WPROWADZENI

E DO

PSYCHOTERAPI

I

Dr Maria Rogiewicz

PSYCHOTERAPIĘ W SPECYFICZNYCH JEJ
ODMIANACH REKLAMUJE SIĘ JAKO
PANACEUM NA:



zdrowie



rozwój



szczęście w biznesie



sukces w życiu osobistym



i na jeszcze więcej, jeszcze więcej

NA CO PSYCHOTERAPIA?

Jako podstawowa metoda leczenia:



zaburzeń nerwicowych



zaburzeń rozwojowych



zaburzeń zachowania

NA CO PSYCHOTERAPIA? C.D.

Jako element kompleksowego leczenia
wskazana w:



zaburzeniach psychicznych



uzależnieniach



niektórych chorobach somatycznych

OCZEKIWANE ZMIANY W WYNIKU
PSYCHOTERAPII



zmiana objawów/ zachowania



zmiana nieprzystosowawczych
schematów poznawczych



zmiana w zakresie aktualnych
konfliktów interpersonalnych



zmiana systemowa (rodziny albo innych
systemów)



zmiana w zakresie konfliktów
intrapsychicznych (Prochaska i
Narcross 1994)

DEFINICJE PSYCHOTERAPII



Psychoterapią nazywamy konsekwentnie przeprowadzoną serię
spotkań wyszkolonego terapeuty, uprawnionego do zajmowania
się problemami psychologicznymi, z klientem (bądź grupą),
który z powodu tych problemów ma kłopoty lub sprawia je
innym (Rosenham, Seligmann 1994)

 



Czabała psychoterapię rozumie jako metodę leczenia zaburzeń
psychicznych. Zaburzenia te mogą występować jako określone
zespoły objawów, wobec których psychoterapia będzie
podstawowa metodą leczenia np. zaburzenia nerwicowe.
Psychoterapia może być także wskazana jako metoda
pomocnicza.

 



Aleksandrowicz – psychoterapia to specjalistyczna umiejętność,
wymagająca wykształcenia, na które składa się zarówno wiedza
medyczna i Psychologiczna, jak i szczególna wiedz o sposobach
posługiwania się oddziaływaniami psychospołecznymi.

DEFINICJE PSYCHOTERAPII C.D.



Rogers – psychoterapia to taki sposób bycia z drugą
osobą, który sprzyja zdrowym zmianom i ułatwia
rozwój.

 



Schneider – psychoterapia to metoda leczenia
zaburzeń psychicznych i somatycznych
spowodowanych nie rozwiązanymi konfliktami
intrapsychicznymi, uświadamianymi lub nie,
wymagająca od pacjenta współpracy i
zaangażowania, chęci i umiejętności nawiązania
szczególnej relacji interpersonalnej nazywanej
relacją psychoterapeutyczną, umożliwiającą
zaistnienie procesu psychoterapeutycznego, w
którym język jest zasadniczym sposobem
komunikacji.

PSYCHOTERAPIA A INNE FORMY
POMAGANIA



psychoterapia (grupowa, indywidualna)



diagnoza



edukacja



wsparcie



interwencja kryzysowa



towarzyszenie



coaching

CECHY TERAPEUTY WPŁYWAJĄCE
POZYTYWNIE NA WYNIKI PSYCHOTERAPII



współodczuwanie, wczuwanie się



dystans



tolerancja



nie ocenianie, nie wartościowanie

CD. CECHY TERAPEUTY WPŁYWAJĄCE
POZYTYWNIE NA WYNIKI
PSYCHOTERAPII

Wg Rogersa



Empatia



Życzliwość



Autentyczność

JAKICH TERAPEUTÓW UNIKAĆ



Nigdy nie pracuj z terapeutą budzącym w tobie awersję
(terapeuta agresywny, złośliwy, podważający to co mówi
klient)



Wystrzegaj się wykorzystywania seksualnego.



Wystrzegaj się podejrzanie wysokich honorariów



Zadawaj pytania bez oporów



Określ dokładnie cele terapii (Regal 1968, Haley 1969)

 



Liberman, Yalom, Miles uważają, że niecierpliwi,
autorytarni nalegający na natychmiastowe wyrażanie
emocji, zmianę postaw powodują negatywne skutki
terapii.

 



Do porażki prowadzi brak ustrukturowania sesji, bierne
akceptowanie oporu, unikania, interpretacja podawana w
nieodpowiednim czasie (

Rakowska 199

OPÓR STRASZAK DLA
PSYCHOTERAPEUTÓW



Opór i zmiana – nie ma jednego bez drugiego

 



Opór może być wyrażony poprzez: myśli,
uczucia, zachowania, fantazje …

 



Nie będzie oporu gdy:



pacjent chce pracować nad problemem



pacjent skupia się na czymś czego autentycznie
doświadcza jako źródła cierpienia, braku w życiu



czuje, że cel jest osiągalny



ma zaufanie do psychoterapeuty



brak sprzecznych wartości, konkurencyjnych
celów

Z CZYM NALEŻY SIĘ LICZYĆ DECYDUJĄC
SIĘ NA NAUKĘ PSYCHOTERAPII?



trzeba będzie mierzyć się z własnym
oporem



kłopotami z przyjmowaniem informacji
zwrotnych



rozpoznawaniem własnych
mechanizmów obronnych



należy zdobyć wiedzę o komunikacji
między pacjentem a psychoterapeutą

Z CZYM NALEŻY SIĘ LICZYĆ BĘDĄC
PSYCHOTERAPEUTĄ?



trudnościami, które będą: przejściowe,
okresowe, związane z cechami
terapeuty.



chronieniem siebie przed samym sobą



uczestniczenie w superwizji, Grupach
Balinta



pilnowaniem granic



konieczność pracy nad sobą do czasu
zakończenia pracy zawodowej

ZABURZENIA GRANIC



brak granic (granice są przekraczane
przez terapeutę i pacjenta)



granice uszkodzone (np. trudność w
odmawianiu)



mury zamiast granic (milczenie lub
nadmiar słów)



zmienność – brak granic (mury
naprzemiennie z brakiem granic, brak
granic to brak kontaktu)(Mellody 1993)

RELACJA PACJENT –
PSYCHOTERAPEUTA – PUŁAPKI

Trudności związane z:



„technologizacją: kontaktu

Sztywność technik i zabiegów – pacjent
przechodzi zaplanowany cykl „produkcyjny”



zachwianie relacji partnerskiej

- niekompetencja – nadkompetencja terapeuty

Trzeba „trzymać twarz” jako mądrzejszy, lepszy



postawa eksperta



protekcjonalność (traktowanie pacjenta przez
objaw)

UNIWERSALNE ZASADY WAŻNE !!



Kontrakt terapeutyczny



Chory czy mający kłopoty?



Dynamika powstawania, funkcja, rola
objawu

PODSTAWOWE KIERUNKI
PSYCHOTERAPII



psychoanaliza



podejście psychodynamiczne



podejście poznawcze



podejście behawioralne



podejście poznawczo behawioralne



podejście humanistyczno egzystencjalne
„fenomenologiczne”



podejście systemowe

 
PSYCHOANALIZA

Twórca Z. Freud



podstawowe pojęcia:



świadomość



id, ego, superego



libido



przeniesienie

PSYCHOANALIZA C.D.

Podstawowy cel:



zmiana wewnętrznych struktur
psychicznych (to co nieświadome
doprowadzić do świadomości) – wgląd



uwolnienie tłumionych uczuć



nauczenie się odróżniania fantazji od
rzeczywistości

PSYCHOANALIZA C.D.

Aby ten cel osiągnąć należy pamiętać o:



„motywy postępowania człowieka często są
nieuświadamiane



jedna z podstawowych form obrony przed
lękiem to mechanizmy obronne



podstawowe zjawisko w terapii to opór przed
zmianą



doświadczenia z dzieciństwa maja wpływ na
to co potem



w każdej relacji a szczególnie terapeutycznej,
zachodzi zjawisko przeniesienia terapeuta
powinien zdawać sobie z tego sprawę” (Drat
– Ruszczak 2005)

CD. PSYCHOANALIZA

Relacja pacjent – terapeuta



charakter zależności



terapeuta jest ekspertem -
zdystansowanym, obiektywnym,
neutralnym

 
Dla kogo?



Osób z zaburzeniami tożsamości

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE



Przesunięcie akcentu z rozumienia zachowania
jako funkcji libido szukającego przyjemności w
kierunku innych przyczyn.



Zwrócenie uwagi na własny rozwój i rozwój relacji
z obiektem



Rozumienie zachowań w kategoriach defektów i
deficytów a nie w kategoriach konfliktu.



Przywiązywanie większej wagi do relacji
terapeutycznej niż do interpretacji i osiągania
wglądu.



Poszukiwanie sposobów przystosowania się do
warunków ze świadomością ułomności pacjenta i
komplikacji rzeczywistości



Przeniesienie i przeciwprzeniesienie

PRZENIESIENIE W PODEJŚCIU
PSYCHODYNAMICZNYM



Melania Klein zauważyła, że
przenoszone nie są realne obiekty z
przeszłości, ale ich wyobrażony obraz.
Może on odbiegać od realności.
Przeniesienie jest w znacznej mierze
nieświadome.

PRZECIWPRZENIESIENIE W
PODEJŚCIU PSYCHODYNAMICZNYM.



Paula Heiman (1950) w
przeciwprzeniesieniu zawierają się
wszystkie uczucia doświadczane przez
terapeutę



Nieświadomość terapeuty rozumie
pacjenta - reakcja na pacjenta jest
nieświadoma. Pacjent ma z tego „zysk”
jeżeli terapeuta ma tzw. kontakt ze swoją
nieświadomością (rozumienie pacjenta
będzie połączeniem samowiedzy i
odczuwania tego co czuje pacjent).

TRZY TECHNICZNE PODEJŚCIA DO
PRZECIWPRZENIESIENIA WG LAPLANCHA I
PONTALISA

1.

We własnej terapii redukcja objawów
przeciwprzeniesienia aby relacja była
czystym ekranem zapisywanym przez
pacjenta.

2.

Wykorzystywanie przeciwprzeniesienia
w sposób kontrolowany

3.

Tworząc interpretacje należy kierować
się własnymi reakcjami
przeciwprzeniesieniowymi

TWÓRCY PODEJŚCIA
PSYCHODYNAMICZNEGO



Horney – geneza nerwicy tkwi w
niekorzystnych doświadczeniach (od,
do, przeciw).



Tworzy się lęk podstawowy – bezradność
wobec siebie i świata.



Aby obronić się przed lękiem rozwijają się
tendencje neurotyczne.



Psychoterapia to poznanie tych tendencji

TWÓRCY PODEJŚCIA
PSYCHODYNAMICZNEGO



Klein, Fairbairn, Winnicot, Mahler,
Kernberg - teorie relacji z obiektem



O zachowaniu decydują zinternalizowane
obiekty i relacje z nimi.



W rozwoju akcentuje się zamiast
klasycznych stadiów (oralne, analne)
przejścia od zależności do niezależności od
obiektu (proces separacji i indywiduacji)



W centrum zainteresowania relacje między
pacjentem a ważnymi osobami z
przeszłości i obecnie.

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE C.D.



Relacja pacjent – terapeuta



Terapeuta decyduje co jest patologiczne



Terapeuta jest ekspertem



Terapeuta jest aktywniejszy



Koncentracja bardziej na analizie
bieżących, a nie wczesnodziecięcych
relacji interpersonalnych

DIAGNOZA PSYCHODYNAMICZNA
(SPERRY, 1992)

1.

Opis kliniczny i związane z nim czynniki
stresogenne

2.

Zbiór hipotez jak czynniki biologiczne,
intrapsychiczne, socjokulturowe
przyczyniły się do obrazu klinicznego

3.

Jak 1 i 2 składnik kształtuje terapię i
prognozę.

 



Dla kogo?

Osób z zaburzeniami narcystycznymi,
borderline, psychoza maniakalno depresyjna
po ustabilizowaniu się nastroju.

KRÓTKOTRWAŁE FORMY TERAPII
PSYCHODYNAMICZNEJ



ograniczenie liczby sesji do 12



koncentracja na podstawowym
problemie interpersonalnym z
zachowaniem psychoanalitycznej
zasady rozumienia zaburzenia.

PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA



Celem jest rekonstrukcja poznawcza



Terapię poznawczą stosuje się w połączeniu z
behawioralną lub samodzielnie



Koncentruje się nie tylko na
nieprzystosowawczym zachowaniu, ale tez na
wyobrażeniach związanych z symptomem.

 



Obecnie koncentracja na myśleniu, emocjach
i zachowaniu - nazywamy to
konstruktywizmem (emocje są w centrum,
natomiast ich zrozumienie ułatwia
przereorganizowanie wiedzy o sobie).

TWÓRCY



Beck, Ellis



Beck



poznawczy model depresji (poczucie straty i
smutku)



koncepcja zniekształcenia procesów poznawczych



rozpoznawanie i zmiana przekonań pośredniczących
oraz przekonań kluczowych



przekonania pośredniczące są pomostem pomiędzy
automatycznymi wnioskami a przekonaniami
kluczowymi („jeśli - to”)



rozpoznawanie i obalanie myśli automatycznych



zastąpienie nieadekwatnych wzorców myślenia
adekwatnymi

TWÓRCY C.D.



Ellis



rozróżnienie między racjonalnymi i
nieracjonalnymi stwierdzeniami. U podstaw
większości zaburzeń emocjonalnych są
irracjonalne idee.



model ABC. A - aktywizujące wydarzenie; B
-przekonania; C - konsekwencje.

 



Dla kogo?

Osób z rozpoznaniem choroby
dwubiegunowej, uzależnień, zaburzeń
lękowych (fobie), zaburzeniami osobowości,
tendencjami samobójczymi

PSYCHOTERAPIA BEHAWIORALNA



Założenia - jeżeli zachowania są
wyuczone, to możliwe jest przeuczanie.



Zachowań uczymy się w drodze
warunkowania: klasycznego,
instrumentalnego, modelowania.

TRZY PODSTAWOWE PYTANIA

1.

„jakie niepożądane zachowania
występują?

2.

jakie wzmocnienia je podtrzymują?

3.

jakich zmian w otoczeniu należy
dokonać, by zachowanie
nieprzystosowane zamienić na
przystosowane?”

DLA KOGO TERAPIA BEHAWIORALNA?



Dla osób uzależnionych



W terapii lęku



W terapii zaburzeń zachowania u dzieci



W rehabilitacji przewlekle chorych



Wchodzi do zbioru terapii
krótkoterminowych

BEHAWIORALNE TECHNIKI
OSIĄGANIA ZMIANY



desentysyzacja



techniki awersyjnego
przewarunkowania



techniki modelowania



techniki asertywności



techniki mające na celu radzenie sobie
z trudnymi sytuacjami (trening
zaszczepiania stresu)

PSYCHOTERAPIA
BEHAWIORALNO - POZNAWCZA

Dążenie do zmiany poprzez koncentrację
na następujących aspektach zachowania



usunięcie nieadekwatnych reakcji na
bodźce



uczenie pożądanych reakcji i nawyków



zmiana niewłaściwych wzorców
myślowych, restrukturalizacja poznawcza



rozwijanie umiejętności mających ułatwić
pacjentowi przystosowywanie się do
różnych sytuacji życiowych

PSYCHOTERAPIA
BEHAWIORALNO -
POZNAWCZA C.D.



integrowanie wszystkich elementów
ludzkiego funkcjonowania:



poznawanie



przeżywanie



działanie



wpływ środowiska



rozwijanie umiejętności rozwiązywania
problemów podkreślając, że percepcja
jest jednym z ważniejszych
wyznaczników sposobów rozwiązywania
problemów

TERAPIA STRATEGICZNA (MODYFIKACJA
TERAPII RODZINNEJ)

lub



Terapia krótkoterminowa nastawiona na
rozwiązania problemu skoncentrowana
na metodzie wykorzystująca paradoks



Milton Erickson, Weakland,
Watzlawick, Selvini Palazzoli, Cecchina,
Prata

SPOSÓB PRACOWANIA



Terapeuta zmierza do wydobycia
zasobów pacjenta.



Terapia jest nastawiona na skuteczność
oddziaływania. Przebiega w
teraźniejszości zorientowana jest na
przyszłość.



Diagnoza skrócona do minimum -
rozpoznanie stylu wrażliwości
interpersonalnej, zasobów.

CEL TERAPII

Ułatwienie zmiany wykorzystując doświadczenie.

Zasady prowadzące do osiągnięcia celu:

1.

Skoncentruj się na tym co jest możliwe a nie na tym
co jest idealne

2.

Skoncentruj się na przyszłości a nie na tym co już
było

3.

Tym co leczy jest obiektywny punkt widzenia

4.

W niedyrektywny sposób wykorzystaj zachowanie
pacjenta

5.

Rozdzielanie świadomego i nieświadomego

6.

Spotkaj się z pacjentem w jego świecie

7.

Tylko doświadczenie może zapoczątkować zmianę

8.

Pacjent jest w stanie robić rzeczy korzystne dla
siebie i to on ponosi odpowiedzialność za terapię

STYL PRACY TERAPEUTY

Terapeuta jest aktywny ma:



pomysły



daje propozycje



działa



nie czeka

PODEJŚCIE HUMANISTYCZNO –
EGZYSTENCJALNE (FENOMENOLOGICZNE)

Twórcy:



Rogers, Binswanger, Frankl, May, Perls

Założenie:



Każdy ma potencjalne możliwości rozwoju i
każdy jest odpowiedzialny za wlasne Zycie,
najważniejszy jest rozwój jednostki

 



Zaburzenie – gdy np. we wczesnym dzieciństwie
pojawiają się niesprzyjające, hamujące rozwój
warunki.

PODEJŚCIE HUMANISTYCZNO –
EGZYSTENCJALNE
(FENOMENOLOGICZNE)

Terapeuta:



postawa empatyczna, zrozumienie,
otwartość, relacja terapeuta mistrz



stwarzanie warunków dla rozwoju
jednostki, ułatwianie a nie bycie
wszechwiedzącym ekspertem

CEL TERAPII



rozpoznanie własnego sposobu
funkcjonowania



samoakceptacja



umocnienie samego siebie



zrozumienie i akceptacja innych



tworzenie nowych znaczeń

 
TERAPIA GESTALT – KONCEPCJA PERLSA

Koncentracja na tu i teraz,
uświadamianie sobie aktualnych:



doznań



potrzeb



uczuć

I na sposobach tego uświadamiania
 



Cel

Doprowadzenie do „zwiększenia
świadomości kim się naprawdę jest”

PSYCHOTERAPIA GRUPOWA

Cecha charakterystyczna to:



każdy z uczestników może



formułować



realizować



modyfikować

swoje indywidualne cele.

WAŻNE DLA TERAPEUTY



ocena problemów pacjenta



określenie ich genezy



określenie mechanizmów



pomoc w ich rozwiązaniu

W TRAKCIE TERAPII TERAPEUTA:



zwraca uwagę na interakcje



doświadczanie „tu i teraz”



eksperymenty behawioralne



wyrażanie uczuć

WAŻNE

W trakcie psychoterapii grupowej każdy
pacjent ma do dyspozycji



grupę,



terapeutę



siebie samego

OBSZARY FUNKCJONOWANIA
PACJENTA W RELACJACH W TRAKCIE
TERAPII GRUPOWEJ



relacja „ja - ja” samopoznanie,
sprawniejsze funkcjonowanie dzięki
rozpoznawaniu, precyzowaniu potrzeb,
oczekiwań, zwiększenie obiektywizmu.



relacja „ja - ty” własne funkcjonowanie
z drugim człowiekiem – sposoby
nawiązywania, pogłębiania,
utrzymywania, zamykania relacji.



zrozumienie własnych motywacji,
ograniczeń, mocnych stron,
doskonalenie relacji



relacja „ja - grupa” pozycja, role, z kim
się identyfikuję, co sprawia trudność,
słuchanie informacji zwrotnych

OBSZARY FUNKCJONOWANIA
PACJENTA W RELACJACH W TRAKCIE
TERAPII GRUPOWEJ C.D.

DLA KOGO?



osób zaburzonych psychicznie



uzależnionych



zaburzonych emocjonalnie



metoda pomocnicza dla psychoz

ZASADY DOBORU DO GRUPY



„różnorodne osoby” zdolne do refleksji



wiek 18 – 60



sprawni intelektualnie



zasady i warunki kontraktu
dostosowane do celów



określenie sankcji i sposobów ich
egzekwowania



kontrakt

JAKIE PYTANIA WARTO ZADAĆ
GRUPIE?



Czego oczekujesz?



Co musiałoby się zdarzyć abyś był
bardziej zadowolony ze spotkania?



Co chciałbyś aby się zmieniło w wyniku
terapii?



Czego się najbardziej obawiasz w
grupie?

WAŻNE

1.

Rozpoznawanie i nazywanie ról w
grupie

 

2.

Rozpoznawanie etapów dynamiki
grupy

ŹRÓDŁA DESTRUKCJI W GRUPIE



ze strony pacjenta



ze strony terapeuty prowadzącego
grupę



ze strony grupy

ZACHOWANIA DESTRUKCYJNE



spotkania poza sesjami



tworzenie się par



nieobecność, spóźnianie się



rezygnacja z grupy

ŹRÓDŁA CISZY W TERAPII GRUPOWEJ



czynniki sytuacyjne



dynamika indywidualna



interakcja między członkami grupy



cala dynamika grupy



fenomen relacji „lidera”

Dziękuję