Katarzyna Mizera

1 ZP 7/8- I Rok I Semestr-Zaoczne

CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH DIET STOSOWANYCH W PROFILAKTYCE I LECZENIU

Słowo dieta jest pochodzenia greckiego, oznacza ono specjalny sposób odżywiania się z określeniem jakości i ilości pokarmów. Dieta dotyczy szczególnie ludzi chorych, ma znaczenie lecznicze i profilaktyczne.

Przez normalną dietę rozumiemy taki dobór pokarmów, który zapewnia ustrojowi wystarczającą ilość koniecznych dla niego składników zarówno pod względem ilościowym,jak i jakościowym. Norma ta nie jest jednakowa dla wszystkich osobników.

Właściwe pożywienie składa się z wielu odrębnych składników, znajdujących się w nim w takich stosunkach, aby składniki te mogły być odpowiednio wyzyskane. Pomiędzy podstawowymi składnikami naszego pożywienia musi być zachowana proporcja.

Zapotrzebowania organizmu mogą być pokryte w różnorodny sposób, rozmaitymi środkami spożywczymi.

Znajomość prawidłowego odżywiania, różnorodnych warunków, które wpływają za pośrednictwem pokarmu na nasze zdrowie, potrzebna jest wszystkim ludziom.

W układaniu prawidłowego jadłospisu powinniśmy opierać sie na kilku zasadach:

a) pokarm powinien zawierać dostateczna ilość składników energetycznych, a więc węglowodanów i tłuszczów, w tłuszczach powinny się znajdować niezbędne kwasy tłuszczowe ( linolowy i linolenowy )

b) normalny pokarm musi dostarczać odpowiedniej ilość pełnowartościowego białka-powinien być zachowany właściwy stosunek pomiędzy białkiem zwierzęcym i roślinnym

c) ilość ciał mineralnych musi być wystarczająca

d) pożywienie musi zawierać wystarczającą ilość witamin,zwłaszcza witamin A, B1, B2, PP, C, D i E

e) dostateczna musi być podaż wody

f) pożywienie musi być wystarczające pod względem objętości, aby wywołać uczucie sytości i normalny ruch robaczkowy jelit

g) pożywienie powinno być tak zestawione, aby nie powodowało ani zbytniego zakwaszenia, ani alkalizacji ustroju

Oprócz prawidłowo ułożonego jadłospisu wielkie znaczenie ma czas przyjmowania posiłków. Pokarm należy starać się przyjmować w ściśle ustalonych godzinach, gdyż organizm nasz drogą odruchów warunkowych nastawia się w pewnej porze na trawienie i optymalne wydzielanie soków trawiennych. Odżywianie dorywcze w rozmaitych godzinach prowadzi do rozstroju tej ustalonej czynności gruczołów przewodu pokarmowego.

ODŻYWIANIE CZŁOWIEKA CHOREGO

Odżywianie lecznicze staje sie ważnym, osobnym czynnikiem, odgrywającym decydująca nieraz role w leczeniu chorób. Odżywianie lecznicze uważa sie za integralną i zasadniczą część opieki nad chorym na równi z leczeniem farmakologicznym, fizykalnym, psychiatrycznym czy zarządzeniami natury socjalnej. Właściwe odżywianie może zapobiec powstawaniu wielu chorób. Żywienie lecznicze określa się przez stosowanie w praktyce odpowiednich produktów i pokarmów w przebiegu rozmaitych chorób. Polega ono na zmianach i przystosowaniu diety normalnej, na rozmaitych drogach dla zaspokojenia potrzeb organizmu człowieka chorego. Celem żywienia dietetycznego jest utrzymanie chorego w dobrym stanie odżywienia przez dostarczenie mu w odpowiedniej ilości i proporcjach wszystkich niezbędnych składników odżywczych.

DIETA OGÓLNA ŁATWO STRAWNA

Podstawą żywienia leczniczego jest dieta ogólna łatwo strawna, pełnowartościowa pod względem składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Polega ona na wykluczeniu z racji pokarmowej produktów niestrawnych lub trudno strawnych. Przy sporządzaniu potraw należy brać pod uwagę takie techniki, które ułatwiają trawienie.

Niektóre produkty i potrawy łatwo strawne: kasza manna, ryż, mleko słodkie i zsiadłe,jajka gotowane na parze,sucharki,biszkopty, czerstwy chleb Graham, chude mięsa:kurczak,królik,szynka ;masło, warzywa gotowane:marchew,buraki kalafior; sałata zielona,pomidory bez skórki, pomarańcze,truskawki, cukier, miód, galaretki owocowe, musy, kisiele.

Produkty i potrawy trudno strawne:mocne kakao,każde pieczywo świeże, jajka smażone lub gotowane na twardo, tłuste mięsa i ryby, pączki, czekolada orzechy i migdały, warzywa konserwowane octem,smażona cebula,musztarda, papryka-przyprawa.

Produkty i potrawy trudno strawne należy wykluczyć z diety łatwo strawnej.

DIETA W ZANIKOWYM NIEŻYCIE ŻOŁĄDKA

Ludzie chorzy na zanikowy nieżyt (zapalenie) żołądka są często niedożywieni z powodu upośledzonego łaknienia oraz zaburzeń w przyswajaniu pokarmów. Zasadniczą rolę w leczeniu tej choroby odgrywa odpowiednie postępowanie dietetyczne.

Celem diety jest: oszczędzanie chorej błony śluzowej, prawidłowe odżywienie organizmu, wyrównanie poprzednich niedoborów w stanie niedożywienia, łagodne pobudzenie wydzielania soku żołądkowego. Dieta w tej jednostce chorobowej powinna być pełnowartościowa pod względem zawartości składników pokarmowych (białek, tłuszczów, węglowodanów, soli mineralnych i witamin), łatwo strawna, nie drażniąca błony śluzowej żołądka i jelit, pobudzająca jedynie w sposób umiarkowany wydzielanie soku żołądkowego. Pacjenci niedożywieni z powodu zaburzeń w przyswajaniu pokarmów powinni otrzymywać pożywienie o nieco wyższej wartości energetycznej, niż wynosi ich zapotrzebowanie.

Z jadłospisu należy wyłączyć pokarmy trudno strawne, a więc obfitujące w błonnik i tkankę łączną, wzdymające, smażone i pieczone na tłuszczu, konserwowane, alkohol. Przy sporządzaniu potraw należy stosować techniki, które ułatwiają trawienie:gotowanie w wodzie lub na parze, pieczenie bez tłuszczu w pergaminie lub folii, rozdrobnienie, np mielenie, przecieranie. Posiłki należy podawać często-5 lub 6 razy dziennie-ale małe objętościowo. Posiłki muszą być smaczne i mieć atrakcyjny wygląd, aby pobudzały łaknienie. Obowiązuje pedantyczna czystość przy przygotowaniu pokarmów. W tym schorzeniu wobec niedoboru lub braku kwasu solnego, powstają korzystne warunki do rozwoju bakterii w żołądku. Ze względu na konieczność wyłączenia z diety pewnych produktów oraz stosowania tylko niektórych technik kulinarnych należy pamiętać o możliwości niedoborów witaminowych.

DIETA W CHOROBIE WRZODOWEJ

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy stanowi poważny problem zdrowotny ze względu na częstość występowania. Powodem rozwoju tego schorzenia jest trawiące działanie na błonę śluzową żołądka lub dwunastnicy kwasu solnego i pepsyny, wydzielanych przez komórki nabłonka błony śluzowej żołądka. Wrzód żołądka lub dwunastnicy to ubytek w błonie śluzowej.

Podczas leczenia choroby wrzodowej przedtem zalecało się chorym dietę łatwo strawną i częste posiłki. Uważano ze posiłki łatwo strawne, małe objętościowo i często podawane w mniejszym stopniu pobudzają wydzielanie kwasu solnego i pepsyny w żołądku. Badania nie potwierdzają słuszności tego poglądu. Wieloletnie stosowanie tzw. diety wrzodowej może niekiedy prowadzić do niedoborów witamin, składników mineralnych i pierwiastków śladowych. Znaczenie diety zmniejszyły nowoczesne leki, skutecznie hamujące wydzielanie kwasu solnego, a tym samym powodujące ustąpienie dolegliwości. Ostatecznie ze wszystkich zaleceń pozostało unikanie alkoholu, kawy i przypraw. Chorzy na chorobę wrzodową nie powinni palić papierosów.

DIETA W BIEGUNKACH

Biegunką nazywamy częste oddawanie wolnych stolców. Biegunka jest objawem, a nie chorobą. Najczęstszą przyczyną biegunek jest ostre zapalenie jelit związane z zakażeniem bakteryjnym przewodu pokarmowego. Dieta ma na celu oszczędzenie chorej błony śluzowej oraz uzupełnienie strat wody i elektrolitów.

W cięższych przypadkach stosuje się głodzenie przez pierwsze 24-48 godzin jako odpoczynek dla żołądka i jelit. W tym czasie należy uzupełnić straty wody i elektrolitów poprzez zwiększenie doustnej podaży płynów, sodu i potasu. Można podawać wodę lub lepiej wodę osoloną (1łyżeczka soli na 2 szklanki wody), herbatę bez cukru lub rumianek.

Po głodówce przechodzi się stopniowo poprzez pożywienie płynno-papkowate do diety łatwo strawnej. Najpierw podaje się kleiki na wodzie lub chudym rosole,sucharki, słabo osłodzoną herbatę, kisiel z czarnych jagód. Następnie-około 4 dnia-dieta może być trochę rozszerzona-można podawać kleik na mleku, czerstwe białe pieczywo, jaja na miękko, twarożek, delikatne mielone mięso lub rybę, galaretkę owocową, budyń mleczny. Posiłki powinny być podawane w niewielkich ilościach.

Dieta w biegunce powinna być niskobłonnikowa. W pierwszych dniach po głodówce nie należy dążyć do pokrycia w pełni zapotrzebowania energetycznego, aby zbytnio nie obciążyć błony śluzowej jelita. Po ustąpieniu biegunki, w miarę poprawy tolerancji pokarmów, należy stopniowo zwiększać ich ilość. Dieta nadal musi być niskobłonnikowa, lecz już o zwiększonej wartości energetycznej i zwiększonej ilości białka.

W biegunkach przewlekłych dochodzi do niedoborów pokarmowych na skutek upośledzenia wchłaniania oraz strat elektrolitów, witamin, składników mineralnych i białka. Straty te muszą być uzupełnione. W chorobach przebiegających z przewlekłą biegunką należy stosować dietę niskobłonnikową. Aby uniknąć dużych strat masy ciała i białka tkankowego, może być konieczne zwiększenie wartości energetycznej diety oraz ilości białka ponad zapotrzebowanie fizjologiczne (dieta wysokoenergetyczna i wysokobiałkowa).

DIETA W ZAPARCIACH

U ludzi cierpiących na zaparcie kał zostaje zatrzymany w jelicie grubym przez dłuższy czas niż normalnie. Przyczyny zaparć mogą być różne:

• zaparcia na tle organicznym-są następstwem zmiany warunków anatomicznych jelita; przyczyną może być mechaniczna przeszkoda na drodze przesuwania się kału-np nowotwór; wady rozwojowe mogą również powodować przesunięcia kału przez jelito grube

• zaparcia na tle czynnościowym powstają w wyniku zaburzeń perystaltyki jelita,występujących z różnych przyczyn-zaparcia nawykowe i odruchowe

  Zaparcie nawykowe jest powszechnie spotykanym zaparciem czynnościowym. Przyczyny tego rodzaju zaparcia są związane z warunkami współczesnego życia- napięcie nerwowe, siedzący tryb życia, nieprawidłowe odżywianie się. Zaparciu sprzyja zbyt mała ilość płynów. Zaparcia odruchowe współistnieją w schorzeniach innych narządów niż jelita i powstają w następstwie chorobowych odruchów z tych narządów.

W zaparciu nawykowym stosuje się normalną, pełnowartościową dietę, zawierającą dużo części niestrawnych, które zwiększają objętość stolca i pobudzają perystaltykę jelita. W diecie należy stosować pokarmy bogate w składniki, które nie ulegają trawieniu (błonnik)-pieczywo razowe żytnie i graham, otręby, warzywa, owoce surowe i suszone. Należy ograniczyć potrawy dające małe ilości odpadków: białe pieczywo, ryż, potrawy mączne. Potrawy przygotowuje sie stosując gotowanie, duszenie, pieczenie i zapiekanie z ograniczeniem smażenia. Wskazane jest spożywanie na czczo suszonych śliwek, daktyli lub fig uprzednio namoczonych.

DIETA W CHOROBACH WĄTROBY

Dieta i wypoczynek mają znaczenie podstawowe w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby. Reżim dietetyczny po ostrym zapaleniu wątroby powinien być przestrzegany przez 3-6 m-cy.

Dieta w marskości wątroby zależy w dużej mierze od okresu choroby. Zasady leczenia dietetycznego w wyrównanej marskości wątroby są bardzo podobne do tych w wirusowym zapaleniu wątroby w okresie rekonwalescencji.

Leczenie dietetyczne jest podstawą postępowania w wirusowym zapaleniu wątroby i w marskości wątroby. Dieta w tych dwóch chorobach powinna być pełno energetyczna, łatwo strawna i odpowiadająca fizjologicznym wymaganiom żywienia ludzi zdrowych. Obowiązuje zakaz spożywania alkoholu, nie tylko w okresie półrocznej rekonwalescencji po wirusowym zapaleniu wątroby, lecz nawet do 5 lat i dłużej; chorym na marskość wątroby także nie wolno pić alkoholu .Zaleca się częste podawanie posiłków, ale o mniejszej objętości; najlepiej dzienną rację pokarmową podzielić na 4 lub5 posiłków. Należy wyłączyć potrawy trudno strawne i wzdymające-warzywa strączkowe, kapustę, rzodkiewkę, ogórki, grzyby, cebulę. Przeciwwskazane są ostre przyprawy. W racji pokarmowej należy uwzględnić produkty zawierające witaminy-soki owocowe i warzywne, niepestkowe owoce.

DIETA W KAMICY ŻÓŁCIOWEJ I PRZEWLEKŁYM ZAPALENIU PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO

Kamica żółciowa jest bardzo częstą chorobą, dotyczy głównie ludzi otyłych. Złogi w drogach żółciowych składają się głównie z cholesterolu. Kamicy żółciowej często towarzyszy przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych przebiegające z okresowymi zaostrzeniami.

Zasadniczą metodą leczenia kamicy żółciowej jest zabieg operacyjny. Leczenie dietetyczne obejmuje chorych, którzy nie godzą się na zabieg operacyjny oraz, u których są przeciwwskazania do tego zabiegu.

Należy unikać pokarmów powodujących silne skurcze pęcherzyka żółciowego-tłuszcze podgrzane do wysokiej temperatury, tłuste mięsa, żółtka jaj, potrawy bogate w błonnik. Nie należy używać ostrych przypraw. Mocne trunki są przeciwwskazane. Kawa jest również przeciwwskazana gdyż może nasilać dolegliwości. Nie należy jeść zbyt dużo na jeden posiłek, gdyż takie postępowanie może powodować ból. Nie należy spożywać potraw bardzo gorących, jak również zimnych. Ponieważ u większości chorych występuje nadwaga, dlatego zaleca się im obniżenie wartości energetycznej diety. Pokarmy powinny być świeże i spożywane bezpośrednio po przygotowaniu. Nie wolno przechowywać potraw z dnia na dzień. Potrawy mogą być gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w pergaminie lub folii aluminiowej. Należy je przygotowywać z niewielką ilością tłuszczu, który daje się do gotowych potraw tak, aby uniknąć podgrzewania tłuszczu do wyższej temperatury. Przeciwwskazane jest stosowanie wszelkiego rodzaju zasmażek. Do zagęszczenia potraw należy stosować zawiesinę mąki z mlekiem lub wodą. Pokarmy nie mogą być pikantne. Warzywa podajemy gotowane, rozdrobnione oraz w postaci surowych soków.

DIETA W CHOROBACH TRZUSTKI

Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą wywołaną przez wiele przyczyn-ważną rolę w jego powstawaniu odgrywa alkoholizm.

Podstawowym sposobem leczenia w przewlekłym zapaleniu trzustki jest dieta. Postępowanie dietetyczne w schorzeniach trzustki powinno zmierzać do oszczędzania narządu, poprzez unikanie nadmiernego pobudzenia trzustki do wydzielania enzymów trawiennych.

Dieta w chorobach trzustki powinna być łatwo strawna, z ograniczeniem tłuszczów i błonnika. Dieta jest zbliżona do żywienia stosowanego w przewlekłym zapaleniu dróg żółciowych i kamicy żółciowej.

Żywienie chorego powinno zapewniać uzupełnienie niedoborów pokarmowych wynikających z upośledzonego wchłaniania składników pożywienia. Zaburzenia wchłaniania jelitowego tych składników są powodowane ich niedostatecznym rozszczepieniem przez wydzielany w zmniejszonej ilości sok trzustkowy. Ważnym czynnikiem decydującym o składzie diety jest doświadczenie chorego, który często potrafi określić, jakie pożywienie powoduje wystąpienie dolegliwości. Ilość tłuszczu w dziennej racji pokarmowej musi być ograniczona. Z tłuszczów można podawać masło, oleje, śmietankę. Są to tłuszcze łatwo strawne. Jeżeli pojawi się biegunka, to podaż tłuszczu należy jeszcze bardziej zmniejszyć. Jeżeli biegunka trwa od dłuższego czasu, to należy podawać dodatkowo witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz zespół witamin B. Głównym dostawcą energii powinny być węglowodany. Należy podawać produkty bogate w skrobię (pieczywo, potrawy mączne, drobne kasze), a ograniczyć słodycze, ponieważ przy istniejącej skłonności do biegunek sprzyjają one nasileniu procesów fermentacyjnych w jelicie grubym. Należy unikać warzyw i owoców zawierających dużo błonnika, ze względu na przyśpieszenie wystąpienia i tak już ciągle zagrażających biegunek. Obowiązuje absolutny zakaz picia alkoholu ze względu na bezpośrednie działanie drażniące na komórki trzustki oraz na przewód pokarmowy. Nie wolno używać ostrych przypraw. Mocna herbata i kawa również nie powinny być podawane. Zasady przyrządzania posiłków są takie same jak w przewlekłych zapaleniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej.

ŻYWIENIE DIETECZNE W CUKRZYCY

W cukrzycy dochodzi przede wszystkim do zaburzeń użytkowania węglowodanów. Cukrzyca jest chorobą wynikającą z bezwzględnego-typ I-lub względnego-typ II-niedoboru insuliny-hormonu wydzielanego do krwi przez komórki beta umiejscowione w trzustce.

W niewielu chorobach dieta odgrywa tak wielką rolę, jak w cukrzycy. W łagodnych postaciach cukrzycy zaburzenia przemiany węglowodanów mogą ustępować pod wpływem leczenia samą dietą. Dotyczy to cukrzycy typu II.

Podstawą leczenia cukrzycy jest zawsze dieta zaplanowana przez lekarza, zrozumiana przez pacjenta i umiejętnie przestrzegana. Około 80% chorych ma nadwagę, a wielu z nich jest otyłych. U chorych z nadmierną masą ciała należy stosować diety redukcyjne. Osoby te muszą zlikwidować nadwagę lub otyłość. Wartość energetyczna diety powinna być dostosowana do rzeczywistej masy ciała, zrostu, wieku, płci i aktywności fizycznej. Ograniczenie lub zupełne usunięcie z diety węglowodanów łatwo przyswajalnych, jak cukier i potrawy o znacznej jego zawartości (słodkie ciasta, miód, syropy, inne słodycze). Należy ograniczyć tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, zwiększyć w racji pokarmowej stosowanie olejów roślinnych(np. do sałatek i surówek), ograniczyć spożycie produktów, które są źródłem cholesterolu pokarmowego. Dietę należy rozłożyć na 4 lub 5 posiłków dziennie i przestrzegać tych samych godzin ich spożywania. Dotyczy to chorych leczonych insuliną. Ze względu na ograniczenie ilości tłuszczu w diecie cukrzycowej stosuje się metody przyrządzania potraw, które nie wymagają dodawania tłuszczu podczas obróbki termicznej-gotowania na parze i w wodzie, duszenie be tłuszczu i pieczenie w pergaminie lub w folii aluminiowej. Warzywa i owoce można podawać gotowane i surowe. Owoce zawierają cukier!!! Jeżeli konieczne jest usunięcie z diety cukru to, napoje i potrawy można słodzić aspartamem lub sacharyną. Należy pamiętać aby wartość energetyczna diety oraz ilość węglowodanów, tłuszczów i białek była stała; z dnia na dzień należy zmieniać tylko rodzaje pokarmów.

DIETA W PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI NEREK

Odżywianie w chorobach nerek jest sprawą trudna. Leczenie dietetyczne zależy przede wszystkim od stanu chorego. Przy ustalaniu diety lekarz musi wiedzieć czy choroba przebiega w warunkach wydolności czy niewydolności nerek.

Dieta w przewlekłej niewydolności nerek powinna być łatwo strawna,całkowicie pokrywająca zapotrzebowanie energetyczne, które zależy od płci, wieku oraz aktywności fizycznej. W niektórych przypadkach należy ograniczyć ilości białka, soli kuchennej i płynów. Zawartość białka w diecie chorych z niewydolnością nerek jest ściśle uzależniona od stopnia upośledzenia ich czynności. U chorych z upośledzoną funkcja nerek bez objawów zatrzymania mocznika we krwi nie stosuje się żadnych ograniczeń białkowych. W diecie w niewydolności nerek nie stosuje się ograniczeń dotyczących ilości spożywanych tłuszczów w odniesieniu do normalnej diety, zaleca się jednak stosowanie tłuszczów łatwo strawnych-masło, śmietanka, oliwa, olej słonecznikowy, sojowy i inne. Ilość płynów normuje się na ogół według ilości oddawanego moczu. Jeśli rozwija się hiperkaliemia-podwyższony poziom potasu we krwi- należy ograniczyć spożycie tego pierwiastka. Ilość potasu w warzywach i ziemniakach można zmniejszyć, gotując je w dużej ilości wody i odlewając wodę. Smażenie i odgrzewanie potraw jest zabronione. Posiłki podaje sie 4 lub 5 razy w ciągu dnia, urozmaicone, o smaku łagodnym, bez używania ostrych przypraw. Dozwoloną ilość płynów oraz soli kuchennej ustala lekarz.

DIETA W KAMICY NERKOWEJ

Choroba ta charakteryzuje się obecnością kamieni lub kryształków soli, głównie moczanów, szczawianów bądź fosforanów, w drogach moczowych.

Wybór diety zależy od rodzaju kamieni i kryształków obecnych w moczu. W każdym przypadku kamicy nerkowej należy przyjmować większe ilości płynów-do ponad 2l/dobę. Zaleca się wypicie szklanki płynu przed snem. W kamicy moczanowej złogi powstają z kwasu moczowego w moczu kwaśnym (pH poniżej 5,3) i nadmiernie zagęszczonym. Aby zmniejszyć zawartość kwasu moczowego w moczu należy ograniczyć spożycie związków purynowych, które występują w mięsie i jego wyrobach. Dieta powinna alkalizować mocz, gdyż kwas moczowy rozpuszcza się w środowisku alkalicznym i zmniejsz się kwasowość moczu. Właściwości alkalizujące mają mleko, warzywa i owoce, wskazana jest więc dieta mleczno-jarska. Kamica fosforanowa powstaje przy zasadowym odczynie moczu, który może wynikać z zakażenia bakteriami rozkładającymi mocznik na amoniak i dwutlenek węgla. Dlatego w diecie należy podawać pokarmy zakwaszające-mięso, ryby, wędliny, pieczywo, makarony. W kamicy szczawianowej należy unikać pokarmów bogatych w szczawiany-szpinak, rabarbar, kawa, czekolada. Nadmierna ilość cukru w pożywieniu może doprowadzić do wytwarzania się kwasu szczawiowego w ustroju nawet u zdrowej osoby, z tego powodu chorym na kamicę szczawianową zaleca się ograniczenie cukru.

ŻYWIENIE DIETETYCZNE W CHOROBACH UKŁADU KRĄŻENIA

• Przewlekła niewydolność krążenia jest zespołem objawów rozwijających się w przebiegu osłabienia pracy serca na tle jego chorób lub schorzeń innych układów (choroby nerek, ukł oddechowego). Dieta powinna być łatwo strawna, ilościowo mało obfita. Dzienna racja pokarmowa powinna być podzielona na 5 lub 6 posiłków o niedużej objętości. Należy unikać nadmiernego wypełnienia żołądka. Przepełniony żołądek, przy tym powiększona wątroba, powodują uniesienie przepony, zmniejszenie objętości płuc i zmianę pozycji serca. Z diety powinny być wyeliminowane potrawy tłuste, wzdymające, ostro przyprawione (marynaty, śledzie), używki (mocna herbata,kawa naturalna, alkohol). Aby zapobiec niedoborom potasu-w związku ze stosowaniem leków moczopędnych- należy podawać soki owocowe, sok pomidorowy, mleko, mięso, płatki owsiane, ziemniaki. Jeśli lekarz zaleci ograniczenie soli kuchennej, należy unikać podawania bogatych w sól produktów spożywczych-szynki wędzonej, konserw rybnych i mięsnych, żółtych serów. Należy ograniczyć do minimum stosowanie soli przy gotowaniu potraw lub gotować bez soli. Pokarmy już ugotowane bez soli można nieco dosalać przed spożyciem-dzięki temu potrawa będzie smaczniejsza przy użyciu mniejszej ilości soli kuchennej. Potrawy należy gotować, piec w foli aluminiowej lub w pergaminie.

• Miażdżyca – istotą jej jest ogniskowe odkładanie się cholesterolu z krwi krążącej oraz namnażanie komórek i tkanki włóknistej w ścianie tętnic, co powoduje zwężenie ich światła i upośledzenie przepływu krwi przez naczynia. Następstwem tego jest niedokrwienie tkanek-mięśnia sercowego, mózgu, mięśni kończyn dolnych. W profilaktyce i leczeniu miażdżycy charakteryzuje się przede wszystkim zmniejszeniem ilości tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, bogatych w kwasy tłuszczowe nasycone. Należy zastępować tłuste produkty zwierzęce (mleko i przetwory, mięso i przetwory) produktami chudymi z tych grup, ograniczyć znacznie tłuszcze zwierzęce, spożywać dwie łyżki stołowe oleju dziennie-w surówkach i sałatkach-nie smarować wcale pieczywa lub smarować cienko margaryną.

• Nadciśnienie tętnicze – rozpoznajemy gdy wartości ciśnienia wynoszą 160/95 mmHg i więcej, niezależnie od wieku -wg WHO (prawidłowe ciśnienie skurczowe wynosi 100-140mmHg, a ciśnienie rozkurczowe 70-90 mmHg). Do podstawowych zaleceń dietetycznych należy ograniczenie spożycia soli kuchennej i unikanie alkoholu. Wartość energetyczna diety, jej skład ilościowy i jakościowy powinny być takie, jak w profilaktyce i leczeniu miażdżycy. W nadciśnieniu tętniczym w wyjątkowych przypadkach na polecenie lekarza stosuje sie diety specjalne. Są to:dieta Karela-polega na podawaniu wyłącznie mleka od 800-1000 ml dziennie w 8-10 porcjach,mleko powinno być lekko ogrzane; dieta owocowa-jest niskoenergetyczna, działa alkalizująco i nie zawiera prawie zupełnie soli kuchennej, owoce-można podawać na surowo, w formie soków, kompotów, gęstych przecierów lub owoców pieczonych; dieta ryżowa-składa się z ryżu,owoców i cukru-dietę tą stosujemy około 2-3 tygodni, ryż należy gotować bez dodatku soli, na sypko lub rozklejony, podawać z surowymi owocami, kompotami lub sokami owocowo-warzywnymi.

Plutarch z Cheronei (jeden z największych pisarzy starożytnej Grecji, filozof-moralista), powiedział „Edimus, ut vivamus, non vivamus, ut edamus”-znaczy to:Jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść.

Bibliografia:

• Władysław Kierst-Nauka o żywieniu zdrowego i chorego człowieka. PZWL

• Barbara Cybulska, Teresa Łukaszewska-Dietetyka-podręcznik dla technikum. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1994

• strona internetowa-www.marchewa.alleluja.pl-menu: wszystko i nic,zakładka: cytaty

-7-