Militarne i niemilitarne

zagrożenia bezpieczeństwa

Spektrum i specyfika

Specyfika zagrożeń



Dynamiczność



Zmienność



Podlegają ewolucji



Mają asymetryczny charakter
(dysproporcja potencjałów)



Wielowymiarowość



Wielopoziomowość

Analiza zagrożenia
bezpieczeństwa

Sfera

rzeczywistośc

i (charakter

obiektywny)

Sfera

rzeczywistośc

i (charakter

obiektywny)

Sfera

świadomości

(charakter

subiektywny)

Sfera

świadomości

(charakter

subiektywny)

Zagrożenie

Zagrożenie

Charakter obiektywny



Związany z realnymi, niekorzystnymi
działaniami innych uczestników
stosunków międzynarodowych,
występującymi zjawiskami lub
procesami oraz warunkującymi je
czynnikami

Charakter subiektywny



Możliwość wystąpienia jednego z
negatywnie wartościowanych zjawisk



Dotyczy sfery świadomości ośrodka
decyzyjnego, grup społecznych i
jednostek, które pewne zjawiska
postrzegają jako niekorzystne,
niebezpieczne

Paradygmat zimnowojenny



Tradycyjne (realistyczne) rozumienie
pojęcia „bezpieczeństwo”



Państwocentryzm – jedyny podmiot
oraz obiekt bezpieczeństwa stanowiło
państwo



Źródło zagrożeń: działania
podejmowane przez inne państwa –
militarne zagrożenia
bezpieczeństwa (sfera polityczno-
wojskowa)

Militarne zagrożenia
bezpieczeństwa



Niebezpieczeństwo ze strony innych
państw

Wartości chronione:



Przetrwanie państwa jako jednostki
geopolitycznej



Zachowanie integralności terytorialnej
oraz możliwie największej niezależności
politycznej

Dynamiczność i

zmienność

środowiska

międzynarodowego

, globalizacja

Dynamiczność i

zmienność

środowiska

międzynarodowego

, globalizacja

Zagrożenia są

dynamiczne,

zmienne i

podlegają ewolucji

Zagrożenia są

dynamiczne,

zmienne i

podlegają ewolucji

Spadek znaczenia

jednych zagrożeń i

wzrost znaczenia

innych

Spadek znaczenia

jednych zagrożeń i

wzrost znaczenia

innych

Modyfikacja realistycznego paradygmatu
bezpieczeństwa – nurt liberalny



Stopniowe odchodzenie, zwłaszcza w
późniejszym okresie zimnej wojny, od
rozumienia bezpieczeństwa państwa
wyłącznie w kategoriach wojskowych



Zaczęto uwzględniać czynniki
ekonomiczne zarówno jako
samodzielne składniki potęgi państw,
jak i źródła potencjalnych zagrożeń
bezpieczeństwa

Paradygmat
pozimnowojenny



Odejście od państwocentryczności paradygmatu
zimnowojennego (system międzynarodowy, państwa,
podmioty pozarządowe – określone zbiorowości
ludzkie, grupy społeczne, pojedyncze jednostki)



Wzrost zagrożeń pozamilitarnych

Wartości chronione:



Jakość życia ludzi



Dobrobyt ludzkości



Zachowanie tożsamości



Pewność szans dalszego rozwoju

Nowatorska definicja
zagrożeń bezpieczeństwa



Zagrożenie – akcja lub sekwencja wydarzeń
powodujących niebezpieczeństwo
drastycznego i dokonującego się w
relatywnie krótkim okresie obniżenia jakości
życia mieszkańców danego kraju lub (oraz)
grożącego istotnym ograniczeniem
możliwości wyborów politycznych
dostępnych rządowi państwa lub prywatnym
podmiotom pozarządowym (jednostkom,
grupom społecznym, przedsiębiorstwom) z
tego kraju

Zagrożenia militarne
współcześnie



Obecnie występują na mniejszą skalę



Wyścig zbrojeń jądrowych i
konwencjonalnych (subkontynent indyjski,
Bliski Wschód, Chiny – dozbrajanie; Iran, Korea
Północna – próba uzyskania broni jądrowej)



Rosnący handel bronią (USA – 40% udziału w
handlu światowym)



Nielegalny przemyt broni oraz materiałów
rozszczepialnych (organizacje transnarodowej
przestępczości zorganizowanej i tajne służby
wielu państw, również demokratycznych)

Zagrożenia asymetryczne



Zagrożenia kierowane przez podmioty
inne niż państwa i dysponujące
znacznie mniejszym potencjałem niż
państwa



Terroryzm międzynarodowy



Transnarodowa przestępczość
zorganizowana

Pozamilitarne zagrożenia
bezpieczeństwa



Zagrożenia polityczno-militarne



Zagrożenia ludzkiego wymiaru



bezpieczeństwa



Zagrożenia gospodarcze



Zagrożenia społeczne



Zagrożenia ekologiczne



Zagrożenia bezpieczeństwa
narodowego i międzynarodowego

Zagrożenia polityczno-
militarne



Niedostateczny rozwój wzorów
współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa



Trwanie mentalności zimnowojennej



Próby tworzenia stref wpływów



Dominacja koncepcji bezpieczeństwa
opartego na równowadze sił



Używanie siły w rozwiązywaniu sporów
wewnętrznych



Niestabilność struktur politycznych

Zagrożenia ludzkiego
wymiaru bezpieczeństwa



Naruszanie praw człowieka



Nacjonalizm



Rasizm



Ksenofobia



Szowinizm



Antysemityzm



Nieprzestrzeganie praw mniejszości
etnicznych



Fundamentalizm religijny



Nietolerancja

Zagrożenia gospodarcze



Dysproporcje rozwojowe i migracje
ludności na tym tle



Zależności państw od dostaw
specyficznych surowców



Niebezpieczeństwo zastąpienia starych
bloków wojskowych przez nowe bloki
gospodarcze

Zagrożenia społeczne



Dezintegracja społeczeństw



Marginalizacja pewnych społeczności



Niekontrolowana migracja



Handel narkotykami

Zagrożenia ekologiczne



Energetyka nuklearna i odpady
promieniotwórcze



Handel niebezpiecznymi odpadami



Technologie zagrażające rozwojowi
społeczeństw



Degradacja środowiska naturalnego

Zagrożenia bezpieczeństwa
narodowego i międzynarodowego (1)



Wzrost dostępu do technologii
produkcji broni masowego rażenia,
zwłaszcza broni jądrowej



Większe możliwości działania
transnarodowych grup przestępczych,
karteli narkotykowych, grup
terrorystycznych



Groźba załamania się cyberprzestrzeni
światowych finansów

Zagrożenia bezpieczeństwa
narodowego i międzynarodowego (2)



Powiększanie się obszarów ubóstwa



Brak zrównoważenia przepływu
wartości kulturowych



Zmiany w środowisku naturalnym



Wzrost społecznych napięć we wnętrzu
państw

Źródło: P. Latawski, Central Europe and European Security, [w:] W. Park, G. Wyn Rees [ed.], Rethinking Security in Post-
Cold War Europe, London 1998, s.89

Poziom analizy

Wymiar społeczno-

humanitarny

System (Europa)

Kultura globalna; migracje;

zorganizowana przestępczość

Subsystem (region)

Konflikty na tle kulturowym i

religijnym

Państwo

Niski poziom rozwoju

społeczeństwa obywatelskiego;

korupcja; zorganizowana

przestępczość, łamanie praw

człowieka; dyskryminacja

mniejszości etnicznych

Grupy społeczne – jednostki

Kryzys ekosystemu

Wielopoziomowość i wielowymiarowość zagrożeń
bezpieczeństwa międzynarodowego

Pozamilitarne zagrożenia
Polski (1)



Zagrożenia czy wyzwania?



Społeczno-gospodarcze: zapaść
demograficzna, spadek liczby osób
aktywnych zawodowo, zmniejszający
się wskaźnik liczby dzietności,
emigracja zarobkowa → wzrost
zadłużenia państwa, uzależnienie
surowcowe, degradacja techniczna

Pozamilitarne zagrożenia
Polski (2)



Wyzwania w obszarze bezpieczeństwa
pozamilitarnego: bezpieczeństwo
publiczne (przestępczość zorganizowana),
bezpieczeństwo informacyjne (działania
wywiadowcze), terroryzm,
bezpieczeństwo cyberprzestrzeni
(cyberprzestępczość, szpiegostwo w sieci,
hakerstwo), ochrona ludności cywilnej
(naruszenia bezpieczeństwa podczas
imprez masowych)

Podsumowanie



Wpływ procesów globalizacji



Poszerzenie zakresu zagrożeń
niewojskowych



Odejście od identyfikowania zagrożenia
ze zjawiskiem wroga



Trudność w identyfikacji, lokalizacji,
zmierzeniu i monitorowaniu zagrożeń



Poszerzenie zakresu wartości
chronionych



Zacieranie się podziału między
wnętrzem państwa i środowiskiem
międzynarodowym



Zacieranie się podziału między
bezpieczeństwem zewnętrzym i
wewnętrznym



Zmiana charakteru konfliktów
zbrojnych