• Zadania i funkcje nauki. (A, s. 16-23)

Zadania nauki:

a) wyjaśnianie pojęć – semiotyka,

b) gromadzenie i systematyzowanie wiedzy o świecie,

c) rozpoznawanie praw nim rządzących, interpretacja faktów, zjawisk, procesów dotyczących przyrody, społeczeństwa, człowieka.

Określanie praw i prawidłowości rozwoju społeczeństwa i otaczającego go środowiska przyrodniczego.

Funkcje nauki:

A. diagnostyczne – dostarczanie wiedzy o stanie rzeczy w danym fragmencie czy aspekcie rzeczywistości,

B. prognostyczne – dostarczanie wiedzy o ogólnych prawidłowościach przebiegu zjawisk danego typu, pozwalające przewidywać przyszłe konsekwencje ich rozwoju,

C. instrumentalno-techniczne – dostarczanie wiedzy o sposobach i środkach realizacji zamierzonych celów, o sprawności i efektywności postępowania naukowego,

D. humanistyczne – zaspokajanie intelektualnych potrzeb ludzi w zakresie poznania rzeczywistości i dostarczanie podstaw do kształtowania racjonalnego poglądu na świat.

• Istota politologii. (A, s. 31-44 i 46-66)

„... przez pojęcia polityka zwykło się rozumieć działalność społeczną związaną z dążeniem do zdobywania i wykonywania władzy wewnątrz państwa oraz w stosunkach międzypaństwowych.”

„Przedmiotem poznania politologii jest zatem działalność państwa, partii politycznych, ogół zjawisk i stosunków związanych ze zdobyciem, utrzymaniem i wykonywaniem władzy.”

„Przedmiotem politologii jest badanie zjawisk i procesów politycznych zawsze w odniesieniu do konkretnej rzeczywistości, do empirycznego ich kształtowania, wykrycie prawidłowości, przewidywanie kształtowania się przyszłości.”

„Politologia jak każda dyscyplina teoretyczna odchodzi od zwykłego opisu (deskrypcji), bada natomiast istotę zagadnień, najważniejsze wewnętrznie i zewnętrznie powiązania.”

Historia politologii:

• historia społeczna – zajmuje się całokształtem układów wzajemnych zachodzących między ludźmi w trakcie rozwoju życia społecznego.

• historia polityczna – obejmuje ona politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa oraz układy stosunków międzynarodowych.

• historia państwa i prawa – obejmują one systemy prawne oraz różne instytucje i organizacje społeczne.

Dyscypliny naukowe politologii:

filozofia, nauka o cywilizacji, historia, ekonomia, prawo, socjologia, psychologia

• Warsztat badawczy politologa. (A, s. 68-82)

Badanie – zgromadzenie materiałów - warsztat badawczy - – postępowanie badawcze

Materiały badawcze zwykło dzielić się w naukach społecznych na:

a) pierwotne

b) wtórne

ad a) materiały pierwotne – są wynikiem bezpośredniego udziału badacza w ich gromadzeniu. Są to: spostrzeżenia, obserwacje, próby, doświadczenia.

ad b) materiały wtórne – są wynikiem działalności innych ludzi, udostępnionymi badaczowi. Stanowią je: archiwalia, materiały statystyczne, protokoły, świadectwa, instrukcje, przepisy prawne oraz inne materiały normatywno-prawne, opracowania naukowe oraz literatura.

Archiwum – komórka organizacyjna instytucji, powołaną do przejmowania, przechowywania, porządkowania i zabezpieczania materiałów archiwalnych tej instytucji.

Biblioteka – jest instytucją gromadzącą, przechowującą, opracowującą i udostępniającą zbiory biblioteczne.

• Bibliografia w pracy naukowo-badawczej. (A, s. 84-92)

Świat, rejestr piśmiennictwa – Konrad von Gesner

Polska – ks. Szymon Starowolski

Przez pojęcie bibliografia rozumie się dziedzinę nauki o książce, zajmującą się badaniem dokumentów i sporządzaniem ich spisów na użytek nauki i praktyki; spis książek, czasopism, artykułów i dokumentów dobranych według określonych kryteriów.

Można podzielić bibliografię na:

a) ogólną

b) specjalną

Ad a) b. ogólna - obejmuje dokumenty ze wszystkich dziedzic; terytorialnie ograniczone do obszaru jednego państwa oraz do najczęściej jednego języka

Ad b) b. specjalne mogą być:

• z ograniczonym zakresem, np. bibliografie dziedzin

• z ograniczonym zasięgiem autorskim

Opis bibliograficzny, elementy składowe:

• autor bądź autorzy publikacji

• tytuł publikacji,

• nazwa czasopisma bądź gazety

• miejsce i rok wydania,

• strony, na których znajduje się publikacja

Zasady w opisie bibliograficznym:

A. w odniesieniu do książek jednego autora

B. w odniesieniu do książek, których autorami są 2 do 4 osób

C. ------------------do książek mających więcej niż 4 współautorów, tzw. publikacji zbiorowych

D. ----------------- do artykułów zawartych w książkach

E. ------------------------------------------------ w gazetach

G. w odniesieniu do recencji

• Wiedza źródłowa poznania politologicznego. (A, s. 103-113)

Źródło – każdy utrwalony i zachowany ślad (pozostałość) myśli, działania oraz aktywności ludzkiej, służący do jego deskrypcji, eksplanacji oraz przewidywania związanej z nim rzeczywistości politycznej.

Materiały źródłowe: akta, statuty, inwentarze, protokoły, sprawozdania, stenogramy z posiedzeń, kroniki, pamiętniki, wspomnienia, informacje prasowe itp.

Formy źródeł:

• ustna – anegdoty polityczne, przysłowia, fraszki, bajki, legendy, opowiadania, pieśni, sagi

• rkorespondencje, dzienniki, pamiętniki i wspomnienia, autobiografia

• obrazowa – pomniki, rzeźby, mapy, plany, karykatury, filmy itp.

Krytyka źródeł:

I krytyka zewnętrzna – polega na ustaleniu pochodzenia źródła, jego autentyczności oraz stanu zachowania

II krytyka – zadaniem jest określenie, czy dane źródło odbija prawdę obiektywną, a więc czy sporządzone zostały zgodnie z realiami społeczno – politycznymi danego czasu.

• Metody badawcze (analiza systemowa, metoda statystyczna, metoda porównawcza, metoda instytucjonalno-prawna, metoda symulacyjna, metoda decyzyjna). (A, s. 114-131)

• analiza systemowa – ujmuje się w niej zjawiska polityczne jako elementy systemu.

• metoda statystyczna – metody te umożliwiają badanie specyfiki określonych zbiorowości, pozwalają na ustalenie i rozpoznawanie cech zjawisk masowych oraz inspirują do wyjaśniania związków przyczynowych między nimi oraz służą przewidywaniu trendów dalszego rozwoju.

• metoda porównawcza – polega na wykrywaniu podobieństw między procesami i zjawiskami, które prowadzą także do ustalenia różnic między nimi (rozpoznawanie stosunków międzynarodowych).

• metoda instytucjonalno – prawna – polega na analizie norm prawnych, fundament stanowi rozpoznawanie tekstów aktów normatywnych; na zakreślaniu pola badań do sfery określonych przepisów prawnych

• metoda symulacyjna – polega na tworzeniu kompleksowych modeli rzeczywistości politycznej, a zwłaszcza zachowań psychologicznych, socjologicznych, decyzyjnych, na poszukiwaniu danych drogą gier i zabaw, dyskusji, a następnie powtarzaniu ich przez urządzenia informatyczne (komputery).

• metoda decyzyjna – polega na rozpatrywaniu zjawisk i procesów społeczno – politycznych przez pryzmat:

• ośrodka decyzji – traktowany jako przedmiot działania politycznego,

• procesu decyzyjnego,

• decyzji politycznej, tj. wybór sposobu działania politycznego, ostatecznego jego efektu

• implementacji politycznej

• Techniki badawcze (próbka reprezentacyjna, obserwacja, wywiad, ankieta). (A, s. 134-149)

1. Próbka reprezentacyjna – część osób przynależnych do badanego zbioru, będących typową jego reprezentacją. Określa się ją w badaniu dużych zbiorowości społecznych. Właściwy jej dobór umożliwia wykonanie zadania badawczego w stosunkowo krótkim czasie i przy niewielkich nakładach finansowych.

Stosując próbkę w badaniach społecznych zakłada się na podstawie rachunku prawdopodobieństwa, że wszyscy osobnicy danego zbioru są równo wartościowani

Dwa rodzaje próbki:

a) celowy – badacz wykorzystując posiadaną wiedzę o rozpoznawanej zbiorowości, stara się domniemywać, jakie są typowe składniki tej zbiorowości i na ich podstawie tworzy na użytek badań jej swoisty model. Następnie dobiera próbkę, która odpowiada cechom tego modelu.

Zabiegi metodyczne, podwybory:

• warstwowy, zwany też stratyfikowanym

• przestrzenny, nazywany terytorialnym bądź też wielowarstwowym

• udziałowy, zwany również kwotowym

• proporcjonalny

b) losowy – każdy członek badanej grupy społecznej czy danej zbiorowości ma równą szansę znalezienia się w próbce. W wyborze tym można stosować zasady:

• loterii

• imiennej listy

• tabeli liczb przypadkowych

• Obserwacja

Obserwacja – czynność badawcza polegająca na gromadzeniu danych (informacji) drogą spostrzeżeń, a więc w naturalnym ich przebiegu i pozostających w bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia badacza (obserwatora).

Cechy obserwacji:

A. aktywność – obserwator dokonuje selekcji spostrzeżeń, jakie docierają do niego od przedmiotu poznania

B. celowość – obserwator skupia się tylko na cechach elementarnych, interesujących go z punktu widzenia potrzeb poznania zjawiska

C. planowość – obserwator postrzega zjawisko, proces według planu odpowiadającego celowi.

D. premedytacja (wnikliwość) – obserwator postrzega zjawiska i procesy w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania, sformułowanego dokładnie i szczegółowo,

E. systematyczność – obserwacja nie może być postrzeganiem przypadkowym, dokonującym się jednorazowo, ale powinna być prowadzona według określonego systemu

Rodzaje:

a) bezpośrednia i pośrednia

b) kontrolowana i niekontrolowana

c) jawna i ukryta

Ze względu na czas trwania:

a) ciągła

b) próbek czasowych

Ze względu na treść:

a) całościowa

b) częściowa

Ze względu na zakres treściowy obserwacji:

a) jednostkowa (indywidualna)

b) kompleksowa (grupowa)

• Wywiad

Wywiad – jest rozmową badacza z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji (bądź na postawie specjalnego kwestionariusza).

Typy wywiadów:

a) ustne i pisemne

b) skategoryzowane (kwestionariusz) i nieskategoryzowane (swobodna rozmowa)

c) indywidualne i zbiorowe oraz panelowe

• Ankieta

Ankieta jest swoistym typem wywiadu pisemnego, gdzie skategoryzowany kwestionariusz, zwany również ankietą, wypełnia respondent, a nie badający.

Ze względu na sposób rozprowadzania ankiet wyróżnia się kilka typów, np.:

a) pocztowe,

b) prasowe,

c) handlowe (towarowe)

d) radiowe i telewizyjne

e) środowiskowe (rozdane)

f) audytoryjne

Podział na:

a) imienne (jawne)

b) bezimienne (anonimowe)

5. Opracowanie kwestionariusza ankiety.

Elementy:

• Informacje o instytucji firmującej i przeprowadzającej badania,

• Zwięzła informacja o celu, jakiemu ma służyć ankieta,

• Wyjaśnienia dodatkowe,

• Pytania odnoszące się do celu, w jakim sporządzono kwestionariusz,

• Instrukcja dotycząca sposobu udzielania odpowiedzi na poszczególne pytania. Zwykle są wystarczające lakoniczne wskazania typu: niepotrzebne skreślić czy właściwe podkreślić.

• Postępowanie badawcze (przedmiot i cel badań, problem badawczy, hipotezy, wskaźniki, (A, s. 170-180)

Ze względu na charakter powiązania działalności naukowej z praktyką wyróżnia się najczęściej trzy typy badań:

Badania podstawowe – są działalnością zmierzającą do zwiększenia wiedzy naukowej, odkrycia lub znalezienia pól badań bez określonego celu praktycznego

Badania stosowane – oznaczają wszelką działalność mającą na celu nie tylko zwiększenie zasobu wiedzy naukowej, ale także rozwiązania zadania praktycznego. Polegają one na wykorzystaniu określonych praw rzeczywistości w praktyce.

Badania rozwojowe – są działalnością polegającą na korzystaniu z rezultatów badań podstawowych i stosowanych oraz wiedzy empirycznej w celu wprowadzenia nowych produktów, metod albo udoskonalenia już istniejących

Trzy rodzaje badań:

1)weryfikacyjne – mające na celu weryfikację określonego twierdzenia (zespołu twierdzeń)

2) diagnostyczne – mają orzec o istniejącym stanie faktycznym badanego zjawiska lub procesu społecznego

3) prognostyczne – stanowiące szczególny przypadek badań diagnostycznych, których celem jest określenie prognozy przyszłych stanów rozwoju konkretnego wycinka rzeczywistości na tle rzeczywistości rozpoznawalnej już przebadanej i przyjętych hipotez ogólniejszych.

Przedmiot badań – różne twory życia społeczno-politycznego, składają się na nie:

1) zbiorowości i zbiory społeczne

Zbiorowościami społecznymi nazywa się wszelkie zbiory ludzi, w których występują wzajemne oddziaływania, wynikające z faktu ich przynależności do danego zbioru.

Zbiory społeczne – twory, które powstają w praktyce życia społecznego, czyli są ukształtowane w procesie współżycia ludzi ze sobą w obrębie danej zbiorowości.

• instytucje społeczno – polityczne - rozumie się przez niezorganizowane twory społeczne, powołane do realizacji określonych funkcji, jak np. różne organy i agendy społeczne, samorządowe, fundacje, stowarzyszenia itp.

• procesy i zjawiska społeczno-polityczne

Procesy społeczno-polityczne – to przebiegające regularnie po sobie, wzajemnie się warunkujące przeobrażenia w różnych tworach społeczno-politycznych oraz w całokształcie życia danego społeczeństwa

Zjawiska społeczno-polityczne – to uzewnętrzniane wytwory współżycia oraz wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie jak np. aktywność polityczna, opinie i postawy ludzi, moda, zainteresowania, system wartości, kultura polityczna

Problem badawczy – to pytanie na które poszukuje się odp. na drodze dociekań naukowych, a więc pytania ważkimi odnoszącymi się do innych zależności między przedmiotami, faktami i zjawiskami wymagającymi pokonania jakiś trudności o charakterze teoretycznym lub praktycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu.

Pytanie badawcze – jest kwestią, zagadnieniem wyróżniającym sytuację problemową przedstawionym w gramatycznej konstrukcji zaczynającym się od wyrazów: jak, czy, dlaczego itp.

Pytanie ze względu na strukturę logiczną dzieli się na:

a) rozstrzygające – proste, zawierające jedną alternatywę

b) dopełniające – złożone, zawierające zazwyczaj więcej niż jedną alternatywę i wymagające szerszych odpowiedzi: kto, co, ile, który, dlaczego, gdzie.

Ze względu na pozyskiwanie określonych wiadomości wyróżnia się pytania:

a) informacyjne – celem ich jest uzyskanie od różnych podmiotów gotowych odp.

b) badawcze – są one właściwie problemami badawczymi, składają się bowiem z kilku części (kilku pytań)

Hipoteza – rozumie się zwykle przypuszczenie, domysł intelektualny, wysunięty prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś faktu, zjawiska, procesu, które wymagają potwierdzenia bądź obalenia przez rozstrzygnięcie badawcze.

Hipoteza czyli przypuszczalne (prawdopodobne) twierdzenie powinna charakteryzować się takimi cechami jak:

a) nowość

b) ogólność

c) komunikatywność pojęciowa

d) empiryczna sprawdzalność czyli możliwość weryfikacji potwierdzenia lub obalenia przypuszczenia w rozstrzygnięciu poznawczym

e) niewystępowanie sprzeczności wewnętrznych

Biorąc pod uwagę cel, któremu służą hipotezy dzieli się je na:

a) podstawowe (wyjaśnienie zasadniczych problemów danych rzeczywistości społeczno-politycznej)

b) częściowe (wyjaśnienie fragmentaryczne, zagadnienia składającego się na dany problem

O tym czy hipoteza jest prawdziwa czy fałszywa rozstrzygną badania oraz wyprowadzone z nicih wnioski.

Wskaźniki – pewna cecha, zdarzenie, zjawisko, na podstawie zaistnienia którego można wnioskować, że zależy określone inne zjawisko. Wskaźniki służą do określenia pewnych cech, przedmiotów lub zjawisk i procesów.

Różnorodna jest typologia wskaźników, często wyróżnia się:

a) wskaźniki definicyjne

b) wskaźnik rzeczowe dzieląc je na:

• empiryczne

• inferencyjne

ad a) wskaźniki definicyjne stosuje się w konceptualnej analizie różnych standardów, normatywów, kryteriów, określeń obowiązujących prawnie lub zwyczajowo w danych społecznościach np. biznesmena powszechnie postrzega się jako bogatego człowieka ponieważ zamożność zwykle łączy się w potocznej recepcji z posiadaniem dużej ilości pieniędzy.

ad b) wskaźniki rzeczowe – empiryczne – są cechami, zdarzeniami lub zjawiskami, które dają się metodycznie obserwować, ujmować statystycznie.

ad c) wskaźniki rzeczowe – inferencyjne – dotyczą ukrytych wydedukowanych zmiennych.

Stosując wskaźniki w zdaniu należy określić sposoby ich pomiaru.

Pomiar – polega na przypisywaniu desygnatów liczbowych przedmiotom, zjawiskom, zdarzeniom, cechom, zgodnie z określonymi, przyjętymi z góry prawidłowościami czyli regułami, zasadami.

9. Opracowywanie materiałów badawczych (weryfikacja, selekcja, klasyfikacja, kategoryzacja). (A, s. 181-184)

Weryfikacja – krytyczne rozpoznanie, formalne sprawdzenie danych zawartych w ankietach, kwestionariuszach, wywiadów skategoryzowanych, sprawdzianach z obserwacji itp. Ma na celu wyeliminowanie deformacji danych, które mogą pojawić się na skutek zaangażowania emocjonalnego respondentów, ich niechęci do prowadzonych badań, obaw, fałszywych ambicji itp.

W weryfikacji eliminuje się materiały, które budzą wątpliwości ze względów metodologicznych.

Selekcja – rozpoznając (przeglądając) cały materiał dokonuje się jego segregacji. Nie ma w tym względzie pewnej metody, która pozwalałaby na przeprowadzenie w pełni przekonywającej selekcji materiałów.

Klasyfikacja – podział według przyjętych przez badającego określonych kryteriów, cech, określa się go mianem klasyfikacji.

Uporządkowanie zbioru powinno doprowadzić do wyodrębnienia grup:

krańcowych, środkowych i najcześciej występujących

Grupe krańcowe – powinne być postrzegane jako ekstremalne, uznane za korzystne, podlegające odrębnemu badaniu

Grupy środkowe – sugerują przeciętność i upowszechnienie. Ich charakterystykę uznaje się za najodpowiedniejszą do formułowania zasad i reguł.

Kategoryzacja – zwana grupowaniem, polega na łączeniu danych informacji np. wypowiedzi respondentów ze względu na wspólne ich właściwości w określone klasy, kategorie. Wszystkie wypowiedzi bez względu na formę afirmujące określone wartości, postawy, oceny, cechy, zjawiska itp. mogą stanowić jedną kategorię. Drugą grupę mogą np. współtworzyć wypowiedzi negujące analogicznie traktowane.

• Przetwarzanie materiałów badawczych (analiza, synteza). (A, s. 184-186), (B, s. 18-22).

Przetwarzanie materiałów – każde badanie naukowe polega na rozbiorze jakiegoś złożnonego przedmiotu, poznania czy pojęcia na części składowe albo na łączeniu prostych pojęć, zdarzeń, zjawisk celem osiągnięcia wyników złożonych.

Analiza – analiza w procesie badawczym polega na rozłożeniu rozpoznawanego materiału na części składowe i rozpatrywaniu każdej części osobno albo na myślowym rozczłonkowaniu za pomocą logicznej abstrakcji.

Podział analizy:

analiza elementarna – występuje wtedy, gdy rozkłada się przedmiot badań na elementy i nie dopatruje się między nimi wzajemnych stosunków. Jej charakter jest opisowy.

analiza przyczynowa – zwana też funkcyjną, ma na celu wykrywanie związków między poszczególnymi zjawiskami. Polega ona na rozkładaniu przedmiotu badań na części składowe ze zwróceniem uwagi na związki między nimi. Poprzedza ją zwykle analiza elementarna.

Analiza logiczna - polega na rozkładaniu złożonych przedmiotów poznawczych na ich części składowe z uwzględnieniem zachodzących między nimi stosunków logicznych.

Synteza – łączenie wielu różnych elementów w jedną całość; podobnie jak analizę i syntezę dzielimy na:

elementarną, przyczynową, logiczną

11.  Metodologiczne osobliwości analizy politologicznej. (B, s. 82-104)

12.  Procedura wartościowania polityki i polityków. (B, s. 161-184)