TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAŁCENIA

Egzamin ustny (stałe pytania, są opracowane w skrypcie)50 pytań, odpowiadamy na 3. 3 osoby wchodzą razem.

Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”

Bolesław Niemierka „Kształcenie szkolne, Podręcznik skutecznej dydaktyki”

E-lerning- pytania na egzamin

02.10.12 (wykład I)

Wstępna charakterystyka teorii kształcenia

1. Dydaktyka czy teoria kształcenia?

2. Przedmiot teorii kształcenia

3. Dygresja: edukacja jaskiniowców

4. Reformowanie edukacji

A. Słowo ‘dydaktyka’ użyte po raz pierwszy w 1613 r. „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Wolfganga Ratkego” – barok.

Didasko (nauczać, kształcić, pouczać)+ didaska leion (miejsce gdzie nauczano) + didaktikos (niewolnik który zajmował się nauczaniem) = dydaktyka

Peidagogos – niewolnik odprowadzający ucznia do nauczyciela czyli didaktikosa

Dydaktyka – nauka o czynnościach związanych z uczeniem się, też o środkach dydaktycznych potrzebnych do kształcenia oraz o ludziach którzy kształcą,

pedeutologia- nauka o nauczycielu, wychowawcy

B. Jan Amos Komeński - „Wielka dydaktyka” (1638) „uniwersalna sztuka nauczania wszystkich, wszystkiego i do głębi” = omnes omnia omnino

Wg. Komeńskiego wszyscy powinni być kształceni – zarówno biedni jak bogaci, słabi na umyśle i mądrzy, wtedy dostęp do nauki miały tylko niektóre stany.

Sztuka nauczania – praktyczna umiejętność nauczania.

Komeński pisze, że skoro uczniowie czegoś nie potrafią, to wina nauczyciela, który używa niewłaściwych środków do nauki.

C. Johann Friedrich Herbart „Pedagogika ogólna” (1806) dydaktyka to teorii nauczania wychowującego. Rozdzielił teorię wychowania i kształcenia.

Teoria – ustala pewne zasady

D. Czasław Kupisiewicz „Podstawy dydaktyki” – „nauka o nauczaniu-uczeniu się i wychowaniu szkolnym”; nauka - „system poprawnie uzasadnionych twierdzeń, hipotez i prawidłowości rządzących procesem nauczania i uczenia się oraz metod, form organizacyjnych i środków pomocnych w wywoływaniu u uczniów zamierzonych i względnie trwałych zmian”

E. Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” – „nauka o kształceniu i samokształceniu, ich celach i treściach oraz metodach środkach i organizacji”

Dydaktyka ogólna dzieli się na dydaktyki szczegółowe czyli metodyki

Kupisiewicz – metodyka „to teorie nauczania i uczenia się poszczególnych przedmiotów w szkole podstawowej, średniej i wyższej.”

Okoń – „Przedmiotem dydaktyki ogólnej/teorii kształcenia jest system działań pedagogicznych”

Trójkąt dydaktyczny:

Środowisko społeczne = środowisko materialne =

Formy organizacyjne środki dydaktyczne

Treść Kształcenia

Nauczanie uczeni się

Nauczyciel ukształcalność Uczeń

Nauczyciel naucza a uczeń się uczy – ukształcalność (zdolność o uczenia się) = wychowanie

Wychowanie jest nierozerwalnie związane z kształceniem

System Polski – klasowo-lekcyjny

Bolesław Niemierko

Aspekt poznawczy (wiadomość, umiejętność)

U TK

Aspekt emocjonalno-motywacyjny (postawy działania)

Kształcenie – wzajemny wpływ ucznia i nauczyciela

Kształtowanie – wpływ ucznia na samego siebie – nauka

Działania pedagogiczne

Aspekt nauczanie-uczeni się Aspekt emocjonalno-

Poznawczy motywacyjny

Wychowanie

Kształcenie

Edukacja

Ukształcalność / Zdolność na uczenia się

Niemierko:

Nauczanie-uczenie się inaczej: edukację poznawczą, określamy jako działanie edukacyjne zorientowane bezpośrednio na zmiany poznawcze a bezpośrednio na zmiany emocjonalne w uczniu.

Wychowanie, inaczej : edukację emocjonalną, określamy jako działanie edukacyjne zorientowane na zmiany emocjonalne, a pośrednio na zmiany poznawcze w uczniu

Edukacja:

• przekształcenie człowieka (z niższego do wyższego poziomu)

Ex-duco wyprowadzać z czegoś – edukacja

Ang. E-dcation –

• Odziaływania międzygeneracyjne

• System instytucji oświatowych

Typologia systemów kształcenia wg Cz. Kupisiewicza

Stara szkoła (materializm dydaktyczny)

1. Materiał nauczania ma postać gotową – nauczyciel zwraca uwagę przede wszystkim na program

2. Przekaz ustny lub z podręcznika

3. Uczniowie…

Mechanizm zmian w edukacji

Przyzwyczajenie (utarte sposoby działania) – pedagogika normalna potem wprowadzamy innowacje (pedagogika reformy, nowa szkoła). Po jakimś czasie stają się przyzwyczajeniem (pedagogiką normalną) i znowu wprowadza się innowacje.

Wprowadzanie zmian jest koniczne, trzeba szkołę dostosowywać do współczesnych oczekiwań

Czy uczenie (się) jest możliwe – przegląd stanowisk teoretycznych

1. Podstawa uczenia się – ukształcalność

2. Przegląd teorii uczenia się

   1. Koncepcje filozoficzne

   2. Psychologiczne

   3. Pedagogiczna

3. Próba syntezy

Czym jest ukształcalność?

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) „Emil”

- „Natura doprowadziła wszystkie swoje dzieła do pełnej doskonałości; tylko przez człowiekiem powstrzymała swą dłoń, pozostawiając go samemu sobie.”

- „Nie wiemy, czym natura nasza pozwala nam być”

- „zdolność rozwijania zdolności” -> ukształcalność

Możemy próbować różnych rzeczy, uczyć się czego chcemy i próbować co nas interesuje i jakie mamy możliwości. Każdy może się wszystkiego nauczyć. Powinniśmy do dziecka podchodzić z niepewnością, bo nie wiemy co z niego wyrośnie, co je zainteresuje i w jakim kierunku pokaże talent.

Etymologia słowa „ukształcalność” ->

fr. perfectibilite

Niem. Bild-samkeit -> nie mamy wizerunku, ale możemy go sobie nadać

Pl. u-kształc-alność (1967) Bogdan Nawroczyński

Gotowość do kształtowania, każdy jest ukształcalny, ma zdolność do uczenia się

Ukształcalność jako cecha wychowanka „Ukształcalność wychowanka to jego plastyczność, to jego podatność na wpływy kształcące” B. Nawroczyński (zła definicja!!)

„Czy człowiek zasadę swojego ukształcenia nosi w sobie, tak jak ziarnko, w którym od początku spoczywa gotowa postać przyszłej rośliny, czy też konstrukcja jego indywidualności powstaje dopiero w ciągu życia?” J.F. Herbart

W człowieku niema od początku zdolności, ani też nie jest tworem wychowawców.

„Takie albo albo jest obce mojemu sposobowi rozpatrywania spraw. Jedno nie musi wykluczać drugiego – oto moto, którym zawsze się kieruje”

„Człowiek jest w stanie połowicznego ukształcenia i wpół otwartej jeszcze ukształcalności” -> Człowiek jest po części kształtowany przez rodzinę, środowisko w jakim wyrasta, ale też na jego kształtowanie ma wpływ wychowawca, który może go zmienić, ukształtować.

Platońska teoria uczenia się Platon (427-37-47 r. p.n.e.)

Aporetyczny punkt wyjścia Platon „Menon”

„Widzisz, jaką ty sporną myśl wprowadzasz, że nie może człowiek szukać ani tego, ani tego czego nie zna. Bo jak zna, to przecież nie będzie szukał. Już to zna. Takiemu nie trzeba dopiero szukać. Ani tego, czego nie zna. Bo wtedy nie wie nawet, czego ma szukać.”

Sokratejska metoda nauczania (na podstawie dialogu Menon) -> było u Bennera na wykładach

Nauczyciel jest potrzebny żeby pokazać drogę uczenia się, wychowanek sam zapętla się i nie może bez pomocy nauczyciela wybrnąć.

Mit o przypominaniu – uczenie jest tylko przypominaniem (anamnesis) tego co dusza widziała po drugiej stronie (idee). Rzeka zapomnienia – Leta, prawda – aletheia

Uczenie – podpowiadanie drogi. Uczenie się jest sięganiem do jakiejś wiedzy, którą mamy w sobie, odnosimy się do poznanych przez nas ogólnych zasad. Platon mówi, że uczymy się sięgając do wiedzy wrodzonej

Potrzeba uczenia mimo niewiedzy: „[…] dobrze jest stanąć na stanowisku, że trzeba szukać tego, czego się nie wie, bo przez to możemy się stać lepsi i bardziej mężni, i mniej leniwi, niż gdybyśmy sądzili, że czego nie wiemy, tego nami nie potrafimy dość ani tego szukać nie trzeba”

Teoria uczenia się Johna Locke’a „Rozprawa o rozumie ludzkim”

Mówi, że nie mamy żadnej wiedzy uprzedniej. Człowiek rodzi się tabula rasa.

człowiek posiada funkcję rozumu – umie coś zrobić.

Rozum jest gotowy do przetwarzania danych, którymi są wrażenia przez niego przetwarzane

Niema nic w rozumie, czego by nie było najpierw we wrażeniu.

Umysł tworzy z wrażeń idee proste a z nich z kolei złożone.

Doświadczenie zapełnia tablicę, zapełniamy umysł wrażeniami.

Behawiorystyczne teorie uczenia :

John Broadus Watson -> Bodziec prowadzi do jakiejś reakcji. Nie interesuje behawiorystów co w umyśle się dzieje i powoduje reakcje. Interesuje ich tylko bodziec.

Uczymy si mimowolnie, ponieważ podlegamy jakimś wpływom

Nazywany to warunkowaniem klasycznym

S R

Edward Lee Thorndike – warunkowanie instrumentalne. Dochodzi jeszcze w tym procesie gratyfikacja (nagroda albo kara) ma ona wpływać negatywnie lub pozytywnie na proces uczenia się

S R G

Burrhus Frederic Skinner (1904-) w gratyfikacji występuje jeszcze mechanizm, czyli czas – jeśli wiemy z góry, że dostaniemy jakąś gratyfikację, przestaje ona spełniać swoją funkcję. Dlatego gratyfikacja, żeby była skuteczna musi być niesystematyczna.

S R G(t)

W szkole niema naturalnych bodźców, są tylko sztuczna. Możemy nauczyć reagowania na sztuczne bodźcem, tak jak na naturalne, ale jest to nietrwałe uczenie.

Prawo powtarzania (Thorndike) – im częściej wykonujemy jakąś czynność tym łatwiej ona nam przychodzi.

Prawo efektu (Thorndike) – tym czynność jest powtarzana chętnej i szybciej im lepszą nagrodę będziemy uzyskiwać. Jeśli dostajemy nagrodę, to się je spodziewamy i tym chętnej wykonujemy zadanie. System ocen – ocena jest gratyfikacją dla ucznia.

Nagroda nie może być regularna, bo wtedy jest oczekiwana przestaje być nagrodą, a staje się oczywistością

Skinner – samouczki – tekst z wbudowanymi zadaniami, uczeń rozwiązuje tylko te które umie, jeśli jakiś nie rozwiąże, musi do nich wrócić i spróbować jeszcze raz. Gratyfikacją jest dla niego przejście do następnego zadania/etapu.

(Wykład II)

MIĘDZY SPOŁECZNYM A STRICTE PEDAGOGICZNYM

Edukacja jako jedna ze sfer życia społecznego i państwowego

Edukacja w skali mikro

Gdzie?

Edukacja kto?

Szkolna

Co? Po co?

W skali makro:

• Szkoła

• System szkolny

• System oświatowy

• System społeczny

• System państwowy

Edukacja a inne systemy – w poszukiwaniu właściwego rozwiązania

• MODEL ELASTYCZNY

Państwo

Gospodarka

Edukacja

• MODEL WOLNORYNKOWY – model charakterystyczny dla obecnej sytuacji (np. Polska, państwa liberalistyczne)

Gospodarka

państwo

edukacja

• MODEL PARTNERSKI

Państwo

Edukacja wspólne interesy gospodarka

Funkcje systemu edukacji:

1. Funkcja socjalizacyjna – system potrzebny by uspołecznić jednostkę

2. Reprodukcji i utrwalania porządku społecznego

3. Funkcja stratyfikacji (selekcji) społecznej – przyporządkowanie jednostki do właściwej roli

4. Funkcja ruchliwości społecznej

5. Funkcje transmisji kultury

TRADYCYJNA SOCJOLOGIA EDUKACJI

Tzw. Nowa Socjologia edukacji

1. Ivan Illick (1926-2002)

1970 – deschooling socjety

1976 – Społeczeństwo bez szkoły

2007 – Odszkolić społeczeństwo

GIELDY WIEDZY:

• Placówki pomocnicze (biblioteki, laboratoria)

• Zainteresowani nauczaniem

• Placówki informujące o możliwościach

• Zainteresowani uczeniem się

• Placówki wymiany umiejętności

1. Pierre Bourdien, Jean C. Passeron (1930-2002)

Reprodukcja – element teorii;

System nauczania (1990):

• Przemoc instytucjonalna – porządek w jakim funkcjonuje szkoła; przygotowanie jednostki do życia w społeczeństwie

• Przemoc symboliczna – treści kształcenia – programy są ukierunkowane przez polityka, więc pewna treści są marginalizowane

1. Roland Meighan

Edukacja elastyczne (1992)

• Centrum Edukacji Indywidualnej

• Ośrodki Inicjatywy Rodziców

• Edukacja elastyczna/ domowa

• ramowa teoria wychowania

• teoria ofiar

• teoria marionetkowa

• teoria kuli u nogi

• teoria pomocy

• teoria skautowa

• teoria walca parowego

Zmiana rozumienia między szkolnej (klus-stanisko)

1991 - reforma szkolna

preferowanie INTERPRETACJA preferowanie

wiedzy nauczyciela wiedzy ucznia

„PO ŚLADZIE” „W POSZUKIWANIU

ŚLADU”

pierwszeństwo

aktywności nauczyciela WYJAŚNIENIA pierwszeństwo

aktywności uczenia

Typologia wiedzy szkolnej (D. Klus - Stoliska)

TYP WIEDZY MODEL PRACY PRZEDMIOT AKTYWIZOWANA

Z UCZNIEM UCZENIA SIĘ ZDOLNOŚĆ

nazewnicza reprodukcyjny nazwy, pamięć

kategorie,

typologie

wyjaśniająca logiczny zależności, myślenie przyczynowo-

związki skutkowe

interpretacyjna krytyczno- problemy, myślenie krytyczne,

refleksyjny interpretacje ocenianie, autorefleksja

23.10.12 (wykład IV)

Mechanizm tworzenia struktur poznawczych:

Równowaga -> nowe bodźce -> przystosowanie -> asymilacja

Etapy/fazy rozwojowe:

1. Faza sensomotoryczna – dziecko dokonuje operacji fizycznych, dotyka różne rzeczy, bada

2. Faza przedoperacyjna – 2- 7 lat; umysł nie wykonuje jeszcze operacji; brak myślenia symbolicznego, dziecko aby o czymś myśleć, musi to mieć w ręku, zobaczyć albo dotknąć.

3. Faza operacji konkretnych – 7-11 rok życia; dziecko dokonuje eksperymentów, jest bardzo ciekawe wszystkiego;

4. Faza operacji formalnych – 11-15 lat; pojawiają się pojęcia abstrakcyjne; zaciekawienie eksperymentem, czymś nowym

Wnioski :

Trzeba pamiętać że uczący się przechodzą kolejne fazy rozwojowe, mogą na pewnych etapach nie radzić sobie z danymi problemami, po prostu mogą je przerastać

Nie można ignorować bodźców zewnętrznych czyli doświadczenia, jeśli uczeń nie zetknie się z takim bodźcem może go nie rozumieć

- Duża rolę odgrywają pojęcia i zasady które uczeń musi się nauczyć samodzielnej je konstruując (np. dochodzenie samodzielnie do twierdzenia pitagorasa)

- Dziecko nie gromadzi informacji tylko przetwarza je i reorganizuje tworząc nowy schemat poznawczy.

Heurystyczna teoria Jeremego Brunera (1915-)

Tezy:

- kształcenie jest procesem aktywnym -> to nie akumulacja wiedzy, musi być aktywnie przedstawiona

- uczenie polega na odnoszeniu się do informacji napływających z zewnątrz -> na tym polega aktywność, zajmowanie stanowiska wobec czegoś zewnętrznego

Bruner uważa że uczenie jest jak wielki labirynt, nieskończona ilość możliwych dróg i ścieżek, którymi możemy podążyć „Kształcenie to proces, w wyniku którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy” (=kompetencja uczenia się)

Jednostka nie może poznać wszystkich zakamarków labiryntu, bo to nie uczenie się. Uczeniem się jest znalezienie wyjścia z labiryntu, czyli wykonanie zadania. Uczymy się po to żeby umieć się uczyć a nie zdobywać wiedzę -> sztuka uczenia się, chodzi o wypracowanie heurystycznej umiejętności rozwiązywania zadań (?? heurene – szukać)

Typologia reprezentacji (wszyscy posiadamy trzy reprezentacje):

• Reprezentacja enaktywna – przez działanie;

• Reprezentacja ikoniczna – pojawiają się w naszej wyobraźni konkretne wyobrażenia, za pomocą których myślimy

• Reprezentacja symboliczna – język, komunikujemy się słowami, one są symbolami danych rzeczy, kiedy słyszymy słowo, myślimy daną rzecz.

• trzy sposoby jakimi dekodujemy świat

w każdym człowieku wszystkie reprezentacje istnieją jednocześnie, służą nam do dekodowania świata. Żeby rozwijać w uczniu zdolność uczenia się, trzeba go nauczyć, usprawnić jego posługiwanie się wrodzonymi reprezentacjami

JAK SIĘ UCZYĆ? - Pedagogiczne teorie uczenia się

1. Teorie Herbarta (1776-1841)

2. Teorie Deweya (1859 – 1952)

1. „Statek którego budowa niezmiernie kosztowna i misterna na to jest obliczona, aby jak najlepiej mógł stosować się do fali i wiatru, czeka na swego sternika który mu wskaże cel i będzie mu nadawał kierunek.” Sternikiem jesteśmy my sami. Co jest podstawą uczenia się:

(1) doświadczenie codzienne (2) obcowanie z innymi

(3) nauka (4) sztuka (5) polityka (6) religia

(poszerzenie tego

co wiem z

doświadczenia o naukę)

30.10.12 (wykład V)

Czy uczenie (się) jest możliwe – przegląd stanowisk teoretycznych

Pedagogiczne Teorie uczenia się

1. Teoria Herbarta (1776-1841)

2. Teoria Deweya (1859-1952)

3. Porównanie

Skąd wiemy czy wychowanie działa? Patrzymy na zachowanie danej osoby. Musi

1. Herbart – metafora statku, człowiek ma sam siebie uczynić sterownym okrętem (jak wyżej↑)

Przedstawiamy człowiekowi różne zakresy życia ludzkiego( nauka, polityka, sztuka itp.) i zostawiamy go z tym, musi sam wyciągnąć wnioski -> nie mamy władzy nad myśleniem danej osoby i nad tym co wyniesie z podanego materiału, ni możemy mu narzucić naszego myślenia.

Proces uczeni się Herbarta – uczenie się jest jak oddychanie (wdech - wydech)

Skupienie jasność uwaga zainteresowanie rzeczą

(zgłębianie) kojarzenie oczekiwanie

Przytomność system żądanie pożądanie

(ogarnianie) metoda czyn

Uczeni się polega na zagłębieniu się w danym temacie, tekście itp., kiedy się zagłębiamy, uzyskujemy jasność, zaczynamy kojarzyć. Potem otrząsamy się z tego i odzyskujemy przytomność. Herbart nazywa to systemem (przedmiot którego się uczę) i mnie. Jest też metoda (droga, którą idę, wyznaczony przeze mnie kurs). Uświadamiamy sobie siebie i nasze uczenie się a potem zadajemy pytanie „po co mi to?”. Uczenie się wymaga uwagi oraz oczekiwania (spokojem i brakiem innych zajęć). Potem budzie się żądanie (niech to czego się uczę, da mi jakieś profity, będzie przydatne).

Typologia zainteresowań wg Herbarta

1) doświadczeni 2) obcowanie

3) poznanie 4)smak 5)współczucie 6)wiara

(nauka) (sztuka) (polityka) (religia)

Osobowość a kształcenie wg Herbarta – nauczanie powinno prowadzić do rozszerzenia zainteresowań. To rozszerzanie jest jak szlifowanie kryształu, nadawanie mu kształtu, im więcej zainteresowań tym lepiej, bo zbliża to człowieka do doskonałego kształtu osobowości

2) Dewey

Uczeni się przez doświadczenie, przez działanie – trzeba najpierw coś zrobić, czegoś spróbować żeby się zainteresować.

Przyczyna -> następstwo/przyczyna -> następstwo/przyczyna

Nie uczy się najwięcej ten, kto jest w centrum sytuacji. Trzeba nabrać dystansu do sytuacji, myśleć obiektywnie. Uczeń musi być bezpośrednio czymś zainteresowany a jednocześnie nabierać do danej rzeczy dystansu.

1. Niepewność, dylemat, wątpliwość wywołana przez sytuację.

2. Oparte na przypuszczeniach przewidywania (interpretacja faktów)

3. Wnikliwe rozważania (analiza przegląd badań, namysł) wszystkich możliwości, punktów widzenia i aspektów problemu

4. sformułowanie prawdopodobnej hipotezy

5. podjęcie zaplanowanego działania

3) Próba porównania ( cz. Kupisiewicz)

Nauczanie podające ( Herbart)

1. Materiał nauczania ma postać gotową – nauczyciel zwraca uwagę przede wszystkim na program

2. Przekaz lub z podręcznika

3. Uczniowie czasowo się wyłączają pod wpływem trudności, zmęczenia lub nudy

4. Tempo pracy wyznaczają mocniejsi

5. Kontrola sporadyczna i niezwiązana z procesem kształcenia

6. Brak transferu między teorią a praktyką

Nauczanie problemowe (Dewey)

1. Zdobywanie wiadomości jest związane z rozwiązywaniem problemów

2. Uczeń sam jest aktywny

3. Uczeń jest ciągle zaangażowany

4. Dzięki współpracy każdy pracuje we własnym tempie

5. Kontrola formalna jest zbędna, kontrola wspierająca

6. Trwałe efekty uczenia się

06.11.12 (wykład VI)

Kształcenie proces celowy

1. Typologia badań edukacyjnych

2. Płaszczyzny kształcenia

3. Operacjonalizacja celów kształcenia

4. Taksonomia celów kształcenia

TRÓJKĄD DYDAKTYCZNY

Treść Kształcenia

Nauczanie uczenie się

Nauczyciel wychowanie Uczeń

„Niewidzialna pedagogia” Basil Bernstein

Typologia celów Cele uczenia się

Ogólne cele edukacji

Cele wychowania Cela nauczania

„Celami uczenia się są właściwości, jakie uczniowie chcą uzyskać w wyniku uczenia się.”

„Właściwości uczniów zamierzone uczniów w działaniu edukacyjnym nazywamy celami kształcenia”

„Na ogół uczniowie uczą się celów uczenia się dopiero w toku kształcenia, w miarę uzyskiwania wiedzy i umiejętności przedmiotowych. Te prawidłowość nazwano heterogonią celów – rodzeniem się nowych celów przy osiąganiu celów pierwotnych.”

B. Niemierko

Kształcenie  zainteresowanie

Zainteresowanie  kształcenie

Niemierko:

Proces poznawczy

(wiadomości, umiejętności)

S O

Proces emocjonalno – mtywacyjny

(postawy, działania)

„Jedyne i zupełne zadanie wychowania można wyrazić tylko za pomocą pojęcia moralności.”

Herbart, Estetyczne przedstawienie świata jako główne zajęcie wychowania

Zależność między kształceniem przedmiotowym a kształceniem ogólnym na podstawie Herbarta

Ja/osobowość

1) doświadczeni 2) obcowanie

3) poznanie 4)smak 5)współczucie 6)wiara

(nauka) (sztuka) (polityka) (religia)

Jeśli proces poznawczy przebiega na dwóch płaszczyznach, to nieuchronne jest nauczanie również wartości etycznej.

Płaszczyzny kształcenia wg Niemierki

Postawy Umiejętności

Dziedzina poznawcza

emocjonalna

praktyczna światopoglądowa

Działania Wiadomości

Zasada budowania taksonomii szczegółowej.  Taksonomia szczegółowa według B. Niemierki

Co to znaczy że coś umiemy, wiemy. Możemy mieć jaką wiadomość ale jej nie rozumieć, możemy też coś umieć w teorii, ale nie móc tego wykorzystać w praktyce, możemy też powtórzyć po kimś jakiś sposób rozwiązania problemu. Ostatnim poziomem mówi o tym, że umiemy samodzielnie rozwiązać jakiś problem, którego wcześniej nie było, oraz którego przykładu nie widzieliśmy.

Nie można przejść od poziomu A do C, trzeba przejść wszystkie poziomy. Każdy proces uczenia się przechodzi przez wszystkie poziomy.

Taksonomia = taxis (porządek, hierarchia) + nomos (prawo)

Każdy poziom ma swoją płaszczyznę emocjonalną, poznawczą, praktyczną i światopoglądową

„Operacjonalizacja to proces uszczegółowienia/ uogólnienia celów kształcenia.”

Cel główny  cel operacyjny  cel operacyjny  cel operacyjny  cel operacyjny  cel główny

Cel ogólny  cel szczegółowy  cel szczegółowy  cel szczegółowy  cel szczegółowy

cel szczegółowy  cel szczegółowy  cel szczegółowy  cel ogólny

„Cele ogólne wskazują kierunki dążenia ucznia i są wyrażone sformułowaniami «szerokimi»”.

„Cele operacyjne (szczegółowe) stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane w trakcie kształcenia”.

Zasady operacjonalizacji celów kształcenia:

1. Oczekiwanie wiedza / zachowanie końcowe

2. Dane o warunkach, w których powinno zostać ujawniona wiedza / zachowanie końcowe

3. Kryteria, wg których będzie dokonywane ocenianie

Modele uczenia się:

Umiejętności B

A

Wiadomości G D

Teoretyczna praktyczne

Uczenie się A: wysnuwanie wniosków z teorii a potem przekucie ich w praktykę.

B: Potrafię coś zrobić, uczę się z praktyki, z tego mamy umiejętności

G:

D:

Drogi ucznia się:

13.11.12 (wykład VII)

Kształcenie według programu, czyli czego kogo uczyć.

1. Program kształcenia

2. Treść kształcenia

3. Dobór materiałów kształcenia

4. Strukturyzacja materiału kształcenia

5. Normalizacja wymagań

Istnieją podejścia, które mówią, że nie należy w ogóle pisać programu ani z niego korzystać.

Przedmiotem programu kształcenia jest treść kształcenia.

„Program kształcenia (program szkolny, dokumentacja programowa, program nauczania) to ogół dokumentów wyznaczających treść kształcenia.”

- podstawa programowa kształcenia ogólnego

- szkolny program dydaktyczny: (1) tzw. Ramówka – wymiar godzin, (2) charakter placówki oświatowej – np. szkoła katolicka i (3) specyficzne potrzeby środowiska

-indywidualny plan wynikowy: (1) podstawa programowa dla danego przedmiotu, (2) zatwierdzony program nauczania i (3) standardy wymagań egzaminacyjnych

Program kształcenia – ze strony nauczyciela

Plan wynikowy – ze strony ucznia

Program kształcenia:

„Za”

- nadaje spójność procesowi edukacyjnemu

- standaryzuje przebieg i wyniki procesu edukacyjnego

- umożliwia kontrolę i porównywanie

(K. Konarzewski)

„Przeciw”

- przestarzały, gdyż zawiera wiadomości odpowiadające stanowi nauki sprzed kilku lat,

- konserwatywne, gdyż nawiązujące raczej do doświadczenia i potrzeb dawnych pokoleń;

- nieżyciowy, ponieważ zawiera wiele

wiadomości nieprzydatnych;

- albo za trudny, albo zbyt łatwy;

- nudny, gdyż nie liczy się z

zainteresowaniami uczniów;

- schematyczny, ponieważ nie odpowiada

indywidualnym zróżnicowaniom między

uczniami

(T. Tomaszewski)

Program ukryty „mówi się o programie ukrytym ,nieoficjalnym, zamaskowanym, sekretnym. W klasie i szkole występują względnie regularnie jakieś zachowania i przejawiają się postawy, których z reguły nie zauważa się i o których się nie rozmawia, gdyż nikt nie powiedział wyraźnie, że należy ich oczekiwać. Nauczyciele wolą zajmować się programem planowym, jeśli jednak spojrzą głębiej, to uświadomią sobie, że na uczniów wpływa program ukryty”.

Zakres programu ukrytego:

- wzajemne odniesienie między nauczycielami i uczniami

- dyscyplina szkolna i sposób jej zapewnienia

- segregacja etniczna i środowiskowa

- role „męskie” i „żeńskie” w szkole

- Szkolne normy obyczajowe

- Inne dziedziny

Konstrukcja treści kształcenia

„Treścią kształcenia nazywamy ogół czynności opanowanych

przez uczniów w procesie kształcenia”.

B. Niemierko

Trójwymiarowy model treści kształcenia B. Niemierki

Wspólnie moduły tworzą treść kształcenia.

Przebieg czasowy kształcenia B. Niemierki:

Zaplanowana jest bardzo duża w stosunku do poznanej i opanowanej

Elementy składowe modułu treści kształcenia:

Kształcenie wielostopniowe:

„Materiał kształcenia jest informacją potrzebną uczniowi do osiągnięcia celów kształcenia. Ta informacja tworzy warunki wykonania czynności przewidzianych do opanowania.” Niemierko

Materiał kształcenia służy do wzbudzenia jakiejś treści kształcenia. Trzeba odpowiednio dobrać materiał do treści jaką chcemy przekazać i do wieku oraz możliwości uczniów którym chcemy przekazać daną treść.

Dobór treści kształcenia

1. Pytanie Deweya: co ważniejsze – dziecko czy wiedza?

2. Pytanie Spencera: jaka wiedza ma większą wartość – wiedza uznana czy wiedza użyteczna?

3. Pytanie Okonia: jakie myślenie jest skuteczniejsze – myślenie konwergencyjne (zmierzające do jednego celu, zbiegające się w jednym punkcie) czy myślenie dywergencyjne (rozszerzające horyzont)

Strukturyzacja materiału kształcenia (metoda grafu) zaznaczamy konieczne relacje między częściami materiału kształcenia oraz ewentualne rozszerzenia.

Droga systematyczna – szeroko przedstawia materiał, jak najszerzej

Ścieżka powtórzeniowa – przebiega tyko tymi najważniejszymi zagadnieniami

Standard oznacza normę wymagań, czyli założony stan osiągnięć edukacyjnych uczniów na danym etapie/stopniu kształcenia; Standardy mogą być jedno- (podstawowe/ponadpodstawowe) lub wielopoziomowe. Podział standard jednopoziomowy i wielostopniowy

20.11.12 (wykład VIII)

Jak sprawić , żeby to czego się naucza, stało się przedmiotem myślenia uczącego się?

Definicja metody kształcenia wg Wincentego Okonia – Metoda kształcenia jest wypróbowanym i systematycznie stosowanym układem czynności nauczyciela i uczniów, realizowanym świadomie w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości uczniów.

Trójkąt dydaktyczny

Czynności uczenia się i nauczania mają się zazębiać

Artykulacja nauczania polega na odpowiednim dobraniu metod, tak aby wzbudzały w uczniu myślenie, uczenie się.

Piramida zapamiętywania:

czytanie - 10%

słuchanie - 10%

oglądanie obrazów nieruchomych –30%

oglądanie obrazów ruchomych – 50%

mówienie i pisanie – 70%

wykonywanie i mówienie – 90%

Piramida zapamiętywania ze względu na poziom abstrakcji:

odbiór werbalny

odbiór wizualny

„Piramida” zapamiętywania ze względu na poziom abstrakcji

odbiór wizualny + werbalny

odbiór wizualny + werbalny + wykonywanie

Aktywność ucznia i nauczyciela

Uczeń na początku uczenia jest nastawiony bardziej na słuchanie i mało aktywny, stopniowo powinno się to zmieniać na działanie i mówienie, odwrotnie jest z nauczycielem (najpierw jest aktywny, potem coraz mniej)

„drogi” nauczania – uczenia się

Uczenie się przez przyswajanie Uczenie się przez działanie

Uczenie się przez odkrywanie Uczenie się przez przeżywanie

Metoda (p)oglądowa:

Metoda podająca metoda problemowa metoda praktyczna

Autentyzm uczenia się – nazywamy tak naturalność warunków i przebiegu czynności w toku jej opanowywania przez ucznia. Pełny autentyzm oznacza uczeni się czynności wprost, bez żadnej stymulacji.

Skala autentyzmu uczenia się

Tworzenie (własnej) metody

1. Określ główny rodzaj treści kształcenia

2. Dobierz czynności wykonywane przez uczącego się (słuchanie/ patrzenie/ mówienie/ myślenie/ działanie)

3. Określ poziom własnego udziału w pracy uczących się (bezpośredni/ pośredni/ mieszany)

4. Wskaż niezbędne wyposażenie

5. Dobierz formę organizacyjną pracy (indywidualna, grupowa, zbiorowa)

6. Zbierz decyzje podjęte w obrębie 1-5 i nadaj nazwę wytworzonej prze siebie metodzie

METODA (P)OGLĄDOWA

• Droga: przez oglądanie

• Główne czynności: pokazywanie - rozumienie

• Płaszczyzna: emocjonalno-motywacyjna

Nie chodzi o poglądy, ale ogląd – oglądanie czegoś, patrzenie na coś

„Drogi” (gr. methodos) nauczania – uczenia się

Człowiek jest istotą, która poznaje, mówi i działa, dlatego uczy się z nieba, ziemi, dębów i buków. I tak go trzeb a kształcić  Jan Amos Komeński „Wielka Dydaktyka”

Pokazywanie:

Operacje kształcenia (p)oglądowego

POKAZYWANIE

Reprezentujące wskazujące instruujące

(przedstawiać) (demonstrować) (apelować)

EKSPERYMENT ZACHĘTA

Zrozumienie ćwiczenie zajęcie stanowiska

(wiadomości) (sprawności) (postawy)

UCZENIE SIĘ

27.11.12 (wykład IX)

METODA PODAJĄCA

• Droga/ kanał: Przez przyswajanie

• Główne czynności: podawanie – zapamiętywanie, zapisywanie

• Płaszczyzna: poznawcza

Uniwersalny model nauczania podającego (Richard Arends)

1. Wyjaśnianie celu i wywoływanie motywacji

2. Przedstawienie „osi problemowe” – uczący się ma objąć całość wiedzy której ma się nauczyć, nie uczy się cząstek, tylko musi najpierw zobaczyć całość

3. Podanie materiału

4. Sprawdzenie rozumienia i ćwiczenia w zastosowaniu

Metody uczeni są tylko aktywne (niema pasywnych), mogą też być aktywizujące

Przykłady metody podającej:

• Wykład (zainteresowanie wykładem zależy od: atrakcyjność tematu, sposób przedstawienia i zrozumiałość)

• Wykład konwencjonalny (na zasadzie prezentacji, przedstawienie rzeczy)

• Wykład problemowy (postawiony problem, i poszukiwanie jego rozwiązania)

• Wykład konwersatoryjny (wspólna rozmowa)

• Pogadanka (jedna osoba objaśnia coś innym, rozmowa sterowana przy pomocy pytań, osoba prowadząca zna się na czymś i musi znać odpowiedzi na zadawane pytania)

• Praca z tekstem (brak nauczyciela, zamiast niego jest tekst, który przekazuje, podaje jakąś informację)

Typowe formy robienia notatek:

• W formie narracyjnej – możliwe dokładne zapisywanie wszystkiego..

• W formie listy pojawiających się kolejno myśli, podczas wykładu

• W Formie hierarchicznej listy zawierającej główne kategorie i podkategorie

• Mapa mentalna (Ted Buzan) jedno hasło centralne i inne piszemy dookoła niego a następnie tworzymy zależności między nimi i określenie rodzajów tych zależności.

METODA PROBLEMOWA

• Droga: przez odkrywanie

• Główne czynności: rozwiązywanie problemów

• Płaszczyzna: poznawcza

Zmiana rozumienia wiedzy szkolnej….

Etapy procesu rozwiązywania problemów wg. Wincentego Okonia:

1. wytworzenie sytuacji problemowej

2. Generowanie pomysłów (hipotez) na rozwiązanie problemu

3.1. Prowadzenie próby/ eksperymentu/ wnioskowanie

3.2. Interpretacja wniosków

3.3. Rozwiązanie/ nierozwiązanie problemu

Przykłady metod problemowych:

• Burza mózgów – metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego;

  • Każdy uczestnik może mówić co chce i ile chce

  • Pomysły nie są oceniane, nie notuje się autora tylko pomysł, mogą być rozwijane i wykorzystywane do tworzenia nowych pomysłów

  • Głosu udziela prowadzący

  • Żaden z uczestników nie jest ekspertem

  • Wykorzystuje myślenie dywergencyjne (rozbieganie się myśli na różne strony)

Myślenie konwergencyjne – kiedy jest wiele myśli i staramy się znaleźć dla nich wspólny mianownik

• Gry dydaktyczne – organizują treść kształcenia w modele rzeczywistych zjwisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczących się do poznania bezpośredniego dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania problemem

  • Sprawnościowe

    • Losowe

    • nielosowe

  • Problemowe

    • Symulacyjne (konstruuje się pewien problem i wymyśla do niego sytuację)

    • Sytuacyjne (inscenizujemy jakiś problem, scenka)

• Analiza przypadku (case work) prześledzenie wybranego przypadku, wykorzystywane w pracy socjalnej. 4 kroki:

1. Anamneza (zbieranie informacji na temat danego przypadku)

2. Diagnoza (określenie problemu i zaplanowanie działania)

3. Interwencja (przeprowadzenie zaplanowanego działania przez samą osobę zainteresowaną)

4. Ewaluacja (ocena skuteczności przeprowadzonego działania)

METODA PRAKTYCZNA NA ZASADZIE MOTODY PROJEKTÓW

• Droga: przez działanie

• Główne czynności: próbne działanie

• Płaszczyzna: emocjonalno-motywacyjna

Zakres zastosowania jest bardzo szeroki……

William Kilpatrik „metoda projektów” (1918) prawdziwy ojciec tej metody, chociaż przypisuje się ją Deweyowi

….

4.12.12 (wykład X)

Przykłady projektów

• Szkoła ćwiczeń przy Teacher College w Nowym Jorku – projekt „Indianie”

• Szkoła rolnicza Massachusetts Board of Education, nauczyciel Rufus…

• ….

Cechy konstytutywne metody projektów wg M. S. Szymańskiego:

Obrazek

Etapy pracy wg metody projektów:

1. Zainicjowanie projektu (sytuacja problemowa)

2. Namysł nad możliwymi…

3. ….

Przegląd metod i ich przykłady – tabelka

Formy organizacyjne kształcenia i środki dydaktyczne:

Formy organizacyjne kształcenia….

Trójkąt dydaktyczny  2 typy otoczenia w którym się uczymy:

• Środowisko społeczne – osoby i sposób uporządkowania tych osób  formy organizacyjne

• Środowisko materialna – otoczenie przedmiotów  środki dydaktyczne

Forma organizacyjna kształcenia określa warunki społeczne, w których …..

Czy jest potrzebny ład w szkole? Krzysztof Kruszewski: „Zaprowadzenie i utrzymanie ładu w klasie polega na stworzeniu takich warunków, w których proces dydaktyczny nie napotyka przeszkód innych…”

Mogą występować trudności organizacyjne i merytoryczne.

Formy organizacyjne nauczania:

• Praca szkolna

• Praca domowa

• Praca pozalekcyjna

Praca lekcyjna:

Etapy powstawania systemy klasowo-lekcyjnego (klasa i lekcja)

Klasa – pomieszczenie w którym odbywa się lekcja

Lekcja – jednostka klasowa którą dzieci spędzają w klasie; wcześniej nie było przerw

1507-1588 Jan Sturm – Założyciel gimnazjum klasycznego w Strasburgu opracował jeden z pierwszych programów dla swojej szkoły

Komeński – omnes omnia omnino -  pampedia, czyli sztuka uczenia wszystkich wszystkiego całkowicie. Podzielił życie człowieka na szkołę.

Ocena systemu klasowo-lekcyjnego:

• Zalety: prosta struktura organizacyjna; łatwość kierowania; powszechność

• Wary: pomijanie różnic indywidualnych; sztywność organizacyjna; nacisk na osiągnięcia; brak więzi między szkołą a życiem

System mannheimski (szkoła Antona Sikingera 1858-1930) zauważył, że dzieci mają różne zdolności niezależnie od wieku. Wprowadził nowy przydział do klas: 3 klasy ze względy na umiejętności, od najzdolniejszych do tych które mają duże trudności w uczeniu się.

System niemiecki = mannheimski:

Po Grundschule (podstawówka) mogą iść do: Gymnasium (najzdolniejsi), Realschule (zawodowa), Hauptschule (ogólniak)

System nowego wychowania – John Dwey (1859-1952) – szkoła pracy  uczenie przez działanie; rezygnacja ze sztywnego programu, realizuje się to co wynika z potrzeby.

System Daltoński – Helen Parkhurst (1887-1973) – nauczanie grupowe nie przynosiło efektów, pracowała z dziećmi upośledzonymi. Każde dziecko dostawało indywidualny zestaw zadań, każdy realizuje własny program, niema klas. Dziecko uczy się samo teorii z książki, samo się sprawdza na zbiorze zadań.

Ośrodki zainteresowań, czyli szkoła życia przez życie – Ovide Declory (1871-1932) – uczył dzieci z poważnymi upośledzeniami; skupiał się na opanowaniu podstawowych czynności życiowych. Okręgi

Metoda ośrodków pracy – Maria Grzegorzewska (1888-1967) - ??

Praca domowa – powinna rozszerzać i utrwalać treści, które nie zostały zrealizowane na lekcji, musi być wyjaśniona sprawdzona na zajęciach, uczy systematyczności.

Praca pozalekcyjna – S. Hessen „Zadaniem pracy szkolnej jest nabycie umiejętności spędzania czasu wolnego. Szkoła jest więc wychowaniem do wywczasu (czasu wolnego)” uczenie się w czasie kiedy już nie chodzimy do szkoły.

Środki dydaktyczne

Wyposażenei dydaktyczne – stanowią wszystkie przedmioty fizyczne ułatwiające uczeni się (budynek, klasa, ławka, tablica, długopis, zeszyt)

Środki dydaktyczne – to pojedyncze przedmioty i urządzania umożliwiające wielostronne poznawanie rzeczywistości i sprawną….

Przybliżają, reprezentują rzeczywistość dla ucznia.

1. Poznawanie rzeczywistości  mikroskop przybliża rzeczywistość, komórki; teleskop pomaga oglądać gwiazdy.

2. Poznawanie wiedzy o rzeczywistości  książka reprezentuje, opisuje nam informacje na temat czegoś, czego nie możemy zobaczyć (Afryka)

3. Kształtowanie postaw wobec rzeczywistości  Film o zagrożeniach ekologicznych

4. Rozwijanie działalności praktycznej w rzeczywistości  instrumenty za pomocą których ingerujemy w rzeczywistość

Środki dydaktyczne (okoń):

• Proste: środki słowne (podręczniki, kserokopie, teksy drukowane)

• Środki wizualne (model, mapa, obraz, wykres, eksponat.

…..

Niemierko:

• Pasywne: uczeń jedynie odbiera informację, np. film, plansze, eksponaty

18.12.12 (Wykład XI)

BADANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH

Cala dziedzina nazywa się diagnostyką edukacyjną. Są 3 etapy:

1. Sprawdzanie/ różnicowanie

2. Ocenianie

3. Ewaluacja (wyników)

Pomiar edukacyjny:

• Dydaktyczny (osiągnięcia na płaszczyźnie poznawczo-kognitywnej)

• Wychowawczy (osiągnięcia na płaszczyźnie emocjonalno-motywacyjnej)

Co mierzymy w diagnostyce edukacyjnej? Umiejętności ucznia na początku (wiadomości i umiejętności) nauki i na końcu (wiadomości, umiejętności oraz coś co uczeń uzyskał w trakcie nauki)

Te dodatkowe umiejętności, które uczeń wynosi ze szkoły, to output (wartość na wyjściu) minus input (wiadomości na wejściu).

Niemierko – Sprawdzanie osiągnięć uczniów to upewnienie się, czy uczniowie potrafią wykonać określone czynności. Odniesienie umiejętności ucznia do standardu/ zewnętrznej normy, jaką powinien osiągnąć (określonej w tabelce)

Wg tabelki możemy określić co uczeń umie i czego się nauczył.

Tabelka

Niemierko - Różnicowanie to porównywanie właściwości elementów wewnątrz określonego zbioru (grupy uczniów). Dokonujemy porównanie między uczniami. Sprawdzamy, czy posiadają daną cechę. Niema zewnętrznego standardu do którego można by było porównać uczniów, ponieważ takie porównanie nic nie daje.

Standardy edukacyjne, określane również jako standardy wymagań egzaminacyjnych, to zwięzłe opisy osiągnięć uznanych za obowiązujące na określonym szczeblu kształcenia.

Standard oznacza normę wymagań, czyli założony stan osiągnięć edukacyjnych uczniów na danym etapie kształcenia. Standardy mogą być: podstawowe i ponadpodstawowe.

Kategorie

Układ odniesienia

Typ treści

Procedura badawcza

Typowe wnioski

Rodzaj egzaminu

Sprawdzanie

Wymagania programowe (standardy)

Dziedzina zhierarchizowana

Analityczno-programowa

Uczeń A opanował…

Bieżący, końcowy

Różnicowanie

Zbiór wszystkich wyników

Dziedzina spójna wewnętrznie

Empiryczno-statystyczna

Wynik ucznia A jest wyższy od…

Wstępny, konkursowy

Niemierko - Przez metodę sprawdzania należy rozumieć rodzaj czynności podejmowanych przez nauczyciela w celu zgromadzenia materiału umożliwiającego ocenę osiągnięć ucznia.

Metody i techniki sprawdzania (Bogusława Gołebniak)

• Konwencjonalne:

  • Odpytywanie (najczęstsza metoda, można stosować pytania rozstrzygnięcia – zamknięte, tak/nie lub pytania dopełnienia – otwarte; dostarcza miękkich danych – wstanie, słucha odpowiada czy nie)

  • Wypracowanie (esej) (umożliwia przemyślenie odpowiedzi, daje czas, umożliwia prawidłowe konstruowanie; efekt skamieniałych oczekiwań – niezależnie co napisze uczeń, dostanie zawsze tą samą ocenę)

  • Test (standaryzowane – egzaminacyjne i nauczycielskie – dużo bardziej trafny, bo odnosi się do treści kształcenia a nie standardów, które uczeń powinien osiągnąć.)

  • Obserwacja (nauczyciel włącza swoje obserwacje do oceny, ale nie mogą one stanowić jej podstawy; są różne rodzaje obserwacji: ustrukturyzowane – formularz do wypełnienia, pół ustrukturyzowane – gdy nauczyciel wie co będzie obserwować, ale nie formułuje pytań i nieustrukturyzowane – gdy nauczyciel spontanicznie coś formułuje)

  • Posługiwanie się książką (np. w nauce języków obcych uczeń musi zrozumieć polecenie, otwarcia książki na właściwej stronie)

• Niekonwencjonalne:

  • Praktyczna praca (np. metoda projektów)

  • Portfolio (wybranie ze swoich prac, najbardziej reprezentacyjnych materiałów)

  • Prezentacja (metodyczne opracowanie danego materiału, uczeń musi przygotować spis materiałów z których korzystał. Składa się z prezentacji i dyskusji)

  • Rozmowa

  • Nagranie audio i video

Teoria pomiaru dydaktycznego - Pomiar dydaktyczny to pomiar sprawdzający, w którym układem odniesienia wyniku ucznia (wartości dodatniej) są wymagania programowe

Niezbędne warunki sprawdzania:

• Bezstronność sytuacji sprawdzania (bez ściągania)

• Dokładność punktowania wyników sprawdzania

• Rzetelność sprawdzania

• Trafność sprawdzania

• Obiektywizm sprawdzania

Podejście nauczycieli do sprawdzania:

• Behawiorystyczne - sprawdzanie jest czynnością wyizolowaną z całości nauczania (odrębna sytuacja edukacyjna); przedmiotem sprawdzania jest wiedza faktograficzna; dominującą strategią jest test (uczeń musi wykazać się wiedzą podręcznikową); sprawdzana jest wiedza wyizolowana (pojedyncze informacje); niejasne kryteria oceniania; brak tu informacji zwrotnej dla nauczyciela – czy dobrze uczy

• Konstruktywistyczne – sprawdzanie jest zintegrowane z całym procesem nauczania i uczenia się; sprawdzana jest umiejętność operowania wiedzą; sprawdzanie dotyczy całości; duża wagę kładzie się na to , aby zadania były dla ucznia osobiście ważne; sprowadza się wielowymiarowo: wiadomości, myślenie, emocje, wartości; sprawdza zdolność do współpracy

(8.01.13 wykład XII)

Badanie osiągnięć edukacyjnych

Sprawdzanie/ różnicowanie  ocenianie  ewaluacja

Ocenianie i ocena szkolna

15.01.13 (wykład XIII)

BADANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH

Sprawdzanie/ różnicowanie  ocenianie  ewaluacja (określenie wartości czegoś)

Cel ewaluatyki – wyższa jakość pracy w zakresie:

• Diagnostyki edukacyjnej (pomiar warunków przebiegu i wyników uczenia się)

• Ewaluatyka edukacyjna (wartościowanie warunków, przebiegu i wyników uczenia się)

Model diagnostyczno-ewaluacyjny kształcenia Blooma

Charakterystyka ucznia (najpierw musimy dowiedzieć się kogo będziemy uczyć, z jakiego środowiska pochodzą dzieci; jest to ważne ze względu na treść kształcenia jaką nauczyciel wybierze, żeby przekazać dzieciom); wstępna charakterystyka poznawcza; wstępna charakterystyka emocjonalna

Jakość kształcenia (bada się wiedzę uczniów)

Ewaluatyka dotyczy wszystkich tych czynników, czyli nie tylko samych wyników, ale trzeba też wziąć pod uwagę uczniów (środowisko, umiejętności początkowe itp.)

Ucząca się szkołą – placówka edukacyjna, która systematycznie dokonuje ulepszeń własnej pracy na podstawie jej diagnozy i ewaluacji – musi stale kontrolować cztery składniki systemu: (1) kontekst kształcenia, , (2) dokonywaną na wejściu charakterystykę ucznia, (3) przebiegu i (4) rezultatów kształcenia.

KSZTAŁCENIE JAKO DZIAŁANIE PROFESJONALNE

Profesjonalista – toś, kto zawodowo zajmuje się jakąś czynnością.

Kształcenie = wiedza potoczna + wiedza naukowa + wiedza profesjonalna

Wiedza profesjonalna pochodzi od wiedzy potocznej i naukowej.

1. Kształcenie jako proces – style nauczania:

2. Zasady kształcenia

3. Planowanie dydaktyczne

„Nauczanie – uczenie się, inaczej: edukację poznawczą, określamy jako działanie edukacyjne zorientowane na zmiany poznawcze, a pośrednio na zmiany emocjonalne w uczeniu.”

„Wychowanie, inaczej: edukację emocjonalną, określamy jako działanie edukacyjne zorientowane na zmiany emocjonalne, a pośrednio na zmiany poznawcze w uczniu.” Bolesław Niemierko

Działanie pedagogiczne - działamy celowo, uczenie się zajmuje tę część kształcenia która jest celowa, nie jest kształceniem, przypadkowe uczenie się. Uczenie się jest działaniem celowym i uczy działania celowego.

„Kształcenie jest działaniem edukacyjnym zrównoważonym w aspekcie emocjonalno-motywacyjnym i poznawczym”

Zależność między nauczaniem a wychowaniem wg Herbarta – w szkole kształcenie i nauczanie przebiega razem. Uczenie szkolne ma być uczniem myślenia. Uczenie jest nierozdzielnie związane z indywidualnym myśleniem.

Proces kształcenia składa się z kolejnych następujących po sobie sytuacji edukacyjnych. Tak, więc specjalista musi celowo kreować sytuacje edukacyjne, tworzące razem ciąg, zmierzające do jakiegoś celu. Sytuacje edukacyjne mają swój kontekst edukacyjny – np. gdzie się odbywają, w jaki sposób przebiegają itp. Do tego wszystkiego trzeba dodać, że kształcenie musi być celowe

Kompetencje a cel kształcenia – mianem kompetencji określa się „posiadane przez jednostkę lub możliwe do wyptacowania prezez uczneie zdolności kognitywne i umiejętności, umożliwiające rozwiązywanie określonych problemów, orza związaną z nim motywacyjną, wolicjonalną i społeczną gotowość do odpowiedzialnego i efektywnego zastosowania własnych potencjałów celem zaradzenia sytuacji problemowej w zmieniających się warunkach.” Cel to „świadomie przyjęty kres działania” czyli nauczania i uczenia się. P. Zamoyski

22.01.13 (wykład XIV)

Style nauczania – zasady kształcenia

Celowość systematyczność, planowość, paradoksalność – cechy procesu kształcenia

Niecelowe kształcenie (sąsiedzi np.) – nikt go nie planuje

Wychowawca dla swojego działania musi przyjąć cel –

Działanie profesjonalne – wychowawca zna zasady działania i umie rozpoznać działanie niewłaściwe

Style nauczania na podstawie trójkąta dydaktycznego:

STYLE NAUCZANIA: dla wychowawcy, w toku nauczania mogą być najważniejsze 3 rzeczy:

- Styl kierowniczy – najważniejszy jest nauczyciel, jego czynności odgrywają podstawową rolę, stara się dobrze przygotować do zajęć, motywuje do pracy, daje zadania do zrealizowania i egzekwuje ich realizację, ma szczegółowo zaplanowany tok nauczania; zachowuje się jak manager.

- Styl terapeutyczny - najważniejszy dla nauczyciela jest uczeń; kierowanie się dobrem, zainteresowaniami ucznia, ma to znaczenie „terapeutyczne” (odpowiada na potrzeby ucznia, wydobywa niezrealizowane potrzeby i je realizuje przez dydaktykę i kształcenie)

- Styl emancypacyjny - w centrum uwagi nauczyciela znajduje się realizacja programu, treść kształcenia jest najważniejsza; „nauka oświeca i wyzwala” – emancypuje; wyjście od założenia, że jeżeli ktoś jest bardziej wykształcony, posiada większą wolność.

ZASADY KSZTAŁCENIA:

1. Zasada świadomości – (najnowsza) ten który się uczy, musi mieć tego świadomość; uczenie się jako proces świadomy; uczący uświadamia uczącego się, że przebiegają w nim pewne procesy i zmiany;

2. Zasada przystępności – najstarsza; najpierw należy uczyć tego co bliskie nam (nie dalekie), tego co proste (nie skomplikowane) i łatwe (nie trudne)

3. Zasada poglądowości - w uczeniu się powinno się unikać encyklopedyzmu (uczenia się z książek) nauka powinna pochodzić z doświadczenia

4. zasada systematyczności – systematyczny proces, nie chaotyczny; wyrazem tej zasady jest plan nauczania, program nauczania

5. zasada trwałości – nauczający ponosi odpowiedzialność za proces nauczania, dlatego dba o to by uczący się uczyli odpytuje, sprawdza), planuje zadania; utrwalanie wiadomości, egzaminowanie, przepytywanie służy samemu uczeniu;