ROZDRABNIANIE CIAŁ STAŁYCH

1.WIADOMOŚCI OGÓLNE

Rozdrabnianie ciała stałego do postaci proszku jest jedną z najczęściej stosowanych czynności wstępnych przy sporządzaniu licznych preparatów leczniczych.

W zależności od wielkości cząstek Farmakopea dzieli substancje na:

• rozdrobnione(0,5-5,6 mm),

• sproszkowane (0,01-0,5 mm)

• zmikronizowane (<10 um);

OKREŚLENIE STOPNIA ROZDROBNIENIA SUBSTANCJI

Wymiary oczek sita (mm)	Stopień rozdrobnienia substancji	Wymagania
5,6	Grubo rozdrobniona	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 5,6 i nie więcej niż 20% przez sito 3,15
3,15	Średnio rozdrobniona	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 3,15 i nie więcej niż 20% przez sito 1,6
1,6	Miałko rozdrobniona	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 1,6 i nie więcej niż 20% przez sito 1,0
1,0	Bardzo miałko rozdrobniona	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 1,0 i nie więcej niż 20% przez sito 0,5

0,5	Grubo sproszkowana	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,5 i nie więcej niż 40% przez sito 0,315
0,315	Średnio sproszkowana	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,315 i nie więcej niż 40% przez sito 0,16
0,16	Miałko sproszkowana	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,16
0,08	Bardzo miałko sproszkowana	Wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,08, 80% cząstek nie większych niż 10um, pozostałe nie większe niż 50um

Sproszkowana substancja może sama stanowić postać leku; postacią leku może być również mieszanina sproszkowanych substancji (tzw. proszki złożone).

Proszki znacznie częściej są jednak wykorzystywane do sporządzania takich preparatów farmaceutycznych jak :granulaty, tabletki, drażetki, zawiesiny, maści i pasty.

2.MIKRONIZACJA PROSZKÓW

Ze względu na duży wpływ wielkości powierzchni proszków na dostępność biologiczną trudno rozpuszczalnych substancji leczniczych wzrosło w farmacji zainteresowanie techniką sporządzania proszków zmikronizowanych

Zwiększenie powierzchni ciała stałego w stosunku do masy wiąże się ze zwiększoną szybkością rozpuszczania w żołądku lub innych płynach ustrojowych; może to zwiększać szybkość wchłaniania , a wtedy dawka podawanej substancji leczniczej może być zmniejszona

Mikronizacja może jednak prowadzić także do przyspieszenia procesów rozkładu substancji leczniczej, np. w kwaśnym środowisku soku żołądkowego

3.POMIAR WIELKOŚCI CZĄSTEK W PROSZKACH

• przesiewanie przez sita-polega na rozdziale rozdrobnionej substancji na frakcje za pomocą zestawu sit, postępowanie to pozwala na określenie w przybliżeniu wielkości oddzielonych od siebie cząstek, jak również na ustaleniu, jaki jest udział procentowy poszczególnych frakcji, zestaw do analizy składa się z kilku sit, które złączone razem tworzą szczelną kolumnę, zamkniętą u dołu odbieralnikiem, a od góry pokrywą. Wielkość oczek w siatce poszczególnych sit zmniejsza się stopniowo, od sita górnego do dolnego. Zatrzymane na poszczególnych sitach frakcje waży się i określa w procentach ich udział w analizowanej próbce

• pomiar pod mikroskopem-pod obiektywem o powiększeniu 400x zaopatrzonym w mikrometr mierzymy długość nie mniej niż 300 cząstek

• pomiar szybkości sedymentacji-przeprowadza się za pomocą pipety ANDREASENA

• metoda elektryczna-w metodzie tej wykorzystuje się licznik COULTERA, który rejestruje zmiany napięcia elektrycznego wywołane przejściem cząstek ciała stałego przez otwór kapilary, impulsy elektryczne są proporcjonalne do objętości cząstek

• metoda dyfrakcji laserowej-najnowocześniejsza technika pomiaru wielkości cząstek, płytka z fotodetektorem odczytuje wielkość cząstek, im większe rozproszenie tym większe cząstki

PROSZKI (Pulveres)

1.WIADOMOŚCI OGÓLNE

• są najprostszą, stałą postacią leku, którą tworzą sypkie, homogenne cząstki o odpowiednim stopniu rozdrobnienia

• są postacią leku przeznaczoną do użytku zewnętrznego na skórę i błony śluzowe i do użytku wewnętrznego przez połykanie

• mogą być również przeznaczone do sporządzania zawiesin lub roztworów

• proszki mogą zawierać substancje pomocnicze np. rozcieńczające, poprawiające smak i zapach oraz barwę, nie mogą one w zastosowanych ilościach wywierać własnego działania farmakologicznego, ani wpływać negatywnie na trwałość postaci leku i dostępność biologiczną substancji leczniczej

• poszczególne składniki proszków powinny być równomiernie sproszkowane

2.PODZIAŁ PROSZKÓW

• PROSZKI PROSTE (Pulveres simplices)

otrzymuje się przez sproszkowanie jednej substancji leczniczej, surowca roślinnego lub zwierzęcego i przesiewanie przez odpowiednie sita

• PROSZKI ZŁOŻONE(Pulveres compositi)

sporządza się przez dokładne wymieszanie równomiernie sproszkowanych dwu lub kilku substancji leczniczych, które po zmieszaniu nie zmieniają swoich właściwości w czasie przechowywania

poszczególne składniki proszku powinny być co najmniej średnio sproszkowane

zaleca się, żeby wszystkie składniki mieszaniny miały cząstki podobnej wielkości, tak aby podczas przesypywania lub transportu nie nastąpiło rozdzielenie

• PROSZKI ROZCIEŃCZONE (Pulveres triturati)

sporządza się przez roztarcie substancji leczniczych silnie, bardzo silnie działających lub o właściwościach higroskopijnych z obojętnym proszkiem rozcieńczającym, np. laktozą lub sacharozą, w stosunku 1+1(1:2),1+9(1:10), 1+99(1:100), co powinno być zaznaczone na opakowaniu

przygotowanie ma na celu ułatwienie czynności recepturowych, zwłaszcza w przypadku, gdy konieczne jest odważanie substancji silnie lub bardzo silnie działających w dawkach miligramowych

• przykłady proszków rozcieńczonych:

  • Trituratio Atropini sulfatis (1+9) 1:10

  • Trituratio Hyoscini hydrobromidi (1+99)

  • 1:100

  • Extractum Belladonnae siccum (1+1) 1:2

• PROSZKI MIANOWANE (Pulveres titrati)

sporządzane są z silnie działających surowców roślinnych

ze względu na to, że zawartość substancji czynnych w surowcach pochodzenia naturalnego może być różna, konieczne staje się określenie miana surowca

• przykłady proszków mianowanych:

  • Adonidis vernalis herba titrata 8j.g.

  • Convallariae herba titrata 12j.g.

Siła działania, określona na drodze biologicznej, podana jest w jednostkach gołębich lub kocich w przeliczeniu na 1g proszku.

GRANULATY (Granulata, Granules)

1.WIADOMOŚCI OGÓLNE

Granulowanie polega na przeprowadzeniu sproszkowanej lub płynnej substancji leczniczej oraz substancji pomocniczych w postać jednolitych ziaren-agregatów

Otrzymany granulat może być gotową postacią leku ,może też stanowić produkt pośredni do wyrobu tabletek

W zależności od przeznaczenia granulaty różnią się wielkością ziaren i zawartością w nich substancji pomocniczych

2.ZASTOSOWANIE GRANULATÓW

Granulaty przeznaczone do podawania doustnego mogą być połykane, rozgryzane i żute, rozpraszane lub rozpuszczane przed podaniem w wodzie lub innych płynach

Granulaty do stosowania zewnętrznego służą do przygotowania roztworu lub zawiesiny

Granulaty występują jako preparaty JEDNODAWKOWE lub WIELODAWKOWE

Każda dawka granulatu jednodawkowego zamknięta jest w indywidualnym pojemniku, np. kapsułce, saszetce, fiolce lub torebce papierowej

Dawkę granulatu wielodawkowego odmierza się za pomocą odpowiednich miarek

3.ZALETY STOSOWANIA GRANULATÓW

Granulaty są praktyczniejszą formą leków od proszków; eliminują takie niedogodności przy przyjmowaniu proszków jak ich rozpylanie, przyleganie do błon śluzowych jamy ustnej i gardła, co często powoduje krztuszenie się

Przyjmowanie doustne zgranulowanych sproszkowanych części roślin (GRANULATY ZIOŁOWE- granulata herbacea) może być skuteczniejszym sposobem leczenia ,ponieważ przy stosowaniu klasycznej ekstrakcji w podwyższonej temp. (odwary, zaparzenia) dochodzi do znacznych strat związków czynnych

4.SUBSTANCJE POMOCNICZE STOSOWANE W PROCESIE GRANULOWANIA

w procesie otrzymywania granulatów znajdują zastosowanie liczne substancje pomocnicze, odpowiednio dostosowane do właściwości fizycznych i chemicznych substancji leczniczych

Należy również uwzględnić swoiste wymagania jakim powinien odpowiadać granulat jako postać leku lub jako produkt pośredni w technologii otrzymywania tabletek

Substancje te mają nie tylko wpływ na cechy fizyczne postaci leku ,lecz także na szybkość uwalniania substancji leczniczej i jej wchłaniania w organizmie chorego

Substancje pomocnicze można podzielić na kilka grup, przy czym wiele z nich może spełniać więcej niż jedną funkcję

5.RODZAJE SUBSTANCJI POMOCNICZYCH

Substancję wiążące (zwilżające, lepiszcza) - mają za zadanie łączenie cząstek proszku w większe agregaty

Do substancji zlepiających o charakterze hydrofilowym należą:

• Żelatyna (roztwory wodne lub wodnoetanolowe 2-20%

• Kleiki ze skrobi ziemniaczanej, ryżowej, kukurydzianej (5-20%)

• Guma arabska (kleik 10-20%)

• Roztwory glukozy, sacharozy, sorbitolu o różnym stężeniu

• Syrop ziemniaczany

• Pochodne celulozy: metyloceluloza (roztwory 4-5%),hydroksyetyloceluloza (roztwory 2-5%), alginian sodu (roztwór 1%), poliwidon (r-ór wodny lub alkoholowy 0,5-5,0%)

6.GRANULACJA

Granulowanie proszków jako operacja technologiczna poprzedzająca proces tabletkowania ma na celu zapewnienie równomiernego zsypu do matrycy i jej dokładne wypełnienie

Postać ta ułatwia także związanie masy tabletkowej podczas jej prasowania

Procesowi granulacji poddaje się proszki, z których nie można otrzymać tabletek przez bezpośrednie tabletkowane

7.METODY GRANULOWANIA

Do najważniejszych metod granulowania należą:

• granulowanie na mokro

• granulowanie fluidyzacyjne

• granulacja za pomocą rozpryskiwania

• granulacja przez aglomerację w granulatorach szybkoobrotowych

• granulowanie na sucho

7.1.GRANULOWANIE NA MOKRO

Metoda ta składa się z 4 etapów:

• zwilżania i ugniatania

• formowania granulatu

• suszenia

• ujednolicenia ziaren

7.2.GRANULACJA FLUIDYZACYJNA

Przeprowadzana jest w komorze fluidyzacyjnej

Unoszona w prądzie ogrzanego powietrza sproszkowana substancja lecznicza, z ewentualnym dodatkiem substancji pomocniczych , jest zwilżana roztworem lepiszcza

Roztwór rozpylany jest za pomocą dyszy ciśnieniowej lub powietrznej

Unoszone i zwilżone cząstki proszku podczas zderzeń zlepiają się w większe aglomeraty i jednocześnie są suszone

7.3.GRANULACJA ZA POMOCĄ ROZPRYSKIWANIA

Znane są dwa sposoby otrzymywania granulatów za pomocą rozpryskiwania

W pierwszym rozpuszczone albo zawieszone proszki w odpowiednim rozpuszczalniku rozpyla się metodą wirnikową albo dyszową i suszy

Drugi sposób polega na rozpyleniu zawiesiny substancji leczniczej w stopionym podłożu , rozpylone kropelki stopu nie są suszone , a zestalane w prądzie powietrza lub innego gazu

Obydwoma sposobami otrzymuje się granulat w formie kulistych cząstek o stosunkowo dużym rozdrobnieniu

Metoda ta jest stosowana stosunkowo rzadko

7.4.GRANULACJA PRZEZ AGLOMERACJE

W metodzie tej substancja lecznicza i substancje pomocnicze zwilżone roztworem lepiszcza, tworzą pod wpływem dwóch szybkoobrotowych mieszadeł aglomeraty zbliżone kształtem do kulistych grudek

Proces ten trwa krótko

Urządzenia te mogą być przystosowane do jednoczesnego suszenia

7.5.GRANULOWANIE NA SUCHO

W odróżnieniu od poprzednich metod w tej metodzie nie stosuje się zwilżania proszków

Granulacja polega na sprasowaniu substancji leczniczej pod dużym ciśnieniem, prasowanie odbywa się pomiędzy dwoma walcami w urządzeniu zwanym kompaktorem

Sprasowany produkt miele się lub kruszy , a następnie za pomocą sit ujednolica