Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Wstęp

1. Metody gromadzenia informacji: wywiad, obserwacja, pomiar, analiza dokumentacji

2. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji

3. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji — ciąg dalszy

4. Proces pielęgnowania jako metoda pracy pielęgniarki

5. Rola pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym

Wstęp

W module tym wskazujemy na źródła informacji, które powinna gromadzić

pielęgniarka, oraz omawiamy takie metody (techniki) badawcze, jak: wywiad,

obserwacja, analiza dokumentów, pomiary/testy. Zajmujemy się również celami,

zaletami i wadami metod gromadzenia informacji oraz ich skutecznością.

Przedstawiamy ponadto podstawy prawne wykonywania zawodu pielęgniarki

i przypominamy główne zasady udziału pielęgniarki w diagnozowaniu, leczeniu

i rehabilitacji pacjentów.

W dalszej części charakteryzujemy proces pielęgnowania, jego definicje, cele,

znaczenie dla pacjenta i pielęgniarki. Omawiamy różnice między pielęgnowaniem

tradycyjnym a nowoczesnym oraz zapoznajemy z poszczególnymi etapami tego

procesu: rozpoznawaniem, czyli formułowaniem diagnozy pielęgniarskiej (na

podstawie: zgromadzonych danych; ich analizy i rozpoznania potrzeb; problemów

pielęgnacyjnych), planowaniem, realizowaniem opieki pielęgniarskiej, ocenianiem jej

i dokumentowaniem procesu pielęgnowania.

1

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Na koniec zajmujemy się pracę zespołową, podajemy jej definicję, cele i zasady.

Przedstawiamy rodzaje zespołów, korzyści wynikające z pracy zespołowej,

charakterystyczne dla niej problemy, a wreszcie — uwarunkowania jej efektywności.

2

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

1. Metody gromadzenia informacji: wywiad, obserwacja, pomiar,

analiza dokumentacji

Informacje, czyli dane, mogą dotyczyć stanu zdrowia fizycznego i psychicznego

pacjenta, ponadto — jego sytuacji społecznej i zawodowej. Ich źródłem jest

pacjent, jego rodzina lub inne osoby. Gromadzenie informacji i ich analiza

poprzedzają pierwszy etap procesu pielęgnowania — rozpoznanie pielęgniarskie

(diagnozę). W pielęgniarstwie do zbierania informacji wykorzystuje się metody

i techniki socjologiczne.

Metoda to ogólne zasady prowadzenia procedury badawczej. Technika badań jest

bardziej uszczegółowioną metodą, sposobem zdobywania informacji. Główne

metody/techniki badawcze to: wywiad, obserwacja, analiza dokumentów

(urzędowych i osobistych) oraz pomiary.

Wywiad jest ukierunkowaną rozmową prowadzoną z osobą badaną. Wyróżnia się

wywiady (rozmowy) swobodne i kwestionariuszowe. Te drugie wymagają formularza

zawierającego ujednolicone, standaryzowane pytania, które wszystkim badanym

zadaje się w tej samej kolejności (typowy przykład takiego formularza to metryczka

w historii choroby). Wywiady dzielimy także na jawne, ukryte i nieformalne.

Informacje są zbierane wówczas za pomocą kwestionariusza, np. ankiety (narzędzia

badawczego wypełnianego przez respondenta).

W trakcie wywiadu zadaje się pytania zamknięte (prosi się o wybór spośród

gotowych odpowiedzi, np. tak/nie) bądź otwarte (zachęca się do udzielania pełnych

swobodnych wypowiedzi). Pytania zamknięte (np. „Czy zażył Pan leki?”, „Gdzie

Panią boli?”) ograniczają i skracają wypowiedź pacjenta, zmuszając do zajęcia

jednoznacznego stanowiska. Natomiast na pytania otwarte badany odpowiada

szerzej, swobodnie, własnymi słowami. Od takich właśnie pytań dobrze jest

rozpoczynać rozmowę, np. „Co Panią sprowadza?”, „W czym mogę pomóc?”.

Pytania otwarte w małym stopniu wpływają na odpowiedź. Podczas wywiadu należy

unikać pytań rozpoczynających się słowem: „dlaczego”, ponieważ kojarzą się one

3

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

zwykle pacjentowi z przesłuchiwaniem, pytań wieloczłonowych (gdy jedno pytanie

zawiera kilka), a także moralizowania, oceniania, obwiniania i rozbieżności między

słowami a sygnałami niewerbalnymi.

Warto zadbać, by rozmowie sprzyjały dobre warunki — pamiętajmy o właściwym

mikroklimacie, oświetleniu, umeblowaniu (optymalne jest ustawienie krzeseł pod

kątem prostym, przy najbliższych, przylegających do siebie bokach biurka, zachęca

to do współpracy, a nie do konfrontacji, którą zwykle narzuca ustawienie krzeseł po

przeciwległych stronach biurka), odizolowaniu pomieszczenia, wyeliminowaniu

czynników zakłócających — hałasu (np. dzwoniącego telefonu), pośpiechu, braku

intymności. Chodzi o to, by zapewnić spokojną, przyjazną, partnerską atmosferę,

okazywać szacunek, życzliwość, akceptację, empatię, otwartość, szczerość.

Oprócz właściwego formułowania pytań — głównie otwartych, niesugerujących —

ważne jest też aktywne słuchanie. Polega ono na cierpliwym wsłuchiwaniu się w to,

co mówi badany, bez osądzania jego wypowiedzi. Zaleca się przy tym pochylić się ku

rozmówcy, potakiwać, zachęcać do kontynuowania wypowiedzi, prosić o dodatkowe

informacje, wyjaśniać. Pamiętajmy też o uśmiechu i kontakcie wzrokowym —

najlepiej, gdy oczy rozmówców są na tym samym poziomie. W aktywnym słuchaniu

pomocna jest znajomość zasad psycho- i socjotechniki. Pierwszy kontakt pielęgniarki

z pacjentem ma duże znaczenie, ponieważ rzutuje na jego opinię o pracownikach

medycznych i dalsze kontakty z nimi.

W trakcie rozmowy należy zwracać uwagę na komunikację niewerbalną, na mowę

ciała — głównie mimikę twarzy, gesty, kontakt wzrokowy, odległość od rozmówcy —

oraz na rolę dotyku (np. podanie ręki w czasie nawiązywania kontaktu). Ważne jest

także przekazywanie informacji zwrotnej i zgodność słów z mimiką. Nie zapominajmy

również, by podczas rozmowy zachować asertywność, czyli poczucie pewności,

wiary w siebie, stanowczość — ale taką, która współistnieje z szacunkiem dla uczuć

i potrzeb innych. Tego rodzaju asertywność to umiejętność zachowania równowagi

między interesem własnym a cudzym. Poprzez zachowania asertywne otwarcie

wyraża się własne uczucia i opinie; bez agresji, uległości, pasywności czy lęku.

4

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Pacjenci najbardziej cenią u pielęgniarek takie cechy sprzyjające zaufaniu, jak:

cierpliwość, wyrozumiałość, okazywanie współczucia, serdeczności, ciepła,

życzliwość, troskliwość, indywidualne traktowanie, informowanie, uspokajanie,

dodawanie otuchy, uśmiech, pogodny nastrój.

Szerzej o warunkach skutecznej komunikacji międzyludzkiej oraz niewłaściwościach

i błędach w komunikacji rozprawia S. Poznańska (1999: 76—99).

Obserwacja to celowe, planowe, systematyczne i selektywne świadome

postrzeganie, rejestrowanie faktów, przebiegu zjawisk i zdarzeń oraz ich analiza;

interpretacja danych. Obserwację często łączy się z wywiadem. W praktyce polega

ona na gromadzeniu danych o pacjencie i jego środowisku. Wyróżniamy obserwację

bieżącą, doraźną, wycinkową, migawkową, uczestniczącą, bierną, całościową,

tematyczną, jednostkową, grupową, jawną, ukrytą, fotofilmową. Narzędziem badania

jest tu arkusz obserwacji. Obserwator powinien być obiektywny, mieć podzielność

uwagi, umieć dobrze kojarzyć fakty, a także sporządzić notatki po zakończeniu

obserwacji bądź przynajmniej ograniczyć notowanie w jej trakcie.

Istotne jest odpowiednie zaplanowanie obserwacji — ustalenie jej celu, przedmiotu

oraz przygotowanie warunków i środków materialnych koniecznych do jej

przeprowadzenia. Cechy prawidłowo prowadzonej obserwacji to: celowość (jakie

informacje, do czego mają służyć); systematyczność i planowość (czas, kolejność);

selektywność (co ważne, co wybrać); obiektywność (eliminacja subiektywnego

nastawienia); dokładność; szczegółowość. Po dokonaniu obserwacji należy ją

udokumentować, skontrolować i ocenić, w jakim stopniu udało się zrealizować jej cel.

Dodajmy także, że tak jak podczas wywiadu, tak i w trakcie obserwacji ważną rolę

odgrywają sygnały niewerbalne — mowa ciała.

Dokumentacja stanowi pośrednie źródło informacji. Może mieć formę materiałów

pisanych (np. raporty pielęgniarskie), obrazowo-dźwiękowych. Nośnikiem

dokumentacji jest zatem pismo bądź obraz. Znamy różne jej rodzaje, np. medyczną,

pielęgniarską, statystyczną, sprawozdawczą, formalną, nieformalną. Analiza

dokumentacji polega na opisie i interpretacji informacji. Dużą rolę odgrywają w niej

5

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

konkretne, jednoznaczne pojęcia. Wykonując pracę dokumentacyjną, nie

zapominajmy, by zawsze podporządkowywać ją jej celom. Pamiętajmy także

o przestrzeganiu tajemnicy zawodowej i o ochronie dokumentów przed osobami

postronnymi.

Pomiary, testy mają dużą wartość, zwłaszcza gdy charakteryzuje je rzetelność,

powtarzalność, trafność, czułość, możliwość skalowania aparatury (pomiary

bezpośrednie), porównywania ze wzorcami, normami, wskaźnikami (pomiary

pośrednie), przestrzeganie instrukcji postępowania, identycznych warunków

materialno-technicznych. Przykłady pomiarów to badania ciśnienia tętniczego krwi,

laboratoryjne, wzroku, słuchu, elektrokardiograficzne, rentgenowskie,

mammograficzne itd.

6

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

2. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania,

leczenia i rehabilitacji

Zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej (1996) obie te profesje są

zawodami samodzielnymi (art. 2). Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na

udzielaniu przez osobę, która posiada wymagane kwalifikacje (potwierdzone

odpowiednimi dokumentami), świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia.

Pielęgniarka udziela tych świadczeń przede wszystkim przez:

— rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych,

— rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych,

— sprawowanie opieki pielęgnacyjnej,

— realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji,

— samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;

— edukację zdrowotną (art. 4).

Zawód pielęgniarki bądź położnej może wykonywać osoba posiadająca prawo

wykonywania tej profesji stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych

(art. 11.1). Pielęgniarka (położna) wykonuje zawód zgodnie z aktualną wiedzą

medyczną, za pomocą dostępnych jej metod i środków, a także zgodnie z zasadami

etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością (art. 18). Ma ona obowiązek

udzielić pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia bądź

poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta — zgodnie z kwalifikacjami

zawodowymi (art. 19). Ma także obowiązek poinformować pacjenta o jego prawach

(art. 20.1).

Prawa pacjenta, według Ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, dotyczą jego prawa

do:

1. Świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej.

2. Wyrażenia zgody lub odmowy jej udzielenia na określone świadczenia po

uzyskaniu odpowiedniej informacji.

7

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

3. Uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia.

4. Poszanowania jego intymności i godności w czasie udzielania mu świadczeń

zdrowotnych.

Dodatkowo w szpitalu —pacjent ma prawo do:

5. Umierania w spokoju i godności.

6. Opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub przez inną wskazaną osobę.

7. Kontaktu osobistego, telefonicznego i korespondencyjnego z osobami z zewnątrz.

8. Opieki duszpasterskiej (Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 20 czerwca 1997

r., DzU, nr 104, poz. 661, z późn. zm., art. 19).

Zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej, pielęgniarki udzielają

pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu informacji o stanie zdrowia

pacjenta w zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej (art. 20).

Pielęgniarka (położna) ma ponadto obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej

określonej odrębnymi przepisami Prowadzenie indywidualnej dokumentacji

medycznej pacjenta jest wymagane również wtedy, gdy pielęgniarka bądź położna

udziela świadczeń zdrowotnych w ramach praktyki indywidualnej, specjalistycznej

bądź grupowej(art. 20).

Obowiązuje ją również zachowanie w tajemnicy informacji związanych z pacjentem,

a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, z wyjątkiem, gdy:

— tak stanowią odrębne przepisy,

— zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia

pacjenta lub innych osób,

— pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy,

— zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych

z udzielaniem świadczeń zdrowotnych osobom uczestniczącym w udzielaniu tych

świadczeń,

— jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych,

— jest to niezbędne dla celów naukowych.

8

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Pomijając wymienione tu wyjątki, pielęgniarka (położna) jest związana tajemnicą

również po śmierci pacjenta, nie może też podać do publicznej wiadomości danych

umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody (art. 21).

Musi również wykonywać zlecenia lekarskie odnotowane w dokumentacji medycznej.

Zapis ten nie dotyczy oczywiście zleceń wykonywanych podczas zabiegów

ratujących życie pacjenta w sytuacjach, które grożą bezpośrednim

niebezpieczeństwem utraty życia lub poważnym uszczerbkiem na zdrowiu pacjenta.

Jeśli chodzi o jej prawa, to pielęgniarka (położna) powinna uzyskiwać od lekarza

informacje o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych metodach

diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i o dających się przewidzieć

następstwach podejmowanych działań, w zakresie niezbędnym do udzielanych przez

siebie świadczeń zdrowotnych. W przypadku uzasadnionych wątpliwości może

domagać się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania.

W wyjątkowych wypadkach ma prawo odmówić wykonania zlecenia lekarskiego,

podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie. Ma również prawo uzyskania

pełnej informacji o celowości, planowanym przebiegu i dających się przewidzieć

skutkach eksperymentu medycznego, w którym ma uczestniczyć. W przypadku

uzasadnionych wątpliwości może odmówić uczestniczenia w nim, podając przyczynę

odmowy na piśmie (art. 22).

Pielęgniarka (położna) może powstrzymać się, po uprzednim powiadomieniu na

piśmie przełożonego, od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jej

sumieniem. Wyjątek stanowi wypadek niebezpieczeństwa utraty życia bądź

poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta (art. 23).

Przedstawiciele omawianych zawodów mogą prowadzić praktykę indywidualną lub

indywidualną specjalistyczną praktykę. Muszą jednak uzyskać zezwolenie właściwej

ze względu na miejsce wykonywania praktyki okręgowej rady pielęgniarek
i położnych. Zezwolenie na wykonywanie indywidualnej praktyki wydaje się, jeżeli
pielęgniarka (położna) posiada prawo wykonywania zawodu. Natomiast zezwolenie

na wykonywanie indywidualnej specjalistycznej praktyki wydaje się, jeżeli

pielęgniarka (położna) oprócz prawa wykonywania zawodu posiada specjalizację

9

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

w dziedzinie pielęgniarstwa lub w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie

zdrowia. W celu udzielania świadczeń zdrowotnych pielęgniarki i położne mogą także

prowadzić grupową praktykę w formie spółki (art. 25).

Indywidualną praktykę, indywidualną specjalistyczną praktykę i grupową praktykę

pielęgniarek bądź położnych prowadzi się w pomieszczeniach i przy użyciu

urządzeń, które odpowiadają określonym wymaganiom technicznym i sanitarnym

(art. 26). Nadzór nad taką praktyką sprawuje właściwa okręgowa rada pielęgniarek

i położnych uprawniona do przeprowadzania czynności kontrolnych,

a w szczególności:

— wizytacji pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia;

— obserwowania czynności związanych z udzielaniem świadczeń w ramach

indywidualnej praktyki,

— żądania informacji i udostępniania dokumentacji medycznej (art. 30).

Natomiast Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych (1991: art. 4) precyzuje

zadania samorządu, którymi są w szczególności:

— sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu pielęgniarki

i położnej,

— ustalanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej oraz sprawowanie nadzoru

nad ich przestrzeganiem,

— ustalanie standardów zawodowych i standardów kwalifikacji zawodowych

pielęgniarek i położnych obowiązujących na poszczególnych stanowiskach pracy,

zatwierdzanych przez MZiOS,

— opiniowanie programu kształcenia zawodowego,

— współdziałanie w ustalaniu kierunków rozwoju pielęgniarstwa,

— integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych,

— obrona godności zawodowej pielęgniarek i położnych,

— reprezentowanie i ochrona zawodu pielęgniarki i położnej,

— zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdrowia społeczeństwa, polityki

zdrowotnej państwa oraz organizacji ochrony zdrowia,

— szerzenie oświaty zdrowotnej,

— współpraca z towarzystwami naukowymi, szkołami wyższymi, jednostkami

badawczo-rozwojowymi w kraju i za granicą,

10

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

— współpraca z samorządem lekarskim oraz z samorządami innych zawodów

medycznych w kraju i za granicą,

— organizowanie i prowadzenie instytucji samopomocowych i innych form pomocy

materialnej dla pielęgniarek, położnych i ich rodzin,

— zarządzanie majątkiem własnym,

— prowadzenie działalności wydawniczej,

— stwierdzanie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej oraz prowadzenie

rejestru pielęgniarek, położnych,

— negocjowanie warunków pracy i płacy,

— opiniowanie i wnioskowanie w sprawach kształcenia przed- i podyplomowego,

a w szczególności w sprawach specjalizacji zawodowej pielęgniarek i położnych,

— przewodniczenie komisjom konkursowym na stanowiska pielęgniarek naczelnych,

przełożonych i oddziałowych oraz uczestnictwo w konkursach na inne kierownicze

stanowiska w służbie zdrowia,

— opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony zdrowia

i wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej;

— orzekanie w zakresie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych oraz

sprawowanie sądownictwa polubownego.

11

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

3. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania,

leczenia i rehabilitacji — ciąg dalszy

Pielęgniarka, wykonując swoją pracę, bierze udział w kilku procesach:

1. Zapobiegania — czyli w edukacji i promowaniu zdrowia, w profilaktyce chorób,

urazów i niepełnosprawności.

2. Diagnozowania — współuczestniczy w gromadzeniu danych oraz w badaniach

fizykalnych, dodatkowych i pomocniczych.

3. Leczenia — w leczeniu przyczynowym, objawowym, zachowawczym,

dietetycznym, chirurgicznym, farmakologicznym, w psychoterapii.

4. Rehabilitacji — w usprawnianiu pacjentów, ich rehabilitacji medycznej,

zawodowej, psychologicznej i społecznej.

Podczas realizowania zabiegów musi ona przestrzegać następujących zasad

(Wprowadzenie..., 1999: 286):

— znać pacjenta, cel i technikę wykonywania zabiegu,

— przygotować psychicznie i fizycznie pacjenta do zabiegu,

— właściwie zorganizować stanowisko pracy,

— w czasie zabiegu i po nim dbać o bezpieczeństwo i wygodę pacjenta,

— umyć ręce przed zabiegiem i po nim,

— stosować środki ostrożności obowiązujące przy wykonywaniu zabiegów

aseptycznych i przy zapobieganiu przenoszeniu HIV i WZW,

— dokumentować wykonanie każdego zabiegu.

Obowiązują ją też zasady przygotowania i podawania leków (Wprowadzenie..., 1999:

307—308):

— przechowywać leki w oryginalnych opakowaniach,

— zabezpieczać leki przed dostępem nieupoważnionych osób,

— myć ręce przed przygotowaniem i podawaniem leków oraz podczas tych działań,

— podawać leki zgodnie z pisemnym zleceniem lekarza,

— nie przerywać przygotowywania leków,

— sprawdzać co najmniej trzykrotnie leki przed ich podaniem,

12

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

— poznać uwagi producenta na temat leku,

— przestrzegać ustalonej drogi i pory podawania leku,

— podawać leki osobiście przygotowane,

— pomagać pacjentowi w zażywaniu leków (np. umożliwić popicie) oraz sprawdzać,

czy je zażył,

— poinformować pacjenta o działaniu leków i uprzedzić o ich skutkach ubocznych;

uspokoić pacjenta,

— porządkować, dezynfekować przybory do podawania leków,

— udokumentować podanie leku.

Zgodnie z artykułem 7 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, pięlęgniarki

(położne) uzyskują kwalifikacje zawodowe po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej,

którą jest obecnie szkoła wyższa (studia magisterskie jednolite lub uzupełniające

bądź studia wyższe zawodowe). Studia w szkole wyższej trwają co najmniej 6

semestrów i obejmują 4600 godzin; co najmniej 50% stanowią zajęcia praktyczne.

Absolwent szkoły pielęgniarskiej uzyskuje tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa po

ukończeniu studiów magisterskich, a tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa po

ukończeniu studiów wyższych zawodowych (art. 8.1).

Pielęgniarka (położna) ma obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i swych

umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego poprzez

kształcenie podyplomowe (art. 10b), takie jak:

— szkolenie specjalizacyjne, zwane specjalizacją,

— kursy kwalifikacyjne,

— kursy specjalistyczne,

—kursy dokształcające.

Specjalizacja ma na celu uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji w określonej

dziedzinie pielęgniarstwa lub w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia

oraz zdobycie tytułu specjalisty w tej dziedzinie. Na kursie kwalifikacyjnym

pielęgniarka (położna) zdobywa specjalistyczne kwalifikacje do udzielania

określonych świadczeń zdrowotnych wchodzących w zakres danej dziedziny

pielęgniarstwa lub dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia. Kurs

13

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

dokształcający ma na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy i umiejętności

zawodowych pielęgniarki.

Kształcenie podyplomowe może być prowadzone w trybie dziennym, wieczorowym,

zaocznym lub mieszanym (art. 10c).Obecnie pielęgniarka może uzyskać tytuł

pielęgniarki specjalisty w ponad dwudziestu dziedzinach pielęgniarstwa; kursy

kwalifikacyjne dla pielęgniarek organizowane są w kilkunastu dziedzinach.

Zakres i rodzaj świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych
i rehabilitacyjnych wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia
lekarza, reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 2 września

1997. Zgodnie z nim, pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie,

bez zlecenia lekarskiego, niektórych świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych,

leczniczych i rehabilitacyjnych w zależności od uzyskanych kwalifikacji zawodowych

i od tego, czy ma wykształcenie podyplomowe.

Pielęgniarka bez dodatkowych kwalifikacji (ale mająca prawo wykonywania zawodu)

może m.in.: prowadzić poradnictwo w zakresie żywienia dorosłych oraz dzieci

zdrowych; oznaczać glikemię za pomocą glukometru; prowadzić bilans wodny;

wykonywać zabiegi z zastosowaniem ciepła i zimna; płukać pęcherz moczowy;

doraźnie podawać tlen; prowadzić usprawnianie ruchowe (siadanie, pionizację,

naukę chodzenia, samoobsługę).

Ukończenie kursu specjalistycznego uprawnia pielęgniarkę m.in. do: wykonywania

szczepień ochronnych; EKG; oceny i monitorowania bólu oraz innych objawów

u przewlekle chorych objętych opieką paliatywną; zdejmowania szwów; wykonywania

defibrylacji; prowadzenia aktywizacji podopiecznych z wykorzystaniem elementów

terapii zajęciowej.

Po odbyciu kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku

nauczania i wychowania lub w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego rodzinnego

pielęgniarka może: wykonywać badania przesiewowe oraz kierować do lekarzy; a po

kursie kwalifikacyjnym w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii — wykonywać

14

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

pomiary stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania (gazometrii,

kapnometrii).

Uzyskanie tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uprawnia do: wykonywania

badania fizykalnego; kierowania na badania diagnostyczne i/lub pobierania

materiałów do badań diagnostycznych i bakteriologicznych; wykonywania

tlenoterapii; specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego może prowadzić

poradnictwo w zakresie żywienia dzieci chorych; specjalista w zakresie anestezjologii

i intensywnej terapii może oceniać poziom znieczulenia pacjenta oraz relaksometrię;

wykonywać intubację dotchawiczą w sytuacjach nagłych.

W związku z samodzielnym wykonywaniem świadczeń leczniczych pielęgniarka jest

uprawniona do podania pacjentowi doraźnie, w nagłych wypadkach, bez zlecenia

lekarskiego takich leków, jak: Paracetamolum, Vegantalgin, Tolargin, Metamizolum

Natricum, Ac. Acetylosalicylicum, Altra, Alax, Suppositoria Glyceroll, Carbo

medicinalis, Tanninum Albuminatum, Hydroxyzinum, Neospasmina, Tinctura

Valerianae, Glucagoni Hydrochloridum, Glucosum 20%, Glyceroli Trinitras.

Pielęgniarka zatrudniona w zakładzie opieki zdrowotnej informuje, bez zbędnej

zwłoki, lekarza o samodzielnym wykonaniu świadczeń oraz o podanych lekach.

15

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

4. Proces pielęgnowania jako metoda pracy pielęgniarki

Proces pielęgnowania, który tu omawiamy, to teoretyczny model — metoda naukowa

opracowana na potrzeby praktyki. Składa się na niego: określanie —

w uporządkowany i systematyczny sposób — indywidualnych problemów

zdrowotnych człowieka (diagnoza), ustalanie planów ich rozwiązywania, realizacja

tych planów oraz ocena stopnia efektywności osiąganej w radzeniu sobie ze

zidentyfikowanymi problemami zdrowotnymi pacjenta.

Model ten stanowi współcześnie główną metodę profesjonalnej praktyki

pielęgniarskiej. Umożliwia odwrót od praktyki skupionej na wykonywaniu zleceń

i przechodzenie do opieki, podczas której pielęgniarka koncentruje się wokół

człowieka, jego potrzeb i problemów pielęgnacyjnych; do świadczenia opieki

całościowej, ciągłej, opartej na podstawach teorii pielęgniarskich (i teorii

zaczerpniętych z innych nauk), zindywidualizowanej, przemyślanej, celowej,

planowej, kontrolowanej i ocenianej. Pielęgniarki udzielają tu pomocy samodzielnie

i odpowiedzialnie.

Formułowanie rozpoznania pielęgniarskiego poprzedza gromadzenie i analiza

danych, z których najistotniejsze to informacje biograficzne, fizjologiczne,

patologiczne, psychologiczne, społeczne, kulturowo-duchowe i środowiskowe.

Diagnoza pielęgniarska polega na jasnym i zwięzłym określeniu stanu pacjenta, jego

potrzeb oraz problemów zdrowotnych, na które może wpłynąć pielęgniarka.

Diagnoza pielęgniarska obejmuje zatem sformułowanie problemu pielęgnacyjnego,

określenie jego etiologii i wyróżnienie symptomów, np. zagrożenie wystąpienia

odleżyny z powodu unieruchomienia i nadwagi. Problemy, które rozpoznaje

pielęgniarka, to takie zagadnienia, zadania, sprawy, które wymagają załatwienia.

Problemem jest np. palenie, niepełnosprawność, brak wiedzy, zmęczenie, zaparcie,

nadwaga itd. Natomiast potrzeba to stan braku czegoś, co jest niezbędne do

utrzymania człowieka przy życiu, umożliwienia mu rozwoju, zachowania gatunku,

utrzymania określonej roli społecznej. Innymi słowy, potrzeba (biologiczna,

16

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

psychologiczna, społeczna, pedagogiczna, zdrowotna) to warunek, którego

spełnienie jest nieodzowne do życia i rozwoju jednostki.

Planowanie opieki wymaga ustalenia priorytetów (np. zgodnie z hierarchią potrzeb

zaproponowaną przez Maslowa) celów i interwencji pielęgniarskich. Należy zatem

określić, c o ma być osiągnięte (cel — np. osiągniecie samodzielności przez

chorego), k t o (osoba odpowiedzialna) ma realizować cele, k i e d y (w jakim

terminie), g d z i e (miejsce) i j a k (sposób realizacji opieki). Z kolei samo

sprawowanie opieki wymaga pozyskania sił (np. personelu) i środków

(uwarunkowania ludzkie, metodyczno-organizacyjne, materialne, techniczne)

umożliwiających interwencje pielęgniarskie.

Ocena, czyli ostatni etap procesu pielęgnowania, dotyczyć powinna efektywności

podjetych działań. By jej dokonać, analizuje się, w jakim stopniu problemy, które

zdiagnozowano, zostały rozwiązane i czy osiągnięto sformułowane cele. Wnioski

należy udokumentować. Zasadnicze różnice między pielęgnowaniem tradycyjnym

a procesem pielęgnowania przedstawiamy w tab. 6

Tabela 1. Różnice między pielęgnowaniem tradycyjnym a procesem pielęgnowania

Pielęgnowanie tradycyjne

Proces pielęgnowania

Opieka pielęgniarska jest najczęściej oparta na

diagnozie lekarskiej

Pielęgniarka w pracy z pacjentem jest

podporządkowana zleceniom lekarskim

Główną troską pielęgniarki jest szybkie i

bezbłędne wykonywanie zleceń lekarskich

Działania pielęgniarki koncentrują się na

zleceniu lekarskim

Zakres i charakter opieki pielęgniarskiej jest wyznaczony przez

rozpoznanie stanu pacjenta i określenie problemów związanych

z jego pielęgnacją

Pielęgniarka pracuje jako samodzielny specjalista w zakresie

pielęgnowania, współpracuje z pacjentem, rodziną, osobami

mu bliskimi oraz z członkami zespołu terapeutycznego

Główną troską pielęgniarki jest opieka nad człowiekiem jako

całością, jednością biopsychospołeczną (nie wyklucza to

jednak jej współudziału w procesie leczenia)

Działanie pielęgniarki jest planowym krokiem w procesie

pielęgnowania, ma przybliżać do zmiany rozpoznanego stanu

(w niektórych przypadkach do utrzymania go lub pogłębienia)

17

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Opieka pielęgniarska koncentruje się na

chorobie i jej likwidacji

Opieka pielęgniarska ma charakter rutynowy

Opieka pielęgniarska jest realizowana

zazwyczaj bez udziału samego pacjenta,

rodziny i/lub bliskich mu osób.

Lekarz i pielęgniarka ustalają (lub robi to sam

lekarz), co dla pacjenta w zakresie opieki

będzie najlepsze i najistotniejsze

Przy zlecaniu pielęgniarce zabiegów do

wykonania u danego pacjenta (pielęgnacyjnych

i leczniczych) nie uwzględnia się jej

indywidualnych kwalifikacji, wiedzy,

umiejętności, możliwości i zdolności

Samodzielna praca poszczególnych

pielęgniarek jest oparta na planie leczenia.

Wszelkie dyskusje merytoryczne dotyczą

leczenia — nie przyczynia się to do lepszego

zrozumienia aktualnego stanu pacjenta i jego

środowiska oraz do pogłębienia wiedzy

zawodowej pielęgniarki

Zbiorowa odpowiedzialność za wyniki

pielęgnowania (prowadzi to do przypadkowych

zmian w postępowaniu z pacjentem)

Mały wkład do nauki o pielęgnowaniu

Opieka pielęgniarska koncentruje się na człowieku rozumianym

jako całość, jedność biopsychospołeczna

Opieka pielęgniarska jest oparta na planie sformułowanym na

podstawie dokonanego przez pielęgniarkę rozpoznania stanu

pacjenta i jego środowiska

Opieka pielęgniarska jest realizowana przy aktywnym udziale

pacjenta, rodziny i/lub osób mu bliskich. Pacjent i rodzina są

zachęcani do świadczenia samoopieki i opieki

nieprofesjonalnej. Ustalenie priorytetów dotyczących opieki

odbywa się wspólnie z pacjentem, rodziną i/lub osobami mu

bliskimi

Przy zlecaniu pielęgniarce zabiegów do wykonania u danego

pacjenta bierze się pod uwagę jej indywidualne kwalifikacje,

wiedzę, umiejętności, a w niektórych sytuacjach predyspozycje

i cechy osobowościowe

Samodzielna praca poszczególnych pielęgniarek jest oparta na

planie pielęgnowania. Towarzyszą jej merytoryczne dyskusje

na temat pielęgnowania (to gwarantuje lepsze zrozumienie

aktualnego stanu pacjenta i jego środowiska oraz pogłębienie

wiedzy zawodowej pielęgniarki)

Indywidualna odpowiedzialność pielęgniarki za pacjenta i

środowisko

Rozwijanie pielęgniarstwa jako nauki poprzez systematyczne

gromadzenie danych pozwalających na wyciąganie wniosków

na przyszłość, na formułowanie uogólnień i praw

[Źródło: „Biuletyn Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych” 1977, nr 7—9, s. 7]

18

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Dokumentacja procesu pielęgnowania dotyczy danych o pacjencie i środowisku oraz

planu opieki pielęgniarskiej. Zawiera ona takie elementy, jak: datę, rozpoznanie, plan

opieki.

Tabela 2. Przykład dokumentacji procesu pielęgnowania

P l a n o p i e k i

Data

Rozpoznanie

(diagnoza

pielęgniarska)

Cel

(co?)

Zadani

e

(jak?)

Osoba

odpowiedzialn

a

(kto?)

Miejsce

(gdzie?)

Termin

wykonani

a

(kiedy?)

Kontrola

i

ocena

Uwagi

Proces pielęgnowania szerzej omawia m.in.: J. Górajek-Jóźwik w rozdziale Proces

pielęgnowania. Podstawy i założenia zindywidualizowanego pielęgnowania

(Wprowadzenie..., 1999: 120—153).

19

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

5. Rola pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym

Praca zespołowa, grupowa jest taką formą organizacji pracy, która polega na

wspólnym wykonywaniu zadań przez stałe grupy liczące kilka osób

(Wprowadzenie..., 1999: 206). Grupy mogą być tworzone celowo. Opieka zespołowa

oznacza, że przedstawiciele różnych dyscyplin opiekując się pacjentem, pracują

razem, co zapewnia większą skuteczność. Grupa powiązanych wzajemnie

pracowników ma wspólny cel, przy czym każdy członek zespołu jasno pojmuje swoje

funkcje i funkcje innych pracowników. Wszyscy łączą swe umiejętności, wiedzę

i doświadczenie po to, by udzielić skutecznej opieki zdrowotnej (Pielęgniarstwo

w praktyce..., 1997: 73).

Praca w zespole wymaga podziału personelu na różne grupy: pracowników

medycznych, niemedycznych, pomocniczych (salowe, sanitariusze), gospodarczych,

administracyjno-biurowych. Zespołowy podział pracy oznacza zatem wyodrębnienie

grup personelu o zróżnicowanych kwalifikacjach, które mogą zapewnić należytą

opiekę we właściwy i efektywny sposób, z wykorzystaniem wiedzy, umiejętności

i możliwości każdego pracownika.

Praca grupowa może być jednolita — każdy członek zespołu wykonuje te same

zadania — i zróżnicowana (zbiorowa) — każdy uczestnik (bądź każda grupa)

rozwiązuje inne zadania, które razem stanowią określoną całość (Wprowadzenie...,

1999: 206). Wyróżniamy dwa rodzaje zespołów: jednozawodowe
i wielodyscyplinarne. Podział pracy też może być różnego rodzaju, w zależności od
rodzaju więzi między poszczególnymi pracownikami. Więzi te bywają:

— funkcjonalne, rodzajowe, jakościowe — polegają na pomaganiu, doradzaniu,

konsultowaniu, wykonywaniu zróżnicowanych czynności,

— informacyjne — zobowiązują do jednostronnego lub wzajemnego informowania

się o stanie rzeczy i o zachodzących zmianach,

— techniczne — zależność między pracownikami wynika z procesu pracy, np. na sali

operacyjnej,

— służbowe (hierarchiczne) — jednostronne, zależne od przełożonego

20

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

(Wprowadzenie..., 1999: 162—164).

Wspólnym celem takiej pracy jest zawsze podniesienie poziomu świadczeń

zdrowotnych, przywracanie i umacnianie zdrowia człowieka.

Praca zespołowa wymaga odpowiedniego przygotowania, tak by pracownicy umieli

właściwie ją organizować i znali zasady partnerstwa. W zespołach, w których grupują

się przedstawiciele jednej lub wielu dziedzin, pracownicy dzielą się różnorodną

wiedzą na temat pacjenta, jego problemów i potrzeb zdrowotnych, scalają

poczynania i zapewniają ciągłość opieki. Opieka zespołowa pozwala zatem na

skoordynowanie, dla szeroko pojętego dobra pacjenta (środowiska), wielu działań

pielęgnacyjnych, leczniczych i rehabilitacyjnych. W zespołach mogą pracować

przedstawiciele wielu dyscyplin, np. lekarze, pielęgniarki, psychologowie,

rehabilitanci, socjologowie, dietetycy, pracownicy socjalni itd. Zawody te są

uzależnione od siebie, mają bowiem jeden wspólny cel — opiekę nad chorym.

Współpraca zespołowa dzięki integracji wysiłków sprzyja osiąganiu zamierzonych

celów, a przeciwdziała wąskiemu, wycinkowemu oglądowi różnych problemów

dotyczących pacjenta (Wprowadzenie..., 1999: 43). Wspólne działanie wymaga

wiedzy, kwalifikacji, treningu i stałych dyskusji.

Dobra współpraca zapewnia lepsze warunki opieki, poprawę stosunków

międzyludzkich i większe zaangażowanie całego personelu (wspólne cele pracy,

wspólne szkolenia). Inne korzyści wynikające z pracy zespołowej to wzrost

wydajności, poprawa jakości wyników, poglębienie relacji między pracownikami,

lepsze wykorzystanie czasu pracy zatrudnionych.

Współpraca w zespole wielodyscyplinarnym, w którym są przedstawiciele różnych

dyscyplin, sprzyja też koncentracji na pacjencie. Zespołowa organizacja pracy, choć

czasochłonna, umożliwia bardziej efektywne pielęgnowanie. Warto zaznaczyć, że

odnoszone sukcesy zależą od współdziałania, współpracy w atmosferze szacunku

i partnerstwa, solidarności i koleżeństwa, co podkreśla m.in. również Kodeks etyki

zawodowej polskiej pielęgniarki i położnej w rozdziale Pielęgniarka, położna

a współpracownicy.

21

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

W pracy takiej duże znaczenie odgrywa, rzecz jasna, komunikacja międzyludzka.

Najczęstszymi przyczynami braku porozumienia i problemów w pracy zespołowej jest

tradycyjny prymat lekarza i płci męskiej, co powoduje, że lekarz często przyjmuje rolę

lidera, a nie partnera, w zespole. By uniknąć problemów w pracy zespołowej, każdy

członek grupy powinien dysponować solidną wiedzą, umieć nawiązywać

i podtrzymywać kontakty międzyludzkie, odnosić się z szacunkiem do innych, dzielić

się informacjami, taktownie i dyskretnie (poza salą chorych) rozwiązywać konflikty,

przestrzegać zasad etycznych (takich jak: poszanowanie godności i autonomii

pacjenta, sprawiedliwość, nieszkodzenie, czynienie dobra, poufność,

prawdomówność, odpowiedzialność) oraz praw pacjenta (szczególnie tajemnicy

zawodowej oraz informowania chorego), mieć dar akceptacji, empatii, autentyczności

i asertywności.

Pielęgniarka spędza z podopiecznym najwięcej czasu, znajduje się zwykle najbliżej

pacjenta, zaspokaja jego potrzeby, zapewnia bezpieczeństwo, jest więc jego

adwokatem, rzecznikiem i jako osoba najbardziej kompetentna, dobrze

poinformowana — powinna integrować, koordynować poczynania poszczególnych

członków zespołu. To pielęgniarki, będąc najliczniejszą grupą zawodową wśród

pracowników medycznych i nawiązując systematyczne, długotrwałe kontakty

z podopiecznymi, mają z reguły decydujący wpływ na atmosferę panującą w zespole.

By być dobrym współpracownikiem i efektywnie pielęgnować, pielęgniarka powinna

dbać o rzetelność swej wiedzy (ciągłe samodoskonalenie i krytyczna samoocena),

umieć dostosować się do różnych warunków, okazywać cierpliwość połączoną

z szacunkiem i tolerancją, być uczciwą, godną zaufania, skromną (wyrażać gotowość

do uczenia się od innych), odważną i wierną pacjentowi.

Skuteczność pracy zespołowej zależy też od: wspólnego celu, jasnego określenia

ról, celów i zadań, zaangażowania członków zespołu, regularnych spotkań,

wyznaczenia koordynatora grupy, przestrzegania ogólnie przyjętych standardów

opieki, prowadzenia wspólnej i dostępnej dla wszystkich członków zespołu

dokumentacji.

22

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Słownik

Ankieta — metoda badań zjawisk masowych na podstawie kwestionariusza

(narzędzia badawczego)

Cel — stan rzeczy, który będąc pod jakimś względem cenny, pożądany dla

działającego, wyznacza kierunek jego działania

Informacja — każdy czynnik, który zmniejsza niepewność co do danego stanu

rzeczy i ułatwia zmianę tego stanu w inny

Kwestionariusz — zestaw pytań na temat spraw będących przedmiotem badań

Metoda — systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do

założonego celu

Norma — ustalona, ogólnie przyjęta zasada, reguła, wzór, przepis, miernik, do

których odnosi się działanie człowieka i jego wytwory

Obserwacja — metoda (sposób) poznawania zjawisk zachodzących w otaczającej

rzeczywistości, bez ingerowania w ich przebieg

Potrzeba — biologiczny lub psychologiczny warunek, którego spełnienie jest

nieodzowne do życia i rozwoju jednostki

Problem — zadanie, zagadnienie do rozwiązania

Proces pielęgnowania — uporządkowany i systematyczny sposób określania

indywidualnych problemów zdrowotnych człowieka, ustalanie planów ich

rozwiązania, realizacja tych planów oraz ocena stopnia efektywności osiąganej

w rozwiązywaniu zidentyfikowanych problemów zdrowotnych.

Profilaktyka (prewencja) — zapobieganie, którego celem jest eliminacja czynników

zagrożenia lub zmniejszanie ich poziomu, a w konsekwencji — obniżenie

zachorowalności i/lub umieralności z powodu określonej choroby.

Promocja zdrowia — proces mający na celu pomoc ludziom w przejęciu większej

kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę; zespół działań skierowanych na

ludzi zdrowych, który ma na celu umacnianie i rozwój ich zdrowia

Rehabilitacja — złożony i kompleksowy system działania różnych instytucji

i organizacji społecznych, których celem jest uzyskanie możliwie najwyższego

poziomu sprawności psychofizycznej organizmu przy zastosowaniu środków

medycznych, socjalnych, psychologicznych i pedagogicznych, tak aby włączyć

jednostki do życia społecznego i nauczyć je samodzielnego rozwiązywania

problemów życiowych

23

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Techniki badawcze — swoiste, bardziej szczegółowe od metod, sposoby badań

określonych zjawisk

Testy — są narzędziami badawczymi przystosowanymi do określania szczególnych

cech

Wskaźniki — obiektywne dane, zwykle liczbowe, stanowiące podstawę oceny

różnych zjawisk

Współodpowiedzialność — stosunek powstający wówczas, gdy występuje więcej

niż jeden bezpośredni sprawca, zachodzi w sytuacji zespołowego wykonywania

zadań, np. w pracy zespołów terapeutycznych, kiedy wynik pracy (stan pacjenta

objętego opieką zespołu), jest rezultatem wspólnego działania członków grupy,

często przedstawicieli różnych specjalności. Należy jednak dążyć do możliwie

precyzyjnego określenia zakresu odpowiedzialności każdego ze współdziałających.

Wywiad — jedna z metod służących pozyskiwaniu informacji o kimś lub o jakimś

zjawisku

Literatura obowiązkowa

Górajek-Jóźwik J., 1999: Proces pielęgnowania. Podstawy i założenia

zindywidualizowanego pielęgnowania, w: Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K.

Zahradniczek, PZWL, Warszawa, s. 120—153.

Majda A., Zahradniczek K., 1999, Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania
i leczenia, w: Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K. Zahradniczek, PZWL,
Warszawa, s. 285—334

Poznańska S., 1999, Komunikowanie się w relacjach pielęgniarka—pacjent, w:

Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K. Zahradniczek, PZWL, Warszawa, s. 76—

99

Rozporządzenie MZiOS z 2 września 1997 r. w sprawie zakresu świadczeń

zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych

przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju

takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie, DzU, nr 116, poz. 750

Ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek i położnych,

DzU, nr 41, poz. 178, z późn.zm.

Ustawa z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, DzU, nr 91, poz. 410,
z późn.zm.

24

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Literatura uzupełniająca

Kirschnick O., 2001: Pielęgniarstwo, Wyd. Med. Urban & Partner, Wrocław.

Poznańska S., Płaszewska-Żywko, L., 2000: Wybrane modele pielęgniarstwa, Wyd.

UJ, Kraków.

25

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

Bibliografia

Diagnoza pielęgniarska, 1999: (red.) Z. Kawczyńska-Butrym, PZWL, Warszawa.

Encyklopedia dla pielęgniarek, 1987: (red.) J. Bogusz, PZWL, Warszawa.

Etyka w pracy pielęgniarskiej, 2002: (red.) I. Wrońska, J. Mariański, Wyd.

Czelej, Lublin.

Fry S. T., 1997: Etyka w praktyce pielęgniarskiej, ICN, PTP, Wyd. OVO,

Warszawa.

Górajek-Jóźwik J., Ciechaniewicz W., 1999: Zasady postępowania pielęgniarskiego

w wybranych stanach klinicznych, Wyd. OVO, Warszawa.

Kulik T., Latalski M., 2002: Zdrowie publiczne. Podręcznik dla studentów i

absolwentów wydziałów pielęgniarstwo i nauk o zdrowiu Akademii Medycznej, Wyd.

Czelej, Lublin.

Newton Shafer K., Sawyer J.R. i in., 1979: Pielęgniarstwo w chorobach

wewnętrznych i chirurgicznych, PZWL, Warszawa.

Opieka nad zdrowiem pracowników w środowisku pracy, 1992: (red.) B.

Dobrowolska, E. Mielczarek-Pankiewicz, Instytut Medycyny Pracy, Łódź.

Pedagogika, 2000: (red.) W. Ciechaniewicz, PZWL, Warszawa.

Pielęgniarstwo. Ćwiczenia, 2002: (red.) W. Ciechaniewicz, PZWL, Warszawa.

Pielęgniarstwo w działaniu. WHO, 1997: (oprac.) J. Salvage, Instytut Kardiologii,

Warszawa.

Pielęgniarstwo w praktyce ogólnej. Tradycja i zmiany, 1997: oprac. zbiorowe,

Wyd. Medyczne Sanmedica Mosby, Warszawa.

Podstawy pielęgniarstwa. Propedeutyka,1994: (red.) S. Collins, E. Parker,

PZWL, Warszawa.

Poznańska S., 1988: Pielęgniarstwo wczoraj i dziś, PZWL, Warszawa.

Poznańska S., Płaszewska-Żywko L., 2000: Wybrane modele pielęgniarstwa,

Wyd. UJ, Kraków.

Promocja zdrowia, 1999: (red.) J. B. Karski, Wyd. IGNIS, Warszawa.

Propedeutyka pielęgniarstwa, 1989: (red.) S. Collins, E. Parker, PZWL,

Warszawa.

Stany zagrożenia życia, 2001: (red.) M. Kózka, Wyd. UJ, Kraków.

Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., 2000: Elementy

26

Diagnoza pielęgniarska — praca jednostki i zespołu

27

socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000.

Tobiasz-Adamczyk B., 1998: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby,

Wyd. UJ, Kraków.

Wołynka S., 1986: Pielęgniarstwo ogólne, PZWL, Warszawa.

Widomska-Czekajska T.,Górajczyk-Jóźwik J., 1996: Przewodnik encyklopedyczny

dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.

Wprowadzenie do pielęgniarstwa, 1999: (red.) Zahradniczek K., PZWL, Warszawa.

Przepisy prawne

Rozporządzenie MZiOS z 2 września 1997 r. w sprawie zakresu świadczeń

zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych

przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju

takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie, DzU, nr 116, poz. 750.

Ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek
i położnych, DzU, nr 41, poz. 178 z późn. zm.
Ustawa z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, DzU, nr 91, poz. 410
z późn. zm.