Cenzura
→ system zinstytucjonalizowanej kontroli tekstów, prewencyjna lub represyjna
→ cenzura kościelna (głównie prewencyjna) drukarnie kościelne, popieranie kościoła i działanie na rzecz jego interesów, indeks ksiąg zakazanych (od soboru trydenckiego)
→ cenzura świecka władze państwowe cenzura tekstów atakujących kościół instytucje i przedstawicieli, zasady moralne, autorytet królewski itp. (represyjna)
→ za s. augusta 30/40 księgarni kościoła, niebezpieczeństwo ze strony literatury francuskiej
→ fikcyjne miejsca druku pseudonimy
→ pomysł zdjęcia odpowiedzialności z drukarza, drukujcie co chcecie byle by inni nie cierpieli
→ sejm czteroletni wolność słowa ale nie można skłaniać do buntu I krzywdzić sławy bliźniego, szeroka wolność wydawnicza ale i większa odpowiedzialność, kościół cenzuruje tylko pisma religijne, prymasowi m poniatowskiemu się to nie podobało i pisał do s augusta memoriały mające nakłonić do pomocy państwa w zwalczaniu złych według kościoła pism
→ cenzura w czasach targowicy obalenie ustawodawstwa sejmu 4letniego, nie wolno wydawać pism przeciw konfederacji drukarze powinni donosić na autorów jak nie to kara np. konfiskata drukarnii, od 1793 na szerszą skalę system represji wobec gazet, drukarzy i księgarzy wykazy czcionek tak żeby rozpoznać kto drukował (to się okazało skuteczne) księgarze oddają wykazy pism i zobowiązują się nie rozpowszechniać tych zakazanych
Czasopiśmiennictwo
→ początek I poł XVII w (we Fr)
→ czasopisma ogólnoinformacyjne, uczone, moralne, następnie kształcenie gustów różnych warstw społecznych, zagadnienia krytyki literackiej prowadzą do powstania czasopism literackich
→ polska gazeta rozwinęła się w II poł XVIII w, w czasie insurekcji kościuszkowskiej narzędzie propagandowe
→ od 1796 wszystkie większe miasta miały swoją prasę informacyjną
→ gazety ogłoszeniowe
Deizm
→ teza o istnieniu istoty najwyższej wyłącznie jako przyczyny świata, pierwotnie w myśli angielskiej XVII w (Locke, Priestley, Toland) potem do Fr (Viltaire) XVIII do pl
→ walka z deizmem, Konarski
→ pl deisci Kołłątaj
Drukarstwo- księgarstwo
→ import książki zagranicznej, wzrost produkcji książek krajowych, nowe rodzaje piśmiennictwa prasa, druki urzędowe
→ XVIII w warszawie drukarnia zakonu pijarskiego i jezuicka , drukarnia Grolla (1759) miała najlepszy sprzęt z ramienia ken wydawca podręczników
→ Dufour
→ drukarnie akademickie, magnackie
→ księgarnie: przy drukarniach, samodzielne, składy księgarskie
→ autorzy otrzymywali honoraria od nakładców
→ nielegalne przedruki
→ książki jako nierozcięte karty bez oprawy żeby można je było oprawić jak się komu podoba, jako zszyte ale nie rozcięte karty, czasem oprawiano w drukarni w twardą okładzinę, półskórek lub skórę
→ prenumeraty, reklama (katalogi, ogłoszenia prasowe, druki dołączane do publikacji)
Encyklopedie- słowniki
→ Diderot wielka encyklopedia francuska (1751-65) sumą ówczesnej wiedzy o świecie (35 grubych tomów) problemy z wydaniem kościół wydaje ekskomunikę
→ krytyka że powierzchowne, mechanicznie porządkowane
→ nowe ateny Chmielowski
→ encyklopedia Krasickiego (zbiór potrzebniejszych wiadomości 1781-83)
→ nowy dykcjonarz historyczny przeł. Boelecki (był gallocentryczny)
→ słowniki mitologiczne
Folklor
→ twórczość ludu, której podstawowym środkiem wyrazu jest żywe słowo, powiązane zazwyczaj z melodią, tańcem i elementami dramatyczno- teatralnymi
→ izolacja wsi, samowystarczalność kulturalna
→ synkretyczny charakter, integralny związek z życiem wsi
→ oświecenie widziało wieś jako prostą i prymitywną lub stereotypowo sielankowo
→ estetyzujący nurt prefolklorystyki ludowy erotyk i przyśpiewka
→ 2 poł XVIII w folklor zaczyna być szanowany jako źródło historyczne, pieśni jako katalog nakazów i norm moralnych
→ zapożyczenia w literaturze (stylizacja, cytat, inspiracje)
Kalendarze
→ jako źródło historyczne, święta, informacje o sprawach państwa i kościoła, porady
→ największa część produkcji wydawniczej, książka rzeczywiście czytana
→ na początku kalendarium (12 stron na miesiące, polsko ruskie), rewolucje roczne (ważne daty narodziny chr itp.), znaki zodiaku, co robić a co nie danego dnia, wschód i zachód słońca
→ niehomogeniczność czasu
→ prognostyki, według ustalonych części, wiadomo na jakie pytania będą odpowiedzi
→ informacje potoczne (recepty na wywabianie plam, remedia na czary)
→ teksty wierszowane i proza literacka
→ zakonne, akademickie, mieszczańskie ośrodki wydawnicze potem też oficyny wydawnicze i pojedynczy wydawcy (Duńczewski- fenomen niskiej kultury najbliższy modelowi saskiemu), kalendarze świeckie (Groll, kalendarz polityczny najbliższy modelowi oświeceniowemu)