Paulina Matyja Gr 2, Zdrowie publiczne, studia stacjonarne I rok, II semestr
WSTĘPNA OCENA STANU POSZKODOWANEGO
W każdej sytuacji zagrażającej życiu, należy pamiętać o kolejności podejmowanych działań i zasad udzielania pierwszej pomocy. Gdy na miejscu wypadku są poszkodowani lub doszło do nagłego zachorowania, trzeba podjąć wstępną ocenę stanu poszkodowanego w ciągu kilkunastu sekund, które składa się z:
wyglądu ogólnego poszkodowanego
stanu świadomości
czynności życiowych:
- drożność dróg oddechowych
- oddychanie
- krążenie.
Ma ona na celu wykrycia podstawowych przyczyn ewentualnego ryzyka i daje szanse dokonania selekcji poszkodowanego na osoby wymagające pomocy natychmiastowej oraz na tych, których pomoc może być udzielona nieco później. Ewaluacje powinno się przerwać w celu zapewnienia drożności dróg oddechowych lub podjęcia czynności ratujących życia.
Uraz i zachowania zawsze wpływają na ogólny wygląd poszkodowanego, przede wszystkim:
kolor skóry
- sina – niedotlenienie, wychłodzenie
- szara – wstrząs mózgu, wstrząs
- czerwona – przegrzanie, poparzenie, zaburzenie krążenia
- blada – niedotlenienie
- żółta – zatrucie pokarmowe
zachowanie i wyrażania się
- normalne
- apatia
- agresywna
- brak kontaktu
- drgawki
ulegają zmianie z powodu zaburzeń fizjologicznych, ale nie zawsze zmiany te występują od razu w rozpoznaniu owych zaburzeń w ciągu kilkunastowej obserwacji, np. ranny w wypadku samochodowym, powinno się podejrzewać urazy wewnętrzne, nawet jeśli poszkodowany zapewnia nas, że nic mu się nie stało i nie odczuwa żadnych dolegliwości czy bólu.
Ocenę stanu świadomości rozpoczyna się od nawiązania kontaktu słownego, próbując zadawać krótkie, zdecydowane i głośno pytania: Co się stało?, Jak się nazywasz?, Otwórz oczy? klepiąc lekko poszkodowanego w ramię. Jeżeli kontuzjowany nie reaguje na głos i na delikatne potrząsanie, należy uznać, że jest nieprzytomny. Gdy odpowiada na głos, powinno się wydać mu proste polecenia, np. by ścisnął dłoń, mrugnął oczami. Są przypadki, kiedy poszkodowany nie reaguje słownie, ale jest w stanie wykonać proste polecenie. Sposób reakcji pacjenta należy zapamiętać, by na podstawie obserwacji ocenić dynamikę zmian rannego (poprawę, pogorszenie, bez zmian).
Przed udrożnieniem dróg oddechowych trzeba sprawdzić, czy ofiara nie ma nic w ustach, ponieważ istnieje ryzyko przesunięcia ciała obcego (cukierek, gumę do żucia, resztki pokarmu, wybite zęby), udławienia, zakrztuszenie się czy innych przedmiotów znajdujących się w jamie ustnej głębiej (gardło, krtań). Ciało obce trzeba usnąć palcami lub poprosić go o wyplucie wszystkiego z jamy ustnej. U poszkodowanego leżącego na wznak dochodzi do zapadania się języka i blokowanie dróg oddechowych. Ocena drożności dróg oddechowych zależy od stanu świadomości pacjenta. Osoba przytomna, mówiąca lub krzycząca na pewno ma drożne drogi oddechowe. W przypadku, gdy odpowiada tylko na ból lub nie wydaje dźwięków, może wystąpić konieczność udrożnienia dróg oddechowych. Sposób udrożnienia zależy od stanu pacjenta. Jeśli nie podejrzewa się urazu, stosuje się odchylenie głowy i żuchwy. Jeżeli mechanizm urazu jest nieznany lub zachodzi możliwość urazu kręgosłupa szyjnego, należy zastosować manewr Esmarcha przy ręcznej stabilizacji głowy i szyi. Jest to manewr wykonywany w celu udrożnienia górnych dróg oddechowych . Znajduje zastosowanie u pacjentów bez zębów , z krótką lub grubą szyją lub zmianami usztywniającymi odcinek szyjny kręgosłupa. Istotą jest odgięcie głowy do tyłu i przemieszczenie żuchwy do przodu w ten sposób, by zęby dolne (o ile pacjent je posiada) znalazły się przed zębami górnymi .Następnie żuchwa jest przyciskana w tej pozycji do szczęki, przy utrzymanej pozycji odgięcia głowy. Następnie można przejść do oceny oddychania.
Ocenie podlega częstość i jakość oddychania. Dorośli oddychają z częstością 10 – 20 oddechów na minutę. Osoba przytomna potrafi sama ocenić czy występuje duszność, trudność w oddychaniu. Kiedy jest nieprzytomny, oddychanie ocenia się wzrokiem, słuchem i czuciem:
obserwować ruchy klatki piersiowej
nasłuchiwać przy ustach odgłosów wydawanych przy oddychaniu
starać się wyczuć wydychane powietrze swoim policzkiem.
Postępowanie w wypadku dzieci jest podobne, wypada jednak pamiętać, że normalnie oddychają one znacznie szybciej.
Stan krążenia ocenia się obecność i jakość tętna, oszacować wielkość krwawienia. Ocenę krążenie krwi polega na kontroli tętna. Jeśli tętno jest wyczuwalne, należy sprawdzić, czy jest:
szybkie, normalne czy wolne
dobrze czy trudno wyczuwalne
miarowe czy niemiarowe.
Tętno przytomnego, jak i nieprzytomnego jest wyczuwalne na tętnicy szyjnej, gdyż jest ona większa od tętnicy promiennej na wysokości nadgarstka.
Oceny akcji serca i krążenia dokonuje się przez bezpośrednie osłuchanie uchem okolicy sercowej na klatce piersiowej oraz ocenę tętna na tętnicy szyjnej lub, w uzasadnionych przypadkach, gdy jest to jedyne miejsce dostępne, na tętnicy promieniowej. Jeśli stwierdza się nieobecność tętno na dużych tętnicach, należy rozpoznać resuscytację krążenie – oddechową. Następnym krok to ocena krwawienia. Większe krwotoki powinny być dostrzeżenie w czasie wstępnej oceny wyglądu ogólnego. Krwotoki masywne trzeba zabezpieczać natychmiast, ponieważ stanowią zagrożenie życia.
Po wykonaniu doraźnych czynności ratujących życia i wezwaniu pomocy należy kontynuować udzielanie pierwszej pomocy. Czynności te mają na celu przede wszystkim stworzenie warunków do uniknięcia dalszych uszkodzenia ciała, bólu i późniejszych powikłań, a także przygotowanie poszkodowanego. Zwichnięcia, złamania i uraz powierzchownych, czyli ran są mniej groźne niż na przykład zawał mięśnia sercowego, pozostawione bez zaopatrzenia mogą doprowadzić bardzo szybko do ciężkiego i groźnego dla życia powikłania, jakim jest wstrząs, a w konsekwencji – do śmierci poszkodowanego. Tak więc, udzielenia pierwszej pomocy jest ważne w każdym przypadku. Szczegółowe zasady postępowania przy różnych urazach.