POGOTOWIA
OPIEKUŃCZE

Pogotowie opiekuńcze to instytucja

zapewniająca opiekę doraźną. Trafiają do niej
dzieci zaniedbane, znajdowane na ulicy,
uciekające z domów lub innych placówek
wychowawczo-opiekuńczych, niepełnoletnie
ofiary przemocy domowej.

•

Głównym celem jej działania jest: powrót dziecka
do własnej rodziny lub umieszczenie go w
placówce zastępującej rodzinę, czy też w innej,
odpowiedniej

placówce

(socjalizacyjnej,

resocjalizacyjnej).

•

Zasadniczym zadaniem pogotowia opiekuńczego jest
zapewnienie opieki i zaspokojenie potrzeb dziecka. O
jego przyjęciu do pogotowia opiekuńczego decyduje
orzeczenie sądowe (sąd wydaje takie orzeczenie w
przypadkach

nagłych,

wymagających

natychmiastowego zapewnienia dziecku opieki
całkowitej),

wniosków

dyrektorów

szkół,

inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych
w celu ustalenia najkorzystniejszego dla nich
środowiska wychowawczego, a także na prośbę
rodziców dziecko może być przyjęte do takiej
placówki, lecz ta powinna być poparta decyzją
organu administracji oświatowej. W przypadku
niepomyślnych

warunków

wychowawczych

w

rodzinie należy również dążyć do resocjalizacji
środowiska rodzinnego dziecka.

HISTORIA POGOTOWIA

OPIEKUŃCZEGO

•

Od 1920 r. placówki, pod nazwą pogotowi
opiekuńczych, zaczęły powstawać w Polsce.

•

Ich podstawy organizacyjno- prawne powstały w
wyniku uchwały Sejmu oraz Rozporządzenia
Ministra Pracy i Opieki Społecznej z 19 lutego 1920r.

•

Uchwała ta dokładnie określała kto do tej placówki
może być przyjęty (dzieci w wieku od 3- 14 lat), na
jaki okres czasu (do 14 dni, w wyjątkowych
przypadkach do 3 miesięcy), cel (chwilowe
przetrzymanie zaniedbanych dzieci, choć powinny
one przebywać jak najkrócej), personel (lekarz,
neuropsycholog, kapelan, nauczyciel, wychowawca,
krawcowa, kucharki).

•

Obecnie funkcjonowanie tych placówek
określa bardzo dokładnie Rozporządzenie
Ministra Polityki Społecznej z dnia 14
lutego 2005 r. w sprawie placówek
opiekuńczo-wychowawczych. Na
podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12
marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Istotne punkty z tego rozporządzenia:

Pogotowie opiekuńcze będące placówką typu

interwencyjnego zapewnia dziecku:

•

doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej;

•

dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku
i możliwości rozwojowych;

•

opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny
naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej
albo

zastępczej,

placówce

opiekuńczo-

wychowawczej

typu

rodzinnego

albo

socjalizacyjnego;

•

dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej
odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych
lub specyficznych trudności w uczeniu się.

•

Placówka interwencyjna przyjmuje dzieci w
sytuacjach wymagających natychmiastowego
rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania.
Do placówki interwencyjnej są przyjmowane
dzieci od 11. roku życia na podstawie
rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych,
niezależnie

od

miejsca

zamieszkania.

W

wyjątkowych

przypadkach

do

placówki

interwencyjnej mogą być przyjmowane dzieci
młodsze.

•

Placówka interwencyjna może specjalizować się
w opiece nad niemowlętami przygotowywanymi
do adopcji

•

Placówka interwencyjna sporządza diagnozę
psychologiczno-pedagogiczną dziecka i diagnozę
jego sytuacji rodzinnej oraz ustala wskazania do
dalszej pracy z dzieckiem.

•

Placówka interwencyjna informuje centrum
pomocy o przebywających w niej dzieciach.

•

Pobyt dziecka w placówce interwencyjnej nie może
trwać dłużej niż 3 miesiące. W przypadku gdy
postępowanie sądowe w sprawie uregulowania
sytuacji prawnej dziecka jest w toku, pobyt w
placówce interwencyjnej może być przedłużony,
nie dłużej jednak niż o 3 miesiące.

•

Placówka interwencyjna może prowadzić hostel -
część organizacyjną placówki opiekuńczo-
wychowawczej dysponującą bazą noclegową i
zapewniającą opiekę wychowawczą, czynną przez
całą dobę, wykorzystywaną w sytuacjach
kryzysowych, kiedy dziecko ze względów
rodzinnych musi czasowo zamieszkać poza swoją
rodziną za zgodą rodziców lub opiekunów
prawnych albo kiedy rodzina musi czasowo
uzyskać schronienie).

Pogotowie opiekuńcze ma zapewnić dziecku:

•

wyżywienie dostosowane do ich potrzeb rozwojowych;

•

dostęp do opieki zdrowotnej;

•

dostęp

do

zajęć

wychowawczych,

kompensacyjnych,

terapeutycznych i rewalidacyjnych;

•

wyposażenie w odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty
osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb,

•

zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego,

•

środki higieny osobistej;

•

zaopatrzenie w leki, podręczniki i przybory szkolne; kwotę
pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5. roku życia

•

pomoc w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych,
oraz w miarę potrzeby przez udział w zajęciach wyrównawczych;

•

uczestnictwo, w miarę możliwości, w zajęciach pozalekcyjnych i
rekreacyjno-sportowych;

•

opłatę za pobyt w bursie lub internacie, jeżeli dziecko uczy się poza
miejscowością, w której znajduje się placówka opiekuńczo-
wychowawcza;

ZADANIA POGOTOWIA

OPIEKUŃCZEGO



zapewnienie doraźnej i okresowej opieki dzieciom
opuszczonym

i

osieroconym

bądź

wymagającym

odizolowania od dotychczasowego środowiska



organizowanie odpowiedniej działalności kompensacyjno-
terapeutycznej i resocjalizacyjnej



zapewnienie każdemu dziecku warunków do wypełnienia
obowiązku szkolnego, aby w miarę możliwości mogło
kontynuować naukę w szkole



opracowanie diagnozy pedagogicznej i lekarskiej oraz
wskazań wychowawczych i dydaktycznych



kwalifikowanie dzieci do rodzin zastępczych i adopcyjnych
oraz kwalifikowanie dzieci do odpowiednich placówek
wychowawczo-opiekuńczych.

FUNKCJE POGOTOWIA OPIEKUŃCZEGO

Wyróżnia się trzy grupy funkcji jakie powinny pełnić pogotowia

opiekuńcze:



opiekuńczo- wychowawcze- wyrażające się przede wszystkim w
zapewnieniu przyjętym dzieciom poczucia bezpieczeństwa,
udzielenie pomocy w odreagowaniu negatywnych przeżyć i
zaakceptowaniu pobytu w placówce



diagnostyczno- kwalifikacyjne- pogotowie opiekuńcze jest jedyna
instytucją, której podstawą działań jest wykonywanie tej funkcji



wyrównawczo-

korekcyjna-

nawiązuje

do

działań

wyrównawczych 

Warto również zwrócić uwagę na samo diagnozowanie, gdyż jest

jednym z naczelnych działań prowadzonych przez pogotowie.

Struktura organizacyjna

W pogotowiu znajduje się zespół diagnostyczny, który

składa

się

z :

pedagogów,

psychologów,

lekarzy,

wychowawców oraz referenta ds. kwalifikacji oraz
pracownika socjalnego. Funkcją tego zespołu jest
kwalifikowanie dziecka do umieszczenia w :



domach dziecka



rodzinach zastępczych



państwowych młodzieżowych ośrodkach wychowawczych



specjalnych ośrodkach szkolno- wychowawczych ( dotyczy
to dzieci z zaburzeniami zachowania, deficytami
rozwojowymi

Organizacja życia codziennego

Każde dziecko, które trafia do pogotowia opiekuńczego

najpierw przebywa na oddziale izolacyjnym, gdzie poddawane
jest zabiegom higienicznym oraz badaniom lekarskim. W wielu
placówkach nie istnieją oddziały izolacyjne. Dzieci przyjmowane
są bezpośrednio do grup wychowawczych. Z oddziału
izolacyjnego dziecko jest kierowane do grupy wychowawczej w
internacie. Z tej grupy bezpośrednio uczęszcza na zajęcia
szkolne. Jeżeli dziecko ma poniżej 7 lat wtedy trafia do grupy
przedszkolnej. Dzieci poniżej 7 lat najczęściej trafiają do Domu
Małego Dziecka. Organizacja życia w internacie pogotowia
opiekuńczego i podział wychowanków na grupy jest zależne od
wieku dzieci ( dzieci starsze powinny być odizolowane od
młodszych, ponieważ mają większy bagaż doświadczeń
negatywnych, są zaniedbane wychowawczo, dzieci młodsze są
niedożywione, opóźnione w nauce, na pobyt w pogotowiu
reagują

apatią,

z

kolei

dzieci

starsze

agresją

i

niezdyscyplinowaniem).

Praca pedagoga

Pedagodzy są w pogotowiu inicjatorami i koordynatorami

wszelkich działań dotyczących dziecka i rodziny. Znają przepisy
prawne dotyczące dziecka i rodziny, typy i umiejscowienie
placówek opiekuńczo-wychowawczych, opieki społecznej,
ochrony zdrowia i leczenia uzależnień itp. w których rodzina i
dziecko mogą znaleźć pomoc. Pedagog jest najczęściej
pierwszym pracownikiem placówki, z którym wychowanek ma
kontakt. Od tego spotkania zależy bardzo wiele -jak dziecko,
które najczęściej jest w szoku, zaakceptuje pobyt w placówce,
jak się w niej zaadoptuje. W przypadku młodszych dzieci ważne
jest, by je uspokoić, wskazać pozytywy trudnej dla niego
sytuacji. Starsi wychowankowie często są bardzo agresywni,
demonstrują swoja wrogość przeciwko wszystkim. Wymagają
oni wyciszenia i uspokojenia. Osiąga się to najczęściej
przybliżając im w rozmowie zasady funkcjonowania pogotowia,
przewidywany okres pobytu, możliwości rozwiązania ich
sytuacji itp. Wtedy można przeprowadzić wywiad z dzieckiem.

Problemy w pogotowiach

opiekuńczych:

a.

Przemoc wśród wychowanków (Rosnąca liczba dzieci
pochodzących

ze

środowisk

patologicznych,

wykazujących

objawy

niedostosowania

a

nawet

wykolejenia społecznego przebywa w pogotowiu
opiekuńczym. Część z nich to nieletni, którzy weszli w
konflikt

z

prawem,

niejednokrotnie

uzależnieni,

agresywni, posługujący się przemocą w kontaktach z
rówieśnikami

b.

Dzieci uciekające z domów (Różne są przyczyny ucieczki
np. reakcja rodziców na brak promocji do następnej
klasy,

chęć

przeżycia

przygody,

zakosztowania

samodzielności, głęboka patologia w rodzinie).

c.

Ucieczki z placówki

d.

Młodzież zatrzymana do dyspozycji sądu

e.

Dzieci zatrzymywane na popełnieniu przestępstw

Pogotowie opiekuńcze jest placówką o bardzo

specyficznym charakterze, a sam fakt znalezienia
się w nim, jest dla dziecka wręcz traumatycznym
przeżyciem ( chyba, że mamy do czynienia z
dzieckiem

skrajnie

zaniedbanym

np.

wygłodzonym). Przede wszystkim powinno więc
zapewniać dziecku potrzebę bezpieczeństwa, a
osoby pracujące powinny być profesjonalistami w
swoich dziedzinach. Od ich stosunku do
wychowanków,

w

dużym

stopniu,

zależy

skuteczność

oddziaływań

opiekuńczych,

wychowawczych i socjalizacyjnych.