FORFAITING

Wojciech Łowisz
Adriana
Bączkiewicz

Pojęcie Forfaitingu

Przy założeniu, iż punktem odniesienia jest przedmiot
forfaitingu czyli rodzaj wierzytelności, której on dotyczy,
możemy wyodrębnić trzy kategorie:

• forfaiting wierzytelności handlowych - jest to

nabycie przez insty tucję forfaitingową średnio lub
długoterminowej pieniężnej wie rzytelności handlowej
przed terminem jej płatności
z pobraniem na rzecz instytucji forfaitingowej odsetek
dyskontowych i z przejęciem ryzyka wypłacalności
dłużnika,

• forfaiting wierzytelności wekslowych - jest to zakup

średnio- i długoterminowego weksla przed terminem
płatności, z po braniem z góry odsetek dyskontowych bez
prawa regresu do pod miotu przenoszącego prawa z
weksla,

• forfaiting wierzytelności leasingowych - jest to

nabycie przez forfaitera średnio- lub długoterminowej
wierzytelności leasingowej przed terminem jej płatności,
z potrąceniem opłaty na rzecz forfaitera, z przejęciem
ryzyka wypłacalności leasingobiorcy.

Strony operacji forfaitingowej
możemy podzielić na:

•

forfaitera – nabywcę wierzytelności

(instytucja

forfaitingowa),

•

forfetystę – zbywcę wierzytelności (eksportera),

•

dłużnika forfaitingowego – kontrahent, który płaci
wekslem (importer)

Instrumenty forfaitingu

Nabywane w ramach forfaitingu wierzytelności
obejmują najczęściej:

•

weksel własny dłużnika lub weksel trasowany /
tratę / klienta, zabezpieczone gwarancją lub
awalem,

•

płatności odroczone w ramach nieodwołalnej
akredytywy dokumentowej,

•

inne dokumenty świadczące o wymagalności
wierzytelności, np. faktury handlowe wraz z
kontraktem.

Historia Forfaitingu

•

Termin forfaiting wywodzony jest od francuskiego słowa ,,a for-fait"
oznaczającego po prostu zrzeczenie się (poddanie) lub zanie chanie
praw do czegoś. Ojczyzną forfaitingu są Stany Zjednoczone, gdzie na
przełomie lat dwudziestych i trzydziestych rozwinął się on jako jedna
z moż liwych form skupu weksli, z czasem rozszerzając swój zasięg na
skup wierzytelności handlowych. Prawdziwy boom i popularność
forfai tingu wiąże się jednak ściśle z kontynentem europejskim i
zachodzą cymi na nim przemianami polityczno-gospodarczymi.
Pierwszym centrum, stolicą forfaitingu była Szwajcaria. Szwajcarscy
finansiści rozwinęli rynek usług forfaitingowych niedługo po II wojnie
świato wej, w latach 50-tych, jako instrument wspierania sprzedaży
dóbr inwestycyjnych i środków produkcji z Niemiec Zachodnich, do
krajów Europy Wschodniej. Na początku lat dziewięćdziesiątych
forfaiting zaczął być wyko rzystywany do finansowania sprzedaży na
rozwijające się rynki w Afryce, Azji, a zwłaszcza Ameryce Łacińskiej.

Funkcje Forfaitingu

Niezależnie od typu forfaiting spełnia zasadniczo
dwie funkcje:

•

finansowania - forfetysta otrzymuje raty
leasingowe lub sumę wekslową przed terminem
ich płatności, co pozwala mu na zachowanie
większej płynności finansowej. Przy forfaitingu
wierzytelności handlowych przejęcie zobowiązania
powoduje w efekcie wsparcie działalności
forfetysty, jako że forfaiter w istocie finansuje cykl
rozliczeniowy transakcji.

•

gwarancyjną - w wyniku transakcji forfaitingu
forfaiter zawsze przejmuje na siebie ryzyko
wypłacalności dłużnika forfaitingowego.

Umowa forfaitingu

•

Umowa forfaitingu należy do kategorii umów
nienazwanych. Jej zasadnicza treść nie odpowiada
zatem w pełni żadnej z umów regulowanych
przepisami kodeksu cywilnego, co wszakże nie
oznacza, iż nie wykazuje ona podobieństw do
niektórych z nich. Treścią omawianego stosunku
jest przeniesienie praw wynikających z
wierzytelności (handlowej, wekslowej, leasingowej)
z forfetysty na forfaitera przed terminem jej
płatności, z jednoczesnym pobraniem na rzecz
nabywcy odsetek dys kontowych i z przejęciem
przez niego ryzyka wypłacalności dłużnika.

Umowa forfaitingu cd

•

Dokonując analizy tak sformułowanej definicji
forfaitingu, moż na w jej ramach wyodrębnić
elementy kilku innych stosunków prawnych m.in.
umowy sprzedaży i cesji wierzytelności. Biorąc
pod uwagę zakres przedmiotowy umowa
forfaitingu wskazuje także na analogie do umowy
pożyczki bankowej i kredytu.

Treść umowy

•

W każdej umowie forfaitingu powinno się znaleźć
co najmniej sześć charakterystycznych punktów:

•

określenie stron umowy,

•

oznaczenie wierzytelności przelewanej przez
forfetystę na for faitera,

•

wskazanie kwoty, jaką forfaiter przekazuje
forfetyście,

•

określenie kosztów forfaitingu,

•

ustalenie, czy dłużnik forfaitingowy jest
powiadamiany o zmianie wierzyciela,

•

określenie prawnego zabezpieczenia
wierzytelności.

Sprzedaż

wierzytelności

•

Sprzedaż jest umową konsensualną, odpłatną i
wzajemną, która stwarza zobowiązanie do
przeniesienia przez nabywcę własności rzeczy lub
innego prawa majątkowego bądź własność tę lub
prawo przenosi. Zgodnie z wykładnią
przedmiotem sprzedaży mogą być także rzeczy
przyszłe.

•

W ramach umowy forfaitingu następuje
przeniesienie wierzytel ności ze zbywcy
(forfetysty) na instytucje finansową (forfaitera) w
zamian za stosowną zapłatę.

Sprzedaż wierzytelności cd

•

Możemy zatem mówić o występowa niu kilku
atrybutów aktu sprzedaży. Po pierwsze istnieją
dwa podmioty, z których jeden występuje w roli
sprzedawcy, a drugi kupującego. Przedmiotem
sprzedaży jest tu istniejąca lub przyszła
wierzytelność.

•

Następstwem transakcji jest wydanie rzeczy w
postaci dokumentu zabezpieczającego wierzytel
ność np. weksla. Sprzedający (forfetysta)
otrzymuje od kupującego (forfaitera) zapłatę za
przekazaną wierzytelność. Istotną różnicą między
umową sprzedaży, a umową forfaitingu jest
sposób zapłaty należności.

Sprzedaż wierzytelności cd

•

Forfaiter płaci za przekazaną mu wierzytelność,
ale zapłata ta nie stanowi równowartości
nabywanego zobowiązania. Od wypłacanej
sprzedającemu kwoty forfaiter od razu potrąca
odsetki dyskontowe i opłatę manipulacyjną, jako
należne mu wynagrodzenie. Oznacza to, że
sprzedający otrzymuje kwotę faktury
pomniejszoną o te właśnie elementy.

•

Uprawnienie forfaitera do pobrania wynagrodzenia
w postaci dyskonta należy do zasad niczych
elementów specyfikujących umowę forfaitingu.

Koszty forfaitingu

•

Istotne jest wskazanie w umowie całkowitych
kosztów forfaitingu, które ponosi zbywca
wierzytelności. Składają się na nie, nie tylko
odsetki dyskontowe, ale także tzw. prowizja
przygotowawcza, wypłacana za przyjęcie wniosku
forfaitingowego i zbadanie poprawności
przedkładanych wraz z nim dokumentów, a także
za samo podpisanie umowy przez forfaitera oraz,
ewentual nie prowizja za zawarcie umowy o linię
skupu wierzytelności.

Zabezpieczenie umowy

•

Ważnym aspektem umowy forfaitingu,
wybiegającym poza kode ksowe ramy sprzedaży,
jest określenie prawnego zabezpieczenia wie
rzytelności. Z uwagi na fakt, iż nabywca
wierzytelności przejmuje na siebie pełne ryzyko
wypłacalności dłużnika, jednym z ważniejszych
postanowień zawartych w treści umowy forfaitingu
są właśnie klau zule wskazujące formę
zabezpieczenia nabywanej wierzytelności (naj
częściej jest to poręczenie lub aval). Wskazane
powyżej różnice wynikają przede wszystkim ze
specyfiki „przedmiotu sprzedaży".

Korzyści dla

eksportera

•

gwarantuje natychmiastowe uzyskanie środków
przez eksportera, po złożeniu weksla w instytucji
forfaitingowej,

•

dla importera wygodny sposób zapłaty wekslem,
zaakceptowany przez eksportera odwleka
„fizyczny” wypływ gotówki z firmy,

•

łatwy sposób finansowania i brak konieczności
załatwiania skomplikowanych procedur, który stoi
po stronie instytucji forfaitingowej,

•

eliminacja ryzyka (stóp procentowych,
handlowego) po stronie eksportera w związku z
wykupem przez forfaitera.

Korzyści dla dłużnika

•

Dla importera (dłużnika wierzytelności) zawarcie
transakcji forfaitingowej jest także korzystne.
Uzyskuje on bowiem dzięki zawarciu umowy
forfaitingu odroczenie terminu zapłaty pierwszej
raty, a pozostała część należności zostaje
rozłożona na raty (płatne okresowo), co pozwala
mu i jego bankowi przygotować się z odpowiednim
wyprzedzeniem do dokonania zapłaty.

Ryzyko związane z

forfaitingiem

W szczególności można wskazać na następujące rodzaje ryzyka brane
pod uwagę przy zawieraniu umowy forfaitingu:

•

l) ryzyko wypłacalności dłużnika, w aspekcie obiektywnym (brak
środków umożliwiających zapłatę) i subiektywnym (ryzyko braku
woli dłużnika spełnienia świadczenia - dokonania zapłaty),

•

2) ryzyko zmian oprocentowania kapitału na międzynarodowych
rynkach finansowych, związane ze sposobem obliczania ceny
kapitału,

•

3) ryzyko walutowe, obejmujące:
- ryzyko zmiany kursu waluty kontraktu,
- ryzyko wymienialności danej waluty,
- ryzyko zmiany systemu pieniężnego, zgodnie z którego zasadami
strony określiły świadczenie dłużnika lub według którego wyrażona
została wierzytelność,

Ryzyko związane z

forfaitingiem cd

•

4) ryzyko gospodarcze, obejmujące m.in. zmiany gospodarcze, modyfikacje
w sferze systemu monetarnego, wysoką inflację, zakłócenia w nabywaniu
lub zbywaniu surowców, ograniczenia dotyczące nabywania i transferu
wartości dewizowych, akcje oddłużeniowe, pogorszenie się bilansu
płatniczego kraju importera etc.,

•

5) ryzyko społeczno-polityczne, obejmujące m.in. udział kraju importera w
działaniach wojennych, wewnętrzne zakłócenia społeczne (takie jak strajki,
rozruchy, zamieszki), publiczno-prawne zakazy wywiązywania się z
określonych zobowiązań oraz czasowe moratoria dotyczące spłaty długów,
publiczne zakazy nabywania wyrobów, towarów i usług pochodzących z
kraju eksportera, embargo na dostawy towarów i usług oraz zamrożenie
kapitałów kraju importera posiadanych za granicą,

•

6) ryzyko refinansowania, związane z ograniczoną możliwością forfaitingu
dalszego wierzytelności obciążonej dużym ryzykiem,

•

7) ryzyko siły wyższej (vis maior), związane z występowaniem
nadzwyczajnych wydarzeń, jak na przykład stanów klęski żywiołowej.

Podsumowanie

•

Forfaiting stanowi regularną działalność, prowadzoną przez
instytucje finansowe. Na rynkach poszczególnych krajów
działają specjalistyczne firmy zarówno krajowe, jak i
zagraniczne.
Wierzytelności zagranicznych eksporterów wobec polskich
dłużników są przedmiotem sprzedaży na głównych rynkach
forfaitingowych (w Nowym Jorku, Zurychu, Paryżu i Londynie).

•

Wykorzystanie forfaitingu przez polskich eksporterów może
przynieść im korzyści w postaci: zwiększenia płynności
finansowej przez zmiany transakcji kredytowej na gotówkową,
uwolnienia się od ponoszenia ryzyka (handlowego,
politycznego, kursowego itd.), wyeliminowania konieczności
ubezpieczania kredytu.