WPROWADZENIE DO

TERAPII RODZIN

MARIA ROGIEWICZ

PRACOWNIA

PSYCHOLOGICZNA

BYDGOSZCZ

I. Wskazania i przeciwwskazania do

terapii rodzinnej

Wskazania i

przeciwwskazania

– określenie wspólnego problemu
– motywacja do zmiany własnych przeżyć
– motywacja do zmiany własnych

zachowań -świadomość udziału w
konflikcie

– istnienie ‘zdrowych’ nie objętych

konfliktem płaszczyzn relacji

– ustalenie orientacyjnej ilości spotkań

Kto jest kandydatem do

terapii?

– chorzy psychicznie
– uzależnieni od leków
– nadużywający alkoholu
– prezentujący zaburzenia zachowania
– osoby z zaburzoną osobowością

Kryzys wskazaniem do

terapii

– niewierność
– groźba rozwodu
– niezgadzanie się co do metod

wychowawczych

– problemy finansowe
– nieefektywne wzory komunikacji
– konflikty o władzę, kontrolę
– problemy z dzieckiem
– konflikt małżeński
– zaburzenia w funkcjonowaniu jednego z

partnerów

Efekty terapii zaburzeń

osobowości

Najbardziej podatne

– o. zależna
– o. obsesyjno – kompulsyjna
– o. histrioniczna
– o. unikajaca
– o. depresyjna

Efekty terapii zaburzeń

osobowości cd.

Umiarkowanie podatne

– o. narcystyczna
– o. z pogranicza
– o. schizotypowa

Efekty terapii zaburzeń

osobowości cd.

Najmniej podatne

– o. biernie agresywna
– o. paranoidalna
– o. schizoidalna
– o. antyspołeczna

Przeciwwskazania do terapii

rodzinnej

– brak chęci do utrzymania rodziny
– niekorzystna motywacja
– nieudolność terapeuty

II. Fazy przebiegu terapii rodzinnej

Fazy integracji terapii

indywidualnej i rodzinnej.



I Faza ukierunkowana jest na:

–

osiągnięcie porozumienia z każdym z
członków rodziny oraz z grupami i
podgrupami w rodzinie

–

diagnozę problemu i atutów
interakcyjnych

–

stworzenie akceptowanego przez
wszystkich planu leczenia

Fazy integracji terapii

indywidualnej i rodzinnej.



II Faza integracji to wdrażanie
planu pomocy terapeutycznej

–

eliminacja problemów

–

zastosowanie skutecznych strategii



III Faza

–

wzmacnianie zmian

–

przygotowanie i wdrażanie planu
zakończenia terapii

Nacisk terapeutyczny na

– szybkie wywoływanie zmiany stylu

funkcjonowania

– wywoływanie zmiany sposobów

komunikowania się

Perspektywa systemowa



Rodzina:

– system otwarty zdolny do rozwoju

– system sztywny niezdolny do rozwoju

Typologie terapeutów

rodzinnych

– „reactors” mniej aktywni

analitycy Whitacker
„puryści” systemowi Haley

– „conductors” aktywni, dyrektywni

Ackerman, Bowen, Minuchin

Koncepcje terapeutyczne

zajmują

się:

– strukturą rodziny
– istnieniem patologicznych koalicji
– nadmiernie silnymi więziami w rodzinie
– patologiczna komunikacją
– związkami ze światem zewnętrznym
– sposobami rozwiązywania przez rodzinę

zadań

– reakcja rodziny na sytuacje stresowe

Wybrane zakłócenia

Ad. III narodziny dziecka



Trójkąt – koalicja (matka dziecko –
ojciec peryferyjny)



Dziecko jako kanał komunikacyjny

Terapia strukturalna



Minuchin



Rodzina to otwarty system społeczno kulturowy;
rozwija się przechodząc przez kolejne stadia.
System rodzina składa się z podsystemów.



Właściwości rodziny

– utrzymywanie stałej struktury
– zmienianie struktury



Rodzina

– wytwarza własną „rodzinną tożsamość”

Terapia strukturalna cd.



Poczucie przynależności



Poczucie odrębności

– odpowiada zmianą wewnętrzną na okoliczności

zewnętrzne



Struktura rodziny

– To sieć wzajemnych oczekiwań

– Wzory wzajemnych interakcji



Dwa systemy podtrzymujące reguły

rodzinne



System uniwersalnych zasad zorganizowania rodziny

(hierarchia rodziny)



System stałość rodzinnych reguł dotyczących

postępowania (zwyczaje rodzinne)



Efekt - zabezpieczenie tożsamości rodziny

Co jest ważne dla

funkcjonowania systemu?

– jasne granice między podsystemami
– „przepuszczalność” granic dla

wzajemnego kontaktu członków rodziny

Zakłócenia granic

1.

rodziny zmieszane, splątane



zmieszanie dotyczy funkcji, pozycji,
odpowiedzialności



jest niejasność ról



adaptacja do zmian utrudniona

Zakłócenia granic cd.

2.

rodziny niezaangażowane, „nie

związane”



granice są sztywne



zaburzenia wzajemnego rozumienia się



zaburzenia troszczenia się o siebie



Ważne

„splątanie”, „nie związanie” to styl wzajemnej

komunikacji, charakterystyka relacji

a nie

określenie dysfunkcjonalności, patologii

Źródła stresu rodziny

– kontakt jednego z członków z rodziny z

osobami spoza rodziny

– pozarodzinne źródło stresu działające na

rodzinę

– zmiana etapu życia rodziny
– trudne problemy wewnątrz rodziny

Czynniki wpływające na

zdolność rodziny do

skutecznego radzenia sobie

ze stresem



system przekonań rodzinnych (nadawanie
znaczenia kryzysowi, pozytywne patrzenie
w przyszłość…)



wzorce organizacyjne rodziny (brak
sztywności, wsparcie społeczne i
ekonomiczne, poczucie przynależności)



wzorce komunikacji (jasność, otwartość,
wspólne rozwiązania)

Władza w rodzinie wiąże się

z:

– autorytetem – proces podejmowania

decyzji

– odpowiedzialnością – egzekwowaniem

decyzji



Analiza opowieści rodzinnych

– prawda „narracyjna”
– prawda „historyczna”

Terapia strategiczna



Haley, Madanes



Etapy terapii

– kontakt z rodziną ustalenie na czym

polega problem

– poprzez różne strategie zmienianie

zachowania uznanego za
dysfunkcjonalne

Dysfunkcja systemu

rodzinnego



Objaw to homeostatyczna tendencja w
systemie rodzinnym



Problemy identyfikowanego pacjenta
rozumiane w kontekście, poprzez
pełnioną funkcję



Zmiana jednego z członków systemu
uzależniona od zmiany systemu



Wgląd nie jest potrzebny do zmiany.

Techniki



Wstępny wywiad najczęściej
uczestniczy cała rodzina

– Zalecenia dotyczące zachowań

dysfunkcjonalnych

– Pozytywne interpretacje
– Przypisywanie szlachetnej intencji

Cykle życia rodzinnego

Haley

I.

Narzeczeństwo

II.

Wczesne małżeństwo

III.

Narodziny dziecka

IV.

Średnia faza małżeńska

V.

Rodzice oddzieleni

VI.

Emerytura, starość

Wybrane zakłócenia

Ad. III narodziny dziecka



Trójkąt – koalicja (matka dziecko –
ojciec peryferyjny)



Dziecko jako kanał komunikacyjny

Wybrane zakłócenia

Ad. IV Średnia faza małżeńska



Dotychczasowe wzory zachowań
niefunkcjonalne (samodzielność
dzieci)



Może wystąpić przemoc



Nadużywanie alkoholu



Rozpad rodziny



Objawy mają funkcję stabilizująca

Wybrane zakłócenia

Ad. VI. Emerytura, starość



Objawy, problemy mogą łączyć
rodzinę



Śmierć jednego z małżonków,
osamotnienie, żałoba

Szkoła mediolańska



Selvini – Palazzoli, Prata, Boscolo,
Cecchina

– stawianie hipotez funkcja zachowań

objawowych dla wszystkich członków
systemu

– cyrkularność pytania cyrkularne omijają

opór; walkę pomiędzy członkami; walkę z
terapeutą



neutralność stymulowanie rodziny
do dalszego myślenia w kategoriach
różnic i relacji

Mediolańska szkoła terapii

rodzin cd.



Rodzina to samoregulujący się
system. Każde zachowanie jest
komunikacją



Ważne aby znać prawa
charakterystyczne dla rodziny



Eliminacja objawu to zmiana praw,
poszukiwanie „punktu węzłowego”

Mediolańska szkoła…..cd.



Sposób prowadzenia sesji

– Zmuszanie rodziny do innego

myślenia

– Pytania cyrkularne pozwalają ominąć

opór

– Stymulują do myślenia w kategoriach

różnic i relacji, uczą myślenia
cyrkularnego

Mediolańska szkoła…..cd.



Rytuały rodzinne (wywodzą się z
mitów rodzinnych) działania, które
powinny być podjęte przez
wszystkich członków rodziny



Rytuały terapeutyczne (dni
parzyste, dni nieparzyste)

Interakcyjno -

komunikacyjna terapia

rodzin

Bateson, Ericsson, Watzlawick,
Weakland



Nacisk kładzie się na komunikację w
relacji



Przekazywanie informacji werbalne;
niewerbalne; podwójne związanie



Partnerzy w trakcie komunikacji
zajmują pozycję w dialogu

– symetryczną
– komplementarną

Interakcyjno -

komunikacyjna ….. cd.

Pearce



Inny wariant komunikacji



Komunikacja to cyrkularny,
interakcyjny proces a nie linearny
proces przekazywania informacji

Co jest problemem?

Wynik trzech typów zachowań

1.

„Konieczne jest działanie, ale nie
jest podejmowane

2.

Podejmowane jest działanie, ale nie
wtedy kiedy trzeba

3.

działanie podejmowane, ale nie na
adekwatnym poziomie”

Strategie terapeutyczne



paradoksalne interwencje (bądź
spontaniczny)



trzy typy interwencji

– Przepisywanie objawu
– Powstrzymywanie się
– Operacje pozycyjne

Zmiana w terapii



Zmiany pierwszego rzędu

– sposób ciągły
– zmiany ilościowe
– bazuje na ujemnym sprzężeniu

zwrotnym 

Zmiana w terapii cd.



Zmiany drugiego rzędu

– nagła
– nieciągła
– jakościowa
– dotyczy struktury systemu,

wewnętrznego porządku

– bazuje na dodatnim sprzężeniu

zwrotnym

Terapia rodzin Wirginii Satir

Przebieg terapii



wstępna rozmowa: powody
poszukiwania pomocy; konieczność
udziału obojga małżonków; spotkania
całej rodziny na początku i przy
końcu terapii; rozmowa z wszystkimi
członkami rodziny; nakreślenie
kierunku pracy

Terapia rodzin Wirginii Satir

cd.



kolejne sesje odtwarzanie historii
rodziny



wypowiadanie się na temat
spostrzeżeń, odczuć



wypowiedzi zaczynające się od „ja” –
zakończenie terapii

Komunikacja w rodzinie

Satir, Haley, Weakland, Watzlawick

Pojęcia



Komunikacja wewnątrzrodzinna

– „czarna skrzynka” – koncentracja na tym

co „wchodzi” i co „wychodzi”

– relacja między „czarnymi skrzynkami”
– koncentracja na „tu i teraz”

Komunikacja w rodzinie cd.



Komunikacja – wchodzenie w relację

–

symetryczną

–

komplementarną

Zakłócenia relacji



Patologiczna relacja symetryczna

– eskalacja podobnych zachowań
– współzawodniczenie
– prowadzi do kłótni, agresji



Patologiczna relacja komplementarna

– ten kto przegrywa – przegrywa zawsze
– ten kto wygrywa – wygrywa zawsze

Komunikacja w małżeństwie



Konflikty związane z samooceną

– im niższa samoocena tym mniejsza

zdolność do ujawniania potrzeb, emocji

– komunikacja poprzez zgadywanie,

domyślanie się

Komunikacja w małżeństwie

cd.



Cztery wadliwe style komunikowania się

1.

Styl „zjednywacza” przepraszanie, uległość,

bagatelizowanie własnych uczuć, nie

denerwowanie innych.

2.

Styl „obwiniacza” krytykowanie innych,

pomijanie co czuje do innych.

3.

Styl „komputerowo – racjonalny” jak najmniej

okazywać emocji, sztywna postawa ciała,

niepatrzenie w oczy, używanie trudnych słów

4.

Styl „mąciciela” rozładowywanie napięcia

przez zwracanie uwagi na cos innego,

mówienie o „niebieskich migdałach”

Mity rodzinne

Ferreira



Mit rodzinny to „wewnętrzny obraz”, do którego
każdy wnosi swój wkład i stara się go zachować.



Mit rodzinny funkcja – taka jak mechanizmy
obronne – obrona przed dezintegracja,
chaosem.



Rodzaje mitów (Stierlin)

– mity harmonii – różowe światło
– mity przebaczenia i pokuty – wobec żyjących

sprawców

– mity wybawienia – osoby z zewnątrz

Żałoba w rodzinie



„nie dokończona żałoba” zachowania

– ucieczki ze szkoły
– moczenie nocne
– narkotyki
– rozwiązłość
– zaburzenia seksualne
– choroby psychiczne
– próby samobójcze.

Dziękuję