nagły zgon

• Najczęściej w białaczkach i chłoniakach
• Usg jamy brzusznej- ocena nerek, w badanaich

radiologicznych nie podawać kontrastu-
niewydolność nerek

Zespół ostrego rozpadu guza

• Zaburzenia metaboliczne:

hiperurykemia, hiperkaliemia,
hiperfosfatemia, azotemia,
hopokalcemia, kwasica metaboliczna

• Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych,

leczenie niewydolności krążenia i
niewydolności nerek, allopurinol

• Poziom elektrolitów, kwasu moczowego,

gazometria

Hiperkalcemia

• Stężenie Ca

++

w surowicy > 2,75mmol/l (11mg%,

5,5mEq/l)

• Hiperkalcemia umiarkowana Ca

++

2,99-3,37mmol/l (12-

13,5mg%)

• Hiperkalcemia ciężka Ca

++

> 3,37mmol/l (13,5mg%)

• Przerzuty do kości, zespół paraneoplazmatyczny, rak

piersi, płuca, jelita grubego, stercza, jajnika, nerki
nowotwory głowy i szyi, chłoniaki, szpiczak

• Objawy ogólne (osłabienie, brak apetytu), nerkowe,

układ pokarmowy, układ krążenia, neurologiczne

• Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych, nawodnienie,

diureza, bisfosfoniany

• Poziom wapnia, albumin, elektrolitów, parametry

nerkowe

Hyponatremia

• Nieprawidłowe wydzielanie hormonu

antydiuretycznego, niewydolność nerek,
niedoczynność tarczycy, niewydolność kory
nadnerczy, niektóre leki (antidepressants,
angiotensin-converting enzyme inhibitors,
cyclophosphamide, vincristin, melphalan,
cisplatin or vinorelbine)

• Brak apetytu, depresja, skurcze mięśni,

osłabienie

• Poniżej 110 mEq/l- drgawki, śpiączka

• elektrolity

Hematologiczne stany nagłe w

onkologii

• Leukopenia, anemia, małopłytkowość
• Gorączka neutropeniczna

Leukopenia i gorączka

neutropeniczna

• W wyniku nacieczenia szpiku kostnego, hipersplenizmu,

autoimmunologiczna

• Po chemioterapii i radioterapii
• Granulocytopenia- gorączka neutropeniczna- zagrożenie

życia!

• Neutropenia- poniżej 500 cells/mL
• Predysponuje do zakażeń bakteryjnych
• Gorączka neutropeniczna- nawracająca gorączka

powyżej 38.0°C lub jednorazowa powyżej 38.3°C

• Czynniki wzrostu granulocytów, antybiotyki

• Morfologia krwi z rozmazem, badania bakteriologiczne,

CRP

Anemia

• W wyniku nacieczenia szpiku kostnego
• Krwawienia (nowotwory układu

pokarmowego, moczowego, ginekologiczne)

• Autoimmunologiczna
• Po chemioterapii i radioterapii
• Preparaty żelaza, transfuzje masy

erytrocytarnej

• Morfologia krwi, gospodarka żelazowa,

grupa krwi

Małopłytkowość

• W wyniku nacieczenia szpiku

kostnego, autoimmunologiczna

• Po chemioterapii i radioterapii
• Transfuzje masy płytkowej, sterydy,

czynniki wzrostu płytek

• Morfologia krwi, grupa krwi, parametry

krzepnięcia

Krwawienia u chorych na

nowotwory

• Krwawienie bezpośrednio z guza nowotworowego

lub w wyniku nacieku guza nowotworowego na
naczynia krwionośne

• Krwawienia w wyniku zaburzeń hemostazy
• Krwawienie w wyniku stosowanego leczenia

(Aspirin, NLPZ, sterydy, heparyna, chemioterapia,
radioterapia)

• Krwawienie z przewodu pokarmowego, dróg

rodnych, dróg moczowych, krwioplucie

• Morfologia, grupa krwi parametry krzepnięcia,

badanie kału na krew utajoną

Pulmonologiczne stany nagłe w

onkologii

• Ostra niewydolność oddechowa w

wyniku infekcji

• Adult Respiratory Distress Syndrome

ARDS

• Masywne krwioplucie
• Ostra niedrożność dróg oddechowych

• Gazometria, badania

bakteriologiczne, morfologia

Niedrożność dróg moczowych

• Nowotwory ginekologiczne, prostaty,

dróg moczowych

• Ból okolicy lędźwiowej, oliguria,

anuria, niewydolność nerek

• USG nerek
• Cewnik moczowodowy, nefrostomia

przezskórna

• Mocznik, kreatynina, elektrolity, PSA

Niedrożność przewodu

pokarmowego

• Nowotwory przewodu pokarmowego,

guzy nowotworowe w jamie brzusznej
i miednicy

• W wyniku radioterapii i chemioterapii
• Leczenie zachowawcze lub

operacyjne

• Morfologia, parametry biochemiczne,

grupa krwi, CRP, krzepnięcie

Chemioterapeutyczne stany

nagłe w onkologii

• Wynaczynienie cytostatyku
• Reakcja anafilaktyczna na cytostatyk

Ból

• Związany z nowotworem, leczeniem,

nienowotworowy

• Ból somatyczny, trzewny, neuropatyczny
• Stałe, przebijające, incydentalne
• Leczenie wg zegarka, nie na żądanie
• Trójstopniowa drabina analgetyczna

– Analgetyki proste
– Słabe opioidy
– Opioidy
– Koanalgetyki