Karl Bessart von Trier, Karol z Trewiru (ur. 1265 w Trewirze, zm. 10 lutego/14 lutego 1324 w Trewirze) - wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1311–1324.

Pochodził z rodu patrycjuszy Trewiru. Był najstarszym synem Jakuba von Oerena, ławnika miejskiego. Dzięki wysokiemu statutowi społecznemu zdobył gruntowne wykształcenie, był poliglotą. Do zakonu krzyżackiego wstąpił wraz z braćmi: Jakubem i Ortolfem około 1288 roku. Szybko awansował. W 1291 roku był już komturem w Beauvoir w Szampanii. Reprezentował jako komtur krajowy Burgundii i Lotaryngii swoje komandorie na kapitułach generalnych zakonu. Na wielkiego mistrza został wybrany w Malborku w połowie czerwca 1311 roku. Przeprowadził gruntowną reformę życia duchownego w zakonie, który w tym czasie bardzo zeświecczał. W 1317 roku wybuchł bunt i została zachwiana dyscyplina w hierarchii prowincji pruskiej. Spiskowcy, na których czele stali komtur Otto von Luterberg i wielki szpitalnik Fryderyk von Wildenberg doprowadzili do zwołania nadzwyczajnej kapituły, która złożyła Karola z Trewiru z urzędu. Wielki mistrz uciekł jednak do Niemiec i schronił w rodzinnym mieście. Rozłamowi zażegnał w 1318 roku papież Jan XXII, który potępił bunt komturów pruskich i nakazał zwołać nową kapitułę w Erfurcie. 12 marca 1318 roku Karola z Trewiru przywrócono do godności wielkiego mistrza. Nie powrócił on już jednak nigdy do Prus, a sprawy z tamtejszą gałęzią zakonu załatwiał przez pośredników.

Werner von Orseln (ur. ok.1280, zm. 18 listopada 1330 w Malborku) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1324-1330.

Życiorys

Pochodził z rodu wójtów Urseln pod Frankfurtem. Nie wiadomo dokładnie, kiedy wstąpił do zakonu krzyżackiego. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1312 roku, kiedy pełnił urząd komtura Ragnety. Od 1314 roku był wielkim komturem i komturem Malborka. Podczas zamachu stanu w państwie krzyżackim w 1317 roku opowiedział się po stronie wielkiego mistrza Karola z Trewiru i razem z nim udał się na wygnanie do Niemiec. Wrócił do Prus w 1319 roku i od tej pory pełnił rolę rezydenta wielkiego mistrza. Prowadził rozmowy pojednawcze i przywrócił dyscyplinę hierarchiczną we władzach zakonu. Po śmierci Karola z Trewiru 16 lipca 1324 roku decyzją kapituły generalnej wybrany został wielkim mistrzem. Natychmiast po wyborze zmuszony był podjąć się rokowań z Polską.

Te niczego jednak nie przyniosły i zakon krzyżacki rozpoczął przygotowania do wojny. Wielki mistrz zbudował koalicję antypolską złożoną z władców Mazowsza i Śląska oraz króla Czech. Pretekstem do rozpoczęcia działań wojennych stała się wyprawa wojsk koronnych na księstwo płockie w 1327 roku. W odpowiedzi wielki mistrz nakazał podbój Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.

Werner von Orseln jako zwierzchnik bractwa zakonnego bardzo dbał o życie duchowne. Mimo toczącej się wojny zorganizował dwa zjazdy duchowieństwa pruskiego i wydał wiele aktów administracyjnych będących podstawą ustroju zgromadzenia. Przeprowadził kolonizację Warmii.

Zmarł późnym wieczorem 18 listopada 1330 roku w Malborku wskutek ran odniesionych po zamachu na jego życie, którego dopuścił się obłąkany brat rycerz Jan von Endorf.

Pochowany został 19 listopada 1330 roku w katedrze św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie. Jego szczątki zostały poddane badaniom w latach 2007-2008 w związku z pracami archeologicznymi w prezbiterium świątyni[1].

Kontrowersje dotyczące zamachu na życie Wernera von Orseln [edytuj]

Do dziś szczegóły śmierci Wernera von Orseln pozostają zagadką. Oficjalne dokumenty zakonu, a także pismo wystawione w dniu pogrzebu wielkiego mistrza przez biskupów pruskich wskazywały, że motywem zabójstwa którego dopuścił się Jan von Endorf był stan psychiczny sprawcy (obłąkanie). Wiele jednak wskazuje na to, że za zamachem kryły się także inne przyczyny, których jednak nie da się dziś wyjaśnić.

Luther von Braunschweig, Luther z Brunszwiku (ur. 1275, zm. 18 kwietnia 1335) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1331–1335.

Pochodził z dynastii Welfów. Jego ojcem był książę Brunszwiku Albrecht I Wielki, matką natomiast Adelajda, córka margrabiego Montferratu Bonifacego II. Był jednym z najmłodszych z licznego rodzeństwa dlatego też został przeznaczony do stanu duchownego. Wstąpił do zakonu w 1300. Karierę zaczął od służby na zamku w Dzierzgoniu. W 1308 objął komturię w Golubiu. Rok później był komturem domowym Dzierzgonia, a od 1313 komturem domowym Malborka. W 1314 został wielkim szatnym i komturem Dzierzgonia. W tym czasie lokował kilka miast oraz uczestniczył w akcji kolonizacyjnej południowych Prus. Wielkim mistrzem został wybrany w trakcie wojny polsko-krzyżackiej i po tragicznej śmierci Wernera von Orselna, 17 lutego 1331. Luther z Brunszwiku kontynuował podbój Kujaw. Nakazał Dytrykowi von Altenburgowi najazd na Wielkopolskę. Krzyżacy dotarli wówczas aż pod Kalisz pustosząc ogromne połacie ziemi. W kolejnych wyprawach nie przeszkodziła im nawet bitwa pod Płowcami. W maju 1332 armia zakonna zdobyła Brześć Kujawski i Inowrocław. Na Kujawach zorganizowano komturie.

Pomimo że trwały działania wojenne sam Luther von Braunschweig stronił od uczestniczenia w nich. Zajmował się reformą życia religijnego zgromadzenia, pisał wiersze i książki o tematyce teologicznej. Nakazał przebudowę zamku w Malborku, aby przypominał bardziej rezydencję świeckiego władcy niż klasztor. Przyczynił się do rozbudowy kaplicy św. Anny i wzniesienia w jej podziemiach mauzoleum wielkich mistrzów. Zmarł pod Sztumem podczas jednej z podróży.

Pochowany został w katedrze w Kwidzynie.

Dietrich von Altenburg – wielki mistrz krzyżacki w latach 1335-1341

Dietrich pochodził z Altenburga w Turyngii, gdzie jego ojciec był burgrabią. Od roku 1320 pełnił funkcję komtura Ragnety. W latach 1326-1331 był komturem Bałgi, co się łączyło z funkcją wójta Natangii. Altenburg w pierwszym roku urzędowania w Bałdze założył miasto Bartoszyce (obok zamku, na lewym brzegu Łyny) oraz wybudował zamek w Sątocznie

Od 1331 roku do czasu wybrania go na wielkiego mistrza pełnił urząd wielkiego marszałka, prowadząc najazdy krzyżackie na Kujawy i Wielkopolskę. Dietrich von Altenburg został ranny w bitwie pod Płowcami, jeden dzień był w polskiej niewoli.

Jako wielki mistrz rozbudowywał zamki, w tym i w Malborku, oraz wydał Statuty regulujące życie zakonne. Toeppen przypuszczał, że wielki mistrz Altenburg kazał wybudować zamki w Giżycku, Kętrzynie i Wystruci. Dietrich von Altenburg utworzył też nową komturię w Ostródzie i Wystruci.

Zmarł 6 października 1341 w Toruniu i jako pierwszy z wielkich mistrzów krzyżackich pochowany został w kaplicy św. Anny na zamku w Malborku.

Ludolf Konig von Wattzau (Weizau) - wielki mistrz zakonu krzyżackiego.

Urodził się ok. 1280/1290. Ludolf Konig von Wattzau wstąpił do zakonu krzyżackiego, w hierarchii urzędników występuje od 1332 i to od razu jako wielki podskarbi, czyli jeden z ważniejszych urzędników. W 1338 został wielkim komturem i komturem stołecznego Malborka. W tym okresie prowadził ożywioną politykę kolonizacyjną w swoim okręgu. W 1342 kapituła zakonna wybrała go na urząd wielkiego mistrza. W przeddzień Święta Najświętszej Maryi Panny, czyli 14 sierpnia 1344 roku nadał prawa miejskie osadzie która nazywała się Soldov, a później Działdowo

Najważniejszym wydarzeniem krótkich rządów Koniga było podpisanie tzw. pokoju kaliskiego z Polską 8 lipca 1343. Wzorem poprzedników wielki mistrz prowadził wojny z Litwą. Odwetowa wyprawa litewska z 1345 dokonała ogromnych zniszczeń w Prusach i stała się według kronikarzy krzyżackich przyczyną choroby psychicznej Ludolfa Koniga. Zrezygnował on z urzędu wielkiego mistrza dobrowolnie, po czym objął urząd komtura Pokrzywna. Tam ponoć wyzdrowiał i zmarł ok. 1347/1348 r.

W maju 2007 roku odkryto w katedrze w Kwidzynie kryptę ze szczątkami trzech osób. Są to szczątki trzech wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego, w tym Ludolfa König von Wattzau[1

Henryk Dusemer (ur ok.1280 we Frankonii, zm. 1353 w Bratianie) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1345-1351.

Pochodził ze Szwabii. Do zakonu wstąpił około 1311 roku i jako młody brat rycerz brał udział w walkach z Litwinami. Legenda zakonna głosiła, że wielokrotnie stawał w pojedynku z wielkim księciem litewskim Witenesem. Męstwu wojennemu, a nie umiejętnościom intelektu zawdzięczał szybki awans w hierarchii. W 1318 roku pojawia się jako członek konwentu zamku w Labiawie. Od 1329 jest komturem Ragnety. W 1333 roku został wójtem Sambii, a od 1334 komturem Pokarmina. Rok później jest już wielkim marszałkiem i komturem Królewca. W 1339 doszło między nim a wielkim mistrzem Dytrychem von Altenburgiem do sporu, który w konsekwencji dla Dusemera skończył się degradacją. Został zesłany do Brodnicy, gdzie objął w zarząd komturię. Powrócił do łask za rządów Ludolfa von Königa.

Na wielkiego mistrza Henryk Dusemer wybrany został przez kapitułę generalną w Malborku 13 grudnia 1345 r. Zakonowi po klęskach potrzebny był doświadczony i zaprawiony w bojach wódz, a takim był nowy jego zwierzchnik. Zaraz po wyborze zorganizował kontruderzenie na ziemie litewskie, które zakończyło się 2 lutego 1348 r. bitwą nad rzeką Strawą. Armia litewska została doszczętnie rozbita. Epidemia dżumy, która dosięgła w tym roku Prusy pokrzyżowała plany podboju Litwy. Wielki mistrz zmuszony został wycofać wojska zakonne z zajętych terenów. Mimo że kryzys szybko zażegnano i państwo zakonu było w stanie odrobić straty, Henryk Dusemer postanowił zrezygnować z urzędu. Po wyborze następcy wyjechał do Bratiana i nie pełnił już żadnych zaszczytnych funkcji. Zmarł w Bratianie w 1353 roku.

Pochowany został w Malborku w mauzoleum wielkich mistrzów krzyżackich pod kaplicą św. Anny.

Winrich von Kniprode (ur. ok. 1310 k. Monheim am Rhein, zm. 24 czerwca 1382 k. Malborka) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1351-1382

[edytuj] Życiorys

Winrich von Kniprode pochodził z okolic Monheim am Rhein. Nie jest znana data jego wstąpienia do zgromadzenia. Wiadomo, że od 1334 roku był kompanem prokuratora pasłęckiego. W 1338 roku został komturem Gdańska. Od 1342 roku pełnił funkcje komtura Bałgi i wójta Natangii. W 1344 roku został mianowany wielkim marszałkiem zakonu krzyżackiego, a od 1346 roku był wielkim komturem.

Jako wielki komtur krzyżacki brał udział w wojnie z Litwą o Żmudź. Jako główny dowódca armii zakonu, 2 lutego 1348 roku zadał druzgocąca klęskę armii litewskiej w bitwie na rzeką Strawą.

W 1351 roku został wybrany wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Pełnienie urzędu zaczął od niefortunnej wyprawy na Żmudź zakończonej klęską, która zmusiła go do zawieszenia broni i pertraktacji z Wielkim Księstwem Litewskim. Von Kniprode rozpoczął wówczas działania dyplomatyczne. W 1358 roku zdołał zawrzeć krótkotrwały sojusz z książętami litewskimi skierowany przeciwko Polsce. Załamał się on jednak w 1360 roku gdy Olgierd wydał swoją córkę za wnuka Kazimierza III Wielkiego, Kaźka Słupskiego.

W 1360 roku Winrich von Kniprode rozpoczął kolejną wojnę z Litwą. Armia zakonu krzyżackiego dotarła do środkowego biegu Niemna, zniszczyła Kowno. Podeszła pod Grodno, Troki i Wilno. W czasie walk do niewoli krzyżackiej dostał się wielki książę litewski Kiejstut, który jako zakładnik był przetrzymywany w specjalnej celi na Zamku Górnym w Malborku.

Jednocześnie z prowadzeniem walk na Litwie von Kniprode rozpoczął konflikt z Danią. W 1367 zorganizował zjazd miast hanzeatyckich w Elblągu i w Kolonii, na którym zdołał zbudować silną koalicję przeciwko Waldemarowi IV.

Konrad Zöllner von Rotenstein – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1382-1390.

Karierę w zakonie krzyżackim rozpoczął w 1353 od urzędu prokuratora w Przezmarku. Krótko potem został komturem domowym Dzierzgonia. Od 1368 roku był komturem gdańskim. W 1372 roku uzyskał godność wielkiego szatnego i komtura dzierzgońskiego. Mimo że nie należał do najbardziej wpływowych w Zakonie i nie miał doświadczenia politycznego, został w 1382 roku wybrany wielkim mistrzem krzyżackim po śmierci Winricha von Kniprode. Na pierwszym miejscu swojego panowania postawił wewnętrzne sprawy państwa. Dowództwo nad armią i sprawy wojny z Litwą pozostawił Konradowi von Wallenrode, którego uczynił wielkim komturem. Zreformował podział administracyjny Prus, wspierał kolonizację obszarów bezludnych, pozwolił na organizowanie się stanów i ich przedstawicielstwa. Postanowił ufundować uniwersytet, którego siedzibą miało być miasto Chełmno.

Na okres jego urzędowania przypadł chrzest Litwy i objęcie tronu polskiego przez Władysława II Jagiełłę. Konrad Zöllner von Rotenstein zmuszony był przyglądać się schyłkowi ekspansji zakonu krzyżackiego wśród Bałtów i powolnego upadku idei budowania państwa krzyżackiego kosztem niechrześcijańskich ludów w Europie. Ostatnie lata panowania poświęcił próbie rozbicia unii polsko-litewskiej i skłócenia ze sobą dwóch wielkich książąt litewskich: Witolda i Jagiełły.

Konrad Zöllner von Rotenstein zmarł 20 sierpnia 1390 roku na zamku w Malborku. Pochowany został w mauzoleum wielkich mistrzów pod kaplicą św. Anny.

Konrad von Wallenrode, Konrad Wallenrod – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1391-1393.

Konrad von Wallenrode (lub Wallenrod) pochodził ze znanego rodu rycerskiego, wywodzącego swoje korzenie w Frankonii. Nie jest znana data urodzin przyszłego wielkiego mistrza. Przypuszcza się, że urodził się pomiędzy 1330 a 1340 r. Zmarł w 1393 r.

Krzyżacki mąż stanu. Wybrany w 1391 r., wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego.

Do zakonu krzyżackiego Wallenrode wstąpił najprawdopodobniej ok. 1370 r. Początkowo pełnił funkcję prokuratora w Pruskiej Iławce (ob. Bagrationowsk w obwodzie kaliningradzkim). W 1376 r. został komturem domowym w Dzierzgoniu, zaś funkcję tamtejszego komtura i zarazem wielkiego szatnego Zakonu sprawował przyszły wielki mistrz, Konrad Zöllner von Rotenstein. Znajomość ta miała z czasem przynieść Wallenrode wymierne korzyści. W 1377 r. wielki mistrz Winrich von Kniprode powierzył Wallenrode godność komtura człuchowskiego.

Prawdziwa kariera Konrada von Wallenrode zaczęła się, gdy wielkim mistrzem został Konrad Zöllner von Rotenstein. W 1383 r., po śmierci wielkiego marszałka i komtura Królewca, Kunona von Hattensteina, Wallenrode został jego następcą, stając się w ten sposób jedną z najważniejszych osób w państwie.

Podstawowym zadaniem marszałka zakonu było organizowanie wypraw zbrojnych na Litwę (tzw. rejz) i z tego zadania wywiązywał się znakomicie. Od 1383 r. podejmował co roku wyprawy przeciw Litwie, rządzonej przez Jagiełłę.

Źródła przypisują mu również stworzenie mapy sztabowej pogranicza krzyżacko-litewskiego. Konrada von Wallenrode uważa się także za pomysłodawcę uczt wydawanych przez Krzyżaków na cześć dwunastu najbardziej zasłużonych rycerzy – gości zakonu, biorących udział w walkach z Litwinami, choć zwyczaj ten był praktykowany znacznie wcześniej. W 1387 r. mianowano go komturem Malborka i jednocześnie wielkim komturem Zakonu. Już wówczas zaczęto uważać Wallenrode za sukcesora Rotensteina.

W 1390 r. zmarł wielki mistrz Konrad Zöllner von Rotenstein. Wydawało się, że wybór Wallenrode na to stanowisko to tylko kwestia czasu. Jednak okazało się, że ma on przeciw sobie silną opozycję, która jako kontrkandydata na urząd wielkiego mistrza wystawiła Walrabe von Scharffenberga, ówczesnego wielkiego szatnego i jednocześnie komtura gdańskiego. Dopiero w 1391 r. na kapitule wyborczej udało się Konradowi von Wallenrode osiągnąć godność mistrzowską, głównie dzięki poparciu dwóch elektorów: wielkiego szpitalnika i komtura Elbląga, Siegfrieda Walpota von Bassenheima oraz komtura Tucholi Rudigera von Elnera, w przeszłości wielkiego marszałka i wielkiego komtura.

W 1391 r. Władysław Opolczyk przekazał mu zamek złotoryjski na terenie ziemi chełmińskiej jako zastaw. Dwa lata później ziemię dobrzyńską i Kujawy.

Negocjował zakup Nowej Marchii z Zygmuntem Luksemburskim. Krótkie, dwuletnie panowanie Konrada von Wallenrode upłynęło na walkach z Litwinami. Nowy mistrz należał do zdecydowanych przeciwników unii polsko-litewskiej i dążył do jej rozbicia. W 1392 r. ruszyła, zakrojona na szeroką skalę, wielka wyprawa na Litwę. Brało w niej udział wielu rycerzy, gości zakonu, na czele z Henrykiem ks. Derby, przyszłym Henrykiem IV Lancaster, królem Anglii i księciem Witoldem.

Kiedy książę Witold pogodził się z Jagiełłą (1392 r.), zakon wielokrotnie wypowiadał wojnę Litwie. Większość wypraw było nieudanych. Zainspirowało to Adama Mickiewicza do napisania powieści poetyckiej Konrad Wallenrod, gdzie sugerował, iż Wallenrod był krypto-Litwinem i nieudane wyprawy były efektem jego sabotażu, co należy uznać za fikcję.

Armia zakonna podzieliła się na trzy korpusy: jeden z nich, pod wodzą komtura Bałgi, Arnolda von Burgeln, pustoszył Mazowsze, dwa następne pozostawały pod komendą wielkiego mistrza oraz wielkiego marszałka Engelharda Rabe von Wildsteina. Krzyżacy bliscy byli zdobycia Wilna, zaciekle bronionego przez rycerzy polskich. Wyprawa zakończyła się jednak skandalem, wywołanym przez wielkiego mistrza Wallenrode. Pozbawił on mianowicie funkcji marszałkowskiej Engelharda Rabego, który podczas oblężenia Wilna dał się poznać jako znakomity wódz, wzorowy rycerz, cieszący się uznaniem swoich podkomendnych. Przyczyna tej decyzji nie jest do końca znana, najprawdopodobniej chodziło tu o zazdrość wobec sukcesów marszałka. Niemniej doprowadziło to do buntu przeciw Wallenrode dużej części rycerzy, którzy ujęli się za swym wodzem. Wallenrode decyzji nie zmienił i wyprawa się załamała. Postawa rycerzy zakonnych, umożliwiła wielkiemu mistrzowi przeprowadzenie czystki wśród przeciwników, przede wszystkim w komturiach dolnopruskich: Bałdze, Pokarminie oraz Ragnecie, podlegających zwierzchnictwu wielkiego marszałka.

Konrad von Wallenrode zmarł w trakcie przygotowań do kolejnej wyprawy na Litwę, w lipcu 1393. Przyczyną śmierci był najprawdopodobniej atak apopleksji.

Konrad von Wallenrode prowadził także ożywioną działalność gospodarczą i kolonizacyjną w Prusach. Przypisuje mu się szereg nadań ziemskich dla kolonizatorów oraz zbudowanie dwóch zamków na pograniczu prusko-litewskim: Gottersweder i Mittenburg. Z inicjatywy wielkiego mistrza utworzono w 1393 r. nową komturię z siedzibą w Rynie. Jej pierwszym zwierzchnikiem był Friedrich von Wallenrode, brat Konrada, wcześniej wójt tczewski, a później także komtur (wielki marszałek) Gniewu, Brodnicy i wreszcie Królewca, poległy pod Grunwaldem w 1410 r. Krewnym mistrza był także Johann von Wallenrode, w latach 1393-1416 arcybiskup metropolita ryski.

Źródła współczesne są przychylne Konradowi von Wallenrode, choć jednocześnie zarzucają wielkiemu mistrzowi dumę, porywczość oraz skłonność do okrucieństwa. W świadomości Polaków Konrad von Wallenrode istnieje przede wszystkim jako bohater poematu Adama Mickiewicza "Konrad Wallenrod". Należy jednak dodać, że literacki Konrad Wallenrod - bohater poematu niewiele ma wspólnego z tym rzeczywistym.

Konrad von Jungingen (ur. ok. 1355 w Jungingen, zm. 30 marca 1407 w Malborku) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407.

Pochodził ze Szwabii. Do zakonu krzyżackiego wstąpił wraz z młodszym bratem Ulrichem około 1380 roku. Z początku był komturem domowym na zamku w Ostródzie. W 1391 roku awansował na podskarbiego malborskiego.

O jego wyborze na urząd wielkiego mistrza zakonu zadecydował przypadek. Gdy po śmierci Konrada von Wallenroda zebrała się kapituła generalna, żeby wybrać nowego zwierzchnika zakonu, a Konrad von Jungingen jako przewodniczący rady miał być wykluczony z głosowania – jeden z braci, Wolf von Zolnhart zaproponował jego kandydaturę na stanowisko wielkiego mistrza, co nie znalazło sprzeciwu wśród głosujących. W dniu 30 listopada 1393 roku Konrada ogłoszono jednogłośnie wielkim mistrzem.

Konrad von Jungingen od samego początku pełnienia swoich funkcji zdecydowanie opowiedział się za kontynuowaniem polityki zakonu swoich poprzedników. W odróżnieniu jednak od nich wybrał drogę nie wojny, ale dyplomacji w celu osiągania korzyści przez zakon. Próbował skłócić ze sobą wielkich książąt litewskich – raz popierając Witolda, innym razem opowiadając się za Świdrygiełłą. Zamierzał również spowodować osłabienie unii polsko-litewskiej i zwierzchnich praw Jagiełły do Litwy.

Dzięki swojej zręcznej polityce uzyskał Żmudź. Zakupił w 1402 od Brandenburgii Nową Marchię, która przyniosła jednak więcej szkód niż korzyści z powodu ciągłych buntów miejscowego rycerstwa. W polityce bałtyckiej zmuszony był stanąć do konkurencji z nowo powstałą unią kalmarską. Konflikt interesów, którego przyczyną było opanowanie przez Krzyżaków w 1398 roku Gotlandii spowodował długoletnie napięte stosunki z Danią, Szwecją i Norwegią.

Zagrożenie wojną ze wszystkich stron zmusiło Konrada von Jungingena do szukania porozumienia z jednym z rywali. W tej sytuacji Konrad von Jungingen zdecydował się na gesty życzliwości w stosunkach z Władysławem II. Od 1401 roku słał poselstwa z darami do Krakowa. W 1404 roku udało mu się spotkać z Jagiełłą w dobrach biskupów kujawskich w Raciążku. Odstępując na tym spotkaniu Koronie Polskiej ziemię dobrzyńską zagwarantował Państwu Zakonnemu pokój z unią polsko-litewską.

Zmarł po długiej chorobie 30 marca 1407 w Malborku. Pochowany został w mauzoleum wielkich mistrzów pod kaplicą św. Anny. Według Kroniki Gdańskiej, umierający wielki mistrz, Konrad V von Jungingen, ostrzegać miał dostojników krzyżackich przed wyborem swego wojowniczego brata na następcę, nazywając go głupcem.

Ulrich von Jungingen (Ulryk von Jungingen) (ur. 1360 w Hohenfels, zm. 15 lipca 1410 pod Grunwaldem) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1407-1410.

Brat poprzedniego wielkiego mistrza Konrada. Rezydował w Człuchowie, w latach 1396-1404 był komturem Bałgi, a później wielkim marszałkiem i komturem Królewca. Od 1407 r. pełnił funkcję wielkiego mistrza Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (zakonu krzyżackiego). Według Kroniki Gdańskiej, umierający Konrad V von Jungingen ostrzegać miał dostojników krzyżackich przed wyborem swego wojowniczego brata na następcę, nazywając go głupcem.

Śmierć Ulricha von Jungingena w bitwie pod Grunwaldem, fragment obrazu Jana Matejki

W obliczu groźby konfliktu z Polską, poczynił szereg posunięć wzmacniających państwo na wypadek wojny. Jednym z nich była rezygnacja z dalekosiężnych planów brata Konrada w sferze dominacji nad Bałtykiem. W 1409 r. doszło do sprzedaży Gotlandii królowej Szwecji, Danii i Norwegii Małgorzacie, za cenę niższą od tej jaką Krzyżacy zapłacili władcy Meklemburgii za zrzeczenie się praw do wyspy. Ulrich zdecydował się na ten krok w celu skoncentrowania sił zakonu na odcinku lądowym, mimo że państwa skandynawskie, połączone od 1397 r. unią kalmarską przeżywały wewnętrzne trudności, i mimo wielkich sum włożonych w fortyfikację wyspy.

W 1409 roku utracił Żmudź. W tym samym roku uderzył na ziemię dobrzyńską, rozpoczynając wojnę polsko-krzyżacką. Zginął w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. dowodząc wojskami krzyżackimi. Ulricha von Jungingena zabił prawdopodobnie przedchorągiewny królewskiej chorągwi nadwornej Mszczuj ze Skrzynna[potrzebne źródło]. Wielki mistrz został pochowany w kaplicy św. Anny na zamku krzyżackim w Malborku.

W filmie Krzyżacy z 1960 roku rolę Ulricha von Jungingena odtwarzał Stanisław Jasiukiewicz.

Henryk von Plauen (ur. 1370 w Turyngii, zm. 1429 w Lochstädt, ob. Pawłowo k. Królewca) – wielki mistrz zakonu krzyżackiego.

Pochodził ze znanego rodu rycerskiego, zasłużonego dla zakonu krzyżackiego. Do Prus przybył ok. 1390 roku w charakterze gościa zakonu, później został jego pełnoprawnym członkiem.

Początkowo nie pełnił żadnych ważniejszych urzędów i dopiero w 1402 mianowano go komturem Nieszawy. W 1407 r. został komturem Świecia. Plauen nie brał udziału w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 r. Na wieść o klęsce zakonu natychmiast pospieszył ze swym hufcem do Malborka przewidując, że tam właśnie skierują się oddziały polsko-litewskie. Dotarł na czas i to w dużej mierze dzięki energicznej postawie von Plauena Krzyżacy zawdzięczają ocalenie swojej stolicy.

Za zasługi podczas obrony zamku malborskiego kapituła zakonna obrała Heinricha von Plauena wielkim mistrzem w 1410, pomijając innych hierarchów zakonnych, sprawujących ważniejsze funkcje m.in. Wernera von Tettingena, wielkiego szpitalnika i komtura elbląskiego, który uratował się z rzezi grunwaldzkiej. W 1411 wielki mistrz odniósł sukces dyplomatyczny, zawierając z Polską tzw. I pokój toruński na bardzo korzystnych dla zakonu warunkach. Jednocześnie, mimo osłabienia po klęsce grunwaldzkiej, rozpoczął aktywne przygotowania do wojny odwetowej z południowym sąsiadem.

Mimo niekwestionowanych zasług wielki mistrz nie cieszył się poważaniem u braci zakonnych. Von Plauen był człowiekiem porywczym i okrutnym, zwolennikiem rządów twardej ręki. Zwalczał aktywnie opozycję miast pruskich i Związek Jaszczurczy. W 1411 wykrył spisek komtura radzyńskiego Georga von Wirsberga i kazał ściąć Mikołaja Ryńskiego za jego współpracę z Polakami, co tylko zwiększyło jego niepopularność. W końcu wielki mistrz został obalony w 1413 za sprawą wielkiego marszałka i komtura Królewca Michaela Küchmeistra, zwolennika dalszych układów z Polską, który został nowym zwierzchnikiem zakonu. Uwięziono go razem z bratem, również Heinrichem, byłym komturem gdańskim. Plauen odzyskał wolność dopiero w 1422, po śmierci Küchmeistra. Został prokuratorem w Lochstädt, na Półwyspie Sambijskim i zmarł tam w 1429.

W maju 2007 r. odkryto w katedrze w Kwidzynie kryptę ze szczątkami trzech osób. Znaleziono przy nich charakterystyczne zapinki płaszczy i fragmenty szat wykonanych z jedwabiu (bardzo cennego w średniowieczu). Wykonane zostały badania antropologiczne i DNA szczątków, oraz dendrologiczne drewna użytego do wykonania trumien. Badania zakończone w grudniu 2008 potwierdziły, że są to szczątki trzech wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego: Wernera von Orseln, Ludolfa Koeniga von Wattzau oraz właśnie Henryka von Plauen[1].

Michał Küchmeister von Sternberg – wielki mistrz zakonu krzyżackiego (1414-1422)

Urodził się w 1370 r. na Śląsku. Po wstąpieniu w młodym wieku do zakonu krzyżackiego rozpoczął swą służbę w Bałdze, skąd wychodziły wyprawy zakonnych rycerzy i ich gości na Litwę, następnie został komturem na zamku w Rhein (Ryn). W latach 1396-1402 był prokuratorem kętrzyńskim, w 1400 r. został także szafarzem elbląskim. Później w Królewcu sprawował urząd wielkiego szafarza. Od 1404 r. był wójtem Żmudzi, a od 1410 r. wójtem Nowej Marchii.

Po bitwie grunwaldzkiej próbował z wojskami zaciężnymi i własnymi wasalami odzyskać utracone przez zakon pozycje. W bitwie pod Koronowem (10 października 1410) poniósł klęskę, dostał się do niewoli i został osadzony na zamku w Chęcinach. Z Polski powrócił latem 1411 r., aby objąć urząd wielkiego marszałka i przewodniczyć delegacji krzyżackiej podczas sądu polubownego w Budzie w 1412 r., który potwierdził ustalenia pokoju toruńskiego 1411 r. Niezadowolony z takiego obrotu sprawy wielki mistrz oskarżył go o nieprzestrzeganie wcześniej ustalonych z nim instrukcji. W wyniku klęski zakonu w bitwie pod Grunwaldem jego militarna i ekonomiczna potęga podupadła. Nastąpiła też przebudowa świadomości mieszkańców Prus. Nic więc dziwnego, że gdy wielki mistrz Henryk von Plauen dążył do wojny z Polską, zgromadzone wojsko krzyżackie (pruska szlachta i chłopi) we wrześniu 1413 r. pod Lidzbarkiem Welskim odmówiło walki z Polską.

Küchmeister odsunął od władzy Plauena, a 7 stycznia 1414 r. oficjalnie wybrany został na urząd wielkiego mistrza krzyżackiego. Znacząco złagodził politykę wewnętrzną państwa zakonnego: przywrócił rady miejskie i na sądzie rycerskim w Bratianie pozwolił na powrót członków pruskiego Towarzystwa Jaszczurczego zwanego także Związkiem Jaszczurczym. Zobowiązał się także ukrócić nadużycia państwowych urzędników. Wobec ponownego konfliktu z Polską zwanego wojną głodową wysłał w 1414 r. rozpaczliwy list do papieża Jana XXIII (znanego jako antypapież Jan XXIII), w którym błagał go o powstrzymanie polskiego króla Władysława Jagiełły. Jednocześnie, świadomy słabości militarnej zakonu, nakazał wycofanie sił do obronnych zamków i miast oraz utrudnianie polskiego pochodu poprzez niszczenie pól i młynów wodnych. Nadał prawo miejskie Sztumowi 21 września 1416 r. Było to jedyne lokowane miasto za jego czasów. W marcu 1422 r. złożył rezygnację z urzędu wielkiego mistrza.

Zmarł w Gdańsku 15 grudnia 1423 r. Pochowany został w kaplicy św. Anny na zamku w Malborku.

Paul Bellitzer von Russdorff (1385-1441) – wielki mistrz krzyżacki w latach 1422-1441 .

Paul Bellitzer von Russdorff początkowo sprawował urząd krzyżackiego prokuratora w Kętrzynie (ówczesnym Rastenburgu), później w Tucholi gdzie pełnił funkcję komtura. Od 1416 r. był wielkim komturem w Malborku. Wielkim mistrzem krzyżackim został po złożeniu rezygnacji przez Michała Küchmeistera. W czasie rządów Bellitzera kontynuowane były wojny z Polską (wojna golubska, wojna polsko-krzyżacka 1431-1435) i wzrastało znaczenie stanów na terenie państwa krzyżackiego. W 1430 r. stany pruskie złożyły propozycję utworzenia Rady Krajowej do zarządu państwem. W skład Rady miałoby wejść 6 dostojników krzyżackich, 6 przedstawicieli duchowieństwa niezakonnego, 6 rycerzy i 6 przedstawicieli miast. Belitzer nie przjął tej propozycji, ale dwa lata później wyszedł z propozycją utworzenia Tajnej Rady – organu doradczego wielkiego mistrza. Propozycję wielkiego mistrza odrzuciły miasta, a przyjęło rycerstwo. Członkiem Tajnej Rady został m.in. Jan Bażyński. W czasie pełnienia funkcji wielkiego mistrza przez Bellitzera odbywały się zjazdy stanów pruskich zwykle w Elblągu, lub Malborku oraz 26 lutego 1434 r. w Kętrzynie. W Zjazdach uczestniczyli dostojnicy Zakonu, 12 przedstawicieli duchowieństwa diecezjalnego, 50 przedstawicieli rycerstwa (wybory posłów odbyły się w 1432 r.) i 20 przedstawicieli miast. W Zakonie dochodziło do rozdźwięków. W lutym 1440 r. przeciwnicy Pawła Bellitzera von Russdorff podjęli próbę odsunięcia go od władzy. W obronie wielkiego mistrza stanęły stany pruskie, które formalnie utworzyły Związek Pruski. Paweł Bellitzer von Russdorff ostatecznie jednak złożył rezygnację z urzędu 2 stycznia 1441 r. Resztę życia miał spędzić na urzędzie leśnym w Sątocznie podległym prokuratorii w Kętrzynie. W kilka dni po rezygnacji z urzędu wielkiego mistrza Bellitzer zmarł w Malborku i tam został pochowany.

Konrad von Erlichshausen, Konrad VI, wielki mistrz krzyżacki w latach 1441-1449

Konrad von Erlischausen pochodził z górnych Niemiec. Na początku swojej kariery w Zakonie był bliskim współpracownikiem Michała Küchmeistera, później pełnił różne funkcje m.in.: wielkiego komtura i wielkiego marszałka. Wszedł w zatarg z następnym wielkim mistrzem krzyżackim Pawłem Bellitzerem, co spowodowało jego przesunięcie na podrzędniejsze stanowiska. Kierował opozycją w Zakonie, która doprowadziła do ustąpienia Bellitzera z funkcji wielkiego mistrza. Erlichshausen po objęciu funkcji wielkiego mistrza próbował zreformować Zakon i podporządkować sobie stany pruskie, które zorganizowane już były w Związek Pruski. Próby podniesienia przez Erlichausena rangi Zakonu faktycznie nie zostały zrealizowane. Erlichshausen w roku 1443 lokował na 44 włókach wieś Orzysz. W następnym roku - 20 lutego 1444 będąc w Szestnie odnowił prawa miejskie dla Ządzborka -Mrągowa. W tym samym roku lokował wieś Kruszewiec w gm. Kętrzyn. Erlichshausen zmarł 7 listopada 1449 w Malborku i tam został pochowany na zamku w kaplicy św. Anny.

Ludwig von Erlichshausen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1450-1467. Bratanek Konrada von Erlichshausena, wuj Henryka Reuss von Plauena.

Do zakonu krzyżackiego wstąpił około 1434 roku. Był kompanem komtura z Pokarmina, a później kompanem wielkiego mistrza Paula von Russdorffa. Karierę urzędniczą rozpoczął od funkcji wójta w Grabinach (1441-1442). W 1442 roku został przeniesiony na komturstwo w Kowalewie, a od 1447 roku był komturem w Gniewie.

Ludwig von Erlichshausen wybrany został wielkim mistrzem 21 marca 1450 roku. Jako stronnik konserwatywnego skrzydła starszyzny zakonnej od początku silnie działał przeciw organizowaniu się samorządu stanów pruskich. Sprowadził do Państwa Zakonu Krzyżackiego legata papieskiego Ludwika Pereza, którego zadaniem było zmuszenie Związku Pruskiego do uległości wobec zakonu. Debata polityczna zorganizowana w 1452 roku niczego jednak nie rozwiązała, a jej konsekwencją stało się odwołanie obu stron do Wiednia. Sąd cesarski z 1454 roku, którego rozstrzygnięcie było na rękę Krzyżakom spowodował wybuch powstania w Prusach. Tajna Rada Związku Pruskiego wypowiedziała posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi, zawiązała konfederację i poprosiła króla polskiego o pomoc. 6 marca 1454 Kazimierz IV Jagiellończyk wydał akt inkorporacji, który stał się pretekstem do wojny trzynastoletniej. Problemy finansowe zakonu podczas trwania działań wojennych spowodowały, że Ludwig von Erlichshausen stał się w krótkim czasie więźniem własnej armii.

Wojska zaciężne na służbie wielkiego mistrza, które domagały się zapłaty żołdu dwukrotnie brały go na zakładnika. W konsekwencji doprowadziło to w 1457 roku do wygnania go z Malborka i sprzedaży zamku przez najemników królowi polskiemu. Po tym wydarzeniu von Erlichshausen przez krótki okres ukrywał się na Pomorzu, aby później z Gniewa przekraść się do Królewca. Tam w 1463 próbował jeszcze nieudanego kontruderzenia na Żuławy, które zakończyło się klęską zakonu w bitwie na Zalewie Wiślanym.

Po zakończeniu wojny trzynastoletniej i pokoju toruńskim z 1466 roku, Ludwig von Erlichshausen nie opuszczał już Królewca. Zmarł na tamtejszym zamku, 4 kwietnia 1467 roku. Pochowany został w katedrze w Królewcu.