Aleksandra Winiarczuk logopedia WUM 29.01.2014

Znaczenie wody dla życia i zdrowia człowieka

Woda jest jednym z najistotniejszych składników środowiska. Jest ona niezbędna do funkcjonowania wszelkich form życia na Ziemi. Wchodzi w skład budowy każdego organizmu żywego stanowiąc dużą część jego składu procentowego. W organizmie człowieka jest to około 60% masy jego ciała. Z wiekiem ilość wody w organizmie ludzi zmniejsza się. Ilość wody zawartej w organizmie jest różna w zależności od wieku, płci, budowy i masy ciała danej osoby. Największą zawartość stwierdza się u noworodków- jest to od 70% do 80%. Organizm dorosłego mężczyzny zawiera 60% wody, zaś kobiety tylko 54%. W miarę starzenia się iloś wody w organizmie mężczyzny spada do nawet 54% a kobiety do 46%. Zaleca się spożywanie co najmniej 1,5 do 2 litrów wody dziennie. Najodpowiedniejszym przelicznikiem zapotrzebowania organizmu na wodę jest przeznaczenie 30 mililitrów wody na każdy kilogram masy ciała. Polecane jest również picie 8 szklanek wody o pojemności 8 uncji (czyli tyle, ile ma zwkła szklanka) daje nam to 2 litry wody dziennie. Woda zawarta w organizmie spełnia wiele ważnych funkcji. Jest między innymi rozpuszczalnikiem dla substancji mineralnych, witamin i składników odżywczych. Dzięki swojej dużej pojemności cieplnej reguluje temperaturę ciała. Spełnia też rolę transportera rozpuszczonych w niej substancji po organizmie. Długotrwałe spożywanie zbyt małych ilości wody może doprowadzić do odwodnienia organizmu, co jest przyczną poważnych powikłań zdrowotnych. Woda jest też barzo ważnym elementem ekosystemu. Występuje w trzech stanach skupienia: ciekłym, stałym i gazowym. W tych trzech postaciach bierze udział w obiegu wody w przyrodzie ulegając nieustannym przejściom z jednego stanu w inny i przemieszczając się zarówno po powierzchni ziemi, jak i pod nią oraz w powietrzu i ulegając pływom w zbiornikach wodnych, takich jak na przykład morza i oceany oraz rzeki. W obiegu wody biorą udział również rośliny, które transpiruą nadmiar wody do atmosfery za pomocą aparatów szparkowych.Woda zawarta w organizmach żywych stanowi znikomą ilość w stosunku do światowych zasobów wody. Szacuje się, że całkowita objętość ody znajdującej się na ziemi to 1,4 miliarda kilometrów sześciennych wody, z czego 97% zajmują wody słone- głównie w postaci oceanów i mórz, a pozostałe 3% to wody słodkie. Przy czym wody słodkie, głównie w postaci lodowców stanowią 68,3% tych wód, a pozostałe 31,4% to słodkie wody podziemne. Nie każdy rodzaj wody nadaje się do celów spożywczych. Wody naturalne w Polsce dzieli się na pięć klas czystości, które określone są przez prawo wodne. Aby woda była zakwalifikowana do danej klasy musi spełniać określone przez ustawę warunki. Czynnikiem badanym podczas oznaczania klasy jest poziom zanieczyszczeń uznawanych za dopuszczalne w tej klasie wody. Głównym źródłem zanieczyszczeń są rolnictwo, przemysł, motoryzacja i gospodarka komunalna. Zanieczyszczają one wodę substancjami biogennymi takimi, jak związki azotu i fosforu. Substancje toksyczne, np. metale ciężkie i pestycydy są emitowane przez przemysł (jako produkt uboczne pozostałe po procesach technologicznych), gospodarka komunalna (na przykład palenie śmieci), spalanie paliw w motoryzacji i rolnictwa(chemizacja). Występują również zanieczyszczenia ropopochodne powodowane przez przemysł, motoryzację, żeglugę i porty. Do zanieczyszczeń wody należą też skażenia mikrobiologiczne, śmieci i substancje radioaktywne. Najczęściej występującą w Polsce klasączystości wody klas IV i V, które absolutnie nie nadają się do wykorzystania w celach spożywczych w przeciwnieństwie do klas wyższych, które nadają się do tych celów po uprzednim oczyszczeniu i uzdatnieniu. Nad czystościa wód czuwa Minister Środowiska, który ustala sposób prowadzenia monitoringu oraz interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Dotyczy to zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Do wód powierzchniowych zaliczane są rzeki, jeziora i stawy zasilane przez wody opadowe i podziemne. Nie nadają się one do picia bez uprzedniej dezynfekcji. Ulegają samooczyszczaniu pod wpływem mikroorganizmów i tlenu (poprzez rozkład substancji organicznych na nieorganiczne). Wody podziemne w wyniku powolnej filtracji przez glebę (kilku cm na dobę) ulegają procesom samooczyszczania biochemicznego i sorpcji. Jakość wody zależy od głębokości warstwy wodonośnej. Wody podziemne dzielą się na przypowierzchniowe (zaskórne), gruntowe, wgłębne i głębinowe. Wody przypowierzchniowe występują bezpośrednio pod powierzchnią na głębokości do 2 metrów, są niedostatecznie oczyszczone, bardzo zmienne i niepewne pod względem sanitarnym, co oznacza, że nie nadają się do picia bez oczyszczania i dezynfekcji. Wody gruntowe tworzone są przez wody opadowe, które przesączają się przez porowatą glebę, a następnie gromadzą się w pokładach piasku, żwiru czy też spękanych skał. Im niżej znajduje się warstwa wodonośna tym wpływ środowiska zewnętrznego maleje. Nie podlegają one zmianom temperatury w ciągu doby. Ich temperatura zmienia się w zależności od pór roku. Nie podlegają też bezpośrednim wpływom czynników atmosferycznych, są przefiltrowane i z tego względu w zasadzie mogą być wykorzystywane dla celów spożywczych, choć czasami potrzebne jest uzdatnianie i dezynfekcja wody. Wody wgłębne występują pod warstwą nieprzepuszczalną wody. Dobrze oczyszczone są polecane do piciau. Charakteryzują się stałą temperaturą w ciągu roku (ulegają jedynie wahaniom sezonowym). Wody głębinowe to wody leżące głęboko pod powierzchnią ziemi, uwięzione w warstwach skalnych w przeszłości geologicznej, całkowicie odizolowane od czynników zewnętrznych. Nie są odnawialne. Z reguły mają wysoką mineralizację i z tego względu nie nadają się do celów konsumpcyjnych. W przeciągu ostatnich 30 lat w Polsce obserwuje się coraz większe wydobycie wód podziemnych. Woda przeznaczona do użytku przez człowieka powinna być klarowna, bezbarwna, bez smaku i zapachu, bez bakterii chorobotwórczych, związków trujących i niepożądanych ze względów gospodarczych, ze składnikami potrzebnymi organizmowi (np. jod i fluor), łatwo dostępna i zabezpieczona przed zanieczyszczeniem. Fizycznymi składnikami oceny stanu wody jest temperatura, mętność, barwa i zapach. Do skłądników chemicznych należą: utlenialność, związki zzotowe (azotany, azotyny, amoniak), chlorki, biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, chemiczne zapotrzebowanie tlenu, odczyn – pH, twardość, żelazo i mangan oraz mikroelementy. Oprócz sposobów oceny zanieczyszczenia wód opartych na wskaźnikach fizycznych, chemicznych i badaniach bakteriologicznych stosuje się metody badania stanu biologicznego wody. Najczęściej jest stosowany system saprobowy, którt wykorzystuje wyniki analiz hydrobiologicznych wód. System saprobowy, to wykaz gatunków roślin i zwierząt charakteryzujących się występowaniem (wyłącznym lub najczęstszym) w wodach o określonym stopniu zanieczyszczenia. Do bioindykacji wód w Polsce często wykorzystuje się skorupiaki z rodzaju rozwielitka (Daphnia magna), glony z rodzaju Chlorella, rośliny wodne: pałkę szerokolistną i p. wąskolistną, a z ryb – gupika (Poecilia reticulata). Minister Środowiska wydał również ustawę dotyczącą czystości wody w kąpieliskach. Zanieczyszczenia wnoszone przez użytkowników na pływalnie wpływają pozytywnie na rozwój mikroorganizmów, ponieważ chronią je przed środkami dezynfekcyjnymi i spłukaniem (umiejscowione w nalotach brudu na ścianach i obrzeżach niecki, w rynnie przelewowej) oraz stanowią dla nich pożywkę i pokarm.

Sposoby zaopatrywania ludności w wode dzielimy na ujęcia indywidualne (bezpośrednio ze źródła (np. ze studni, rzeki) i centralne – za pośrednictwem wodociągu (indywidualnego,zbiorowego, lokalnego, grupowego i centralnego (w dużych aglomeracjach). Wodociąg skłąda się z: ujęcia wody, stacji uzdatniania wody, zbiornika czystej wody, pompowni i sieci wodociągowej. Uniwersalnym środkiem oczyszczania wody jest węgiel aktwny, który ma wysoką zdolność do adsorpcji. Dezynfekcja wody polega na zniszczeniu bakterii znajdujących się w wodzie lub usunięciu ich w takim stopniu, aby spożywana woda lub produkty żywnościowe wytwarzane przy jej użyciu nie mogły być źródłem powstawania chorób. Może być przeprowadzona za pomocą metod: fizycznych (temperatura, promienie ultrafioletowe, fale ultadżwiękowe) i chemicznych (chlor, dwutlenek chloru, ozon). Warszawa jest zaopatrywana przez 3 wodociągi: Centralny- znajdujący się w Śródmieściu, Praski, którego charakterstycznym obiektem jest studnia stojąca w nurcie rzeki zwana „Grubą Kaśką” i Północny znajdujący się w Wieliszewie pobierający wodę z Jeziora Zegrzyńskiego.