KASPER TWARDOWSKI POCHODNIA MILOSCI BOZEJ

Kasper Twardowski –pseudo ,,Kasper z Sambora” (ok. 1592 - przed 1641). 1592 w rodzinie krawca z Sambora, polski poeta, zmarł w Lwowie,

- Prawdopodobnie był studentem Akademii Krakowskiej,

-później prawdopodobnie przeniósł się do Lwowa.

-Twardowski jest znany jako autor trzech poematów - swawolnych "Lekcyi Kupidynowych" (1617), moralizatorskiego utworu zatytułowanego "Łódź młodzi z nawałności do brzegu płynąca" (1618) oraz mistycznej "Pochodni miłości Bożej z piącią strzał ognistych (1628). (zapoczątkowały w Polsce barokowe tzw. ogrody mistyczne, wzorowane na symbolice i alegoriach religijnej poezji hiszpańskiej)

- dzieła mniej istotne-dwa zbiory pastorałek - "Kolęda, Nowe lato... abo Piosneczki Emmanuelowe" (1619) i "Kolebka Jezusowa" (1630)

-wiersze patriotyczne, zgromadzone w zbiorach "Bicz Boży, czyli treny zasmuconej... Ojczyzny Polskiej" (1625) oraz "Bij Gustawa, kto dobry" (1629).

Według Pelca:

-u K. Twardowskiego było pierwsze konfliktowe spotkanie dwu Amorów: Miłości Świętej i Kupidyna

-w ,,Lekcjach Kupidynowych” królował Kupido (nazywany też Amor Profanus)

Poemat odwołuje się do znanej jeszcze średniowiecznym trubadurom tradycji quinqua linea amoris, to jest pięciu dróg miłości. Miały nimi być: spojrzenie, rozmowa, dotyk, pocałunek, wreszcie spełnienie miłosne. Ten ostatni element jest jednakże w utworze pominięty, a to za sprawą interwencji matki dziewczyny.

-zostały one umieszczone w INDEKSIE KSIĄŻG ZAKAZANYCH za sprawą krk biskupa Marcina Szyszkowskiego.

- następują gorzkie refleksje na temat natury ludzkiej, popychającej człowieka do grzechu bądź nakazującej mu żyć w stanie ciągłego niespełnienia. Odejście od tematyki pierwszego dzieła sam autor tłumaczy przemianą światopoglądową (wstyd, że umieszczno go w Indeksie ksiąg zakazanych) i ciężką chorobą.

-Poeta uznał ją za znak od Boga i karę za próbę szerzenia zgorszenia, co zaowocowało nawróceniem.

-Twardowski wstąpił nawet do Kongregacji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - krakowskiego bractwa religijnego, pozostającego pod opieką zakonu jezuitów.

W takiej właśnie sytuacji powstaje "Łódź młodzi z nawałności do brzegu płynąca" (1618).

Łódź młodzi z nawałności do brzegu płynąca (zawiera 6 pieśni):

1) pieśń- poeta zakazuje ufania młodości, bo przemija, namawia do cnotliwego życia

pieśń wtórna-każe być sumiennym, mówi o przemijaniu, nalega by przycumowali swoją ,,łódź” czyli swoje życie prowadzili dobrze, uratowali się od ,,powodzi’’ jaką są grzechy

3 pieśń- poeta pisze, że przez swawole, nałogi, uciechy doczesne, niedbalstwo i próżność młodzież trafi do piekła

4 pieśń-mówi młodzieży żeby nie próżnowali, przyniesie to im na starość hańbę, bardzo szybko poczują wstyd i będą żałować bo młodość przemija a grzechy młodości zostają,

5 pieśń-młodzi powinni stronić od biesiad, wolnej miłości, znów alegoria łódź= sumienie,życie, muszą odpływać swą łodzią od pokus, porównuje ,,płeć białą’’ do zdradliwych Syren, które śpiewem ogłupiają, a oni powinni się do ,,masztu pańskiego’’ przywiązać i nie dać się omotać, Pan im pomoże uchronić się przed niebezpieczeństwem,

6 pieśń- mówi o ,,szerokiej drodze i wielkiej bramie” do piekła ale też o wąskiej ścieżce do raju, ale do raju droga jest usłana po przez cnoty i honor. Młodzież musi iść trudniejszą drogą, nie słuchać ,,złych głosów”

UWAGA: WSZYSTKIE SZCZEŚĆ PIEŚNI ZACZYNAJĄ SIĘ OD SŁÓW Ucieszna młodzi TAKŻE PRZEDOSTATNIE WERSY, ZACZYNAJĄ SIĘ od słów Ucieszna młodzi-

Zastosowana jest zatem kompozycja klamrowa, zamknięta!

-Twardowski wyrzeka się antycznych opowieści o miłości z Owidiusza i jego Ars amandi (sztuka kochania)

-odwołuje się do ,,sternika świętego” rozpiętego na ,,maszcie zbawiennym” krzyża

-zamiast inwokacji do muzy (jak to było w lekcjach kupidynkowych) zwraca się do Matki Chrystusa

-twardowski mówi o sobie, ze do 25 lat nurzał się w marnościach doczesnych świata, zaprzęgnięty do ,,czartowskiego jarzma” i przygnieciony brzmieniem plugawego grzechu

-przewodnikiem jego był Amor, syn Wezery, który wiódł go na miłosne pokuszenie

-dopiero w Łódź młodzi z nawałności do brzegu płynąca Kupido(Amor) spotkał przeciwnika-> Amora bożego. Amor boży nazwał kupidyna synem ,,brzydkiej nierządnice” zerwał mu opaskę z oczu, przywiązał do ostrej skały i ugodził grotami swych świętych strzał. Potem odrzucił od skały. Kupido rzucony potem na skały, wpadł w krzaki i tam przywarł do róży. Róży soki cedził na rany i uratował się.

-amor boży przedstawiony u twardowskiego jako zbrojny rycerz na koniu, przypominający św. Jerzego (który na obrazach walczy ze smokiem), nazwano go ,,rycerzem chrystusowym”

ale u twardowskiego nosił nazwę Amora Bożego.

-Amor Boży, Amor Divinus, Amor boży, Anteros,Amor Virtutis <- różne nazwy.

Pochodnia Miłości Bożej z piącią strzał ognistych (1628):

a)część pierwsza- Pochodnia Miłości Bożej to pięć pieśni pisanych oktawami:

b) druga część to Pięć strzał ognistych z szczerego serca ku jego S. Majestatowi:

-Apostrofa,- apostrofa skierowana do Matki Boskiej, poeta wysławia ją, mówi o jej zasługach, prosi ją i jej Syna o ratunek, o litość i poleca swoje życie jej opiece

-Pierwsza Strzała Miłości Bożej - Serca Rozpalenie- by pobrać naukę i przystąpić do miłości bożej, trzeba rozgrzać swoje serce, sam Bóg jest ogniem, roznieca miłość w sercach,

,,ogień niebieski” powstaje dzięki modlitwie i czystym myślom, ogień gaśnie, jeżeli duch nasz ,,stygnie’’ podczas kontemplacji lub medytacji, trzeba czuć potrzebę modlitwy i modlić się codziennie, bo modlitwa jest suchym drewnem, które podkładamy pod ogień miłości, dzięki zachowaniu pokory i wystrzeganiu się grzechów, które są jak wiatr, ogień nie gaśnie. Trzeba pokutować, żałować za grzechy i nie gardzić dobrodziejstwem Boga, bóg jest dobry ale sprawiedliwy- za złe uczynki karze, człowiek pokutuje i zaczyna dostrzegać swoje grzechy dopiero gdy ,,śmierć za pasem” , trzy cnoty mogą nas ocalić: wiara, nadzieja, miłość.

-Wtóra Strzała Miłości Bożej – Ustawiczność- trzeba pracować i wystrzegać się lenistwa, trzeba mieć serce stateczne nie szukać wymówek by nie pracować, Duch Św mówi o tym, ze kto mu drzwi otworzy ten poczuje jego moc i kto wierzy w jego ojca osiągnie życie wieczne, Zbawiciel wzywa do wdzięcznej zabawy, człowiek powinien być jak pszczoła- napracować się zanim plaster miodu zje i przynosić korzyść ,,kwiatom’’= ludziom, łakom kwiatów= łąka Boska, jeżeli spróbuje kwiatu z jego łąki poczuje smak Miłości, trzeba oddać całe serce Bogu, być ustawiczny i wtedy bóg się sercem zaopiekuje

-Trzecia Strzała Miłości Bożej - Wzgarda Wszystkiego – gdy zakosztuje się ognia pańskiego trzeba wyzbyć się wszystkich uciech, stronić od grzechów, służyć tylko jednemu panu, miłować Boga ze wszystkich sił, trzeba Boga kochać z czystej dobroci a nie z powodu ,,bojaźni’’ albo korzyści materialnych na ziemi, trzeba być statecznym i wiernym sługą bożym, nie dać się ,,wiatrom obalić’’ , inwokacja do czytelnika by oddał się Bogu,

-Czwarta Strzała Miłości Bożej - Wzgarda Ciała- 4 strzała jest najhartowniejsza, trzeba postrzelić nią swe ciało bo jest ono naszym nieprzyjacielem, ciało jest zdrajcą prowadzi na pokuszenie, duch powinien zabić ciało, powinno się robić to czego ciało nie chce- okaleczać je, zaniechać uciech, bo ciało jest niedołężne w swej słabościach w przeciwieństwie do ducha, duch jest subtelny a ciało grube, miłość nigdy nie zjednoczy się z ciałem, nie wolno żałować ciała, bo to dusza jest ważna, mamy brać przykład z Jezusa, który oddał swoje ciało na odkupienie człowieka, duch powinien zabić ciało, jeżeli żyje w grzechu, poeta nie życzy nam śmierci ciała, ale ciało musi się w skromności chować, boga miłować, grzechów wystrzegać,

-Piąta Strzała Miłości Bożej - Matki Bożej Przyczyna- to strzała najsubtelniejsza, uczy boga miłować, matkę boską szanować, serce oddać bogu, duch jest tą strzałą-bez pierza i grotu, strzała ta pnie się do Boga, za wystrzelenie takiej strzały do Boga dostaje się korzyści w raju, matka boska wszystkich, którzy proszą o pomoc wysłuchuje, za jej łaskę odgradzać się trzeba posługami, trzeba wysławiać matkę boską, trzeba oddawać jej dzięki i modlić się do niej za jej wstawiennictwo, owe pięć strzał wysyłała św. Magdalena, przez które zemdlał, ale dzięki Bogu jego duch nie opuścił ciała, dziękuje panu za łaskę i prosi o oczyszczenie z grzechów, prosi o ratunek Matkę boską ponieważ czuje nadchodzącą śmierć i zdaje sobie sprawę ze swoich grzechów. Przeprasza za nie i dziękuje matce boskiej za litość i nawrócenie, a następnie znów prosi o zmiłowanie.

Jak widać, reprezentują one przekonania bądź własności duszy, jakie poeta uznawał za szczególnie przydatne na drodze do zbawienia.