UJĘCIE
TEORETYCZN
E PRACY
NAUCZYCIELA

Termin nauczyciel zawsze

łączono z osobą, która naucza i

pełni funkcje edukacyjne. Od

zarania dziejów zmieniały się

tylko nazwy osób sprawujących

te funkcje. Przejmowali je:

starszyzna rodowa, kapłani,

guwernerzy, a w końcu

nauczyciele różnych instytucji

oświatowo-wychowawczych i

opiekuńczych.

W ostatnich latach poziom
wykształcenia nauczycieli znacząco
wzrósł, ponieważ w 2010 roku aż
97% pedagogów miało wyższe
wykształcenie. Jest to efekt wzrostu
formalnych wymagań co do
kwalifikacji nauczycieli, rosnących
aspiracji społeczeństwa,
umasowienia i poszerzonej oferty
kształcenia wyższego. Nauczyciele
podejmują intensywne
doskonalenie, do czego
stymulują procedury awansu
zawodowego.

Kształcenie nauczycieli jako
proces wielostronny, wielofunkcyjny
i interdyscyplinarny winno
przebiegać w :

•

trzech wymiarach czasowych –

przeszłości, teraźniejszości i
przyszłości

•

czterech obszarach – regionalnym,

polskim, europejskim i globalnym

•

trzech sferach – aksologiczno-

poznawczej, emocjonalnej i
praktycznej.

W kształceniu nauczycieli
obserwuje się jednak zbyt mało
przygotowania praktycznego i
słabe powiązanie teoretycznej
wiedzy z praktyką szkolną. Brakuje
też systematycznego
monitorowania i kontroli jakości
tego kształcenia. Poszukuje się
możliwości wszechstronnego
przygotowania pedagogów do
sprostania aktualnym i nowym
wyzwaniom czasów wielkiej zmiany
społecznej, a także oczekiwaniom
społecznym i potrzebom młodzieży.

Istotną rolę w funkcjonowaniu zawodowym nauczyciela pełni
wstępna edukacja, która powinna kierować się następującymi
zasadami:

1)

nauczyciel jest podmiotem własnej praktyki i do niego należy
jej tworzenie i przekształcenie

2)

nauczyciel w toku kształcenia zdobywa narzędzia do
zmieniania własnej praktyki, którą charakteryzuje przewaga
krytycznej refleksji nad rutynowymi działaniami

3)

w edukacji nauczycielskiej istotnymi obszarami są:

•

wizja szkoły jako źródło nowych pedagogicznych projektów

•

wiedza o warunkach uczenia się i zmienności zachowań

ludzkich jako podstawa kompetencji pedagogicznych

•

umiejętności badawcze jako podstawa badania własnej

praktyki

•

poznawanie uczniów i środowiska funkcjonowania szkoły jako

źródła wiedzy o warunkach własnej pracy i możliwości
dokonywania w niej zmian

Ważną formą edukacji nauczycieli są
studia podyplomowe. Podejmują tę formę
kształcenia ponieważ pragną oni podnieść
swoje kwalifikacje, ewentualnie nabyć
nowe lub zdobyć wykształcenie
pedagogiczne uprawniające do pracy w
zawodzie nauczyciela. Kształcenie na studiach
podyplomowych może być prowadzone w
zakresie: przygotowania do nauczania kolejnego
przedmiotu (prowadzenia zajęć) lub
przygotowania psychologiczno-pedagogicznego i
dydaktycznego dla absolwentów studiów
merytorycznie przygotowanych do nauczania
przedmiotu oraz pedagogiki specjalnej dla osób,
które są przygotowane do wykonywania zawodu
nauczyciela.

Przegląd definicji prowadzi do stwierdzenia,

że nauczyciel jest osobą profesjonalnie

przygotowaną, do wypełnienia funkcji i

zadań zawodowych, a szczególnie do

planowania, organizacji, realizacji i

ewaluacji pracy dydaktyczno-wychowawczej

z dziećmi, młodzieżą lub osobami dorosłymi,

do współpracy ze wszystkimi podmiotami

edukacyjnymi i środowiskiem lokalnym oraz

do ustawicznego rozwoju zawodowego i

osobistego.

Funkcje i zadania nauczyciela ewoluują pod

wpływem dokonujących się zmian społeczno-

kulturowych i cywilizacyjnych, strategii rozwoju

kraju i społeczeństwa oraz oczekiwań wszystkich

podmiotów polityki edukacyjnej. Na ogół

wyznaczane są przez podstawowe cele społeczne,

sfery aktywności człowieka, relacje międzyludzkie

oraz określone miejsce szkolnictwa w systemie

edukacji narodowej. Ich obraz zależy od

postrzegania osobowości nauczyciela w ujęciach:

psychologicznym, technologicznym,

humanistycznym, socjologicznym i pedagogiki

krytycznej.

Funkcjom nauczyciela
przyporządkowane są określone
grupy zadań. Typowy podział
funkcji:

•

dydaktyczna

•

wychowawcza

•

opiekuńcza

•

środowiskowa

•

badawcza

•

życiowe ukierunkowanie

młodzieży

Funkcje i zadania współczesnego nauczyciela ewoluują od
transmisji wiedzy i dominacji „ubrania” człowieka w
kierunku uczenia samodzielności intelektualnej, oscylując
w granicach:

•

od przekazu wiedzy do uczenia samodzielności poznawczej i

egzystencjalnej

•

od postawy pewności naukowej do poszukiwania i tworzenia

wiedzy

•

od sterowania do inspirowania rozwoju

•

od prostego przekazu do wprowadzania uczniów w świat wiedzy

•

od dominacji intelektu do równowagi świata myśli i uczuć w

edukacji

•

od postawy dominacji o dialogu, empatii i negocjacji

•

od przedmiotu do podmiotowego traktowania ucznia i

nauczyciela

Pojęcie kompetencja wyznacza łacińskie słowo competentina,

pochodzące od czasownika competere oznaczającego „zgadzać

się”, „nadawać się”, „współzawodniczyć”.

Kompetencje określane są w Słowniku Języka Polskiego, jako

zakres czyjejś wiedzy, umiejętności lub odpowiedzialności. W

styczniu w 1997 roku w Strategii Edukacji Ministerstwa Edukacji

Narodowej, opublikowano pierwszą wersję podstawy

programowej mającej obowiązywać w nowym systemie szkolnym.

Tam pojawiło się pojęcie „kompetencje”, będące skutkiem –

rezultatem osiągniętym przez ćwiczenie umiejętności i nabywanie

doświadczeń podbudowanych przekonaniem, pewnością opartą na

refleksji, dlaczego tak postąpić w danej sytuacji.

Cechy osobiste i postawy

Wiedza
Umiejętności

KOMPETENCJE

NAUCZYCIELA

Kompetencje
informacyjno-
medialne
(ja jako uczestnik
systemu
edukacji)

Kompetencje
pragmatyczne
(ja jako
nauczyciel)

Kompetencje
kreatywno-
krytyczne
(ja jako znawca i
twórca danej
dziedziny wiedzy)

Kompetencje
osobiste
(ja jako
człowiek)

Kompetencje
interpretacyjno-
komunikacyjne
(ja jako uczestnik
relacji
interpersonalnej)

Kompetencje
współdziałania
(ja jako członek
grupy zawodowej i
społeczeństwa)

Współczesny nauczyciel jest postrzegany przede wszystkim
jako podmiot zmiany. Powinien więc stać się w większym stopniu
jej aktywnym uczestnikiem oraz odpowiedzialnym i odważnym
sprawcą. W tym celu musi zdawać sobie sprawę z potrzeby
doskonalenia kompetencji zawodowych oraz zachowania
równowagi między kompetencjami przedmiotowymi,
pedagogicznymi i własnym rozwojem osobowym.

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ!!!

Bibliografia:

1.

Jolanta Szempruch, „Pedeutologia.
Studium teoretyczno-pragmatyczne”.
Wyd. „Impuls”, Kraków 2013r.

2.

Red. nauk. Anna Klim-Klimaszewska,
Małgorzata Wiśniewska, „Kompetencje
współczesnego nauczyciela tom 2”. Wyd.
„UPH Siedlce”, Siedlce 2012r.