Powództwo adhezyjne
W wielu przypadkach działanie sprawcy przestępstwa powoduje
nie tylko cierpienia dla pokrzywdzonego, ale również realne
szkody majątkowe  np. wybite okno, uszkodzony samochód
itp. Zamiast ciągać się po sądach cywilnych za skazanym  już
w procesie karnym można dochodzić wyrównania tych szkód.
Ku temu służy powództwo adhezyjne.
Pokrzywdzony, który w wyniku działania przestępczego doznał szkody ma
prawo dochodzić odszkodowania od sprawcy.
Proces adhezyjny - to postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej
spowodowanej przestępstwem. Toczy się wraz z postępowaniem
zasadniczym w kwestii odpowiedzialności karnej. Jest to proces uboczny.
Oskarżony więc w jednym procesie odpowiada karnie i cywilnie. Zaletą
takiego rozwiązania jest to, że wszystko odbywa się w jednym procesie.
Ustalenia faktyczne czynione są na podstawie tych samych środków
dowodowych.
Dodatkowa zaleta to również brak konieczności uiszczania wpisu
sądowego od dochodzonego roszczenia. Wadą natomiast tego
rozwiązania jest przedłużenie procesu karnego o badanie kwestii
odpowiedzialności cywilnej.
W procesie adhezyjnym (adhaeret causae criminali) można dochodzić
roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (np.
odszkodowanie za skradzione przedmioty, uszkodzony samochód). Wolno
dochodzić strat rzeczywistych (damnum emergens) oraz utraconej
korzyści (lucrum cessans), gdyż ustawa nie czyni ograniczeń w tym
zakresie, a racje postępowania adhezyjnego przemawiają za takim
ujęciem. Natomiast nie można dochodzić roszczeń osobistych,
niemajątkowych. Nie można dochodzić ochrony dóbr osobistych (art. 24
k.c.).
Powód cywilny może dochodzić roszczeń, które wynikają bezpośrednio z
przestępstwa i mają charakter majątkowy. Zakład ubezpieczeń, który
pokrył pokrzywdzonemu szkodę, dochodząc w procesie swoich roszczeń,
nie spełnia tych wymagań, gdyż jego roszczenie nie wynika bezpośrednio
z przestępstwa; jest to typowe roszczenie regresowe.
1
Powództwo cywilne można zgłosić już w postępowaniu
przygotowawczym. Organ prowadzący to postępowanie załącza pozew
do akt sprawy. Postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po
wpłynięciu aktu oskarżenia, ale za dzień zgłoszenia powództwa uważa się
wówczas dzień złożenia powództwa.
Powództwo cywilne w procesie karnym może być zgłoszone nie póz
niej
niż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 62 k.p.k.). Zgłoszenie
powództwa następuje przez złożenie pisma procesowego nazwanego
pozwem. Pozew powinien odpowiadać warunkom określonym w art. 125
i nast. oraz 187 i nast. k.p.c. Kodeks karny stwarza pokrzywdzonemu
również możliwość wystąpienia z wnioskiem o zobowiązanie skazanego
do naprawienia szkody (art. 46 k.k.). Wniosek taki zgłosić może
pokrzywdzony, który nie występuje z powództwem adhezyjnym.
Sąd uwzględnia wniosek jedynie w razie skazania sprawcy. Jeśli
okoliczności powództwa adhezyjnego nie pozwalają sądowi karnemu na
orzeczenie dochodzonej kwoty lub powoduje zbyt dużą przewlekłość
postępowania karnego - sąd karny pozostawia je bez rozpoznania.
Pokrzywdzony ma wówczas prawo złożyć w terminie 30 dni wniosek o
przekazanie tego pozwu sądowi cywilnemu. Jeżeli zasądzone powództwo
cywilne albo nałożony obowiązek naprawienia szkody (w części) lub
nawiązka nie pokrywają całej szkody, uprawniony może dochodzić
dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
Powód cywilny jest tymczasowo zwolniony od obowiązku uiszczenia
wpisu od powództwa cywilnego i apelacji (art. 642 kpk).
2