Pedro Calderon de la Barca, Życie smen. Książę Niezłomny, tł. Edward Boyé, Juliusz Słowacki, oprac. Beata Baczyńska, Wrocław 2003. Życie snem tł. Edward Boyé

Bohaterowie: Rozaura (dama), Zygmunt (książę), Klotald (stary), Estrella (infantka), Klaryn (sługa), Bazyli (król), Astolf (książę), Żołnierze, Straż, Muzycy,

W górskiej okolicy idzie w męskim przebraniu Rozaura użalająca się nad swym tułaczym losem we wrogiej Polsce. Razem z nią ojczyznę porzucił Klaryn. Oboje są zmęczeni trudami podróży. Rozaura radzi słudze ponarzekać na niewygody, ponieważ pewien filozof (Seneka) twierdzi, że to pomaga znosić trudy. Rozaura z oddali dostrzega niski dom. Kiedy się zbliżają słyszą szczęk łańcucha i jęki Zygmunta. Rozaura stwierdza, że przybyli do więzienia. Zygmunt użala się nad swoim losem więźnia. Żyje w więzieniu od narodzin. Nie może zrozumieć, dlaczego inni nie są w ten sposób karani za grzech pierworodny. Zygmunt dostrzega Rozaurę. Opowiada jej (myśląc, że ona jest mężczyzną), że wieża od dnia narodzin jest jego kołyską, domem, gdzie życie przemienia się w śmierć.Klotald gani strażników za to, że dali przybyszom przekroczyć próg więzienia. Klaryn i Rozuara przybyciem złamali dekret króla. Strażnicy zamykają Zygmunta w celi. Rozaura w męskim przebraniu oddaje swój miecz Klotaldowi. Klarynowi jest obojętne, kto jego kiepską szpadę dostanie. W broni Rozaury Klotald (mieszkajacy w Polsce) poznaje miecz, który wręczył dawniej Wiolancie obiecując zaopiekować się każdym, kto do niego z tym mieczem przybędzie. Klotald rozważa czy Rozaura to jego syn i czy powinien wydać o królowi.W pałacu królewskim Astolf z żołnierzami i Estrella z damami bawią się przy muzyce. Estrella krytykuje Astolfa za mówienie o pięknie kiedy myśli o wojnie. Astolf opowiada o dzieciach króla Polski, Estorga Trzeciego: Bazyli (dziedzic), Klarylene (zmarła), Recinosunda (matka Astolfa urodzonego w Moskwie). Wuj Astolfa (Bazyli) nie ma żony ani potomków dzięki czemu może on się ubiegać o tron.Przybywa król Bazyli. Estrella i Astolf komplementują Bazylego. Bazyli posiadł umiejętność czytania przyszłości z ruchów gwiazd. Miał syna Zygmunta z żona Klaryleną (zmarła przy porodzie), ale dziwne znaki sprawiły, że uwięził go. Bazyli żałuje, że zbyt szybko uwierzył we wróżby i uwięził syna. Postanawia uwolnić Zygmunta i darować mu tron nie mówiąc, że jest jego synem. Jeśli Zygmunt okaże się okrutny, niesprawiedliwy to uwięzi go na zawsze w wieży, a koronę dostanie Astolf z Estrellą.Klotald przychodzi do króla Bazylego z jeńcami. Król każe ich uwolnić. Klotald oddaje Rozaurze miecz. Ona obiecuje odzyskać honor, by móc darować swoje życie Klotaldowi. Rozaura wyznaje, że Astolf jest jej wrogiem, ponieważ przez planowany ślub z Estrellą ją hańbi.Klotald opowiada królowi o magicznej miksturze, którą zrobił, aby uśpić Zygmunta, by ten był nieświadom przenosin. Słudzy przewieźli księcia, przygotowali mu komnaty, by mu służyć. Bazyli planuje uwięzić Zygmunta w razie jego niewłaściwych rządów i wmówić mu, że wszystko, co się działo było jego snem.Rozaura przebrała się w damskie stroje i przyłączyła się do dworu Estrelli. Podaje się za siostrzenicę Klotalda i liczy, że ten we właściwym czasie pomści jej zniewagę.Na zamek wchodzi Zygmunt i dziwi się wszystkiemu. Chce ukarać Klotalda za lata więzienia. Klotald zmuszony jest do ucieczki. Zygmunt wywyższa się ponad Astolfa; zachwyca się Estrellą. Słudzy próbują go powstrzymać w zapędach do Estrelli, ponieważ jest narzeczoną Astolfa. „Słuszne są tylko me gusta” stwierdza Zygmunt nie przejmując się Astolfem. Zygmunt zrzuca sługę z okna do morza.Bazyli dowiaduje się o okrucieństwie syna i jest zrozpaczony, bo nie może go przez to traktować jak syna. Zygmunt ma żal do ojca, że chował go jak zwierzynę w zamknięciu.Rozaura, jako towarzyszka Estrelli, boi się spotkać Astolfa. Zygmunt podziwia piękno Rozaury. Poznaje w niej wędrowca, który był w więzieniu. Rozaura bardziej mu się podoba od Estrelli. Rozaura wytyka Zygmuntowi jego barbarzyństwo. Zygmunt chce zabić Klotalda powstrzymującego go od przemocy. Astolf broni starca. Król Bazyli postanawia odesłać syna do więzienia i wmówić mu, ze to, czego doświadczył, było snem. Estrella pyta Astolfa o kobietę, której medalion nosi. Książę stwierdza, że na miejsce tego medalionu chętnie zawiesi medalion od niej.Rozaura na dworze Estrelli przybrała imię Astrei. Estrella prosi Astreę (Rozaurę), by odebrała medalion od Astolfa. Książę jest zaskoczony widokiem ukochanej; nie daje się zwieźć zapewnieniom Rozaury, że jest Astreą. Astolf nie chce dać portretu Rozaury dla Estrelli.Kiedy Rozaura i Astolf kłócą się o jej portret przychodzi Estrella. Rozaura tłumaczy damie, że oglądała swój portret i gdy jej upadł, książę jej zabrał. Rozaura odzyskuje portret, który dawno dała Astolfowi. Estrella obiecuje Astolfowi siłą zdobyć portret damy, której ślubował miłość.Zygmunt ubrany w łachmany śpi w więzieniu. Uwięziono również Klaryna. Król Bazyli przybył zobaczyć jak Zygmunt się budzi. Zygmunt budząc się majaczy: planuje zabić rodzica i sługę. Klotald wchodzi w rolę strażnika więzienia. Zygmunt przekonuje się, że wszystko było złudzeniem. Zygmunt żałuje swojej złości we śnie.

„Czym całe życie? Szaleństwem!

Czym życie? Iluzji tłem,

Snem cieniów, nicości dnem.

Cóż szczęście dać może nietrwałe,

Skoro snem życie jest całe

I nawet sny tylko są snem!” (w. 950-955)

Klaryn użala się nad swoim losem, kiedy do więzienia włamują się żołnierze. Oni nie chcą obcego króla tylko własnego. Klaryn podaje się za Zygmunta, lecz książę przychodzi i oszustwo się wydaje. Zygmunt nie jest pewny prawdziwości wydarzeń; nie chce stać się ponownie ofiarą złudzeń.Klotald boi się uwolnionego Zygmunta. Książę jednak traktuje go dobrze i chce by ten stał się jego nauczycielem.Astolf pragnie zdobyć w Polsce zwolenników przez wygrane wyprawy wojenne. Przychodzi Estrella z wiadomością, że lud się w stolicy buntuje. Klotald przynosi Bazylemu wieści o uwolnieniu Zygmunta. Bazyli chce wyprawić się zbrojnie na syna.Rozaura mówi Klotaldowi o planowanej schadzce Astolfa i Estrelli. Chce by Klotald pomścił jej zniewagę. Klotald jednak nie może zabić Astolfa ze względu na wdzięczność za darowanie mu życia. Rozaura chce śmierci Astolfa. Klotald jest zrozpaczony planami córki.Na pole bitwy przybywa konno Rozaura. Prosi Zygmunta o pomoc. Rozaura urodziła się na Moskiewskim dworze. Nie zna ojca. Swoje poczęcie przypisuje boskiemu zstąpieniu i tchnieniu życia w jej matkę. Ojciec obiecał jej matce wierność i miłość. Odchodząc pozostawił miecz. Ona, podobnie jak jej matka, została uwiedziona i zdradzona. Do jej hańby przyczynił się Astolf, który w Polsce ma poślubić Estrellę. Matka pozwoliła jej wędrować za zdrajcą.Rozaura spotyka Klaryna, który chowa się przed nadchodzącą bitwą. Chowając się na skałach, ginie od kul.Zygmunt każe ścigać Bazylego i Astolfa. Król nie chce uciekać. Zygmunt wyjaśnia, że jego ojciec źle postąpił chcąc poznać przeznaczenie i uchronić się przed nim, ponieważ właśnie w ten sposób zrobił z niego nieczułe monstrum. Zygmunt wybacza królowi błędy. Astolfowi każe poślubić Rozaurę. Klotald wyznaje, że Rozaura jest jego córką i jest równa stanem Astolfowi. Zygmunt prosi.Estrellę o rękę. Zdrajców ojca każe więzieniem „Gdyż zdrajca zdrajcą zostaje, nawet gdy zdrada przeminie” (w. 729).Zygmunt stwierdza, że życie jak sen szybko przemija, dlatego trzeba je przeżyć szlachetnie.