NORMA OBRONNA
NO-02-A053
MINISTERSTWO
Zamiast:
OBRONY
Działania wojenne
NARODOWEJ
Procedury pochówku
Grupa katalogowa:
poległych i zmarłych
ICS 95.020
Deskryptory: 0913949  procedury; 0111403  dane; 0798116 - dokumenty administracyjne; 0031759 
dokumenty; 0297232  informacja; 0306729  język; 003599  metody; 0280107  przechowywanie;
0285263  człowiek.
PRZEDMOWA
Niniejsza norma została uzgodniona z Dowództwem Wojsk Lądowych, Dowództwem
Marynarki Wojennej, Dowództwem Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, Generalnym
Zarządem Zasobów Osobowych, Generalnym Zarządem Logistyki, Generalnym Zarządem
Dowodzenia i A
ączności, Szefostwem In\
ynierii Wojskowej, Szefostwem Obrony Przed
Bronią Masowego Ra\
enia, Biurem Wojskowej Słu\
by Normalizacyjnej oraz
Departamentem Prawnym Ministerstwa Obrony Narodowej, Departamentem Kontroli
Ministerstwa Obrony Narodowej i Ordynariatami WP.
Postanowienia niniejszej normy są zgodne z zasadami działania przyjętymi w armiach
państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz wymaganiami zawartymi w
STANAG-u 2070 TOP Wydanie 4  EMERGENCY WAR BURIAL PROCEDURES, MAS
1998.
Postanowienia zawarte w obcojęzycznych dokumentach powołanych nie ograniczają
stosowania niniejszej normy.
Norma zawiera trzy załączniki:
- załącznik A (normatywny) Raport z pochówku,
- załącznik B (normatywny) Pochówek poległych i zmarłych ska\
onych w
wyniku u\
ycia broni masowego ra\
enia.
- załącznik C (informacyjny) Wybrane problemy dotyczące poległych i zmarłych
w czasie działań wojennych zawarte w konwencjach genewskich i protokołach
dodatkowych.
Uwagi dotyczące treści normy mogą być zgłaszane do Biura Wojskowej Słu\
by
Normalizacyjnej MON, Al. Niepodległości 218, 00-911 Warszawa, tel. [phone].
nr ref. NO-02-A0532002
Zatwierdzona przez Ministra Obrony Narodowej decyzją Nr 2/MON z dnia 8 stycznia 2004 r., w sprawie
dokumentów normalizacyjnych (Dz. Urz. MON nr 1, poz. 3).
2
NO-02-A053: 2004
SPIS TREŚCI
1 Wstęp...................................................................................................................... 3
1.1 Zakres normy......................................................................................................... 3
1.2 Normy i dokumenty powołane................................................................................. 3
1.3 Definicje.................................................................................................................. 3
2 Wymagania............................................................................................................. 4
2.1 Postanowienia ogólne............................................................................................. 4
2.2 Lokalizacja mogił..................................................................................................... 5
2.3 Oznaczanie mogił poległych................................................................................... 5
2.4 Postępowanie ze zmarłymi.................................................................. .................. 6
2.4.1 Postępowanie z poległymi w walce......................................................................... 6
2.4.2 Postępowanie ze zmarłymi osobami cywilnymi nale\
ącymi do sił
zbrojnych.......................... 6
2.4.3 Postępowanie ze zmarłymi osobami nieznanymi................................................... 6
2.4.4 Postępowanie ze zmarłymi na morzu..................................................................... 7
2.4.5 Postępowanie z poległymi na skutek u\
ycia broni masowego ra\
enia................... 7
2.5 Dokumentacja......................................................................................................... 7
2.5.1 Raport z pochówku................................................................................................. 7
2.5.2 Sporządzanie raportu.............................................................................................. 7
2.6 Rzeczy osobiste...................................................................................................... 8
2.6.1 Rzeczy osobiste poległych i zmarłych narodowości amerykańskiej....................... 8
2.6.2 Rzeczy osobiste poległych i zmarłych innych narodowości.................................... 8
2.7 Tabliczki to\
samości............................................................................................... 8
3 Informacje dodatkowe.............................................................................................. 9
Załącznik A (normatywny) - Raport z pochówku
Załącznik B (normatywny) - Pochówek poległych i zmarłych ska\
onych w wyniku u\
ycia
broni masowego ra\
enia
Załącznik C (informacyjny)  Wybrane informacje poległych i zmarłych w czasie działań
wojennych zawarte w konwencjach genewskich i protokołach dodatkowych
3
NO-02-A053: 2004
1 Wstęp
1.1 Zakres normy
Niniejsza norma określa procedury pochówku poległych i zmarłych w czasie działań
wojennych.
W niniejszej Normie Obronnej określono procedury nagłego pochówku poległych
i zmarłych na lądzie \
ołnierzy wojsk własnych, wojsk sojuszniczych oraz \
ołnierzy strony
przeciwnej poległych lub zmarłych w czasie działań wojennych.
Ponadto przedstawiono zasady postępowania z poległymi lub zmarłymi na morzu oraz ze
zmarłymi osobami cywilnymi nale\
ącymi do sił zbrojnych, ale nie biorącymi udziału w
działaniach wojennych.
1.2 Normy i dokumenty powołane
NO 02 A004:2000 Oznaczenie literowe obiektów geograficznych stosowane w NATO
NO 02 A016:2000 Rejony niebezpieczne. Znaki ostrzegawcze
STANAG 2050 MED. ED.5 STATISTICAL CLASSIFICATION OF DISEASES INJURIES
AND CAUSES OF DEATH - Klasyfikacja statystyczna chorób, obra\
eń i przyczyn śmierci1)
STANAG 2116 ED.5 TOP NATO CODES FOR GRADES OF MILITARY PERSONNEL -
Kody rang personelu wojskowego NATO1)
1.3 Definicje
1.3.1
pochówek grupowy
pochówek we wspólnym grobie dwóch lub więcej niezidentyfikowanych zwłok lub
szczątków ludzkich
1.3.2
pochówek nagły
pochówek wykonywany przewa\
nie na polu walki, gdy warunki nie pozwalają na
ewakuację zwłok, w celu przeprowadzenia uroczystości pochówku na cmentarzu
1)
Dokumenty dostępne w Biurze Wojskowej Słu\
by Normalizacyjnej  Aleje Niepodległości 218, 00-911
Warszawa, tel. [phone].
4
NO-02-A053: 2004
1.3.3
pochówek zbiorowy
pochówek poległych w mogiłach masowych w przypadku bardzo du\
ych strat, gdy zwłoki
lub szczątki zwłok są wymieszane, a ich identyfikacja nie jest mo\
liwa
1.3.4
osoba cywilna nale\
ąca do sił zbrojnych
osoba, która nale\
y do sił zbrojnych ale nie bierze udziału w działaniach bojowych
1.3.5
osoba cywilna
osoba która nie nale\
y do sił zbrojnych
1.3.6
poległy
ranny w walce, który umarł w wyniku odniesionych ran, albo innych obra\
eń przed
udzieleniem pomocy medycznej przez personel słu\
by zdrowia
2 Wymagania
2.1 Postanowienia ogólne
We wszystkich przypadkach, gdy jest to tylko mo\
liwe, zwłoki poległych lub zmarłych
\
ołnierzy wojsk własnych, sojuszniczych i przeciwnika oraz zwłoki osób nie
uczestniczących w działaniach wojennych nale\
y chować w oddzielnych mogiłach.
Niezale\
nie od okoliczności w jakich nastąpił zgon, zawsze nale\
y dą\
yć do zapewnienia
poległym lub zmarłym przebiegu uroczystości pogrzebowych stosownie do ich wyznania.
Zaleca się, aby za przebieg nabo\
eństwa odpowiadał kapelan wojskowy.
Formę i sposób pochówku poległych lub zmarłych powinien określać dowódca jednostki
wojskowej, który dysponuje odpowiednimi do tego celu siłami i środkami.
W czasie nagłego pochówku poległych i zmarłych nale\
y przestrzegać następujących
zasad:
- zachowania higieny i działania przeciw epidemicznego,
- zabezpieczenia zwłok przed padlino\
ernymi zwierzętami i ptakami,
- ochrony zwłok przed profanacją i ograbieniem,
- umo\
liwienia dokonania ekshumacji i identyfikacji zwłok,
- niedopuszczenia do ska\
enia środowiska naturalnego przez kontakt ze
zwłokami lub szczątkami ska\
onymi w wyniku u\
ycia broni jądrowej,
biologicznej lub chemicznej.
5
NO-02-A053: 2004
Dopuszcza się mo\
liwość palenia zwłok w szczególnych okolicznościach, np. ze
względów religijnych zmarłego lub w przypadku konieczności zachowania higieny i działań
przeciw epidemicznych.
Nabo\
eństwo \
ałobne powinien odprawiać kapelan wojskowy wyznania takiego jak
poległy lub zmarły.
W przypadku braku kapelana wojskowego, nabo\
eństwo \
ałobne mo\
e odprawiać
duchowny z najbli\
szej parafii.
2.2 Lokalizacja mogił
Dokonując wyboru miejsca pochówku, a tak\
e wykonywania mogił, nale\
y dą\
yć do tego,
aby były one:
- zlokalizowane jak najbli\
ej miejsca znajdowania się zwłok,
- wykopane na głębokość nie mniejszą ni\
jeden metr,
- rozmieszczone w miejscach, gdzie nie występują wody gruntowe,
- zabezpieczone w sposób uniemo\
liwiający wydostanie zwłok przez
padlino\
erne zwierzęta lub ptaki,
- wykonane w sposób umo\
liwiający przeprowadzenie ekshumacji i identyfikacji
zwłok,
- łączone w zespoły grobów według narodowości,
- wykonywane według potrzeb jako mogiły.
Groby mogą być wykonywane jako pojedyncze, zbiorowe lub grupowe.
W miarę mo\
liwości lokalizacja miejsca pochówku nale\
y uzgadniać z organami terenowej
administracji państwowej oraz z najbli\
sza stacja epidemiologiczną.
2.3 Oznaczanie mogił poległych
W celu umo\
liwienia właściwej identyfikacji (rozpoznania) wyznania (religii) pochowanych
w mogile nale\
y umieścić właściwy dla danego wyznania (religii) znak. Oznaczenie
wyznania powinno być umieszczone tak aby było jak najlepiej widoczne.
Na powierzchni ka\
dego grobu nale\
y umieścić pojemnik zawierający podstawowe
informacje umo\
liwiające identyfikację pochowanych zwłok. Zaleca się, aby informacje o
pochowanym były zapisane w sposób trwały na papierze lub innym trwałym nośniku.
podane informacje powinny zawierać:
- nazwisko i imię, inicjały lub inne informacje o poległym lub zmarłym np.
pseudonim,
- stopień lub zajmowane stanowisko słu\
bowe,
- płeć,
- numer przydziału słu\
bowego,
- numer jednostki wojskowej,
- datę i przyczynę śmierci (jeśli jest znana),
- datę pochowania zwłok,
6
NO-02-A053: 2004
- kto dokonał pochowania zwłok,
- wyznanie,
- rodzaj ska\
eń (jeśli wystąpiły i były mo\
liwe do określenia),
- okoliczności śmierci i nazwiska świadków gdy są znane.
Pojemnik powinien być zakopany w mogile do połowy i skierowany otworem do dołu.
Przy wykonywaniu grobów grupowych lub zbiorowych nale\
y przestrzegać następujących
zasad:
- umieścić odpowiedni znak informujący o rodzaju grobu,
- sporządzić wykazy pochowanych i umieścić je w pojemnikach (np. w butelkach
blaszanych puszkach, mena\
kach lub innych trwałych pojemnikach),
- określić odległość umieszczenia zwłok od pojemnika,
- pojemniki umieścić po przeciwnych stronach mogiły.
W przypadku, gdy nie jest mo\
liwe zidentyfikowanie zwłok, nale\
y dą\
yć do tego, aby
podać przynajmniej liczbę zwłok umieszczonych w mogile.
W przypadku, gdy w mogile znajdują się zwłoki ska\
one w wyniku u\
ycia broni jądrowej,
chemicznej lub biologiczne, mogiłę nale\
y oznaczyć zgodnie z NO 02 A016:2000.
2.4 Postępowanie ze zmarłymi
2.4.1 Postępowanie z poległymi w walce
Zwłoki poległych lub zmarłych przed pogrzebaniem nale\
y umieścić w trumnie lub w
szczelnym pojemniku.
W przypadku braku trumny lub innego szczelnego pojemnika dopuszcza się dokonanie
pochówku zwłok zawiniętych w pokrowiec, wodoodporny materiał lub przynajmniej
zawinięte w koc.
2.4.2 Postępowanie ze zmarłymi osobami cywilnymi nale\
ącymi do sił zbrojnych
Poległe lub zmarłe osoby nie uczestniczące w walce, ale nale\
ące do sił zbrojnych
powinny być pochowane zgodnie z procedurami pochówku poległych lub zmarłych
\
ołnierzy.
Poległe lub zmarłe osoby mieszkające na obszarze prowadzenia działań wojennych, jeśli
warunki na to pozwalają, mogą być pochowane zgodnie z obrzędami religijnymi poległego
lub zmarłego.
W przypadku konieczności nagłego pochówku poległych i zmarłych mieszkających na
danym obszarze, pochówek mo\
e być przeprowadzony przez pododdziały sił zbrojnych.
7
NO-02-A053: 2004
2.4.3 Postępowanie ze zmarłymi osobami nieznanymi
Osoby poległe lub zmarłe o nieustalonej to\
samości nale\
y grzebać jak osoby
niezidentyfikowane. Nabo\
eństwo \
ałobne mogą sprawować kapelani wojskowi ro\
nych
wyznań.
W miejscu gdzie wpisuje się imię i nazwisko osoby poległej lub zmarłej nale\
y wpisać
 nieznany , zgodnie z załącznikiem A niniejszej normy.
W przypadku posiadania informacji, które mogą być wykorzystane do identyfikacji zwłok
nale\
y je w miarę mo\
liwości dokładnie zapisać. Informacje te powinny dotyczyć opisu
cech fizycznych poległego lub zmarłego, takich jak: płeć, przypuszczalny wiek, wzrost,
stan uzębienia itp., a tak\
e opisu numerów i oznaczeń znajdujących się na mundurze,
opisu wyposa\
enia zmarłego oraz pojazdów, którymi mógł się poruszać (walczyć).
Nale\
y równie\
szczegółowo opisać miejsce wokół mogiły oraz o ile warunki na to pozwolą
pobrać odciski palców poległego lub zmarłego.
2.4.4 Postępowanie ze zmarłymi na morzu
Pochówku poległych lub zmarłych na okrętach na pełnym morzu nale\
y dokonać, przez
zatopienie w morzu zgodnie ze zwyczajami morskimi.
W przypadku, gdy okręt ma mo\
liwość w czasie 24 godzin przybyć do portu, zwłoki nale\
y
przewiez
ć na ląd i tam pochować. W tym przypadku pochówku dokonuje się według
procedur stosowanych przy pochówku na lądzie.
2.4.5 Postępowanie z poległymi na skutek u\
ycia broni masowego ra\
enia
W przypadku, gdy okoliczności wskazują na przebywanie poległych i zmarłych w obszarze
w którym mogła być u\
yta broń masowego ra\
enia, postępowanie z ich zwłokami powinno
być zgodne z załącznikiem B niniejszej normy.
2.5 Dokumentacja
2.5.1 Raport z pochówku
W ka\
dym przypadku nagłego pochówku nale\
y sporządzić raport.
Raport powinna sporządzić jednostka wojskowa dokonująca pochówku.
Sposób sporządzania raportu przedstawia załącznik A.
Dopuszcza się rozszerzenie treści raportu o inne dodatkowe informacje.
Kapelan dokonujący pochówku niezale\
nie od wyznania powinien zarejestrować osobę
poległą lub zmarłą w księdze metrykalnej w części dotyczącej zmarłych.
8
NO-02-A053: 2004
2.5.2 Sporządzanie raportu
Raport nale\
y wykonać w 2 egzemplarzach. Mo\
na sporządzać kopie według potrzeb.
Kopię raportu nale\
y przesłać:
- w przypadku pochówku poległego lub zmarłego nale\
ącego do sił
sojuszniczych, dowództwa NATO, które przesyła raport do odpowiedniego
dowództwa narodowego,
- do Biura Strat Bezpowrotnych lub Biura Informacji Polskiego
Czerwonego Krzy\
a.
Do Biura Strat Bezpowrotnych nale\
y równie\
przesłać raport z pochówku \
ołnierzy strony
przeciwnej wraz z listą pochowanych \
ołnierzy państw sojuszniczych lub strony
przeciwnej.
2.6 Rzeczy osobiste
2.6.1 Rzeczy osobiste poległych lub zmarłych narodowości amerykańskiej
Wszystkie rzeczy osobiste poległych lub zmarłych nale\
y pozostawić ze zwłokami.
2.6.2 Rzeczy osobiste poległych lub zmarłych innych narodowości
Wszystkie rzeczy osobiste poległych lub zmarłych wraz z dokumentami nale\
y
zdeponować i zabezpieczyć.
Przed zabezpieczeniem rzeczy osobistych i dokumentów nale\
y sporządzić ich dokładny
spis. Sporządzony spis powinna podpisać osoba dokonująca ich spisu i umieścić wraz
z opisem w zamkniętej paczce, a następnie przesłać do Biura Strat Bezpowrotnych.
Na paczce nale\
y umieścić dane personalne poległego lub zmarłego.
Rzeczy osobiste poległych lub zmarłych nale\
ących do strony przeciwnej Biuro Strat
Bezpowrotnych powinno przesłać do Biura Informacji Polskiego Czerwonego Krzy\
a,
zgodnie z zasadami państwa dokonującego pochówku.
Rzeczy osobiste poległych lub zmarłych nale\
ących do sił sojuszniczych NATO, Biuro
Strat Bezpowrotnych powinno przesłać do właściwych biur w tych krajach.
W przypadku braku mo\
liwości ustalenia danych personalnych poległego lub zmarłego,
jego rzeczy osobiste oraz połowę tabliczki to\
samości nale\
y przesłać do Biura Strat
Bezpowrotnych Wojska Polskiego.
2.7 Tabliczki to\
samości
Tabliczkę to\
samości poległych i zmarłych \
ołnierzy narodowości amerykańskiej nale\
y:
- jedną tabliczkę umieścić przy zwłokach,
- drugą tabliczkę umieścić na mogile.
9
NO-02-A053: 2004
Tabliczkę to\
samości poległych i zmarłych \
ołnierzy wojsk własnych i sojuszniczych
nale\
y przełamać na dwie części, z których:
- jedną część tabliczki nale\
y umieścić przy zwłokach, najlepiej w ustach
zmarłego,
- drugą część tabliczki nale\
y przesłać do sztabu jednostki wojskowej
odpowiedzialnej za pochówek poległych i zmarłych.
Je\
eli przy poległym lub zmarłym znajdują się dwie tabliczki to\
samości nale\
y postąpić
analogicznie jak z tabliczką dwuczęściową.
3 Informacje dodatkowe
Wybrane informacje dotyczące poległych i zmarłych w czasie działań wojennych zawarte
w Konwencjach Genewskich i protokółach dodatkowych zamieszczono w załączniku C.
____________________________
10
NO-02-A053: 2004
Załącznik A
(normatywny)
RAPORT Z POCHÓWKU
1. NAZWA (wpisać jeśli jest określone)
(KRYPTONIM)
OPERACJI
2. DOKUMENTY (informacje o innych dokumentach, na które powołuje się
PRZYWOA
ANE dokument z
ródłowy)
3. DATA i CZAS (data i czas sporządzania raportu)
4. JEDNOSTKA (nazwa jednostki wojskowej dokonującej pochówku
ODPOWIOEDZIALNA zmarłych, zadania tej jednostki, nazwa jednostki
nadrzędnej)
5. OKREŚLENIE (określenie numerów arkuszy map na których określono
MIEJSCA miejsce pochówku umarłych, punktów odniesienia i
LOKALIZACJI MOGIA
Y określenia współrzędnych geograficznych oraz innych
informacji)
6. JEDNOSTKA DOKONUJ
CA POCHÓWKU
1) NUMER (nazwa i numer identyfikacyjny jednostki dokonującej
IDENTYFIKACYJNY pochówku)
JEDNOSTKI
WOJSKOWEJ
2) STANOWISKO (stopień, stanowisko oficera organizującego pogrzeb
ORGANIZUJ
CEGO zgodnie z oznaczeniem kodowym określonym w
POGRZEB STANAG-u 2116 ed.5)
3) NAZWISKO (wpisać nazwisko oficera kierującego pochówkiem)
KIERUJ
CEGO
PROCEDUR

GRZEBANIA
11
NO-02-A053: 2004
7. LOKALIZACJA GROBU
1) PAC
STWO (państwo na obszarze, którego dokonano pochówku,
nale\
y określić zgodnie z literowymi oznaczeniami
przyjętymi w NO-02-A004:2000)
2) ODNIESIENIA (określenie współrzędnych geograficznych UTM
DO SIATKI określających miejsce pochówku)
TOPOGRAFICZNEJ
3) ODNIESIENIA (alternatywne do określonych współrzędnych
GEOGRAFICZNE geograficznych określenie miejsca np. miasta podane w
czterocyfrowych współrzędnych siatki meldunkowej
UTM)
4) OKREŚLENIE (jest to bardzo dobrze widoczny punkt odniesienia w
PUNKTÓW terenie np. kościół poło\
ony w pobli\
u miejsca
ORIENTACYJNYCH pochówku)
W TERENIE
5) KIERUNEK (jeśli został określony punkt orientacyjny w terenie to
wska\
e on kierunek od tego punktu, do miejsca
pochówku; lokalizację tego miejsca określają poni\
sze
informacje)
JEDNOSTKI w STOPNIACH
DANE KODOWE
Stopnie/północ magnetyczna
DGM
Stopnie/północ rzeczywista
DGT
Stopnie/północ geograficzna
DGG
JEDNOSTKI w TYSI
CZNYCH
DANE KODOWE
Tysięczne / północ magnetyczna
Tysięczne / północ rzeczywista
Tysięczne / północ geograficzna
12
NO-02-A053: 2004
6) ODLEGA
OŚĆ (jeśli został podany punkt orientacyjny (odniesienia) to
odległość od tego punktu do grobu podaje się w
metrach)
8. SZCZEGÓA
Y DOTYCZ
CE MIEJSCA LOKALIZACJI GROBU
1) NUMER (określenie miejsca lokalizacji grobu w stosunku do
STANOWISKA pozostałych grobów zlokalizowanych w grupy według
narodowości)
2) DATA (określić dzień, miesiąc i rok pochówku)
POGRZEBU
3) RODZAJ (podać informacje dotyczące rodzaju ska\
eń
SKAśEC
występujących w miejscu pochówku poległych lub
zmarłych według następujących oznaczeń kodowych:)
RODZAJ SKAśEC
OZNACZENIE KODOWE
Biologiczne BIO
Chemiczne CHEM
Promieniotwórcze RACTV
Nieznane UKN
Brak ska\
eń NONE
4) DANE (podać wszystkie posiadane informacje dotyczące
SZCZEGÓA
OWE rodzaju ska\
enia, u\
ytego środka itd.)
O RODZAJU
SKAśEC

9. LICZENIE CIAA

1) ZIDENTYFIKOWANE (w przypadku nagłego pochówku gdy jest to mo\
liwe
nale\
y podać liczbę ciał)
2) NIEZIDENTYFIKOWANE (w przypadku nagłego pochówku gdy niemo\
liwe jest
określenie dokładnej liczby ciał nale\
y podać najbardziej
prawdopodobną)
13
NO-02-A053: 2004
10. ZMARA
Y ZIDENTYFIKOWANY
1) NARODOWOŚĆ (określenie narodowości zmarłego zgodnie z
obowiązującymi oznaczeniami kodowymi określonymi w
NO-02-A004:2000)
2) NAZWISKO (podać imię, nazwisko zmarłego i imiona rodziców)
3) PA
EĆ (mę\
czyzna lub kobieta)
4) NUMER (wojskowy lub cywilny numer identyfikacyjny odczytany z
IDENTYFIKACYJNY tabliczki to\
samości)
5) ROZPORZ
DZANIE (potwierdzenie, czy rzeczy osobiste zmarłego zostały
RZECZAMI pochowane z nim czy te\
przesłane do właściwych władz
ZMARA
YCH narodowych zmarłego)
6) STOPIEC
WOJSKOWY (nale\
y podać stopień lub stanowisko zmarłego zgodnie
z wymaganiami STANAG-u 2116 ed.5)
7) WYZNANIE (jeśli jest znana nale\
y wpisać jaką religię wyznawał
zmarły)
8) JEDNOSTKA (jeśli jest znana nale\
y wpisać wszystkie posiadane
WOJSKOWA informacje dotyczące słu\
by wojskowej zmarłego)
9) DATA URODZENIA (jeśli znana nale\
y podać dzień, miesiąc i rok urodzenia
zmarłego)
(jeśli jest znana nale\
y podać faktyczną datę śmierci, a
10) DATA ŚMIERCI jeśli nie jest znana nale\
y podać najbardziej
prawdopodobną przybli\
oną datę)
11) PRZYCZYNA (nale\
y określić przyczynę śmierci zgodnie ze STANAG-
ŚMIERCI iem 2050 ed.5)
14
NO-02-A053: 2004
11. REJESTRACJA
1) STOPIEC
WOJSKOWY (podać stopień wojskowy lub stanowisko osoby
dokonującej wpisu do bazy danych)
2) NAZWISKO I IMI
(podać nazwisko i imię osoby dokonującej wpisu do bazy
danych)
12. ZMARA
Y NIEZIDENTYFIKOWANY
1) NARODOWOŚĆ (jeśli znana jest narodowość zmarłego wpisać zgodnie z
przyjętymi i oznaczeniami kodowymi w NO-02-
A004:2000)
2) PA
EĆ (mę\
czyzna lub kobieta)
(jeśli znana nale\
y podać faktyczną datę śmierci, a jeśli
3) DATA ŚMIERCI nie znana nale\
y podać najbardziej prawdopodobną
przybli\
oną datę)
(podać informacje o przyczynie śmierci. Informacje
4) PRZYCZYNA ŚMIERCI
podać zgodnie ze STANAG-iem 2050 ed.5)
5) ROZPORZ
DZANIE (potwierdzenie czy rzeczy osobiste zmarłego zostały
RZECZAMI ZMARA
YCH pochowane z nim czy te\
przesłane do właściwych władz
narodowych zmarłego)
15
NO-02-A053: 2004
INSTRUKCJA SPORZ
DZANIA FORMULARZA RAPORTU
1. Ka\
dy indywidualny pogrzeb nale\
y spisać na oddzielnym formularzu.
2. Imię, nazwisko i nazwy miejscowości nale\
y pisać drukowanymi literami.
3. Tam gdzie dokonano szacunkowego lub przybli\
onego podania Informacji
nale\
y umieścić napis  SZACUNKOWO .
4. W rubrykach nie wypełnionych ze względu na brak informacji nale\
y wykonać
poziomą linię lub wpisać  brak informacji.
5. Numer identyfikacyjny powinien być zgodny z numerem umieszczonym na
tabliczce to\
samości.
6. W przypadku grzebania ciał osób niezidentyfikowanych nale\
y sporządzić
wykaz charakterystycznych cech fizycznych zmarłego, ze szczególnym
uwzględnieniem opisu uzębienia, jak równie\
o ile jest to mo\
liwe umieścić
odciski palców.
Nale\
y zapisać numery i opisać znaki znajdujące się na mundurze,
wyposa\
eniu osobistym, pojazdach lub na samolocie, jak równie\
szczegółowo
opisać miejsce znajdujące się w pobliskim sąsiedztwie zmarłego.
16
NO-02-A053: 2004
Załącznik B
(normatywny)
POCHÓWEK POLEGA
YCH I ZMARA
YCH SKAśONYCH
W WYNIKU UśYCIA BRONI MASOWEGO RAśENIA
B.1 Zasady ogólne
W przypadku pochówku zwłok lub ich szczątków, które zostały ska\
one w wyniku u\
ycia
broni jądrowej, biologicznej lub chemicznej, nale\
y określić rodzaj ska\
enia.
Posiadane informacje dotyczące rodzaju ska\
enia nale\
y umieścić w Raporcie z
pochówku poległych i zmarłych (załącznik A).
Miejsce pochówku nale\
y oznaczyć zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 2.3.
B.2 Określenie przyczyny śmierci
Aby zmniejszyć do minimum zagro\
enie dla osób dokonujących pochówku, ekshumacji
lub innych czynności ze zwłokami nale\
y najpierw dokonać rozpoznania rodzaju ska\
enia
środowiska i zwłok.
Je\
eli działania prowadzone były z u\
yciem broni masowego ra\
enia nale\
y upewnić się
czy zmarły przebywał w strefie ska\
onej pomimo, \
e zgon nastąpił poza strefą ska\
oną.
W przypadku u\
ycia broni masowego ra\
enia zgon mo\
e być spowodowany przez:
- promieniowanie neutronowe i promieniowanie gamma,
- ska\
enie chemiczne,
- ska\
enie biologiczne (\
ywe mikroorganizmy i ich toksyny).
B.3 Postępowanie przy pochówku
B.3.1 Rozpoznanie
W czasie dokonywania rozpoznania nale\
y dokonać identyfikacji rodzaju u\
ytego środka.
Ska\
enie zwłok w wyniku u\
ycia broni jądrowej mo\
na rozpoznać po:
- radioaktywnym kurzu na skórze i ubraniu,
17
NO-02-A053: 2004
- śladach kurzu w terenie gdzie znajdowały się zwłoki,
- unoszeniu się w powietrzu obłoku radioaktywnego pyłu.
Ska\
enie zwłok w wyniku u\
ycia broni chemicznej mo\
na rozpoznać po:
- istnieniu płynnych substancji na zwłokach lub w terenie,
- śladach na ciele ofiar spowodowanych substancjami parzącymi,
- unoszenia się w powietrzu substancji chemicznych w postaci obłoku.
Ska\
enie zwłok w wyniku u\
ycia broni biologicznej mo\
na rozpoznać po \
ywych
mikroorganizmach znajdujących się na zwłokach lub w terenie.
Przez cały czas wykonywania czynności pochówku zwłok nale\
y mierzyć poziom
napromieniowania zwłok i terenu, na którym się znajdują.
Przy pochówku zwłok ska\
onych w wyniku u\
ycia broni masowego ra\
enia powinni być
obecni specjaliści z wojsk przeciwchemicznych.
B.3.2 Środki ochronne
Osoby zajmujące się pochówkiem zwłok ska\
onych w wyniku u\
ycia broni masowego
ra\
enia powinny być wyposa\
one w następujące środki ochronne:
- rękawice gumowe,
- fartuch,
- buty ochronne,
- maskę ochronną (przeciw pyłową),
- kombinezon (jednokrotnego lub wielokrotnego u\
ycia).
Po zakończeniu czynności osoby bezpośrednio zajmujące się grzebaniem zmarłych
powinny być poddane zabiegom dezynfekującym.
Nale\
y dokonać pomiaru wielkości napromieniowania wszystkich osób znajdujących się w
terenie ska\
onym lub przebywających w pobli\
y zwłok zabranych z terenu ska\
onego.
B.3.3 Pochówek
Do pochówku zwłok lub ich szczątków ska\
onych w wyniku u\
ycia broni masowego
ra\
enia nale\
y u\
ywać pojemników, które powinny:
- być wykonane z blachy lub tworzywa sztucznego,
- mieć du\
ą wytrzymałość na zgniecenie i przypadkowe otworzenie się,
- mieć mo\
liwość szczelnego zamknięcia,
- być wyposa\
one w tabliczki na których w trwały sposób mo\
na umieścić
informacje o rodzaju ska\
enia i rodzaju u\
ytego środka.
Ciała poległych i zmarłych powinny być umieszczone w pojemniku najszybciej, jak to
będzie mo\
liwe. Na tabliczce nale\
y umieścić informacje o rodzaju ska\
enia i rodzaju
u\
ytego środka oraz dokonać pochówku zgodnie z obowiązującymi procedurami.
18
NO-02-A053: 2004
B.3.4 Rzeczy osobiste poległych i zmarłych
W przypadku zachowania rzeczy osobistych i dokumentów poległych lub zmarłych,
powinny być one umieszczone w oddzielnych szczelnie zamykanych pojemnikach, w
których powinna być umieszczona informacja o stopniu ska\
enia rzeczy osobistych i
dokumentów.
Dalsze postępowanie powinno odbywać się zgodnie z zasadami określonymi rozdziale
2.5.
B.3.5 Dokumentacja
W Raporcie z pochówku (załącznik A) nale\
y wpisać posiadane informacje o rodzaju
ska\
enia i rodzaju u\
ytych środków chemicznych lub biologicznych.
W przypadku u\
ycia broni biologicznej nale\
y podać dokładną datę jej u\
ycia. Informacja
ta powinna być przechowywana w jednostce wojskowej dokonującej pochówku. Jest ona
istotna dla osób dokonujących ekshumacji zwłok, które nie zostały ska\
one.
19
NO-02-A053: 2004
Załącznik C
(informacyjny)
WYBRANE INFORMACJE DOTYCZ
CE POLEGA
YCH I ZMARA
YCH
W CZASIE DZIAA
AC
WOJENNYCH
ZAWARTE W KONWENCJACH GENEWSKICH
I PROTOKOA
ACH DODATKOWYCH
C.1 I Konwencja Genewska o Polepszeniu Losu Rannych I Chorych w Armiach
Czynnych (12.08.1949 r.)
Art. 15
 W ka\
dym czasie, a zwłaszcza po bitwie, strony w konflikcie przedsięwezmą
niezwłocznie wszelkie mo\
liwe środki (...) w celu wyszukania poległych
i niedopuszczenia do ich ograbienia .
Art. 16
 Strony w konflikcie powinny mo\
liwie najprędzej zarejestrować wszystkie dane mogące
pomóc do ustalenia to\
samości (...) zmarłych strony przeciwnej, którzy znalez
li się w ich
władzy. Te informacje powinny w miarę mo\
ności zawierać:
a) oznaczenie Mocarstwa, któremu oni podlegają;
b) przydział lub numer ksią\
eczki wojskowej;
c) nazwisko;
d) imię (imiona);
e) datę urodzenia;
f) wszelkie inne dane znajdujące się na karcie lub tabliczce to\
samości;
g) datę i miejsce (...) zgonu;
h) wiadomości dotyczące (...) przyczyny śmierci.
W mo\
liwie najkrótszym czasie wy\
ej wymienione informacje powinny być przesłane do
Biura Informacji (...), które je przeka\
e Mocarstwu, któremu te osoby podlegają, za
pośrednictwem Mocarstwa opiekuńczego i Centralnego Biura Informacji (...).
Strony w konflikcie sporządzą i przeka\
ą sobie w trybie wskazanym w poprzednim ustępie
akty zgonów lub wykazy zgonów nale\
ycie uwierzytelnione. Zbiorą równie\
i prześlą sobie
za pośrednictwem tego samego Biura połowy podwójnych tabliczek to\
samości,
testamenty lub inne dokumenty, mające znaczenie dla rodziny zmarłych, pieniądze i
wszystkie w ogóle przedmioty znalezione przy zwłokach, a mające wartość rzeczywistą
lub pamiątkową.
Przedmioty te, jak równie\
przedmioty, których właścicieli nie zdołano ustalić, będą
odesłane w paczkach opieczętowanych wraz z deklaracjami zawierającymi wszelkie
20
NO-02-A053: 2004
uwagi, niezbędne dla ustalenia to\
samości zmarłego posiadacza, jak równie\
dokładny
spis zawartości paczki .
Art. 17
 Strony w konflikcie czuwać będą nad tym, aby pogrzebanie lub spaleniem zwłok
dokonywane indywidualnie, je\
eli okoliczności na to pozwolą, było poprzedzone przez
dokładne i w miarę mo\
ności lekarskie zbadanie zwłok w celu stwierdzenia śmierci,
ustalenia to\
samości i umo\
liwienia zdania z tego sprawy. Połowa podwójnych tabliczek
to\
samości, albo cała tabliczka, o ile jest pojedyncza, pozostanie przy zwłokach.
Zwłoki będą mogły być spalone tylko z powodu nagłych wymagań higieny albo ze
względów wynikających z religii zmarłych. W razie spalenia zwłok nale\
y szczegółowo
wymienić okoliczności i przyczyny tego spalenia w akcie zgonu albo w uwierzytelnionej
liście zmarłych.
Strony w konflikcie będą ponadto czuwać nad tym, aby zmarli byli grzebani z czcią i w
miarę mo\
liwości zgodnie z obrządkiem religii, którą wyznawali, aby ich groby były
szanowane, zgrupowane  o ile mo\
ności  podług narodowości zmarłych, nale\
ycie
utrzymane i tak oznaczone, aby mogły być zawsze odszukane (...) .
C.2 II Konwencja Genewska o Polepszeniu Losu Rannych, Chorych i Rozbitków Sił
Zbrojnych na Morzu (12.08.1949)
Art. 18
 Po ka\
dej bitwie Strony w konflikcie podejmą niezwłocznie wszelkie mo\
liwe środki (...)
w celu wyszukania poległych i niedopuszczenia do ich ograbienia .
C.3 III Konwencja Genewska o Traktowaniu Jeńców Wojennych (12.08.1949)
Art. 120
 Testamenty jeńców wojennych sporządzone będą w taki sposób, by odpowiadały
warunkom wa\
ności wymaganym przez ustawodawstwo kraju ich pochodzenia (...).
Pogrzebanie lub spalenie zwłok powinno być poprzedzone badaniem lekarskim zwłok w
celu stwierdzenia zgonu (...).
Władze zatrzymujące czuwać będą nad tym, aby jeńcy wojenni zmarli w czasie niewoli byli
grzebani z czcią i w miarę mo\
ności zgodnie z obrządkiem religii, którą wyznawali, oraz
aby ich groby były szanowane, odpowiednio utrzymane i oznakowane w taki sposób, aby
mo\
na je zawsze było odnalez
ć.
Zmarli jeńcy wojenni pochowani będą indywidualnie, z wyjątkiem przypadków, gdy
pochowanie we wspólnym grobie będzie konieczne ze względu na siłę wy\
szą. Zwłoki
mogą być spalone tylko wówczas, kiedy wymagają tego naglące względy higieny lub
religia zmarłego, albo je\
eli wyraził on takie \
yczenie .
21
NO-02-A053: 2004
C.4 IV Konwencja Genewska o Ochronie Osób Cywilnych Podczas Wojny (12.08.1949)
 Internowani będą mogli składać swoje testamenty odpowiedzialnym władzom, które
zapewnią ich przechowanie. W przypadku śmierci internowanych testamenty te zostaną
natychmiast przekazane osobom wskazanym przez internowanych.
Zgon ka\
dego internowanego zostanie stwierdzony przez lekarza. Sporządzone zostanie
świadectwo stwierdzające przyczyny śmierci i okoliczności, w jakich nastąpiła.
Zostanie sporządzony i nale\
ycie zarejestrowany urzędowy akt zejścia, stosownie do
przepisów obowiązujących na terytorium, na którym znajduje się miejsce internowania.
Poświadczony za zgodność odpis aktu zejścia przesłany będzie niezwłocznie Mocarstwu
opiekuńczemu i Centralnemu Biuru przewidzianemu w art. 140 .
Art. 130
 Władze zatrzymujące czuwać będą nad tym, aby internowanych zmarłych w niewoli
chowano z nale\
ytą czcią, je\
eli to mo\
liwe  z dopełnieniem obrzędów ich wyznania, oraz
aby ich groby były szanowane, nale\
ycie utrzymane i oznaczone w sposób umo\
liwiający
zawsze ich odnalezienie.
Zmarli internowani będą grzebani pojedynczo, chyba \
e na skutek siły wy\
szej zajdzie
konieczność pochowania we wspólnym grobie. Palenie zwłok jest dozwolone wyłącznie
wówczas, gdy wymagają tego naglące względy higieny lub je\
eli zmarły wyraził taką wolę.
O spaleniu zwłok nale\
y uczynić wzmiankę w akcie zejścia internowanego, z podaniem
motywów. Władze te zatrzymujące starannie pochowają prochy i prześlą je rodzinie
zmarłych na jej \
ądanie.
Gdy tylko okoliczności na to pozwolą , a najpóz
niej po zakończeniu działań wojennych.
Mocarstwo zatrzymujące przeka\
e za pośrednictwem Biura Informacji przewidzianego w
art. 136 Mocarstwom , do których nale\
eli zmarli internowani, wykazy ich grobów. Wykazy
te będą zawierać wszystkie szczegóły potrzebne do zidentyfikowania zmarłych
internowanych i do dokładnej lokalizacji ich grobów .
Art. 131
 Po ka\
dym zgonie (...) internowanego spowodowanym lub przypuszczalnie
spowodowanym przez wartę, przez innego internowanego lub przez jakąkolwiek inną
osobę, jak równie\
po ka\
dym zgonie, którego przyczyny są nieznane, Mocarstwo
zatrzymujące przeprowadzi natychmiast urzędowe dochodzenie.
Zawiadomienie o tym zostanie natychmiast przesłane Mocarstwu opiekuńczemu. Zebrane
zostaną zeznania wszystkich świadków, a sprawozdanie zawierające zeznania będzie
podane wspomnianemu Mocarstwu do wiadomości.
Je\
eli śledztwo wyka\
e winę jednej ze lub więcej osób. Mocarstwo zatrzymujące podejmie
wszelkie środki w celu wdro\
enia postępowania sądowego przeciwko osobie lub osobom
odpowiedzialnym .
22
NO-02-A053: 2004
C.5 I Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich dot. Ochrony Ofiar
Międzynarodowych Konfliktów Zbrojnych (10.04.1977)
Art. 34
 1. Szczątki osób, które zmarły z przyczyn związanych z okupacją lub w czasie
pozbawienia wolności spowodowanego okupacja lub działaniami wojennymi oraz osób,
które nale\
ały do państwa, w którym zmarły w związku z działaniami wojennymi, powinny
być szanowane: groby tych osób powinny być szanowane, utrzymywane i oznaczone, tak
jak to przewiduje art. 130 IV Konwencji, o ile tych szczątków lub grobów nie dotyczy
bardziej korzystne traktowanie w myśl Konwencji lub niniejszego Protokołu.
2. Gdy pozwolą na to okoliczności i stosunki między przeciwnymi Stronami, Wysokie
Umawiające się Strony, na których terytorium poło\
one są groby oraz ewentualnie inne
miejsca, gdzie znajdują się szczątki osób zmarłych, podczas okupacji lub w okresie
pozbawienia wolności, powinny zawrzeć porozumienia dla:
a) ułatwienia dostępu do grobów członkom rodzin zmarłych i przedstawicielom
oficjalnych słu\
b rejestracji grobów oraz wydania praktycznych zarządzeń
dotyczących tego dostępu;
b) zapewnienia stałej opieki i utrzymania tych grobów;
c) ułatwienia powrotu szczątków osób zmarłych i ich osobistych rzeczy do kraju
pochodzenia, na wniosek tego kraju lub jeśli ten kraj się nie sprzeciwia, na
wniosek rodziny.
3. W braku porozumień przewidzianych w ust. 2 pkt b) lub c) i gdy kraj pochodzenia takich
zmarłych nie wyra\
a woli zapewnienia utrzymania takich grobów na swój koszt, Wysoka
Umawiająca się Strona, na której terytorium te groby się znajdują, mo\
e zaproponować
ułatwienie powrotu szczątków do kraju pochodzenia. Je\
eli ta propozycja nie zostanie
przyjęta w ciągu pięciu lat od jej zło\
enia, Wysoka Umawiająca się Strona mo\
e, po
odpowiednim powiadomieniu kraju pochodzenia, stosować swoje prawo dotyczące
cmentarzy i grobów.
4. Wysoka Umawiająca się Strona, na której terytorium znajdują się groby o jakich mowa
w niniejszym artykule, jest uprawniona do ekshumacji szczątków jedynie:
a) w warunkach określonych w ust. 2 c) i 3 albo
b) gdy ekshumację nakazuje wzgląd publiczny, w tym na potrzeby sanitarne i
procesowe: w takim wypadku Wysoka Umawiająca się Strona powinna zawsze
traktować szczątki osób zmarłych z szacunkiem i powiadomić kraj pochodzenia
o zamiarze ekshumacji, podając przewidywane miejsce ponownego
pogrzebania .
C.6 II Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich dot. Ochrony Ofiar
Międzynarodowych Konfliktów Zbrojnych (10.04.1977)
Art. 8
 Gdy tylko okoliczności na to pozwolą, a zwłaszcza po walce, nale\
y poczynić
bezzwłocznie wszelkie mo\
liwe kroki (...) w celu poszukiwania zmarłych.
Zapobie\
enia ich ograbieniu oraz w celu pochowania ich w sposób godziwy .