Gleboznastwo IV

Poziomy diagnostyczne (wybrane)

Albic (E) jasny, biały w bielicach lub płowych (luvic)

Histic (O) organiczne – torf, mursz, butwina

Czynniki glebotwórcze:

• podłoże geologiczne (skała) – g. litogeniczne

• rzeźba i procesy morfogenetyczne – g.geomorficzne

• warunki klimatyczne (opady, temperatura) – g.klimatogeniczne

• warunki wodne (zasoby i krążenie wód) – g.hydrogeniczne

• biosfera (świat roślin i zwierząt) – g.autogeniczne (strefowe)

• człowiek (użytkowanie) – g.antropogeniczne

• czas geologiczny – pogrzebane, kopalne

Proces glebotwórczy: Całokształt zjawisk, które zachodzą w powierzchniowych warstwach litosfery pod wpływem czynników glebotwórczych i powodują powstanie oraz rozwój gleby.

Zjawiska składające się na proces glebotwórczy:

• przemiany mineralnego tworzenia gleby: rozkład minerałów pierwotnych oraz synteza wtórnych minerałów glebowych (m.in. minerałów ilastych, getytu, gibsytu)

• przetwarzanie substancji organicznych, rozkład, humifikacja i mineralizacja

• przemieszczenia składników w profilu glebowym przy udziale żywych organizmów żywym oraz postaci roztworów i zawiesin unoszonych przez ciekłą fazę gleby

• wytrącanie produktów procesu glebotwórczego

Zwietrzelina: produkt procesu wietrzenia (np. dezintegracja granularna, hydroliza, hydratacja, kaolinizacja)

Gleba: produkt procesu glebotwórczego (np. bielicowanie (podzoloobrazowanije, podzolisation) lessivage, torfienie, salinizacja. Gleba powstaje przy udziale czynnika biologicznego (roślinność dostarcza materii organicznej, edafon – przetwarza resztki organiczne w próchnice. Wszystko to tworzy się na zwietrzelinach będących tworzywem mineralnym masy glebowej w różnych warunkach termicznych i wodnych (strefach klimatyczno – roślinnych.

Proces inicjalny:

Przebiega przy współudziale pionierskich zbiorowisk organizmów (fitoedafon, porosty i mchy) – tworzą się gleby inicjalne i słabo ukształtowane. Poziom akumulacyjny O leży bezpośrednio na nie zwietrzałym podłożu skalnym (np. wychodnie skalne, szczeliny i półki skalne)

Profil: O-R lub O-Rca. Arenosole (piaski), ranker.

Proces darniowy (czarnoziemy)

Rozwija się pod wpływem bujnej (gęstej) roślinności trawiastej i powoduje m.in. powstawanie w górnej części profilu glebowego ciemnego poziomu próchnicznego o znacznej miąższości.

Proces darniowy jako towarzyszący innym glebom, np. rędzina czarnoziemna.

Proces brunatnienia – cambiare

Intensywne wietrzenie pierwotnych krzemianów i glinkokrzemianów z wydzielaniem zawartego w nich żelaza, które w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów z kwasami próchnicznymi osadza się na powierzchni ziaren mineralnych nadając środkowej części profilu glebowego charakterystyczną brązowa barwę – poziom cambic – Bw.

W terenach górskich – gleby brunatne

Podłoże macierzyste: zwietrzeliny skał masowych, np. skał fliszowych, łuków metamorficznych, rzadziej granitoidów i gnejsów.

Lessivage (przemywanie, limeryzacja)

Przemieszczanie razem z przesiąkającymi wodami opadowymi cząstek ilastych (bez ich rozkładu chemicznego ) z górnych poziomów gleby (E-luvic) i osadzaniu ich głębiej, w poziomie wzbogacania – argillic -Bt. Proces ten zachodzi najczęściej na utworach pyłowych.

Warunkiem przebiegu procesu lessiważu jest częściowa peptyzacja materiału glebowego. Ułatwia ją postępujące zakwaszenie gleby i wymywanie kationów Ca2+ i Mg2+.

Proces bielicowania – Podzolisationa, Podzloobrazovanije

Zakwaszanie, rozkład i wypłukiwanie z górnych części gleby niektórych produktów rozkładu minerałów glebowych ( głównie tlenki i wodorotlenki Fe i Al) w formie rozpuszczalnych w wodzie kompleksowych połączeń z ruchliwymi frakcjami związków humusowych (głównie kwasy fulwowe), których źródłem jest kwaśny poziom organiczny. Proces ten zachodzi w podłożu przepuszczalnym np. piaszczystym.

Poziom diagnostyczny – spodic

Proces rdzewienia

Polega na powstawaniu ruchliwych kompleksów próchnicy ( głównie kwasów fulwowych) z uwolnionymi podczas wietrzenia krzemianów i glinokrzemianów tlenkami Al i Fe.

Kompleksy te, wraz z pewną ilością wodnych tlenków Al i i Fe nie związanych z próchnicą, tworzą rdzawe otoczki na ziarnach mineralnych – poziom sideric.

Proces jest charakterystyczny dla utworów piaszczystych.

Proces vertilizacji

Zachodzi wyłącznie w utworach ilastych, w których dominuja minerały pęczniejące np. smektyt. Proces do tworzenia się w masie glebowej szczelin (spękań) W okresach suchych min. Ilaste się kurczą, a w wilgotnych pęcznieją. Rzeźba powierzchni może być głęboko spękana w okresach suszy lub kopczykowata w okresach wilgotnych – mikrorelif giligai.

Nazwy lokalne: Australia – gilgai soli, Filipini – adobe, Indie – tirisy.

Procesy mrozowe

Zachodzą w obszarach występowania wieloletniej zmarzliny (ermafrost, mierzłota). Mrozowa segregacja masy glebowej (krioturbacja) prowadzi do deformacji w profilu glebowym.

Formy deformacji – poligony gruzowe, wieńce, kopczyki – thufury.

(Gleby kriogeniczne, Cryosole, Krioziomy)

Procesy torfienia i murszenia

Powolne przemiany strukturalne i chemiczne szczątków roślinności bagiennej w warunkach stałego, nadmiernego uwilgocenia i braku tlenu co ogranicza humifikację.

Torfowiska niskie: woda przepływająca zasobna w składniki odżywcze – pH 5,0 – 7,0

Torfowiska przejściowe: woda opadowa, skrajnie ubogie w składniki odżywcze, pH poniżej 4,0 (torf. Mszyste - Sphagnum sp.)

Torfowiska przejściowe: pH powyżej 4,0

Murszenie: rozkład torfu do bezpostaciowej formy substancji organicznej. Nie tworzącej połączeń z cz. mineralnymi. Po obniżeniu lustra wody.

Proces glejowy

Zachodzi w mineralnych utworach w warunkach nadmiernego uwilgocenia spowodowanego wysokim stanem wód gruntowych lub stagnowania wody opadowej na warstwach nieprzepuszczalnych.

Fe3+-----Fe2+ lub Mn4+-----Mn2+

Przebarwienia: sine, rdzawe, konkrecje żelaziste lub manganowe.

Proces laterytyzacji (feralityzaji)

Zachodzi głównie w strefach klimatu tropikalnego i wilgotnego. Silne przemywanie i odprowadzanie składników z wyjątkiem glinu, żelaza i krzemu. Zachodzi rozpad glinokrzemianów a produktami są lateryty czyli czerwone utwory rezydualne złożone z wodorotlenków glinu i żelaza.

Gleby – Oxisole, Ultisole.

Proces salinizacji, kalcifikacji, gipsifikacji

W klimatach suchych (aridowych), gdzie przeważa parowanie nad opadami zachodzi akumulacja soli rozpuszczalnych w wodzie w stropowych poziomach gleb (sołonczaki) lub akumulacja w kompleksie sorpcyjnym kationów sodowych (sołońce)

Akumulacja rozproszonych form CaCO3 – kalcifikacja (Calciosole) lub gipsu (CaSO4) – gipsifikacja (Gypsisole)

(ARIDISOLE) dlaczego aridisole? Bo aridus znaczy suchy, czyli strefy gleb suchych (na egzaminie)