1. Daty ramowe epok:

   1. Antyk: I tysiąclecie p.n.e. - 476r. (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego)

   2. Średniowiecze: 476r. - 1492r. (odkrycie ameryki przez Kolumba)

   3. Renesans(Polska): koniec XV w. - początek XVII

   4. Barok (Polska) : II połowa XVI wieku - lata 30 XVIII wieku

   5. Oświecenie(Polska) : lata 40 XVIII w. - 1822 rok (wydanie Ballad i romansów A. Mickiewicza)

   6. Romantyzm(Polska) : 1822 rok (wydanie Ballad i romansów A. Mickiewicza) – 1863 r. (wybuch powstania styczniowego

   7. Pozytywizm(Polska) : 1864r. (upadek powstania styczniowego) – koniec XIX w.

   8. Młoda Polska: koniec XIX w. - koniec I wojny światowej

2. Pojęcia:

   1. Antyk:

      • stoicyzm- życie zgodne z rozumem i opanowanie namiętności jako najwyższą cnotę i warunek szczęścia. Ostatecznym celem jest osiągnięcie wewnętrznego spokoju.

      • Sceptycyzm(„szkoła wątpienia”) - Uważał ,że człowiek miał ograniczone możliwości poznawcze dla tego nie mógł poznać prawdy.

      • Epikureizm – życie szczęśliwe to życie rozumne, moralne i cnotliwe. Za cel życia Epikur dążył do przyjemności i szczęścia, które może osiągnąć jedynie człowiek mądry i sprawiedliwy. Skrajną odmianą epikureizmu był hedonizm.

      • Cynizm – jego zadaniem wyzwolenie od własnych pożądań może przynieść cnota.

      • mit- narracyjna opowieść,pierwotnie przekazywana ustnie, która wyjaśniała niezrozumiałe, tajemnicze zjawiska.

      • Mitologia- zbiór mitów danej społeczności.

      • Archetyp- pierwowzór, pradawne wyobrażenie wzorów ludzkich postaw i zachowań

      • topos- stały motyw, obraz powtarzający się w literaturze na przestrzeni wieków.

      • Sacrum i profanum- pojęcia odnoszące się do dwóch sfer doświadczenia człowieka. Sacrum dotyczy świętości, przestrzeni świętej związanej z bogami, natomiast profanum nazywa doświadczenia codzienne zwykłe, ludzkie.

      • Politeizm – wiara w wielu bogów.

      • Prometeizm -  postawa etyczna, dla której ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru większych grup społecznych lub nawet całej ludzkości

      • Monoteizm – wiara w jednego boga

      • etos rycerski- zbiór zasad moralnych obowiązujących tę grupę społeczną.

      • Patos- cecha stylu, podniosły sposób mówienia i pisania, nastrój powagi charakterystyczny dla eposu i tragedii antycznej.

      • Kalos kagathos- („piękny i dobry”)

      • tragedia- gatunek najbardziej ceniony przez starożytnych. Jej bohaterowie są uwikłani w nierozwalniany konflikt między własnym działaniem a siłami wyższymi które uosabia fatum- los.

      • Katharsis- oczyszczenie uczuć, wyzwolenie duszy poprzez mocne przeżycia

      • tragizm – postawienie bohatera w sytuacji nierozwiązywalnego konfliktu

      • horacjanizm – tendencje literackie nawiązujące do twórczości Horacego.

   2. Średniowiecze:

      • anonimowość- artyści nie podpisywali się pod swoimi dziełami

      • hagiografia- żywoty świętych.

      • Taniec śmierci ( danse macabre) – jeden z najpopularniejszych motywów sztuki i literatury średniowiecza. Przedstawia spersonalizowaną śmierć, pociągającą za sobą do tańca ludzi wszystkich stanów, wieku, płci. Śmierć wygląda jak kościotrup z kosą.

      • Teocentryzm- podporządkowanie wszelkich spraw ziemskich Bogu.

      • Uniwersalizm- idea jednolitości epoki średniowiecza opartej na wspólnym języku, czyli łacinie oraz wspólnej wierze- chrześcijaństwie.

      • Hierarchiczność- przekonanie, że cały byt ma pewną uporządkowaną strukturę, opartą na wyższości jednych elementów nad innymi

   3. Renesans:

      • antropocentryzm- pogląd sytuujący człowieka w centrum zainteresowania nauki, filozofii, sztuki oraz literatury.

      • Reformacja- ruch religijno- społeczno- narodowy, mający na celu reformacje doktryn i praktyk znajdującego się w stanie kryzysu Kościoła rzymskokatolickiego.

      • Humanizm – prąd umysłowy mówiący o potrzebie zainteresowania szczęściem i godnością człowieka.

      • Utopia- wizja prezentująca program idealnego ustroju, zapewniającego powszechny dobrobyt i szczęście.

   4. Barok:

      • kontrreformacja- ruch w łonie Kościoła katolickiego, będący odpowiedzą na reformację , a mający na prowadzić do jego odnowienia i wzmocnienia.

      • Sarmatyzm- Ideologia polskiej szlachty, które swych przodków widziała w bitnym ludzie wschodniego pochodzenia- Sarmatach. Fundamentami sarmatyzmu były:

        • przekonanie o własnej wartości

        • przekonanie o wartości demokracji szlacheckiej

        • wzorzec osobowy Polaka-Sarmaty jako dzielnego rycerza, patrioty i spadkobiercy walecznych przodków

      • racjonalizm- pewność własnego myślenia jako podstawa wiedzy („myślę, więc jestem”)

   5. Oświecenie:

      • empiryzm- kierunek filozoficzny, który mówi o tym ,że proces poznania powinniśmy opierać na doświadczeniach i eksperymentach

      • sensualizm- pogląd, według którego zmysły są źródłem poznania świata, odbiciem rzeczywistości.

      • Utylitaryzm- postawa ideowa i społeczna, której charakterystyczną cechą było dążenie do bycia pożytecznym dla innych, do osiągnięcia szczęścia powszechnego.

      • Deizm- Stwórca stworzył świat ale nie ingeruje w jego istnienie

      • ateizm- odrzucenie istnienia Boga

   6. Romantyzm:

      • fascynacja ludowością - zawiązana z przekonaniem, że prosty lud ma dostęp do „prawd zakrytych”, w sposób intuicyjny, pozarozumowy , wewnętrzny potrafi porozumiewać się ze sferą nadprzyrodzoną.

      • Kult indywidualizmu- zainteresowanie niepowtarzalnością człowieka, bogactwem jego świata wewnętrznego.

      • Bunt wobec starych form świata

      • natura widziana jako żywy organizm

      • orientalizm- zachwyt kulturą bliskiego wschodu

      • wallenrodyzm- wzorzec postępowania, patriotyzm czasów niewoli, odwołujący się do niegodnych sposobów walki: zdrady, podstępu i spisku.

      • Mistycyzm- pojęcie związane z indywidualnym, bezpośrednim doświadczeniem tajemnicy Absolutu np. poprzez widzenia, proroczą wizje, sen lub ekstazę.

      • Mesjanizm- Polska musi wycierpieć aby zbawić inne narody.

      • Winkelriedyzm – poświęcenie życia dla ojczyzny.

   7. Pozytywizm:

      • agnostycyzm- wiara w to co da się poznać rozumowo , a nie w sferze metafizyki.

      • Darwinizm- teoria ewolucji organizmów

      • determinizm- pogląd filozoficzny głoszący zależność między zjawiskami przyrodniczymi i społecznymi, wspólne zależności nimi kierujące.

      • Ewolucjonizm- cała rzeczywistości podlega nieustannej ewolucji.

      • Liberalizm- postawa filozoficzna i koncepcja polityczna, według której nieskrępowany rozwój to źródło postępu życia społecznego.

      • Marksizm- rewolucyjna zmiana świata przez proletariat. Celem jest powstanie społeczeństwa równego.

      • Scjentyzm- pogląd filozoficzny zakładający optymistycznie nieograniczone możliwości nauki w rozwiązywaniu wszelkich problemów człowieka.

   8. Młoda Polska:

      • dekadentyzm- prąd w literaturze, według dekadentów wraz ze schyłkiem wieku pogłębia się kryzys wszelkich wartości a ludzkość stoi u kresu zagłady. Postawa dekadencka cechowała się przekonaniem o bezsensie działania i przeciwdziałania rozkładowi cywilizacji. Otaczający świat był według nich piekłem.

      • Symbolizm – kierunek którego głównym narzędziem był symbol- posiadający wlele znaczeń, za pomocą którego próbowano opisać stany, nastroje, zjawiska.

      • Impresjonizm- kierunek który opierał się na pastelowych barwach opisach przyrody, opisywaniu nastroju chwili.

      • Naturalizm- człowiek zdominowany jest przez instynkty, nie różnie się w swym zachowaniu od zwierząt. Zadaniem naturalistów w literaturze było ukazanie rzeczywistości z fotograficzna dokładnością, co skutkowało ogromną dbałością o szczegóły, skrajnym obiektywizmem w przedstawianiu świata.

      • Ekspresjonizm- kierunek literacki ,który ukazuje świat wewnętrzny człowieka. Posługując się przy tym deformacją ukazywanej rzeczywistości, kontrastem, dysharmonią.

3. Tabelka

Autor	Tytuł	Bohaterowie	Rodzaj literacki	Gatunek	Epoka	Tematyka
Homer	Iliada	Achilles,Agamemnon,Hektor	Epika	Epos rycerski	Antyk	Wojna trojańska, brak kontroli nad własnym losem
Homer	Odyseja	Odyseusz	Epika	Epos	Antyk	Tułaczka Odyseusza z dala od domu i niemożność powrotu.
Sofokles	Król Edyp	Edyp, Kreon, Jokasta,Terezjasz	Dramat	Tragedia	Antyk	tragiczne dzieje rodu Labdakidów
Sofokles	Antygona	Antygona,Ismena, Kreon	Dramat	Tragedia	Antyk	Władza, jej zakres, relacjia władza a rodzina
-	Biblia		-	-	-	-
Anonim	Legenda o Franciszku z Asyżu	św.Franciszek	Epika	Legenda	Średniowiecze	Wzór świętego, miłość Boga do człowieka
Anonim	Leganea o św. Alesym	św. Alesy	Epika	Legenda	Średniowiecze	Wzór ascety- umartwianie ciała dla doskonalenia duszy
Anonim	Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią	Polikarp, Śmierć	Liryka	Dialog wierszowany	Średniowiecze	Motyw dance macabre, nieunikniona śmierć
Słota	Pieśń o chlebowym stole	-	Liryka	Pieśń	Średniowiecze	Przejmowanie przez dwory obyczajowości zachodu
Anonim	Lament świętokrzyski	Matka Boska	Liryka	Plankt	Średniowiecze	Ludzkie przedstawienie Matki Boskiej
Anonim	Bogurodzica	-	Liryka	Pieśń religijna	Średniowiecze	Prośba o wstawiennictwo Matki Boskiej do swojego syna.
Anonim	Pochwała Stworzenia	św. Franciszek	Liryka	Hymn	Średniowiecze	św. Franciszek chwalący Boga, w oparciu o przyrodę
Anonim	Pieśń o Rolandzie	Roland,Oliwier,Ganelon, Karol Wielki, Naim, Turbin, Marsyl.	Epika	Epos Rycerski	Średniowiecze	Postępowanie wg etosu rycersiego,walka o ojczyznę w obronie świętej wiary chrześcijańskiej.
Anonim	Dzieje Tristana i Izoldy	Tristana, Izolda. Morek	Epika	Legenda	Średniowiecze	Niespełniona miłość Tristana i Izoldy
Mikołaj Rey	Żywot człowieka poczciwego	-	Epika	Pareneza	Renesans	Biografia typowego szlachcica
Jan Kochanowski	Do gór i lasów	-	Liryka	Fraszka	Renesans	Rozmyślania poety który wiele już doświadczył
Jan Kochanowski	Pieśń świętojańska o sobótce	Jedenaście panien	Liryka	Sielanka	Renesans	Jedenaście panien tańcząc śpiewają pieśni na tematy które negują lub pochwalają.
Jan Kochanowski	Treny	-	Lirtka	Tren	Renesans	Rozpacz po stracie córki Urszulki, utrata zaufania do Boga,
Piotr Skarga	Kazania Sejmowe		Epika	Kazanie	Renesans	Opis ówczesnej sytuacji RP

Autor	Tytuł	Bohaterowie	Rodzaj literacki	Gatunek	Epoka	Tematyka
William Szekspir	Makbet	Makbet, Lady Makbet, Dunkan, Malkoln, Donalbein, Banko, czarownice	Dramat	Tragedia	Renesans	Wybór złej drogi przez Makbeta co prowadzi do wielu tragedii.
Mikołaj Sęp- Skarzyński	Sonety	-	Liryka	Sonet	Renesans/Barok	Różnorodna
Jan Andrzej Morsztyn	Niestatek	-	Liryka	Wiersz ikoniczny	Barok	Złośliwość pod adresem kobiet
Jan Andrzej Morsztyn	Do Trupa	-	Liryka	Sonet	Barok	Miłość i skontrastowana z nią śmierć
Daniel Naborowski	Na oczy królewny angielskiej	-	Liryka	Sonet	Barok	Fascynacja oczami królewny
Jan Chryzostom Pasek	Pamiętniki	-	Epika	Pamiętnik	Barok	Losy szlachcica i ówczesna sytuacja w Polsce
Wacław Potocki	Transakcja wojny chocimskiej	-	Epika	Poemat	Barok	Przebieg wyprawy chocimskiej
Molier	Świętoszek	Tartuffe	Dramat	Komedia	Barok	Atak przecikow fałszywej pobożności, dewocji i obłudzie religijej
Ignacy Krasicki	Do króla	-	Liryka/Epika	Satyra	Oświecenie	Społeczno- polityczna pochwała króla przez asteizm
Ignacy Krasicki	Pijaństwo	-	Liryka/Epika	Satyra	Oświecenie	Krytyka pijaństwa u Polaków
Ignacy Krasicki	Świat zepsuty	-	Liryka/Epika	Satyra	Oświecenie	Porównanie czasów współczesnych z minionymi
Franciszek Karpiński	Laura i Filon	Laura, Filon	Liryka	Sielanka	Oświecenie	Cierpienie i rozterki jakie niesie za sobą miłość.
Franciszek Karpiński	Do Justyny	-	Liryka	Wiersz miłosny	Oświecenie	Tęsknota za Justyną
Franciszek Karpiński	Żale Sarmaty	-	Liryka	Liryka Patriotyczna	Oświecenie	Analiza przyczyn klęski Polski i doprowadzenia do rozbiorów
Johann Wloghanh Goethe	Król Olch( Król Elfów)	-	Liryka	Ballada	Romantyzm	Różnice poglądowe klasycystów i romantyków
Goethe	Cierpienia Młodego Wertera	Werter, Lotta, Albert	Epika	Powieść epistolarna	Romantyzm	Obraz romantycznego poety
A. Mickiewicz	Romantycznośc	-	Liryka	Ballada	Romantyzm	Utwór programowy Polskiego romantyzmu
Mickiewicz	Świteź	Pan Płużyn Dziewczyna wyłowiona z wody Książę Tuhan Mendog	Liryka	Ballada	Romantyzm	Fantastyczna opowieść o ataku na mieście w Świteziu
Mickiewicz	Sonety krymskie	-	Liryka	Sonet	Romantyzm	Fascynacja orientem, refleksje autora
Mickiewicz	Dziady cz.3	Konrad, ks. Piotr, młodzież polska, Nowosilcow	Dramat	Dramat romantyczny	Romantyzm	Mesjańska wizja narodu polskiego
Mickiewicz	Pan Tadeusz	Jacek Soplica, Tadeusz Soplica, Sędzia Soplica, Stolnik Horeszko, Zosia Horeszkówna, Telimena	Liryka	Poemat	Romantyzm	Obyczajowość , kultura i tradycja szlachecka.
Juliusz Słowacki	Kordian	Kordian, Laura, sługa Grzegorz, Wioletta, Papież, spiskowcy, car, wielki książę Konstanty, Doktor	Dramat	Dramat romantyczny	Romantyzm	Próba oceny powstania listopadowego, krytyka przywódców powstania.
Juliusz Słowacki	Grób Agamemnona	-	Liryka	Wiersz	Romantyzm	Zestawienie starożytnej Grecji i XIX w. Polski
Juliusz Słowacki	Testament mój	-	Liryka	Wiersz	Romantyzm	Samotność Słowackiego
Juliusz Słowacki	Hymn(Smutno mi,Boże)	-	Liryka	Wiersz	Romantyzm	Smutek i tęsknota za ojczyzną.
Zygmunt Krasiński	Nie-Boska komedia	Hrabia Henryk, Orcio, Pankracy, Dziewica, Leonard	Dramat	Dramat romantyczny	Romantyzm	Problem społecznych relacji między ludem a arystokracją, wzorzec poety
Cyprian Kamil Norwid	Fortepian Szopena	-	Liryka	Wiersz	Romantyzm	Wielkość twórczości Szopena
Norwid	Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie?	-	Liryka	Wiersz	Romantyzm	Ludzie wybitni doceniani są dopiero po śmierci
Norwid	Bema pamięci żałobny rapsod	-	Liryka	Rapsod	Romantyzm	Wspomnienie wielkich chwil Polski i pamięć Bema
Maria Konopnicka	Mendel Gdański	Mendel Gdański, Kubuś, student, zegarmistrz	Epika	Nowela	Pozytywizm	Asymilacja źydów
Bolesław Prus	Kamizelka	-	Epika	Nowela	Pozytywizm	Historia pewnego przeciętnego małżeństwa
Bolesław Prus	Lalka	Stanisław Wokulski, Ignacy Rzecki, Izabela Łęcka	Epika	Powieść	Pozytywizm	Romans między Wokulskim a Izabelą, obraz społeczeństwa polskiego, rozliczenie się z ideologią romantyczną i pozytywistyczną
Henryk Sienkiewicz	Szkice Węglem	Zołzikiewicz, Wawrzon Rzepa, Marysia Rzepowa, Franciszek Burak	Epika	Nowela	Pozytywizm	Obraz wsi- praca u podstaw
Henryk Sienkiewicz	Potop	Andrzej Kmicic, Oleńka, Billewiczówna, Janusz Radziwiłł, Bogusław Radziwiłł, Michał Wołodyjowski, Onufry Zagłoba	Epika	Powieść historyczna	Pozytywizm	„Krzepienie serc”
Eliza Orzeszkowa	Gloria Victis	Jagmin, Maryś Tarłowski, Aniela Tarłowska, Romuald Traugutt	Epika	Nowela	Pozytywizm	Historia powstania styczniowego opowiedziana przez drzewa i krzewy
Eliza Orzeszkowa	Nad Niemnem	Benedykt Korczyński, Emilia Korczyńska, Justyna Orzelska, Anzelm Bohatyrowicz, Zygmunt Korczyński	Epika	Powieść	Pozytywizm	Różne stosunki do pracy, historii, rodziny
Fiodor Dostojewski	Zbrodnia i kara	Rodion Rascolnikow, Dunia, Sonia, Mermieładow, Porfiry Swidrygajłow, Łużyn, Razumichin, Alona Iwanowna, Lizawieta	Epika	Powieść	Pozytywizm	Duchowe przeobrażenie człowieka, który ze zbrodni- upadku powstaje, odradza się, duchowo zmartwychwstaje i moralnie ożywa.
Joseph Conrad	Jądro Ciemności	Malrow, Kurtz	Epika	Powieść	Młoda Polska	Postępowanie człowieka w sytłacji gdy ma władze nad innym człowiekiem
Kazimierz Przerwa- Tetamjer	Koniec wieku XIX/Hymn do Nirwany/Evviva l'arte!	-	-	-	-	-
Jan Kasprowicz	Krzak dzikiej róży/Dies irae/	-	-	-	-	-
Leopold Staff	Kowal/ Deszcz Jesienny/Przedśpiew	-	-	-	-	-
Stefan Żeromski	Ludzie Bezdomni	Tomasz Judym, Joasia Podborska, Wiktor Judym inż. Korzecki	Epika	Powieść	Młoda Polska	Mówi o kilku rodzajach bezdomności niekoniecznie związanych z brakiem domu lecz stąd ,że nie identyfikuje się z żadną z grup społecznych lub politycznych.
Władysław Stanisław Reymont	Chłopi	Maciej Boryna, Antek Boryna, Hanka, Jagna Paczesiówna	Epika	Powieść	Młoda Polska	Zwyczaje i życie na wsi
Stanisław Wyspiański	Wesele	Pan Młody, Panna Młoda, Gospodarz , Gospodyni, Nos, Zosia i Maryna	Dramat	Dramat młodopolski	Młoda Polska	Obraz polskiego społeczeństwa początku XX w.

3. Wyróżniki rodzajowe:

   1. Epika:

      • narrator w pierwszej lub trzeciej osobie (trzecioosobowy wszechwiedzący)

      • świat przedstawiony – bohaterowie, wydarzenia czas i miejsce

      • narrator może być częścią świata przedstawionego

      • najczęściej pisane prozą

      • formą wypowiedzi jest opowiadanie i opis

      • narrator dąży do obiektywizmu

   2. Liryka:

      • podmiot liryczny

      • tematem są przeżycia wewnętrzne

      • relacja podmiotu lirycznego jest subiektywna

      • podstawową formą wypowiedzi jest monolog

      • język bogaty w środki artystycznego wyrazu

   3. Dramat:

      • tekst pisany z podziałem na role

      • bohaterowie

      • wyraźnie zarysowana akcja

      • tekst główny i poboczny (didaskalia)

      • przedstawienie akcji jest na oczach widzów