>Antropologia 9.1.2009

>

> Kultura - suma wytworów człowieka społecznego, ustrukturyzowanych w

> odrębny aspekt życia społecznego zarówno

> jako całości, jak i poszczególnych społeczeństw, grup etnicznych i

> lokalnych, warstw i klas społecznych w ich

> historycznie rozmaitych i zmieniających się zależnościach.

>

> Kultura (Tylor 1871r) - względnie cywilizacja, wzięta w najszerszym

> sensie etnograficznym, jest złożoną

> całością zawierająca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo,

> obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i

> przyzwyczajenia człowieka (nabyte) jako członka społeczeństwa.

> Systematyzacja definicji kultury (A.L.Kroebera i C.Kluckhohna):

> a.opisowo-wyliczająca in.nominalistyczny (prawo,zwyczaj,religia,zabytki)

> b.historyczna (definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik

> tradycji jako mechanizmu przekazywania

> dziedzictwa kulturowego)

> c.normatywna (system aksjonormatywny)

> d.psychologiczna (definicje psychologiczne skupiają uwagę na

> psychicznych mechanizmach kształtowania się

> kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków

> kulturowych, internalizacji norm

> obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą

> zbiorowość, jak również wpływ kultury na

> kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na

> uczenie się i naśladownictwo jako procesy

> przyswajania kultury)

> e.strukturalistyczna,holistyczna (definicje tu zebrane interesują się

> głównie strukturą konkretnej kultury, a

> więc jej zasadniczymi elementami oraz ich wewnętrznymi powiązaniami.

> Wyróżnia się cztery kategorie elementów

> kultury:

> * materialno-techniczne,

> * społeczne,

> * ideologiczne,

> * psychiczne (dotyczące uczuć i postaw))

> f.genetyczne (definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury,

> próbują wyjaśnić jej pochodzenie.

> Definicje te można podzielić na dwie grupy:

> * dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się

> jednych (wyższych) jej form z form

> innych wcześniejszych (uważanych za niższe),

> * dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz

> związkami, różnicami i przeciwieństwami

> między nimi).

>

> Różnice między Kulturą a Naturą:

> N-stan chaotycznego niezróżnicowania / K-stan uporządkowany

> N-pierwotna i bezpośrednia / K-społeczna organizacja

> N-ciągła / K-nieciągła

> N-"wolność" / K-"człowieczeństwo"

> N-"zwierzęcość" (np.instynkty) / K-reguły i normy

> N-zjawiska biologiczne / K-zjawiska mentalne

> N-świat nieprzetworzony / K-świat przetworzony.

>

> Na kształt poszczególnych kultur mają:

> 1.cechy terytorium, na którym się zrodziła i do którego została

> ograniczona w biegu zdarzeń historycznych,

> tworząc naturalne i sztuczne granice i pogranicza

> 2.rodzaj osadnictwa (np.zwarte,rozproszone), jego ciągłość i

> nieciągłość oraz następstwo różnych warstw

> osadniczych (migracje)

> 3.podłoże historyczne i wytworzone przezeń warunki utrzymywania się,

> zaniku i selekcji dziedzictwa

> kulturowego oraz procesu społecznego obiektywizowania się

> indywidualnych i grupowych wytworów

> 4.kontekst dwustronnych konfrontacji swoi-obcy wewnątrz i na zewnątrz

> danej kultury.

>

> Atrybutywne rozumienie kultury - kultura jest stałą cechą gatunku

> ludzkiego, jest mu przypisana. W tym

> znaczeniu można mówić tylko o kulturze a nie o kulturach (w

> odniesieniu do całego gatunku ludzkiego).

> Dystrybutywne rozumienie kultury - kultura jako zbiór cech i zjawisk

> występujących w określonej zbiorowości.

> Można mówić tu o kulturze jak i o kulturach (rozciąganie na różne

> kwestie np. kultura irokezów ale i kultura

> robotnicza).

>

> Wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury:

> -wartościujące (typowe dla wczesnego 19 w. etapu antropologii)-próby

> analizowania kultur jako wyższych i

> niższych (z tym, że najwyżej zawsze była kultura europejska,

> amerykańska. Racjonalizacja kolonializmu.

> -niewartościujące-kultura to zespół wielu zjawisk, których wzajemne

> powiązania, uwarunkowania i oddziaływania

> mogą być opisywane i analizowane lecz nigdy nie wartościujące (M.Weber).

>

> Powszechne akceptowane wątki i cechy kultury wg E.Nowickiej i

> B.Olszewskiej-Dyonizak:

> *kultura związana jest z człowiekiem

> *to zjawisko społeczne (a nie indywidualne)

> *jest rzeczywistością historyczną

> *jest systemem symboli

> *powiązaną całością o charakterze instrumentalnym

> *jest zjawiskiem psychologicznym

> *jest regularna i powtarzalna

> *to aparat adaptacyjny człowieka

> *zbiór zjawisk wyuczonych.

>

> Ustalenia Fredericka Bartha:

> 1.Kulturę charakteryzuje wieloznaczność

> 2.Kulturę poddaje się bardzo różnorodnym, jednakowo uprawnionym,

> interpretacjom

> 3.Kultura jest pewnym konstruktem a nie namacalnym bytem.

>

> Ustalenia Clifforda Geertza:

> 1.Kultura stanowi pewien wyróżniony sposób życia człowieka

> 2.Kultura ma charakter konwencjonalny - człowiek jest zwierzęciem

> uwikłanym w sieci znaczeń, które sam utkał,

> a kultura to owe sieci

> Aby wyróżniony "sposób życia" (czyli kultura) dawał się analitycznie

> wyodrębnić musi spełnić dwa warunki:

> -musi być podzielony przez pewną grupę osób w tym czasie,

> -musi być przekazany kolejnym generacjom.

>

> Elementy wiedzy kulturowej:

> Normy-wyznaczają reguły właściwego zachowania się w danych sytuacjach

> i w odniesieniu do innych jednostek.

> Wartości-podzielane powszechnie idee dotyczące pożądanych celów i

> sposobów życia w wymiarze jednostkowym,

> grupowym, ogólnospołecznym a nawet i ogólnoludzkim.

> Światopogląd-utrwalony sposób w wyróżnionych systemach

> społeczno-kulturowych postrzega się i interpretuje

> rzeczywistość, zawarte w niej zadania i relacje między nimi.

> Poczucie wspólnoty przekonań-przekonanie o tym, że osoby należące do

> "mojej" kultury w podobny sposób się

> zachowują i posiadają ten sam system norm i wartości.

>

> Model for i model of Clifforda Geertza:

> Model of-tworzenie teorii dla pokazania rzeczywistości

> Model for-tworzenie teorii a potem opis zjawiska.

> Wiedza kulturowa jest modelem czegoś, gdyż nadaje sens otaczającej

> rzeczywistości oraz model "dla" w tym

> rozumieniu, że podpowiada mentalne wzory dla odpowiednich zachowań.

>

> Trzy etapy rozumienia pojęcia kultury w antropologii:

> 1.Ewolucyjno-historyczny-porównawczy-próba ustalenia holistycznej

> definicji kultury (19w.,pocz.20w)

> 2.Relatywistyczny-kulturę tłumaczy różnorodność obyczajów, stylów

> życia, form wierzeń religijnych itp. (20w)

> 3.Postmodernistyczny (koncepcja kultury ma pokazywać procesy,

> transformacje i zmienność wzorów

> kulturowych)-definiowanie kultury staje się mało istotne, pokazuje

> raczej napięcie, jakie występuje między

> różnymi zjawiskami: lokalności i globalności, tradycją lokalną a

> homogenicznością globalną itp. Świadomość

> tego, że holistyczna definicja kultury nie jest możliwa.

>

> "Antropologia miasta" Ulfa Hannerza

> Perspektywy teoretyczne antropologii miasta:

> *Szkoła Chicagowska

> *Dychotomiczne sposoby rozumienia miasta (dychotomia-podział na dwa)

> *Teorie sieci (rodzaje więzi, zależności w mieście)

> *Teoria dramaturgiczna Goffmana (miasto jako teatr)

>

> Co wyróżnia antropologię miasta?

> Antropologa bardziej koncentruje się na aspekcie relacyjnym

> (interakcjonizm, bada relacje między jednostkami)

> a mniej badaniami ilościowymi, ale trudno tu wyznaczyć granicę między

> antropologią a socjologią.

> Studia uczonych z Chicago "uważa się powszechnie za początek

> nowoczesnych badań nad miastem oraz uznaje się

> za największy materiał zebrany na drodze badań nad miastem oraz uznaje

> się za największy materiał zebrany na

> drodze badań społecznych na temat jednego współczesnego miasta".

>

> Neil Anderson "the Hobo" (1923)

> -Hobo-wędrowcy amerykańscy, przewijający się za pracą przez Chicago

> -Hobo-sezonowy robotnik (w różnych branżach)-wytwór rozwoju Ameryki i

> jej potrzeb w zakresie budownictwa,

> rolnictwa itp.

> -kategorie pokrewne:robotnicy niewykwalifkowani, robotnicy miejscy,

> lumpy, trampowie

> -w ciągu roku wg badań w Chicago było ich ok. 300-500tys.

> -jednorazowo zaś zawsze ok. 30-75tys.

> -Hobo są głównie mężczyznami

> -w ich "świecie" zachodzi sporo patologii lub zjawisk niekorzystnych.

>

> M.Thrasher "the Gang" (1927)

> -opis i analiza 1313 gangów chicagowskich liczących od kilku do kilku

> tysięcy osób, od dziecięcych aż po mafię

> -odkrycie, iż gangi miały charakter terytorialny

> -najczęściej tworzone w Burgesowskiej strefie przejściowej

> -geneza gangów związana z grupami dziecięco-młodzieżowych

> -to, co powoduje, że grupa rówieśnicza stawała się gangiem to reakcja

> potępienia i sprzeciwu od otoczenia

> -od grupy do gangu:

> *gang typu rozproszonego->konflikt (bójka)

> *gang typu wzmocnionego->kilka wariantów:

> --gangi typu tajne stowarzyszenie o rozbudowanej warstwie rytualnej

> (często grupa pochodzi z drogi bezprawia)

> --gangi typu typu skonwencjonalizowanego (podobnie jak sportowy)

> --gangi właściwe

> --gangi przestępcze.

>

> Paul G.Cressey "The Taxi Dance Hall" (1923)

> -"kobieca część społeczeństwa jest na sprzedaż i to za całkiem dobrą

> cene"-istota Dance Hallu

> -dancingi-tańczysz:płać (10 centów za taniec z fordancerką-połowa dla

> niej a połowa dla właściciela)

> -sale taneczne były w biedniejszych dzielnicach-strefa pokoi do

> wynajęcia, co określało też specyficzną

> klientelę

> -Dancing Hall dla Creseya to inny świat, w którym obowiązywały

> specyficzne zasady postępowania, myślenia i

> postępowania

> Trzy grupy związane z dancingami:

> +właściciele (gł.Grecy)

> +fordanserki (kobiety 15-28lat, ich specyficzna socjalizacja, kodeks

> oficjalny i nieoficjalny)

> +klienci-grupa raczej z niskich warstw społecznych.

>

> !!!Cechy społeczeństwa ludowego Redfielda (ze zmiany społecznej U

> Nawrockiego).

>

> Cechy miasta na podstawie koncepcji Charles Wright Mills:

> -niemożliwość relacji osobistych ze wszystkimi członkami miasta

> -kontakty krótkie i urzeczowione

> -mieszkańcy miasta spotykają się z innymi w cząstkowych rolach

> -racjonalizacja kontaktów, celowość

> -społeczna pustka durkheimowskiej anomii

> -instytucjonalizacja wielu sfer

> -delegowanie przedstawicieli do różnych decydenckich gremiów

> -podział pracy i zamieszkania

> -zachowania zbiorowe sa nieprzewidywalne.

>

> Ulf Hannerz wraca do spojrzenia na miasta jako sposób życia:

> -waży sposób zarobienia na życie w mieście

> -wzajemne zależności powodują skupiska i miasto jest trgo dobrym

> przykładem

> -miasto jako centrum dla swojej okolicy.

>

> Miasto z antropologicznego-relacyjnego pkt. widzenia:

> -społeczne życie miasta jest złożone z sytuacji a jednostki w tym

> uczestniczą przez cele

> -U.Hannerz wprowadza "inwentarz ról współczesnego miasta Zachodu",

> wyróżnia ról:

> a.w domu i wobec krewnych

> b.skupione wokół zaopatrzenia

> c.dot. wypoczynku

> d.wobec sąsiadów

> e.z ruchem ulicznym.

> -antropologia miasta wina kłaść nacisk na to w jaki sposób ludzie w

> mieście łączą role w repertuary ról

> -im zróżnicowanie w hierarchii tych ról tym większa segmentacja ról

> społecznych (różnicowanie nie prowadzi do

> większego zdefiniowania wszystkich relacji)

> -mieszkańcy miast mają dostęp do innych (poza relacjami ruchu

> ulicznego)-zyskują przez zaangażowanie w różne

> relacje stosunkowo cząstkowej natury, skupione w obrębie konkretnych

> dziedzin

> -ludzi obcych w mieście traktuje się jak manekiny (nosiciele znaczeń,

> symboli)

> -w mieście zachodzi fluktuacja partnerów w w.w. dziedzinach:

> --rytualizacja relacji społecznych (prosta forma przetrwania w świecie

> o zbyt wielu bodźcach)

> --w naturę miasta jest wpisany jest przypadek, traf.

>

> 4 określenia mieszkańców miasta:

> *Zakapsułowania-ego na pierwszym miejscu, zwarty sektor sieci,

> powiązany z jedną lub więcej rolami, w których

> inwestuje przerażającą większość czasu i zainteresowania (miejscy

> wieśniacy)

> *segregatywność-typ pokazujący podwójne życie (typu dr Jekyl i ms

> Hyde), chodzi o segregację miejskich

> światów, ról i doświadczeń, jednostka segregatywna z założenia ma dwa

> lub więcej segmentów sieci, które

> starannie od siebie oddziela

> *integratywność-typ normalnego życia w mieście, sieć jednostki

> prowadzącej życie integratywne obejmuje

> wszystkie dziedziny, nie wykazując specjalnie tendencji do

> koncentrowania się w obrębie którejkolwiek z nich

> *samotność-ego dysponuje niewielkim repertuarem ról, jego sieć jest

> niewielka, samotność to zwykle stan

> przejściowy, zanim dojdzie do utworzenia nowych relacji.

>

> Sąsiedztwo- przykład analiz antropologicznych w mieście:

> -sąsiedzi to ludzie, których miejsca zamieszkania (lub pracy) są

> blisko siebie. Ponadto w normalnej sytuacji

> mają świadomość własnej powtarzającej się obecności w otaczającej

> przestrzeni publicznej i w zw. z tym

> szczególnej relacji jak ich z nią łączy

> -więzi sąsiedzkie są silne gdy ludzie nie realizują różnych swoich ról

> poza miejscem zamieszkania

> -istotna rola dzieci-> więzi przenoszą się na starszych

> -relacje sąsiedzkie to przysługi-dają możliwość realizacji i

> zrewanżowania się

> -zakapsułowane sąsiedztwo w dzielnicach etnicznych.

>

> Płynność miejskiej egzystencji:

> -w mieście stosunkowo często zachodzi zmiana relacji i sieci w jakich

> mieszkaniec miasta uczestniczy

> -płynność nie podlega tylko na zmianie ról-jest też zmianą w relacjach

> i sieciach. Nowi, inni mogą pojawić

> się w starych rolach, innych się porzuca

> -często tworzyć trzeba nowe role społeczne bez wcześniejszego wzorca.

>

> Dylematy. Czy badać miasto jako całość?

> -to trudne lub wtórno-banalne,

> -postulat, by "uczynić dziedzinę zaopatrzenia pkt wyjścia do badań

> miejskiej całości a następnie zobaczyć jak

> daleko uda się posunąć w opracowaniu szerszych konsekwencji jej składu"

> -od analizy zaopatrzenia do innych dziedzin np. pokrewieństwa

> -często pełna analiza miasta kończy się jako monografia problemowa

> (dogłębne opisy danych problemów w

> zestawieniu dają pełny ogląd miasta).