NIWELATOR

Poziomowanie instrumentu, czyli pionowanie jego osi głównej, przeprowadza się za pomocą śrub ustawczych spodarki i pudełkowej libelli alidadowej.

Poziomowanie osi celowej wykonuje się za pomocą rurkowej libelli niwelacyjnej zamocowanej do lunety niwelacyjnej, przy czym libelle niwelacyjną możemy obserwować bezpośrednio lub przez urządzenie pryzmatyczne. Wychylenie obserwujemy wówczas w okularze umieszczonym obok lunety. Oś libelli jest w poziomie, gdy obraz końców znajduje się w koincydencji. Poziomowanie lunety niwelacyjnej wykonuje się za pomocą śruby elewacyjnej.

Warunki te uzyskujemy poprzez poziomowanie niwelatora za pomocą libelli pudełkowej i rurkowej alidady.

Podział:

• "automatyczne" - obecnie bardzo powszechne, wyposażone w automatyczny kompensator zamiast ręcznie obsługiwanej libelli niwelacyjnej;

• laserowe - realizujące płaszczyznę poziomą poprzez wysyłanie widzialnej wiązki laserowej, w wersji rotacyjnej - wirujący promień lasera realizuje w przestrzeni powierzchnię poziomą;

• cyfrowe - wykorzystujące specjalne łaty geodezyjne umożliwiające automatyczne wykonanie odczytu ze specjalnych łat z kodem kreskowym.

• libellowe - przestarzałej konstrukcji, praktycznie już nie wykorzystywane, przed wykonaniem każdego pojedynczego odczytu z łaty należy dodatkowo poziomować oś celową lunety przy użyciu libelli kolimacyjnej;

TEODOLIT

Teodolit jest to instrument do pomiarów kątów poziomych i pionowych; składa się z podstawy (spodarki), umożliwiającej ustawienie teodolitu w pionie, koła poziomego, złożonego z limbusa (koła z podziałką kątową) i poruszającej się względem niego alidady (koła lub listwy, zaopatrzonych w kreskę wskaźnikową); do alidady jest przymocowana luneta, służąca do dokładnego nastawienia teodolitu na cel, i koło pionowe, składające się również z limbusa i alidady; koła poziome i pionowe są wyposażone w poziomice, służące do poziomowania przyrządu, a także w urządzenia odczytowe (noniusze, mikroskopy lub mikrometry opt.); koła te są wzajemnie prostopadłe i połączone z lunetą celowniczą w taki sposób, że każdemu położeniu lunety odpowiadają określone odczyty na obydwu kołach (kątów poziomych na kole poziomym, kątów pionowych na pionowym).

Budowa i działanie lunety w teodolicie Daje on możliwość obserwacji celów dalekich zwiększenia dokładności obserwowanych celów bliskich, wyt. płaszczyzny celowej . Główny element budowy lunety to : - Trzy współ środkowe walce obracające się względem siebie-Okular; soczewka dwu wypukła znajdująca się w najmniejszym walcu, który porusza się w środkowym walcu dˇęki pierścieniowej nakrętce. -Największy walec zewnętrzny zakączony jest soczewką zwaną obiektywem.

Porusza się także dzięki śrubie zembatej lub nakrętce pierścieniowej na lunecie.

Nastawienie obrazu na ostrość wykonuje się pokręcając zębatką która przesuwa położenie krzyża . Nieprawidłowe ustawienie difragmy może powstać zjawisko paralaksy tzn.pozornej ostrości obrazu . Paralaksa występuje jeżeli w czasie obserwacji patrząć okiem w górę i w duł widzimy poruszające się krzyż nitek . W nowoczesnych teodolitach zjawisko paralksy nie występuje poniewarz posiadają one dodatkową soczewkę wewnątrzogniskującą która znajduje się pomiędzy krzyżem nitek a obiektywem i powoduje stałe połorzenie krzyża nitek względem obiektywu.

6. Urządzenia odczytowe w teodolicie. Najprostszym urządzeniem odczytowym na podziałkach jest tzw. indeks (wskaˇnik) Odległości między ideksami to działki . Jeżeli najmniejsza działka limbusa wynosi 30 a odczyty wykonuje się z dokładnośćią 0,1 działki to oznacza że dokładność urządzenia wynosi 3' Urządzenie odczytowe w teodolitach nazywa się mikroskopem (mikroskop kreskowy i skalowy)

7 Błędy I dokładności pomiaru kątów.

a) Czynniki wpływające na dokładność pomiaru teodolitu - błędy instrumentowe - dokładności ustawienia teodolitu nad wierzchołkiem mierzonego kąta - dokładność poziomowana - dokładność pionowego ustawienia tyczek - dokładność celowania - dokladność odczytania wynikow ,pomiarów