Charakterystyka twórczości Tomasza Manna

'); //-->

Charakterystyka twórczości Tomasza Manna
Twórczość Tomasza Manna pod względem formalnym nie odbiega - przynajmniej na
pierwszy rzut oka - od europejskiej tradycji epickiej XVIII i XIX w.
"Zaokrąglony", zamknięty kształt utworów, narracja płynąca spokojnym,
obiektywizującym nurtem, bogactwo językowe, ujęte w dyscyplinę stylu dążącego do
doskonałości - to jego istotne cechy. Dopiero dociekliwsze badanie stwierdza
wielką rozmaitość zastosowanych struktur, aż do skomplikowanych
wielowarstwowych, niemal "antypowieściowych" włącznie (np. "Józef i jego
bracia", "Doktor Faustus"), oraz niezwykłą giętkość języka, który łatwo daje
się użyć do pastiszu, persyflażu, ociera się o zgoła niepokojącą ekwilibrystykę
słowną zupełnie nowoczesnego autoramentu (np. "Wyznania hochsztaplera Feliksa
Krulla").Warstwa treściowa w utworach Tomasza Manna ogarnia każdy temat niejako z dwóch punktów widzenia: współczesnego i ponadczasowego zarazem. Ta jej właściwość
przejawia się już choćby w tym, że niezależnie od tematu fabularnego,
czerpanego z rozmaitych pokładów chronologii (od Mojżesza i Jakuba, przez
średniowiecznego "Wybrańca", osiemnastowiecznego Goethego i Schillera, do
postaci przeżywających drugą wojnę światową w "Doktorze Faustusie"), odnosi się
ona zawsze do współczesnej autorowi rzeczywistości. I odwrotnie, aktualny
pierwiastek fabularny rozpatrywany bywa przeważnie również w aspekcie
przeszłości, a także przyszłości. Poza szeroką perspektywą chronologiczną,
dążącą do ogarnięcia tworzywa w możliwie szerokich ramach czasowych, zwraca
uwagę tendencja do kompleksowego ujmowania danej rzeczywistości, we wszelkich
jej przejawach. Tego rodzaju uniwersalizm, będący postulatem w dobie Goethego,
niezmiernie rzadko występuje w czasach dzisiejszych.Mimo tak szerokiego zakresu tworzywa, który Mann opracowuje, dzieło jego wywołuje wrażenie jednolitości w tym sensie, w jakim to czyni muzyczny "temat z wariacjami". Sprawiają to powtarzające się w poszczególnych jego utworach problemy-motywy, wokół których skupia się uwaga autora. Naczelnym takim
problemem jest ograniczoność ludzkiego istnienia, w tym również ograniczoność
w czasie, jego przemijanie, nieuchronność śmierci oraz nasuwające się oczywiście
pytanie o wagę, walor i ważność życia. Skala odpowiedzi na to pytanie w
dziełach Manna sięga od kwietystycznego nihilizmu w młodzieńczej noweli
"Rozczarowanie" (zresztą typowej dla utworów tego okresu) do heroizmu w "Lotcie
w Weimarze" czy w "Doktorze Faustusie". W obu tych dziełach osobowościami
heroicznymi - co zresztą jest regułą u Manna - są ludzie sztuki.