Zainteresowania wychowanków Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii




Wstęp……………………………………………………………………………………

I. Zainteresowania- ich tematyka na podstawie wybranej literatury ………………

1.1. Wyjaśnienie terminu zainteresowania według różnych koncepcji. Charakterystyczne symptomy zamiłowań…………………………………………

1.2. Wybór określonych zagadnień kształcenia dostosowanych do zdolności wychowanków……………………………………………………………………………

1.3. Zainteresowania i ich wartość terapeutyczna………………………………………

1.4. Uwarunkowania środowiskowe zainteresowań………………………………………

1.4.1. Wpływ otoczenia na zamiłowania ucznia…………………………………………

1.4.2. Związek wieku oraz płci z wybranym hobby…………..........................................

1.5. Zainteresowania i sposoby ich badania………………………………………….



II. Młodzież nieprzystosowana społecznie i jej zainteresowania ……………………

2.1. Umiejętności uczniów i ich przydatność w działalności praktycznej…………

2.2. Ciągłe doskonalenie się wychowanków, a ich upodobania…………………………

2.3. Funkcja twórczości i uczuć w budowaniu zamiłowań u uczniów……………………

2.4. Kształtowanie zainteresowań u dojrzewającego człowieka…………………………

2.5. Modelowanie nabytych upodobań oraz budowanie nowych…………………………



III. Metodologia badań własnych ………………………………………………………

3.1. Cel i przedmiot badań………………………………………………………………

3.2. Problemy badawcze…………………………………………………………………

3.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze………………………………………………



IV. Zainteresowania młodzieży niedostosowanej społecznie na przykładzie wychowanków z Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie- wyniki i opracowanie badań własnych..…………………………………………………………

4.1. Zainteresowania młodego człowieka, a jego otoczenie...……………………………

4.2. Płeć i wiek ucznia oraz jego zainteresowania………………………………………

4.3. Charakter zamiłowań badanych………………………………………………………

4.4 Sposoby wsparcia w rozwoju zainteresowań młodzieży przez pedagogów MOS…

Podsumowanie i wnioski końcowe……………………………………………………

Bibliografia ..……………………………………………………………………………

Aneks……………………………………………………………………………………


Wstęp



Napisanie tej pracy związane jest z moją ciekawością poznania zainteresowań młodzieży nieprzystosowanej społecznie. Swoje badania chcę przeprowadzić w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii w Łękawie. Podjęty przeze mnie temat jest bardzo ważny i użyteczny w podjęciu pracy nauczyciela o specjalności opiekuńczo- wychowawczej. Zawód ten wymaga dokładnego poznania swoich podopiecznych, szczególnie ich zainteresowań i pragnień i ma znaczenie w efektywności prowadzonego systemu wychowania i kształcenia. Dzięki temu wychowawca ma możliwość ukierunkowania ich na odkryte w sobie zamiłowania, może on również obrać pod tym kątem własne działanie w pracy zawodowej. Wychowankowie skupiając się na własnych zainteresowaniach, pożytecznie spędzają czas wolny, natomiast w przyszłości łatwiej im będzie wybrać swoją drogę kształcenia i rozwoju zawodowego. Rozdział pierwszy zawiera wyjaśnienie terminu zainteresowania według różnych koncepcji, charakterystyczne symptomy zamiłowań, wybór określonych zagadnień kształcenia dostosowanych do zdolności wychowanków , wartość terapeutyczną zainteresowań, uwarunkowania środowiskowe zainteresowań, czyli wpływ otoczenia na zamiłowania ucznia oraz związek wieku oraz płci z wybranym hobby oraz sposoby badania zainteresowań. W rozdziale drugim skupiłam się na przybliżeniu zainteresowań młodzieży nieprzystosowanej społecznie, a więc umiejętnościach uczniów i ich przydatności w działalności praktycznej, ciągłym doskonaleniu się wychowanków, a ich upodobaniach, funkcji twórczości oraz uczuć w budowaniu zamiłowań u uczniów, kształtowaniu zainteresowań u dojrzewającego człowieka jak również na modelowaniu nabytych upodobań oraz budowaniu nowych. Rozdział trzeci dotyczy metodologii badań własnych, celu i przedmiotu badań, problemów badawczych oraz metod, technik i narzędzi badawczych. Natomiast w ostatnim czwartym rozdziale przedstawiłam wyniki i opracowanie badań własnych.



„Całe nasze życie to działanie i pasja. Unikając zaangażowania w działania i pasje naszych czasów, ryzykujemy, że w ogóle nie zaznamy życia”.


Herodot




Rozdział I

Zainteresowania- ich tematyka na podstawie wybranej literatury

    1. Wyjaśnienie terminu zainteresowania według różnych koncepcji

Charakterystyczne symptomy zamiłowań


Zainteresowania wytwarzają w człowieku pewną niezależność oraz zaopatrują go w narzędzia poznawania świata, które mogą być przydatne i w innych dziedzinach życia (Gurycka, 1989). Rolą zainteresowań jest organizowanie osobowości człowieka, ukierunkowywanie jej i wzbogacanie- są one jej regulatorami. W życiu psychicznym człowieka zainteresowania hamują jego energię życiową i są czynnikiem, wpływającym dynamizująco na jego rozwój. Z zainteresowaniami człowieka związane są nieodłącznie przeżycia emocjonalne, które to zaspakajają jego potrzeby w kontekście uczuciowości. Występuje wtedy wyraźna satysfakcja z poznawania i rozwiązywania problemów, a to sprzyja zachowaniu równowagi psychicznej człowieka. Wyzwolenie w sobie „uśpionych” zainteresowań ma związek mechanizmem przewartościowywania samego siebie i pełni funkcję terapeutyczną i korekcyjną (Gurycka, 1989). Traktując człowieka jako niezbędnego czynnika postępu wykazującego się wielką aktywnością, większego znaczenia nabierają zainteresowania i w związku z tym tak istotna jest dominująca rola twórczości indywidualnej nad dobrym przystosowaniem (Gurycka, 1978). Super twierdzi, iż zainteresowania mają charakter siły napędowej, mogącej znaleźć ujście w pracy jak również w rozmaitych rozrywkach, czyli tzw. hobby. Zadowolenie człowieka jest największe natomiast z dziedziny odpowiadającej zainteresowaniom w maksymalnym stopniu (Super, 1972). Według E. Claparede i A.A. Smirnow. zainteresowania odgrywają rolę w kształtowaniu osobowości człowieka jak również w jego nauczaniu i wychowaniu (Claparede, 1927; Smirnow, 1972). Jak pisze Smirnow zainteresowania stanowią jeden z warunków służących ustosunkowywaniu się do działalności w sposób twórczy (Smirnow, 1972).

Gurycka wymienia różne rodzaje definicji zainteresowań, takie jak: operacyjne, opisowe i modelowe, które to różnią się kierunkiem i nasileniem zainteresowań. Przytacza pojęcie zainteresowań rozumiane przez różnych autorów. Dzięki temu łatwiej jest opiekunom i wychowawcom określić charakter zainteresowań wychowanków oraz co się z tym wiąże- prawidłowo określić cele pracy (Gurycka, 1978).

Super D.E. stosuje podział w definicjach operacyjnych na: okazywane, inwentaryzowane, wyrażane, testowane. Zainteresowania okazywane występują wtedy, kiedy obserwujemy je jako działalność człowieka. Z zainteresowania inwentaryzowanymi mamy do czynienia w sytuacji, gdy istnieją one faktycznie, można je nazwać w sposób obiektywny oraz mają duże znaczenie prognostyczne i różnicują ludzi. Zainteresowania wyrażane można zdefiniować jako te, o których człowiek mówi. Według badań Supera, zainteresowania występujące w czternastym roku życia nie mają stałej podstawy psychologicznej. Wiąże się to z tym, iż w wieku dorastania mamy do czynienie z niestabilnością zainteresowań wyrażanych (Super, 1972).

E. Claparede przytacza definicję opisową zainteresowań jako stosunek zależności, które zachodzą między podmiotem a przedmiotem. Przedmiot ten nie może być interesujący sam w sobie, a zainteresowanie wyraża się jako potrzeba podmiotu. Podmiot natomiast dąży do zaspokojenia owej potrzeby (Claparede, 1927). S. Baley twierdzi, iż zainteresowanie człowieka występuje wtedy, kiedy dochodzi do jego mimowolnego zatrzymania uwagi na niektórych przedmiotach (Baley, 1996).

Według Smirnow’a zainteresowanie człowieka to pewne jego nastawienie w kierunku poznania wybranych zjawisk lub przedmiotów (Smirnow, 1972). S. Larcebeau, według Guryckiej przytacza definicję zainteresowań w sensie opisowym, według której niezbędne jest uwzględnienie trzech aspektów, takich jak: mobilizacji uwagi, czynnika emocjonalnego i orientacji dynamicznej ku przedmiotowi. Zainteresowanie przybiera postać złożonej interakcji, która zachodzi między człowiekiem a środowiskiem i ma związek z współwystępowaniem nastawień emocjonalnych, intelektualnych oraz behawioralnych. Nastawienia te wynikają z potrzeb człowieka jak również z odpowiadającym im własnościom przedmiotów i zjawisk w świecie (Larcebeau za: Gurycka, 1978).

Jak twierdzi Gurycka modelowa definicja zainteresowań to pewne stałe dążenie w celu poznania otaczającego świata, które można zaobserwować. Dążenie to jest nakierowaną poznawczą aktywnością o określonym nasileniu . Przejawia się ono w określonym stosunku względem zjawisk, które otaczają człowieka, czyli na dostrzeganiu danych cech wybranych przedmiotów bądź związków, jakie pomiędzy nimi zachodzą jak również występujących problemów. Pojawia się wtedy chęć badania, poznawania oraz rozwiązywania tych problemów jak również chęć przeżywania uczuć tych negatywnych jak i pozytywnych, które wiążą się zdobywaniem i posiadaniem określonego zasobu wiedzy (Gurycka, 1978).

Słoniewska pisze, iż za klasyczny objaw zainteresowania można uznać sposób interesowania się określonym przedmiotem czy też zjawiskiem. Jest on jednocześnie związany z powstaniem u człowieka gotowości, aby zajmować się tym przedmiotem w sposób intelektualny(Słoniewska, 1959). Objawami zainteresowań według Słoniewskiej są: myślenie o przedmiocie swoich zainteresowań, obserwowanie go, rozmawianie i czytanie na temat z nim związany, zwracanie uwagi na ten przedmiot. Człowiek poprzez swoją gotowość do zajmowania się czymś, nie tylko skupia się wyłącznie na intelektualnych przeżyciach wtedy, gdy coś jest dla niego interesujące samo w sobie, ale także gdy pozostaje on w jakimś związku z przedmiotem zainteresowania (Słoniewska, 1959).

Ch. Buhler stwierdza, iż u dzieci w młodszym wieku w interesowaniu się czymś charakterystyczne jest zwracanie tylko swojej uwagi w stronę określonego przedmiotu bądź zjawiska, natomiast nie jest możliwe skupienie ich trwające dłużej na tym przedmiocie. Trwa to do około rozpoczęcia się okresu dorastania, a wtedy samo skupienie uwagi jest zastępowane oczekiwaniem i dążeniem do wydobywania ze zjawisk, przedmiotów tego, co są w stanie dorastającemu człowiekowi dać (Buhler za: Słoniewska, 1959).

Jak twierdzi Cantril postawa jest stałym stanem umysłowej gotowości w mniejszym lub większym stopniu, który działa na jednostkę, a ona sama reaguje w określony sposób stosownie do występującej sytuacji bądź na dany przedmiot (Cantril za: Słoniewska, 1959).

Alport natomiast definiuje postawę jako umysłową gotowość, od której to zależą bezpośrednio reakcje danej osoby w stosunku na określone sytuacje i przedmioty (Alport za: Słoniewska, 1959). Przedmiot zainteresowań stanowi punkt odniesienia do tego, jak bardzo oraz w jaki sposób człowiek interesuje się określonym zjawiskiem bądź przedmiotem. Wspólną cechą zainteresowań jest występowanie gotowości, aby czymś się zajmować, natomiast siła oraz sposób zainteresowania uzależnione są od rodzaju i znaczenia określonego przedmiotu dla człowieka (Słoniewska, 1959). Jak twierdzi Baldwin postawa jest gotowością do tego, by zwrócić uwagę oraz podjąć działania w określony sposób (Baldwin za: Słoniewska, 1959 ).













    1. Wybór określonych zagadnień kształcenia dostosowanych do zdolności wychowanków


Jak twierdzi W. Okoń podstawę nauczania powinna stanowić konkretna treść poznawcza natomiast źródła poznania nie powinien stanowić podręcznik, tylko rzeczywistość, a więc świat, który to nas otacza- wszystkie procesy, rzeczy, zjawiska oraz poznawcze stosunki pod naturalną postacią. Nauczyciele i podręczniki według niego powinny pełnić rolę swego rodzaju przewodników dla uczniów, które poprowadzą ich proces poznania. Wiedzę W. Okoń określa jako znajomość faktów, przedmiotów, stosunków i zależności między nimi zachodzących, które są zawarte w pojęciach i sądach otaczającej rzeczywistości. W nowoczesnej szkole powinien występować obok procesu poznania także proces działania, gdzie zdobyte informacje będą przekształcane w określone nawyki i umiejętności, a kolejno będą one zastosowane w praktyce. Partycypowanie uczniów według autora będzie ostatnim celem w podjętym procesie przekształcania otaczającego świata (Okoń, 1965).

Odwołując się do A. Faber i E. Mazlish, wymienię siedem sposobów na to, aby młodzież oraz dzieci nauczyć czegoś pożytecznego, mając na uwadze ich indywidualność i tak, aby zarazem ich nie obrażać, nie narażać na śmieszność i unikając kar. Według nich zachowania uczniów będą bardziej odpowiedzialne, jeżeli nauczyciele będą w umiejętny sposób opisywać zaistniałe problemy, czyli bez oskarżania oraz bez wydawania rozkazów. Ważny jest sposób przekazywania informacji przez nauczyciela, czyli wyjaśnienie zamiast obrażania uczniów. Są wtedy duże szanse na zmianę postępowania podopiecznych. Natomiast rozkazywanie i grożenie doprowadza do sytuacji, w której wychowanek będzie czuł się bezradny albo wykaże chęć stawiania się. Dlatego tak istotne jest zapewnienie dziecku możliwości wyboru. Uczniowie niechętnie słuchają kazań oraz długich monologów wyjaśniającego nauczyciela, dlatego niekiedy mocno na nich wpłynie jego jeden gest bądź słowo zachęty. Doprowadza ono często do przemyśleń u ucznia i wnikliwych rozważań nad rozwiązaniem występującego problemu. Dlatego według autorów nauczyciel nie powinien ośmieszać ani atakować ucznia. Poprzez opisanie przez niego uczuć, istnieje większe prawdopodobieństwo, że uczniowie go wysłuchają i odpowiednio zareagują. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w których dzieci nie chcą słuchać tego co się do nich mówi, dlatego dobrym rozwiązaniem jest pokazanie im tego na piśmie. Informacje ujęte w ten sposób i przekazane dzieciom, łatwiej do nich docierają (Faber, Mazlish, 1996). Zaproponowano również przez autorów wcielanie się w różne postaci, aby nie dopuścić do wyzywania i obrażania uczuć dzieci. Odegranie jakiejś postaci przed dzieckiem może przynieść pozytywne skutki i nie doprowadzić do wystąpienia blokady u niego i reakcji całkiem innej od pożądanej przez nauczyciela.

Jako jeden z najważniejszych celów systemu edukacji Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska i Nosal wymieniają wczesne rozpoznawanie zdolności oraz talentów podopiecznych, ale także kształcenie ich w kierunku sprawnej i twórczej działalności (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Odnoszą się oni do teorii psychologicznych i podkreślają to, iż każda jednostka jest wyjątkowa, a wyjątkowość ta wiąże się z jej potencjałem rozwojowym, czyli między innymi z zainteresowaniami, preferencjami i zdolnościami. Dlatego tak istotne jest jak najszybsze wykrywanie określonych zdolności podopiecznych przez rodziców, nauczycieli i wychowawców w placówkach opiekuńczych. Ma to ogromne znaczenie zarówno dla samej jednostki jak również dla ogółu społeczeństwa (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Jednostka ta poprzez realizację własnych zainteresowań, czuje się spełniona na poziomie pracy w szkole jak również na poziomie pracy zawodowej i w związku z tym jest to jednostka zadowolona z życia oraz równocześnie jednostka wydajna. Warto wspomnieć o „teorii rozwoju zawodowego Ginzberga, Axelrada i Hermy”, w której są wyodrębnione poszczególne stadia tego rozwoju. Rozwój zawodowy jest przez nich podzielony na trzy stadia, takie jak stadium „wyobrażeń”, „próbowania” oraz „realizmu” (Ginzberg za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006, s. 66). Stadium wyobrażeń to dzieciństwo przed jedenastym rokiem życia, w którym występuje orientacja wyłącznie na zabawę. Natomiast w końcowym okresie stadium wyobrażeń zabawa przeorientowuje się na pracę. Następne stadium próbowania występuje we wczesnej młodzieńczości od jedenastego do siedemnastego roku życia. Charakterystyczne w tym stadium są procesy przejściowe nacechowane dostrzeganiem zdolności, wymagań pracy, wartości pracy oraz jej perspektyw. I ostatnie stadium realizmu to młodzieńczość powyżej siedemnastego roku życia do dorosłości. Cechy charakterystyczne to integracja uzdolnień, zainteresowań oraz rozwój systemu wartości i wybór zawodu. Teoria ta była skrytykowana ze względu na to, iż autor prowadząc badania, natknął się na ścieżki rozwoju, które różniły się od tych zawartych w teorii. Jednakże mimo wszystko teoria Ginzberga może mieć zastosowanie w tzw. „profilaktyce” (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Można tu wymienić pracę z dziećmi oraz młodzieżą nieprzystosowaną społecznie , którzy to przebywają w placówkach opiekuńczo- wychowawczych. Zauważyć można u tych podopiecznych przechodzenie przez kolejne stadia rozwoju. I tak rozpoczyna się od zabawy, następnie występuje dostrzeganie swoich zainteresowań, zdolności i kolejno ugruntowania się ich aż do poważnego wyboru swojego zawodu, dzięki któremu człowiek może się usamodzielnić.

W teorii L. Gottfredson występuje przekonanie, iż wykonywanie zawodu w zgodzie ze swoimi osobistymi zainteresowaniami jest bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na pozytywny rozwój swojej kariery zawodowej. Autorka dostrzega duży wpływ rozwoju poznawczego młodych ludzi na rozwój zawodowy. Wpływ ten zaczyna pojawiać się już w wieku przedszkolnym. W pierwszej kolejności, w myśl teorii L. Gottfredson następuje eliminowanie różnych opcji zawodowych jak również zawężanie ich. Ma to miejsce już w okresie wczesnego dzieciństwa.

W „teorii ograniczania i kompromisu” mamy do czynienia z tematem niedostrzeganym przez długi czas oraz z tym jak jednostki osiągają kompromis pomiędzy rzeczywistością a obranymi przez siebie celami. Jest w niej także zawarte to, jak rezygnują z osiągania własnych celów oraz godzą się z otaczającym ich światem poprzez wprowadzenie własnych aspiracji (Gottfredson, 1996, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Bardzo ważne w procesie edukacji jest połączenie własnych zainteresowań, preferencji i zdolności z celami intelektualnymi oraz społecznymi. Kiedy występuje mniejszy wpływ ideologii w kierunku organizowania i wyboru treści nauczania, wtedy możliwe jest większe zbliżenie się tego systemu do psychologicznej rzeczywistości. Bardzo ważne jest prawidłowe zorganizowanie kształcenia, którego zadaniem jest stymulowanie rozwijania się osobistych zainteresowań i zdolności jednostki. Ważne jest nie doprowadzenie do marnowania tego, co dają nam naturalne różnice możliwości ludzkich. We wsparciu systemów edukacyjnych niezbędne są działania poradnictwa zawodowego jak również diagnozowanie psychologiczne, które bierze pod uwagę indywidualne różnice- talent, preferencje, zainteresowania zawodowe, zdolności umysłowe, specjalistyczne (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006).

Wybór zawodu, a co się z tym później wiąże drogi zawodowej kariery według J. Holland wiąże sie bezpośrednio z rozwojem osobowościowym człowieka. Na ekspresję naszej osobowości ma wpływ wybór zawodu oraz ustosunkowanie się do kariery zawodowej. Kształcenie zawodowe i wybór zawodu nie są prostymi sprawami, dlatego gdyż składają się na nie różne etapy jak również są widoczne różnice w preferencjach, mających związek z dostępnymi społecznie drogami rozwoju (Holland za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Niestety w szkołach mamy do czynienia z programami, w których można odnaleźć łączenie sztywnych rozwiązań formalnych z dokonywaniem jednostronnych wyborów treści programów kształcenia, a to odbija się w blokowaniu twórczości, krytycznego myślenia i samodzielności. Skutkuje to kształtowaniem się schematyczności, bierności społecznej, bezradności umysłowej czy dogmatyczności myślenia (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Wybór drogi zawodowej przez człowieka nie wiąże się z oderwaniem od jego struktury osobowościowej, a jest on aktem ekspresji manifestującym osobowość osoby badanej, jej system wartości, zdolności, motywację, wiedzę, zainteresowania osobiste (Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Według stwierdzeń Hornowskiej i Paluchowskiego dużą rolę w wyborze określonego zawodu i życiowych ról społecznych odgrywają osobiste zainteresowania, zdolności, postawy, osiągnięcia, potrzeby, poczucie samoświadomości oraz wyznawane wartości. Innymi istotnymi czynnikami wpływającymi na ten wybór są struktura społeczeństwa, panujący ustrój społeczno – polityczny, sposób zatrudniania jak również ekonomiczna sytuacja w kraju (Hornowska, Paluchowski, 2002, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska,Nosal, 2006).





    1. Zainteresowania i ich wartość terapeutyczna


Według Słoniewskiej zainteresowania można traktować jako określone wskaźniki dla danej fazy rozwoju (Słoniewska, 1959). Ich rola jaką odgrywają w życiu młodych ludzi jest bardzo duża. Słoniewska pisze, iż dzięki zainteresowaniom powstają różnorodne grupy, które to są zespolone wspólnymi dla siebie określonymi zainteresowaniami. Jest to widoczne już we wczesnym dzieciństwie, kiedy dzieci bawią się wspólnie w wybrane przez siebie i lubiane zabawy. Ważne jest także badanie zainteresowań na gruncie zawodowym, szczególnie ma to znaczenie dla dorastających młodych ludzi, w tym przede wszystkim dla tych przebywających w placówkach opiekuńczo- wychowawczych (Słoniewska, 1959). Bardzo istotny jest zakres zainteresowań, ich treść, zainteresowania powinny być rezultatami nauczania. Według Rubensteina istotnym zadaniem wychowawczym nauczania jest kształtowanie zainteresowań wśród podopiecznych, ale takich które posiadają jakąś wartość. Powstanie zainteresowań u człowieka związane jest z jego działaniami, które wnikają w określony przedmiot bądź dziedzinę. Działania te stanowią konkretny rezultat czynności wpływając na powstanie zainteresowań, natomiast przedmioty uczuciowo zabarwione przyczyniają się do wywoływania zainteresowań (Rubenstein za: Słoniewska, 1959).

Jak twierdzi S. Szuman budzące się w dzieciach i młodzieży skłonności decydują o przedmiotach zainteresowań. Według jego opinii każdy okres dzieciństwa Stwierdza on, że wszystkie okresy dzieciństwa i młodości mają swoje własne zainteresowania (Szuman za:
Słoniewska, 1959). E. Claparede uważa, iż z wiekiem ulegają zmianie zjawiska i przedmioty, które są odpowiedzialne za rozbudzanie zainteresowań (Claparede za: Słoniewska, 1959).

Thorndike przypisuje zainteresowaniom duże znaczenie w procesie nauczania, gdzie występujące zainteresowanie u ucznia jakimś przedmiotem czy dziedziną przyczynia się do lepszego przyswajania nauki i uwidacznia się w pojawieniu jej pożądanych efektów. W czasie nauki z dużym zainteresowaniem, łatwiej jest przyswoić materiał jak również zapamiętać go na dłużej (Thorndike za: Słoniewska, 1959).

Bartlett uważa, że dzięki zainteresowaniom człowiek utwierdza się i aktywizuje w uczeniu się jak również w pracy oraz łatwiej jest mu pokonać trudności (Bartlett za: Słoniewska, 1959). To zainteresowania sprawiają, że człowiek motywuje się do działania, jest aktywny, czuje w sobie ogromne pokłady energii, które pomagają mu pokonać każdą przeszkodę bez większych strat, co nie oznacza zarazem, że bez żadnego wysiłku. Mając swoje wybrane zainteresowania, człowiek staje się lepszym w oczach samego siebie jak również innych ludzi, natomiast wysiłek wynikający z rozwijania ich przestaje być ważny i nie ma żadnego znaczenia. Podopieczni wychowujący się w placówce są zdani i mogą liczyć przede wszystkim na siebie, dlatego rozbudzenie w nich zainteresowań odgrywa ogromną rolę. Dzięki nim mają szansę urzeczywistniać swoje pragnienia, czy też marzenia, mogą realizować się, aktywnie działać czy też osiągnąć coś w swoim życiu. Zainteresowania dają im ogromną siłę do walki o swoje godne życie.

A. Gurycka pisze, iż zainteresowania charakteryzują się swoista zmiennością, a więc te ukształtowane we wcześniejszych etapach rozwoju, natomiast z zależnością zainteresowań jest mocno powiązany system wzmocnień pozytywnych oraz zewnętrzne czynniki jak również osłabiona odporność w pokonywaniu trudności. Młodzi ludzie odznaczają się wielkim pragnieniem odnoszenia sukcesów, otrzymywania pochwał, a czynniki te są bezpośrednio związane z ich aktywnością poznawczą. Jest to przedstawiony objaw zależności zainteresowań od czynników zewnętrznych. Kiedy młody człowiek nie odnosi upragnionych efektów podjętych przez siebie działań, swojej pracy, aktywności i wysiłku albo kiedy one za bardzo odwlekają się w czasie, wtedy może się pojawiać się u niego uczucie zniechęcenia, natomiast wykształcone u niego zainteresowania stopniowo mogą zacząć wygaszać.

Według M. Tyszkowej zainteresowania wpływają na powstanie aktywnej postawy (Tyszkowa, 1990). To w zainteresowaniach można odnaleźć ich terapeutyczną rolę, jaką odgrywają w życiu człowieka. Aby zainteresowania mogły się rozwijać, ważne jest występowanie zgody pomiędzy nimi a kierunkiem uzdolnień człowieka. Ich istotną rolą jest także korzystanie ze zdolności w nauce szkolnej (Tyszkowa, 1990).

Mechanizm samowzmacniania jest procesem całkiem przeciwstawnym do procesu wygasania zainteresowań. Odgrywa on dużą rolę w zwiększeniu się wrażliwości młodego człowieka na problemy, które są dla niego nowe. Problemy te mają pokrewieństwo z problemami przez niego już rozwiązanymi i są one tymi, którymi młody człowiek się interesuje. Mowa jest tutaj o jego dojrzałych zainteresowaniach, wyróżniających się autonomicznością jak również odpornością na wszelkie trudności oraz niepowodzenia, które pełnią terapeutyczną rolę w życiu dzieci i młodzieży, przede wszystkim ze środowisk dysfunkcyjnych (Gurycka, 1978). Bardzo ważna i powiązana bezpośrednio w wystąpieniem mechanizmu samowzmocnienia jest pomoc uzyskana od wychowawców i opiekunów. Do nich to należy rozbudzanie w dzieciach i młodzieży badawczych zaciekawień jak również nakierunkowanie ich na daną działalność poznawczą, a następnie doprowadzenie do specjalizacji bodźców, z którego to wynika powstanie mechanizmu samowzmocnienia.

Gurycka uważa, iż kształtowanie nowych zainteresowań może przybrać postać „uleczenia” występujących niepowodzeń życiowych bądź też zaburzeń zachowania. Warto wspomnieć o tak istotnej funkcji w rozbudzaniu zainteresowań, jaką jest właściwe stawianie pytań przez wychowawców oraz opiekunów, a które jest związane z odpowiednim doborem pytania do osoby jak również z wybraniem adekwatnego do zadania pytania czasu i miejsca (Gurycka, 1978). Często bowiem dochodzi do sytuacji, w której wychowawcy i opiekunowie zadają młodym ludziom mnóstwo pytań, nie dając im szansy i możliwości na dokładne zastanowienie się, a tym samym udzielenie odpowiedzi na któreś z zadanych pytań. Doprowadza to do niepotrzebnych frustracji i napięć, występujących u dziecka ale także u opiekuna. Dlatego opiekun powinien stawiać odpowiednie pytania wychowankowi, które są powiązane z jego wycinkiem rzeczywistości i który jednocześnie ma być przedmiotem jego zainteresowań i pobudzać wychowanka do aktywności. Według Guryckiej jest to czynnik bardzo ważny w celu kształtowaniu zainteresowań u młodych ludzi. W celu kształtowania nowych zainteresowań jak również rozwijania tych, które są już obecne u wychowanka, ważne jest doprowadzenie do sytuacji, w której stworzy mu się możliwość kontaktu z określonymi sytuacjami problemowymi. Należy również ukierunkowywać jego działanie w taki sposób, aby sam dochodził do rozwiązań, a to z kolei doprowadzi do jego większej satysfakcji, a także wypełni swą rolę terapeutyczną w danych sytuacjach, które tego wymagają. Tak istotną rolę przypisuje się sposobowi, w jaki człowiek dorosły pokieruje i udzieli wskazówki dotyczące rozwiązania danego problemu jak również przygotuje go do pracy. Te czynniki wpływają na powodzenie i satysfakcję, którą przeżyje podopieczny bądź wychowanek i są związane z uzyskanym wynikiem (Gurycka, 1978). Wychowawca powinien także umieć pochwalić swojego podopiecznego choćby za osiągnięcie najmniejszego sukcesu. Taka postawa jest ściśle związana z wystąpieniem sytuacji, w której młody człowiek napotyka kolejne problemy, ale nie zniechęca się i podejmuje wyzwanie pokonania ich. Gurycka wspomina o „ treningu radzenia sobie z już zaistniałymi sytuacjami problemowymi”, który to jest pomocnym sposobem oddziaływania na odporność młodych ludzi na różnorodne problemy i zwiększa zarazem ich zasób możliwości radzenia sobie z nimi (Gurycka, 1978). W oparciu o wspomniany trening, młody człowiek z większym zapałem koryguje wcześniejsze błędy, nie zniechęca się przy najmniejszych niepowodzeniach, a skupia się na znalezieniu nowych rozwiązań, szukając pomocy z otoczenia. Oprócz tego sam sobie wyszukuje nowe problemy, które wiążą się z postawionymi sobie określonymi zadaniami, a następnie dąży do znalezienia dla nich rozwiązań. W związku z tym przestaje w końcu potrzebować doradztwa i pomocy osoby dorosłej w każdej kwestii (Gurycka, 1978). Dlatego pedagodzy powinni okazać dużą pomoc w stosunku do swoich wychowanków, dając im oparcie w rozwiązaniu występujących problemów. Ma to odzwierciedlenie szczególne w pracy z młodymi ludźmi w placówkach opiekuńczych, gdzie zaistniałe problemy przewyższają „normalnie” występujące problemy wieku dorastania pojawiające się w tym właśnie przedziale wiekowym. W związku z tym ważne jest nauczenie podopiecznych radzenia sobie z „małymi” problemami , a z kolei łatwiej będzie im stawić czoła większym.

Jak pisze A. Gurycka w wyniku kształtowania i dojrzewania zainteresowań dochodzi do wystąpienia u młodego człowieka zaciekawienia badawczego w stronę danego zjawiska, oprócz tego widoczne jest zwiększenie się wytrzymałości na pojawiające się trudności niepowodzenia w czasie jego poznawczej aktywności, która ma styczność z określoną dziedziną. Jeśli chodzi o cykl badawczy, to wydłuża się on, natomiast mamy do czynienia z większa liczbą nurtujących pytań między wystąpieniem problemu a jego rozwiązaniem (Gurycka, 1978). Atmosfera występująca w czasie współpracy powinna być przepełniona życzliwością i wzajemnym szacunkiem, ponieważ w ogromnym stopniu to właśnie ona wpływa na rozwijanie i kształtowanie zainteresowań, jak również na trening radzenia sobie z występującymi problemami. Istotne jest, aby opiekun dał możliwość wychowankowi do dochodzenia do danych rozwiązań metodą prób i błędów. Jeżeli wychowawca przyjmie w swoim podejściu do podopiecznego rolę dominująca, będzie zachowywał się jak osoba która bardzo dużo wie i w jej przekonaniu młodsze pokolenie powinno jedynie czerpać wiadomości z jego zdobytej wiedzy, to w takim wypadku opiekunowie ci nie będą w stanie rozbudzić w podopiecznych żadnych zainteresowań, jak również nauczyć ich samodzielnego radzenia sobie z problemami i pokonywania ich. Osoba posiadająca pasje i zainteresowania, która ciągle się rozwija, jest w stanie rozbudzić w swoich wychowankach zainteresowania i rozwijać je (Gurycka, 1978). Gurycka uważa iż ludzie mający dane zainteresowania nie doznają nudy, umieją dostrzegać to, co przyczynia się do ich aktywności poprzez jednoczesne szukanie dla siebie dodatkowych problemów i rozwiązywanie ich, nie czując lęku przed znalezieniem na nie odpowiedzi oraz zadawaniem pytań (Gurycka, 1978). Posiadając określone zainteresowania człowiek ma jednocześnie „swój świat” i „swoje zabawki”, a w świecie tym czuje się najlepiej i jest on tam wartością sam dla siebie, mając możliwość realizowania się. W istocie zainteresowań leży to, ich podnoszą samoocenę młodych ludzi, dzięki nim wzmacnia się ich poczucie bezpieczeństwa, a ich codzienne życie przestaje być szare i nudne. Człowiek mając swoje zainteresowania ma niejako swój świat, w którym czuje się najlepiej i który sprawia mu ogromną przyjemność, a w nim zapomina o codziennych problemach.

Gurycka podkreśla bardzo istotną korekcyjną i terapeutyczna rolę mechanizmu zmieniania swoich wartości, wynikającego z rozbudzonych w sobie zainteresowań (Gurycka, 1978). W celu rozbudzenia nowych zainteresowań jak również rozwijania już istniejących należy stworzyć atmosferę pełną zaufania, gdzie występują partnerskie stosunki pomiędzy wychowawcą a podopiecznym (Gurycka, 1978). Jeśli chodzi o wychowanków placówek opiekuńczo- wychowawczych, ich zainteresowania mogą być niejako rekompensatą za przebyte cierpienia czy też wyobcowanie w rodzinie bądź grupie rówieśniczej, a także stanowić punkt odniesienia w odnalezieniu przez młodego człowieka swojego miejsca w placówce, w której się znajduje (Gurycka, 1978).

















1.4. Uwarunkowania środowiskowe zainteresowań

.


1.4.1. Wpływ otoczenia na zamiłowania ucznia


Duży wpływ na osobowościowe właściwości młodego człowieka, w tym na zainteresowania mają rozważane zależności związane z jego dorastaniem w danym środowisku, a więc zdobywaniem przez niego charakterystycznych dla tego środowiska doświadczeń (Gurycka, 1978). Jak pisze D.E. Super w ciągu swojego życia człowiek zdobywa różne doświadczenia, natomiast zainteresowania są pewnym źródłem wspomnianych doświadczeń. Same doświadczenia przyczyniają się do rozwijania, budzenia bądź też tłumienia zainteresowań. Stąd tez przypisuje się wielki udział domu rodzinnego w wywieraniu wpływu na zainteresowania dzieci. Stamtąd bowiem młody człowiek czerpie wzorce do naśladowania w swoim życiu, a one natomiast wpływają na rozwój dużej liczby zainteresowań bądź odwrotnie, mogą przyczynić się do nie interesowania się niczym (Super, 1972).

W związku z tym trudne staje się określenie zainteresowań wychowanków w placówkach opiekuńczo- wychowawczych, którzy to jak wiadomo z domu rodzinnego nie wynieśli żadnych pozytywnych wzorców, a co za tym idzie nie posiadają zainteresowań. Podopieczni bowiem pochodzą często z rodzin patologicznych, gdzie występuje nadużycie alkoholu bądź przemoc fizyczna i psychiczna.

W wyniku badań przeprowadzonych przez A. Roe związanych z zależnością zainteresowań od stosunków występujących w domu rodzinnym między rodzicami a dziećmi, wynika iż ogromną rolę w powstawaniu zainteresowań odgrywają doświadczenia zawodowe z okresu dziecięcego. Kiedy rodzice są opiekuńczy wobec swojego dziecka bardziej jest możliwe ukształtowanie w nim zainteresowań skierowanych w stronę ludzi, czyli „ nastawienie na ludzi”. Rodzice natomiast odrzucający swoje dziecko, którzy nie troszczą się o nie i zaniedbują je, w dużym stopniu przyczyniają się do kształtowania u niego zainteresowań nakierowanych „nie na ludzi” (Roe za: Gurycka, 1978).

Jaj sądzi D. E. Super w sytuacji wyboru przez człowieka zawodu dalekiego od normy społecznej, związanej z przyjęciem go dla danej płci, można stwierdzić że został ona wybrany w wyniku wcześniejszych doświadczeń i przeżyć przez ta osobę. Można tu przytoczyć przykład, kiedy kobieta wybiera zawód inżyniera, a wybór ten może być związany ze stratą i brakiem ojca w rodzinie. Człowiek wtedy rekompensuje sobie ten brak, szukając oparcia i nie zaznając miłości w rodzinie może szukać zawodu, jakim jest np. pracownik socjalny. Jeśli wybór zawodu nie wyróżnia się niczym i nie jest wyjątkowy, nie należy się wtedy doszukiwać przyczyn w atmosferze i stosunkach panujących w domu rodzinnym. Wybór ten może być związany z innym miejscem. Szkoła według D. E. Super nie wpływa w największym stopniu na życie młodego człowieka i jednocześnie na proces kształtowaniem się u niego zainteresowań. Tą ogromną rolę przypisuje w szczególności rodzicom, którzy to uczą go co jest dobre a co złe, jak powinien się zachowywać a jak nie, co może robić a co nie.

Dlatego to w ich rękach spoczywa, to czy będą potrafili ukształtować w swoim dziecku prawidłowe postawy i zainteresowania. Postępowanie i wychowanie rodziców skutkuje tym, czy przekażą mu bogaty wachlarz zainteresowań czy wręcz odwrotnie nie przygotują go wcale do dalszej drogi w dorosłe życie (Super, 1972).

Według A. Guryckiej wpływ rodziny jest bardzo ważny i od niego uzależnione są występujące różnice w zainteresowaniach. Istotną kwestią, o której warto wspomnieć w kształtowaniu się zainteresowań u młodego człowieka, jest wpływ otoczenia lokalnego. Wybierane profile zainteresowań przez jednostki są często uzależnione od kultury i występującej cywilizacji, a środki masowego przekazu odgrywają ważną w tym wypadku rolę (Gurycka, 1978). Można tu przytoczyć stwierdzenie Gottfredsona, który pisze iż pochodzenie społeczne i powodzenie w szkole są wyznaczone przez wcześniej występujący poziom ambicji skierowany ku zawodowym planom. Natomiast pochodzenie społeczne stanowi o dolnej granicy akceptowanych zawodów, a powodzenie w szkole, wyznacza górną granice zawodów, które są akceptowane (Gottfredson, 1996, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006).


1.4.2. Związek wieku oraz płci z wybranym hobby


Różnice fizyczne i psychologiczne pomiędzy płciami, jak twierdzi D. E. Super są widoczne jako cechy u każdej osoby w odmienny sposób oraz mierzy się je przy zastosowaniu skal, podobnie jak cechy inne (Super, 1972). Do najczęstszych zainteresowań mężczyzn, którzy w głównej mierze interesują się wysiłkiem fizycznym w każdej postaci, należą polityka, mechanika czy handel. Kobiety interesują się głównie muzyką, nauczaniem, opieką czy tez literatur, jednak nie jest to oczywiście regułą. Obecnie nie jest nic dziwnego w podjęciu przez mężczyznę zawodu nauczyciela czy opiekuna społecznego, a przez kobietę podjęcie pracy jako polityk bądź sportowiec. Jest to normalny stan rzeczy, panują nawet opinie że wiele kobiet jest lepszymi politykami czy sportowcami od mężczyzn, a tym samym mężczyźni lepiej wykonują swoją pracę od kobiet będąc nauczycielami czy opiekunami. Istnieje według R. Radwiłowicza związek pomiędzy zainteresowaniami uczniów, a występującymi modelami „męskimi” bądź „kobiecymi”. W występujących różnicach zainteresowań, a w przyszłości podejmowanych zawodów dopatruje się wpływu postaw rodziców lub opiekunów, którzy to od samego początku dzieciństwa dzielą zabawki na „kobiece” oraz „męskie” (Radwiłowicz za: Gurycka, 1978).

Natomiast A. Gurycka stwierdza, iż rola płci w rozwijaniu zainteresowań u dzieci podlega ciągłym rozważaniom i dyskusjom pedagogicznym oraz psychologicznym. Zawody typowo męskie coraz częściej są wykonywane przez kobiety, natomiast mężczyźni podejmują pracę charakterystyczną dla kobiet. Mimo wszystko płeć stanowi najważniejszy czynnik decydujący o wyborze określonych zainteresowań (Gurycka, 1978). Według dużej liczby badaczy kobieta i tak samo mężczyzna posiadają cechy oraz funkcje, którymi typowo odznacza się jedna płeć, są one jednocześnie traktowane jako rodzaj przygotowania do pełnienia w przyszłości określonej roli kobiecej bądź męskiej. Inni natomiast badacze stwierdzają, iż bardzo często to właśnie środowisko przypisuje określonej płci typowe dla niej cechy, role, zobowiązania, a co za tym idzie także i pespektywy życiowe (Gurycka, 1978).

Przytoczę teraz wyniki badań przeprowadzone przez L. E. Tyler, która badała dzieci w wieku sześciu lat. Według nich występujące różnice w zainteresowaniach miedzy chłopcami a dziewczynkami są duże i w związku z tym istotne jest stworzenie skal męskości- kobiecości zainteresowań dla młodych ludzi będących we wspomnianym okresie życia (Tyler za: Gurycka, 1978).

Według Guryckiej oznaki pierwszej aktywności poznawczej widoczne są już we wczesnym wieku rozwojowym, gdzie wymienić można wzrokową fiksację skierowaną w stronę dźwięków dochodzących do dziecka z jego otoczenia. Inną pierwotną aktywnością poznawczą u człowieka jest śledzenie zmysłem wzroku przedmiotów przesuwających się jak również przemieszczających się dźwięków. Jeszcze inną wczesną aktywnością poznawczą u dziecka jest manipulowanie przedmiotami, które są obecne w jego polu widzenia bądź też tymi bezpośrednio oddziaływującymi na jego receptory dotykowe. W wyniku ciągłej aktywności poznawczej dziecka mamy do czynienia z rozszerzaniem się jego zbioru doświadczeń, który na samym początku był bardzo wąski. Jest to związane z przedmiotami obecnymi w życiu dziecka, które przy pierwszej styczności z nim są dla niego nowością przez dłuższy czas. Dziecko oglądając je doznaje uczucia stałego zaciekawienia związanego z charakterystycznym u małego dziecka głodem wrażeń, czyli ciągłej chęci oglądania, dotykania oraz jego wielkiej ciekawości. Jego ogromna chęć poznania wszystkiego zdarza się że doprowadza do sytuacji, w której rodzice czy tez opiekunowie nie mogą dać sobie rady z opanowaniem tej ciągłej ciekawości. Dochodzi wtedy do różnorakich kłopotów, takich jak niszczenie przez dziecko przedmiotów codziennego użytku czy też „narażanie się przez niego na wypadki” (Gurycka, 1978). Kiedy mija ciekawość sensoryczno- motoryczna u dziecka pojawia się charakterystyczny „okres pytań”. M. Susłowska zbadała dzieci w wieku od 0 do 7 lat i stwierdziła, iż w określonym wieku mamy do czynienia z zanikiem postawy obojętności względem nowych bodźców, a w związku z tym coraz więcej tych bodźców wywołuje u dziecka uczucie ciekawości i zainteresowania. Występowanie reakcji dziecka w postaci znieruchomienia na nowy bodziec jest coraz rzadziej widoczne, a wręcz wzrasta liczba ukierunkowanych ruchów, dzięki którym dziecko może poznać go dokładnie. Widoczne jest to w specyficznym manipulowaniu przez dziecko, które ma za zadanie dostosowanie do niego własności poznawanych przedmiotów. W okresie ukończenia przez dziecko czwartego roku życia, charakterystyczne jest zwiększenie się u niego reakcji , które są zabarwione emocjonalnie oraz wzrasta także liczba reakcji słownych (Susłowska, 1960). W ciągu mijającego czasu aktywność poznawcza człowieka jest coraz bardziej skomplikowana.

Jak uważa L.A. Orbeli występuje przechodzenie od prymitywnych reakcji orientalnych, a następnie do złożonych reakcji. I.P. Pawłow mówi o powstaniu dwóch odruchów, takich jak: „co to takiego?” i „co z tym można zrobić?”. Powstają skomplikowane odruchy, które wiążą się z wytworzeniem się różnorodnych i złożonych procesów poznawczych jak również z rozwinięciem się procesów pracy wyrastających z bogatego zaplecza techniki, nauki i sztuki (Orbeli za: Gurycka, 1978). To pierwsze przejawy poznawczej aktywności dzieci mają początkowy wpływ na powstanie zainteresowań. Bardzo często występuje zaciekawienie u dzieci trwające jednak krótko, które przenosi się z jednych przedmiotów lub zjawisk na drugie. Brak jest stabilizacji wśród zainteresowań u dziecka do momentu wejścia przez niego w okres dorastania (Super, 1972). Dlatego ważne według D.H. Fryera jest przeprowadzanie badań dotyczących przebiegu rozwoju zainteresowań, a nie jednoznaczne stwierdzenia ich braku bądź tez istnienia. Istotne wśród zainteresowań jest to, iż są one ze sobą połączone i wiążą się, czyli nowe powstają na gruncie starych nie istniejących już, natomiast wcześniejsze zainteresowania zanikają i ustępują miejsca nowym (Fryer za: Gurycka, 1978).

Opiszę teraz określone prawo, które jest ściśle powiązane z następstwem zainteresowań. Według E. Claparede rozwój zainteresowań składa się z kolejnego przechodzenia:

  1. Od tego co proste do tego co złożone

  2. Od form konkretnych do abstrakcyjnych

  3. Od bierności do samorzutnego odbioru

  4. Od tego co ogólnikowe do tego co specjalistyczne

  5. Od tego co podmiotowe do tego co przedmiotowe

  6. Od tego co bezpośrednie do tego co pośrednie

  7. Od rozbicia na szczegóły do scalenia (Claparede, 1927).



Brophy uważa, iż z wiekiem stają się widoczne różnice w występujących zainteresowaniach. Zainteresowania u dzieci młodszych przejawiają się większą homogenicznością w przeciwieństwie do zainteresowań u starszych dzieci. Wspólną cechą zainteresowań dzieci w każdym przedziale wiekowym są podejmowane tematy związane z ludźmi, nie interesują ich tematy bezosobowe. Wolą oni uczyć się rzeczy, które pochłaniają ich aktywność i zaangażowanie się od nauki przez bierne słuchanie bądź przeglądanie (Brophy, 2002).

Wygotski L.S. określił zależność pomiędzy zainteresowaniami a wiekiem, traktuje on nauczanie jako przewodnik rozwoju, który się za tym rozwojem nigdy nie wlecze. Istotne jest branie pod uwagę warunków, w których żyje dziecko i nie powinno się przesądzać na temat zależności występujących pomiędzy wiekiem a rozwojem psychicznym (Wygotski za: Gurycka, 1978).

Jak pisze T. Tracey wielkie różnice występujące miedzy dziećmi a dorosłymi są widoczne w zestawieniu wyników na bazie podstawowych zainteresowań a własnej oceny możliwości osobistych na wymienionych polach, u osób dorosłych wyniki te są niemalże niezależne, natomiast u dzieci mamy do czynienia z dużym wpływem spostrzeganych kompetencji na ich zawodowe zainteresowania. Odczuwane prze dziecko jego kompetencje sprawiają, że z większą intensywnością interesuje się danym obszarem (Tracey za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Dzieci bowiem największą przyjemność doznają oraz są najbardziej szczęśliwe z tego, w czym czują się najlepsze, z czego odnoszą sukcesy i mogą się z tych osiągnięć pochwalić przed rówieśnikami oraz dorosłymi. Wielki wpływ na ich poczucie wartości maja zdobyte przez nich osiągnięcia związane z ich zainteresowaniami czy tez zgarnięcie nagród w wygranych konkursach, olimpiadach i zawodach.

W nowszych badaniach dotyczących zainteresowań można spotkać się ze wskazaniem na określone zmiany występujące w zainteresowaniach uczniów na poszczególnych etapach ich rozwoju. J. Brophy pisze na temat zainteresowań dzieci w klasach szkoły podstawowej, którzy to swoje zainteresowania kierują w stronę swojego najbliższego otoczenia, tematem ich rozmów jest ich własna osoba oraz posiadane zabawki. Opowiadają o swojej rodzinie i zdarzeniach które tam miały miejsca. Widoczna zmiana następuje u uczniów gimnazjum, których zainteresowania wykraczają już poza tylko życie rodzinne, są to tematy dotyczące przyrody, geografii, chemii, nauk o społeczeństwie czy fizyki. Istotne dla nich są zagadnienia w których czują się dobrze i pewnie oraz na bazie których odnoszą sukcesy. Biorąc pod uwagę licealistów, mamy już do czynienia z zainteresowaniami, które odbiegają od tematów związanych z najbliższym otoczeniem. Interesują się oni zagadnieniami pochodzącymi z różnych stron świata, a informacje te dostarczają im massmedia (Brophy, 2002).



1.5. Zainteresowania i sposoby ich badania


D. E. Super wymienia technikę badania zainteresowań taką , jak inwentarze różnego rodzaju, które to według niego stanowią najważniejsze osiągnięcie psychologii zainteresowań. Jednak sugeruje on, iż nie można na sto procent stwierdzić jednoznacznie o możliwości zmierzenia zainteresowań prawidłowo skonstruowanym inwentarzem. Mierząc zainteresowania metodą E. K. Stronga, u młodych ludzi można o nich powiedzieć że mają charakter stały- szczególnie u tych najbardziej dojrzałych, natomiast u dorosłych stałość zainteresowań jest jeszcze większa. W badaniach tych bierze się pod uwagę i bada cechy psychologiczne, realność tych badań natomiast jest uzależniona od stosowanego narzędzia w przeprowadzonym pomiarze. Inwentarz zawiera bogatą liczbę pytań w formie kwestionariusza, a odpowiedzi na nie są obliczane statystycznie. Charakteryzuje się on określonymi wskaźnikami, tabelą w celu wykonywania oraz zapisywania obliczeń oraz jest wystandaryzowany (Super, 1972). E.K. Strong stworzył pierwszy inwentarz zainteresowań, a w jego składzie można było znaleźć 400 pytań dla mężczyzn i mniejszą liczbę dla kobiet. Wszystkie te pytania wiązały się z ich zawodowymi zainteresowaniami, czyli były powiązane z zawodami, postawami, przyzwyczajeniami, nauczanymi przedmiotami jak również z rozrywkami. Zmienioną wersję tego inwentarza z roku 2004 stosuje się w poradnictwie zawodowym. Ze zmianami tymi są związane dwa aspekty, czyli została przeprowadzona zmiana dotycząca liczby skal zainteresowań zawodowych, a więc dodano nowe skale oraz przekształcono nazwy niektórych z nich jak również dokonano rewizji skal zawodowych. Oprócz tego zajęto się dodaniem jeszcze jednej skali stylu osobowego, czyli stylu zorientowania na zespół (Donnay i in. 2004, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal 2006). Wzorując się na Inwentarzu Zainteresowań Stronga, David Campbell w roku 1974 stworzył Inwentarz Zainteresowań Stronga – Campbella. W ciągu mijających lat inwentarz ten był poddawany ciągłym zmianom, a teraz jego nazwa brzmi „Zestaw Zainteresowań i Zdolności Campbella”. Za powstanie drugiego inwentarza zainteresowań jest odpowiedzialny G.F. Kuder, a w jego skład wchodzi 168 pytań. Występuje i jest wydany w jednej wersji zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn, natomiast pytania wchodzące w jego skład mają charakter powiązany z określonymi zawodami, przede wszystkim z czynnościami.

Warto również wspomnieć o „Przeglądzie Zainteresowań Zawodowych” Kudera, który jest wersją następną wymienionego autora, którą wcześniej był „Przegląd Preferencji Zawodowych”. Zawierał on silną teoretyczną podstawę skierowaną w stronę rozwijania niektórych koncepcji mierzenia zawodowych zainteresowań i wiążą się z nią inne skale pomiarowe występujące w pozostałych kwestionariuszach zainteresowań zawodowych (Savickas, Taber, Spokane, 2002, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal 2006)

W skład uniwersalnego schematu związanego z preferencjami J. Hollanda wchodzi koncepcja struktury zawodowych zainteresowań Kudera (Zytowski, 1992, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal 2006).

A.Gurycka analizuje techniki badania zainteresowań i uważa, iż w całej okazałości poznawalne może być to, co możemy obserwować. To dzięki obserwacji mamy możliwość poznania psychiki człowieka i jest ona naczelną metodą w tym kontekście. To właśnie ona potrafi w pełni, całościowo poznać psychikę i w związku z tym istotne jest powstanie zestawu dobranych technik. Narzędzia poznania powinny być spontaniczne, dzięki takiemu charakterowi zbadają to co powinny(Gurycka, 1978). A. Leon jest kolejnym zwolennikiem obserwowania zachowań ludzi, służącemu jako metoda badania zainteresowań. Ważne według niego jest zebranie informacji w trakcie obserwacji uczniów, które będą służyły dla celów poradnictwa zawodowego Leon za: Gurycka, 1978). M. Brewer sądzi, iż dzięki ciągłym kontaktom nauczycieli i opiekunów z dziećmi, możliwe jest obserwowanie ich, a co za tym idzie poznanie ich zainteresowań i zdolności. W przeprowadzonej obserwacji należy zwrócić uwagę na warunki w jakich się ona odbywa. Powinno się zadbać o sposób opracowania technik oraz definicji obserwacyjnych stosowanych do ustalenia objawów istotnych dla badanego zjawiska. Bardzo ważnym czynnikiem w przeprowadzonej obserwacji są również kwalifikacje obserwatora, jego spostrzegawczość, wrażliwość oraz zdolność do psychologicznego interpretowania przez wychowawców- obserwatorów danych obserwacyjnych, a także jego wnikliwość. Spełniając wszystkie te warunki, obserwacja wychowanków może odegrać ogromną rolę i być nieoceniona. Dlatego każdy wychowawca, opiekun powinien posiadać i umieć pozytywnie wykorzystać swoją wiedze, umiejętności oraz psychologiczną kulturę (Brewer za: Gurycka, 1978). Gurycka wymienia obserwację topograficzną, skalowaną oraz wskaźnikową (Gurycka, 1978).

Według Sapera wyniki wszystkich metod badania zainteresowań nie będą się pokrywać i nie będą takie same. Związane jest to z tym, iż każda z metod wzoruje się na innej definicji zainteresowań (Super, 1972). Oprócz obserwacji inną techniką badania zainteresowań jest ankieta ogólna opracowana przez A. Uziembło. W tym przypadku na zainteresowania wskazuje akceptowanie różnorodnych zajęć w wybiórczy sposób, a one same posiadają wyjątkowe walory poznawcze. J. Burska natomiast opracowała ankietę czytelniczą. W tym przypadku wskazaniem na zainteresowania są lektury preferowane przez badanych, które odznaczają się ogromnymi walorami poznawczymi. Inna technika to wypracowania klasowe zadawane młodym ludziom na temat tego, o czym oni najchętniej uczą się w szkole i dlaczego. Technikę tą omawia K. Gorzkowska, według której ważne jest aby w niej badany przedstawił swoje preferencje na temat treści nauczania oraz wymienił swoje poznawcze motywacje. O tzw. „skrzynce pytań” pisze R. Radwiłowicz, tam pytania na które badany chce udzielić odpowiedzi, stanowią w wymienionej technice wskaźnik jego zainteresowań. Technika monografii zainteresowań klasy jest techniką stworzoną przez Gurycką, w której za wskaźnik i przejaw zainteresowań brane są pod uwagę oceny innych związane z zainteresowaniami mocniejszymi określonych osób niż u pozostałych, formułuje się je na gruncie właściwych oraz zwerbalizowanych zachowań, które podlegają obserwacji (Gurycka, 1978).

Jak uważa D. E. Super niezbędne do przeprowadzenia badania zainteresowań wyrażanych są ankiety zainteresowań. Według niego prowadzenie badań związanych z zainteresowaniami utwierdza w przekonaniu, że łatwiejsze jest poznanie zainteresowań w sytuacji, kiedy nie ufa się wyrażaniu ich w bezpośredni sposób (Super, 1972). Z badaniami zainteresowań są związane także testy zainteresowań, czyli testy pamięci, testy uwagi oraz testy wiadomości. Jak przyznaje Gurycka to w stosunku do tych trzech zjawisk zainteresowania spełniają funkcje selektywną. Występuje duży wpływ zainteresowań na uwagę dziecka, gdzie koncentruje się ona łatwiej na treściach które dotyczą przedmiotu zainteresowań. Zainteresowania oddziaływują również na lepsze zapamiętywanie wiadomości, szczególnie tych interesujących nas bądź tych które są dla nas ciekawią. Dzięki zainteresowaniom człowiek łatwiej gromadzi i wzbogaca się o większy zasób informacji, które to ma się odwrotnie w stosunku do otoczenia w zakresie osobistych zainteresowań (Gurycka, 1978). Warto wspomnieć o metodzie zastosowanej do diagnozowania zainteresowań. Opracował ją wzorując się na sferycznym modelu zainteresowań T. Tracey- Globalny Inwentarz Osobowy (Tracey, 1997, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal 2006). W skład tej metody wchodzą dwa kwestionariusze stosowane razem bądź oddzielnie (Tracey, 2002, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal 2006).




































Rozdział II

Młodzież nieprzystosowana społecznie i jej zainteresowania



2.1. Umiejętności uczniów i ich przydatność w działalności praktycznej


Drugim składnikiem wychowania umysłowego, jak pisze W. Okoń, jest przygotowanie ogólne do praktycznej działalności, natomiast w skład treści wychowania umysłowego wchodzi określony zbiór informacji, które obejmują dane przedmioty nauczania (Okoń, 1965).

Według B. Suchodolskiego ważne jest, aby już w szkole uczniowie mieli możliwość doświadczyć pracy, która będzie dla nich osobistym, społecznym oraz głębokim przeżyciem. Powinni się oni uczyć z autopsji takiej postawy wobec pracy, która będzie zarazem postawą obecnej epoki. Wszystko jest uzależnione od prowadzonych zajęć przez nauczyciela, na które młodzi ludzie uczęszczają. Powinny one zatem być dla nich same w sobie ważne oraz wartościowe (Suchodolski za: Okoń, 1965). Praktykę traktuje jako przedłużenie teorii, stanowi ona jej życiową kontynuację. Poznanie podstaw nauk przyrodniczych, społecznych i kulturalnych powinno służyć jako przygotowanie do wszechstronnego działania młodego człowieka. Należy w szkole łączyć teorię z praktyką i odwrotnie, mając na uwadze względy wychowawcze, kształtujące oraz poznawcze. Bardzo ważnym zadaniem szkoły jest wdrażanie uczniów do osobistej poznawczej działalności, dzięki temu będą mieli możliwość bezpośredniego poznania otaczającego ich świata. W czasie procesu uczenia się oraz w kolejnych etapach życia człowiek odgrywa rolę i wpływa na wystąpienie zmian w otaczającym go środowisku. Jednocześnie przeplata się to z jego rozwojem, z którym to są związane jego zdolności, natomiast jego wiedza ciągle się pogłębia i utrwala. Widoczna jest również zmiana podejścia danego człowieka do innych ludzi. Osobisty stosunek młodych ludzi względem dorobku kulturalnego, jest przez nich wyrażony w odpowiedniej działalności kulturalnej i poznaniu tegoż dorobku kulturalnego. To poprzez poznawanie muzyki, sztuki, literatury, u człowieka rozbudzają się różnorodne emocje i uczucia, uwrażliwia się on i przeżywa wszystko na swój sposób, wytwarzając wartości na drodze osobistej działalności. W związku z tym w programach wychowania należy zwrócić uwagę na kształtowanie różnorodnej formy aktywności, związanej ze sztuką, literaturą jak również z twórczością własną, ponieważ według autora ludzie tworzący sztukę są jednocześnie jej najlepszymi odbiorcami. Coraz częściej występuje realizowanie przez szkoły programów zajęć dla młodzieży, w których mają oni szansę wykazać się w różnorodnej twórczości osobistej, a więc teatralnej, plastycznej, literackiej, muzycznej. Istotą tegoż programu jest jego elastyczność, nie może przejawiać się uniwersalnością, ponieważ nie będzie pewności w tym wypadku czy jest on dostosowany do warunków szkoły, a także czy w pełni bierze on pod uwagę zdolności oraz osobiste zainteresowania młodych ludzi (Okoń, 1965).

Jak pisze M. Skatkin praktyka jest cennym środkiem pedagogicznym, z którego można skorzystać na wybranym etapie opracowywania określonego zagadnienia. Służy to jednocześnie stawianiu w konkretny oraz interesujący sposób różnorodnych problemów przed dziećmi i które zarazem wykształca w ich świadomości określone pojęcia i wyobrażenia, uwypukla powiązania oraz prawidłowości zjawisk, a także weryfikuje poprawność wyciągniętych wniosków (Skatkin za: Okoń, 1965).

W wyniku przekształcenia na drodze procesu praktyki, młody człowiek bardziej i dokładniej poznaje określone zjawiska społeczne bądź przyrodnicze. To właśnie poprzez praktykę możliwy jest aktywny udział młodzieży, w którym musi ona wykorzystać swój ogromny umysłowy wysiłek oraz własne analizatory. Z procesem myślenia mamy do czynienia w sytuacji, kiedy wykrywa się różnorodne cechy przedmiotów a także związki, zachodzące pomiędzy wspomnianymi wcześniej przedmiotami. Proces myślenia występuje również wtedy, kiedy dochodzi do odrzucania cech przedmiotów bądź związków między przedmiotami, pojawiających się jako przypadkowe. Człowiek może dokładnie poznać istotne związki i cechy w wyniku nadawania procesom, rzeczom nowych cech oraz wprowadzania wcześniej nie istniejących związków i zależności pomiędzy przedmioty. I w związku z tym można stwierdzić, iż praktyka odpowiedzialna jest za pogłębienie wiedzy i stanowi źródło teorii oraz poznania (Skatkin za: Okoń, 1965).

Wymienię teraz funkcje, jakie pełni praktyka. Są nimi:

Jedną z najważniejszych funkcji praktyki jest przekształcanie przez nią rzeczywistości. Służy ona jako podstawa dla gromadzenia wyobrażeń, spostrzeżeń, jak również wprowadzania określonych uogólnień. Praktyka jest źródłem teorii, która może być później wykorzystana do dalszego praktykowania (Okoń, 1965). Kiedy człowiek pragnie być pewny wartości i prawdziwości posiadanej wiedzy, powinien sprawdzić czy na podstawie tej wiedzy jest w stanie świadomie i zamierzenie wpłynąć na rzeczywistość. Dlatego należy pamiętać o tym aby na lekcjach pojawiała się praktyka, na podstawie której uczniowie będą mogli sprawdzić i zweryfikować posiadane przez siebie wiadomości. W ten sposób młodzi ludzie przekonają się o sensie praktycznym wiedzy zdobytej w szkole , a przez to również wykształcą w sobie nowe przekonania. Celem praktyki jest przekazanie uczniom informacji wcześniej nieznanych im bądź też zweryfikowanie ich, a także zastosowanie sprawdzonej wcześniej wiedzy, aby wprowadzić w przyrodzie i otoczeniu określone zmiany. Kierując się wcześniej sprawdzonymi informacjami, łatwiej jest nam określić własne wyniki (Okoń, 1965). Może zaistnieć taka sytuacja, w której młody człowiek przyswoi sobie daną teorię społeczną a zarazem będzie ja traktował jako wytyczną swojego postępowania. Jednak aby do tego doszło, musi on przekonać się o prawidłowości zjawisk społecznych i o tym, że może on na nie oddziaływać. Bardzo ważne jest postępowanie nauczyciela i jego przekonania. Powinien on wprowadzać w pracę na lekcji jak również w pracę pozalekcyjną działalność praktyczną, a dzieci posiadając wiedzę na temat praw rozwoju społecznego, będą miały optymalną możliwość zmieniania i podnoszenia poziomu swojego życia jak również swojego otoczenia (Okoń, 1965). Według Okonia bardzo istotną rzeczą w szkole jest wprowadzenie praktyki do nauczania. Powinno się w maksymalnym stopniu realizować zadania wychowania umysłowego, związane z zapoznawaniem młodzieży z podstawami nauk społecznych, kulturalnych, przyrodniczych oraz z opanowywaniem przez nią podstawowych form działalności ludzkiej i rozwijaniem uzdolnień, zainteresowań oraz uczenia się (Okoń, 1965).


2.2. Ciągłe doskonalenie się wychowanków, a ich upodobania


Według Okonia istota ludzka jest istotą skomplikowana, która posiada wiedzę i w zgodzie z nią działa. Jest również istota myślącą, czująca, która przeżywa i interesuje się różnorodnymi aspektami życia i jest ona zarazem odpowiednio do tego zmotywowana(Okoń, 1965). Dlatego tak ważne w procesie wychowania umysłowego jest dbanie o odpowiedni rozwój wymienionych wcześniej stron ludzkiej osobowości. Jeśli dojdzie do zaniedbania, może to doprowadzić do intelektualnego zubożenia młodych ludzi. Dlatego istotne jest, aby wychowawca skupił się na odpowiednim doborze treści w wychowaniu umysłowym, które powinno uwzględnić wymagania co do wyboru materiału naukowego jak również formy praktycznej działalności, a także zamiłowania, zainteresowania, tendencje samokształceniowe oraz wymagania związane z rozwijaniem poznawczych zdolności. Młodzież powinna być poddawana samodzielnemu wysiłkowi myślowemu, inwencji twórczej oraz konfrontowaniu teorii z praktyką i odwrotnie, a także mobilizowana do wykonywania operacji myślowych oraz praktycznych. Dzięki temu rozwój młodego człowieka stanie się bardziej wszechstronny. W tym celu należy zwrócić uwagę, aby w procesie nauczania nie tylko pojawił się podstawowy materiał niezbędny do przyswojenia, ale także aby nie zabrakło w treści wychowania intelektualnego, różnorodnych zadań i problemów o znaczeniu praktycznym i teoretycznym. Zadaniem szkoły jest rozwijanie uwagi, pamięci, zmysłu obserwacyjnego, wyobraźni równocześnie z rozwijaniem myślenia podopiecznego. I w związku z tym dobór treści nauczania musi iść w parze z prowadzeniem wszelkich obserwacji oraz wykonywaniem różnorodnych ćwiczeń, jak również poszukiwaniem określonych zależności i związków, występujących pomiędzy danymi zjawiskami, rzeczami, procesami (Okoń, 1965). W ten sposób u wychowanka rozbudzi się wyobraźnię, a zarazem rozwinie jego uwagę i pamięć. Zainteresowania i osobiste zamiłowania odgrywają ogromną rolę w życiu młodego człowieka, które można traktować jako zaplecze kulturowe każdej istoty ludzkiej. U ludzi nieprzejawiających żadnych zainteresowań, widoczne jest częste występowanie produkcyjno- konsumpcyjnego trybu życia, które jest zjawiskiem niepożądanym w czasie zwiększonej ilości czasu wolnego. Jak twierdzi Okoń, w wychowaniu ludzi, którzy mają bogate zainteresowania i których życie jest związane z kulturą, należy poddać ich już w czasie nauki szkolnej określonej dynamice rozwoju. Istotne jest wpojenie im wielkiej ilości intelektualnych zamiłowań i zainteresowań (Okoń, 1965). Dlatego wychowawca powinien skupić się na prawidłowej selekcji treści nauczania, wybrać je z dostosowaniem do właściwości rozwojowych młodych ludzi. Jego postawa w kierunku przejawów zainteresowania, ciekawości bądź zamiłowania młodego człowieka, pełni także dużą rolę. W związku z tym nauczyciel powinien ukierunkowywać pracę z uczniem tak, aby przejawiające się u niego objawy były nierozerwalnym elementem samokształcenia

(Okoń, 1965). Następną ważną sprawą nieodłączną w procesie wychowania umysłowego człowieka jest mobilizowanie go i wdrażanie do samokształcenia. Wykształcenie, które uczeń zdobywa w szkole nie jest jednak wystarczające na jego całe życie. Po skończeniu szkoły należy pamiętać o tak istotnej edukacji permanentnej i budzeniu się nowych zainteresowań u człowieka (Okoń, 1965). Powinno się zwrócić baczną uwagę na ukierunkowanie dzieci w odpowiednią stronę kariery zawodowej, która pozwoli im realizować własne zainteresowania, a jednocześnie da szanse na życie w godziwych warunkach. Ma to szczególne znaczenie u wychowanków w placówkach opiekuńczych. W wyborze określonego zawodu, jak twierdzi John Holland, dużą rolę odgrywa forma ekspresji osobowościowej człowieka, związana z tendencjami występującymi w podświadomości człowieka. Potwierdzić mogą to założenie analizy mówiące o tym, iż wpływ dziedziczności na zainteresowania zawodowe odpowiada zakresowi tego wpływu na podstawowe cechy osobowości (Holland za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). ) Opiszę teraz trzy czynniki, które decydują według Parsonsa, o mądrym wyborze kariery zawodowej. Są to:


Na zasadzie postępowania doradczego widocznej powyżej, w której skład wchodzą trzy etapy, opiera się następna teoria, którą jest teoria cechy i czynnika. Według niej cechy ludzkie, czyli zdolności, umiejętności i zainteresowania są możliwe do obliczenia i zmierzenia. Podobnie ma się to do opisywania niektórych zawodów według wymagań związanych z ilością i ustawieniem tych cech. Z zawodową satysfakcją mamy do czynienia, kiedy dopasowuje się w odpowiedni sposób cechy osobiste danego człowieka z wymaganiami, niezbędnymi do spełnienia na określonym stanowisku pracy oraz odwrotnie, w czasie niezmieniającego się poziomu osobistej motywacji. Dlatego tak ważne jest, aby w czasie dokonywania wyboru konkretnego zawodu, kierować się rozwagą oraz podejmować ostrożnie i logicznie określone decyzje (Bańka, 2005; Herr, Cramer, 2001, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). D. E. Super pisze, iż istotny w wyborze kariery życiowej jest swój własny obraz oraz wyznawane wartości, a obraz swojej osoby przekłada ponad zainteresowania. Traktuje go jako subiektywne wyobrażenie przełożone na określoną rolę, pozycję społeczną, sytuację. Stanowi on źródło oceny osobistych możliwości człowieka w realizowaniu podejmowanych przez niego ról (Guichard, Huteau, 2005,
za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). Na zawodowy obraz siebie składa się stałe i dość jasne postrzeganie osobistych dążeń, zainteresowań, wartości i zdolności, które są we własnym przekonaniu odpowiednie przy wyborze zawodu(Super, 1970, za: Betz, 1994, za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006). W rozwoju zawodowym mamy do czynienia z procesem rozwijania określonych wartości, zdolności, postaw, zainteresowań, wiedzy, umiejętności, a także cech osobowościowych i wszystkie one wiążą się z pracą. Opisany proces trwa przez całe życie człowieka (Hornowska, Paluchowski, 1993,
za: Bajcar, Borkowska, Czerw, Gąsiorowska, Nosal, 2006).





2.3. Funkcja twórczości i uczuć w budowaniu zamiłowań u uczniów



Według Brunera to dzięki heurystyce człowiek może dojść do twórczych kombinacji w przeciwieństwie do tworzenia prostych algorytmów. Pisze on, iż tworzenie jest związane z konstruowaniem użytecznych kombinacji i polega na rozróżnianiu oraz wybieraniu (Bruner, 1978). Poincare definiuje heurystykę jako określoną wrażliwość emocjonalną, jest ona uczuciem matematycznego piękna i harmonii występującej pomiędzy liczbami i kształtami
(Poincare za: Bruner, 1978). Człowiek posiadając tą umiejętność, potrafi tworzyć matematyczne kombinacje. Twórcze myślenie oraz twórcze podejście do otaczającej nas rzeczywistości odgrywają dużą rolę w kształtowaniu i rozwijaniu zainteresowań (Bruner, 1978). To od każdego człowieka indywidualnie zależy jak wykorzysta swój potencjał oraz osobiste zainteresowania i zamiłowania. Niestety często panuje przekonanie u młodych ludzi, iż nie warto się czymś interesować, a szczególnie jeśli nikt w otaczającym ich otoczeniu nie przejawia danych zainteresowań bądź nie przyznaje się do tychże zainteresowań. Dlatego tak ważne jest, aby młody człowiek miał swoje zdanie i nie podporządkowywał się ograniczającym go regułom, które często występują wśród młodzieży. Bruner pisze o elemencie twórczym, który według niego jest niezależny od poziomu energii człowieka jak również nie zależy on od poziomu jego inteligencji (Bruner, 1978). Autor akcentuje mocno stworzenie młodemu człowiekowi możliwości na samodzielne dochodzenie oraz odkrywanie różnorodnych spraw (Bruner, 1978). Dzięki temu młodzi ludzie mają większe szanse na rozwijanie i kształtowanie swoich zainteresowań jak również własnej twórczości. Samodzielnie dokonane odkrycia przez dzieci oraz atmosfera panująca w ich otoczeniu wpływają na to, iż jedne dzieci są w większym stopniu kreatywne od drugich. Wymienię teraz dwa typy nauczania wyszczególnione przez Brunera, a są to nauczanie w trybie hipotetycznym i nauczanie w trybie objaśniającym (Bruner, 1978). W nauczaniu wyszczególnionym charakterystyczne jest wymuszanie na młodych ludziach twórczości własnej jak również rozwijanie ich zainteresowań. Jest ono lepszym sposobem nauczania, w którym osoba przekazująca określone informacje i odbiorca tych informacji można napisać, że stoją ze sobą na równi. W nauczaniu tym współpraca nie bazuje wyłącznie na przekazywaniu suchej teorii i bierności odbiorcy, ale jest oparta na samodzielnym dochodzeniu odbiorcy do danych faktów, dzięki którym jest on w stanie odnaleźć samodzielnie odpowiedzi, na podstawie tylko kilku przekazanych wiadomości od nadawcy (Bruner, 1978). Młody człowiek zatem powinien w optymalnym stopniu skorzystać z tego co mu zostało przekazane i odpowiednio wyciągnąć wnioski ukierunkowujące go w stronę jego kolejnych działań. W ten oto sposób sam będzie dochodził do prawdy, a poznanie jej będzie dla niego największą nagrodą i ogromną satysfakcją. Bowiem samodzielne odnalezienie drogi rozwiązania jakiegoś problemu jest największą wygraną i daje ogromną radość (Bruner, 1978). Jednak w szkole na ogół stosowana jest przez nauczycieli w ich pracy z dziećmi metoda objaśniająca, w której przekazują oni suchą wiedzę i dopuszczają tylko siebie do głosu. Uczniowie, czyli odbiorcy natomiast są pominięci, a nauczyciele prawie wcale nie liczą się z nimi, z ich etapem rozwoju, nie jest istotne ich zdanie, twórcza aktywność, zainteresowania czy zamiłowania. Nie występuje tutaj twórczość własna ucznia, ponieważ w tej metodzie nauczania nadawca manipuluje materiałem i poddaje go przekształceniom. Słuchacz nie rozumie tego i nie dostrzega występowania tychże wewnętrznych manipulacji (Bruner, 1978). Jednak wiadomą sprawą jest, iż większość ludzi odpowiedzialnych za proces wychowania oraz kształcenia, stosuje tylko lub w większym stopniu metodę objaśniającą w nauczaniu dzieci i młodzieży. Stwierdzić można, iż taki sposób nauczania jest łatwiejszy, gdzie wymaga się tego, o czym się powiedziało, przekazało, a następnie bezwzględnie ocenia się postępy. Bruner uważa, iż stosowanie w nauczaniu trybu hipotetycznego, wyrażającego się zachęcaniem dzieci przez osobę mówiącą do brania udziału w podejmowaniu decyzji, decyduje o przyspieszeniu tegoż uczenia się (Bruner, 1978). Zaproponowany prze niego tryb nauczania pobudza młodych ludzi do twórczego myślenia, a co za tym idzie kształtuje i rozwija ich zainteresowania. Wynika to z tego, iż zorganizowany materiał oparty na zainteresowaniach oraz strukturach poznawczych danego ucznia będzie dla niego w najprostszy sposób dostępny pamięciowo. Takie same czynności oraz postawy występujące w procesie odkrywania decydują o tym, iż materiał opanowywany w trybie pamięciowym staje się łatwiej dostępny (Bruner, 1978). Bardzo ważne, o czym piszą Faber i Mazlish, są ważność mówienia, słuchania i nazywania uczuć (Faber, Mazlish, 1992). Powinno się uważnie słuchać dziecko, natomiast pytanie się i doradzanie mu należy zastąpić zaakceptowaniem uczuć dziecka, stosując słowa „och”, „mmm”, „rozumiem”. Ważne jest określanie oraz nazywanie uczuć w przeciwieństwie do ciągłego zaprzeczania im. Można nieraz spróbować zamienić pragnienia dziecka w fantazję, bez pozbawiania go owych pragnień i nie stosując niepotrzebnych wyjaśnień czy uzasadnień (Faber, Mazlish, 1992). Jest to istotne w codziennym życiu i funkcjonowaniu dziecka jak również w rozwijaniu jego zainteresowań.



2.4. Kształtowanie zainteresowań u dojrzewającego człowieka



Jak twierdzi Wygotski problem zainteresowań jest kluczem rozwoju psychicznego człowieka w okresie dorastania (Wygotski, 2002). Zainteresowania młodych ludzi jak również ich ewoluujące zachowania oraz wszelkie zmiany kierunku tych zachowań są związane z ich rozwojem psychicznym. Przedstawione stwierdzenie przez Wygotskiego jest odmienne od wyznawanego przez Herbarta, które mówi o utożsamianiu zainteresowań z umysłową aktywnością i postrzeganiem ich jako czysto intelektualne zjawisko (Wygotski, 2002). Jak pisze Thorndike zainteresowania mają charakter nabyty bądź tez są wrodzone. Autor stwierdza, iż stosunek występujący pomiędzy zainteresowaniami a popędem można utożsamić ze stosunkiem zachodzącym między nabytymi a wrodzonymi reakcjami (Thorndike za: Wygotski, 2002). Wygotski akcentuje również dążenia „ku określonym obiektom”, rozumianym przez niego jako zainteresowania. Powstawanie natomiast nowych zainteresowań jest związane z procesem powstawania nowych nawyków, mechanizmów zachowań jak również warunkowych reakcji (Wygotski, 2002).

Odmienne jest stanowisko McDougalla, który bezwzględnie nie zgadza się z tym, iż nowe zainteresowania powstają w taki sam sposób jak nowe nawyki. Obserwował on dwóch chłopców, których zachęcając do współzawodnictwa i odwołując się do ich ambicji, zmobilizował do karczowania pnia. Z obserwacji wywnioskował on, iż całkowite oddawanie się obiektowi, wykazywanie silnego zainteresowania działalnością mogąca być na początku uznaną za zainteresowanie na nowo oraz samodzielnie nabyte w czasie pracy, w istocie rzeczy przejawia się w większym uzależnieniu od elementarnych zainteresowań instynktownych, które przestaje istnieć w sytuacji kiedy te elementarne zainteresowania instynktowne zostaną zaspokojone (McDougall za: Wygotski, 2002). Oczywiście jak twierdzi Wygotski, występują również w życiu człowieka stałe skłonności, także w życiu młodego i dojrzewającego organizmu ludzkiego, które można określić jako „podstawowe linie” zachowania” i nadać im miano zainteresowań, będących odpowiedzialnych za działanie określonych przyzwyczajeń. Zainteresowania definiuje on jako wszystkie dynamiczne tendencje określające i ukierunkowujące reakcje człowieka. Zainteresowania wchodzą w skład całościowych procesów, które posiadają więcej, niż tylko każda jedna reakcja, podobnie jak potrzeby i skłonności. Zainteresowania według Wygotskiego są tym, co się rozwija, nie natomiast tym, co można nabyć. Są one rozumiane jako dynamiczne, pełne i strukturalne życiowe właściwości, procesy organiczne, które maja swe źródła w naturalnej podstawie osobowości i rozwijają się adekwatnie z całościowym jej rozwojem. Bardzo ważne dla człowieka w zakresie jego zainteresowań są jego potrzeby stałe ale również jego „potrzeby aktualne”, których działanie jest podobne w pewnym stopniu do działania stałych potrzeb (Wygotski, 2002). Zadawane są przez autora pytania dotyczące subiektywnego oraz obiektywnego charakteru zainteresowań. Twierdzi on, iż istotne jest spojrzenie na zainteresowania całościowo oraz uwzględnienie ich nierozłączności i złożoności. Podobnie jak wcześniej pisał Hegel, zainteresowania wykazują tendencję pobudzającą oraz zachęcająca do podejmowania danej działalności, która ma swoje miejsce obok dążeń i potrzeb człowieka (Wygotski, 2002). Warto wspomnieć o wyszczególnionej przez Wygotskiego strukturalnej teorii traktującej zainteresowania w sposób kategorii przyrodniczej, czyli która mówi że zainteresowania rozwijają się analogicznie jak procesy biologiczne wzrostu i dojrzewania. Ważne według F. Engelsa jest branie pod uwagę historycznej natury popędu ludzkiego oraz formy seksualnej miłości ludzkiej w celu zrozumienia genezy biologicznych potrzeb człowieka, tak niezbędnych do rozwoju zainteresowań w czasie dorastania młodego człowieka (Engels za: Wygotski, 2002). Wygotski nawiązuje do zainteresowań jako do stanu specyficznego ludziom, natomiast rozwój zainteresowań traktuje jako podstawę psychicznego i kulturowego rozwoju w okresie dorastania. Charakter zainteresować zmienia się na celowe działania człowieka, które można traktować jako świadomy popęd. W okresie dorastania zainteresowania występują w ścisłej relacji z coraz bardziej wyrazistymi potrzebami i wtedy też następuje oddzielenie zainteresowań od nawyków. Wtedy też charakterystyczne jest obumarcie starych zainteresowań na rzecz pojawienia się nowych (Wygotski, 2002). Rozwój zainteresowań występuje w tym czasie co rozwój biologiczny. Kroh O. pisze, iż rozwój w okresie dorastania wyróżnia się arytmicznością, bez równomierności. W związku z tym podobny jest także rozwój zainteresowań, a w okresie dorastania biologicznie dojrzewający człowiek traci dotąd występujące więzi ze środowiskiem. Wraz z opóźnieniem dojrzewania płciowego widoczne jest także opóźnienie „kryzysu zainteresowań” i odwrotnie (Kroh za: Wygotski, 2002). W. Pieters przedstawia dwie fazy okresu dorastania, gdzie pierwsza tzw. „faza popędów” trwa do dwóch lat, w czasie której młody człowiek neguje wszelkie autorytety i przejawia w niej takie uczucia jak rozdrażnienie, kłótliwość, wahania nastrojów oraz jego postaw. W niej także obumiera ustanowiony do tej pory system zainteresowań i tworzą się nowe (Pieters za: Wygotski, 2002). Ch. Buhler porównuje tą fazę do fazy negatywnej, pisząc jednocześnie o braku występowania w czasie jej trwania jakichkolwiek zainteresowań (Buhler za: Wygotski,2002). O. Tumlirz popiera stwierdzenie mówiące o zburzeniu zainteresowań w pierwszej fazie, które wcześniej były dla niego ważne i odgrywały dużą rolę w poprzednich etapach rozwoju (Tumlirz za: Wygotski, 2002). Warto wspomnieć o założeniu Zagorowskiego który to uważa, iż często te gwałtowne zmiany w pierwszej fazie mogą być związane z nieprawidłowością bądź brakiem wychowawczego podejścia (Zagorowski za: Wygotski, 2002). W czasie dorastania młodego człowieka, jak pisze Wygotski, zmniejsza się jego zdolność do twórczego działania oraz myślenia (Wygotski, 2002). Zalkind uważa, iż istotne w okresie dorastania jest wytworzenie u młodych ludzi określonych postaw względem interesujących ich rzeczy i zjawisk. Nauczanie i wychowanie w okresie dorastania jest nieodłącznie związane z odpowiednim kształtowaniem zainteresowań jak również innych wątków rozwojowych (Zalkind za: Wygotski, 2002). Według Thorndike wychowanie wykazuje związek z zainteresowaniami, ponieważ celem wychowania jest doprowadzenie do wytworzenia się pozytywnych zainteresowań oraz wyeliminowanie niepożądanych. Zainteresowania pobudzają do działań, dzięki nim młody człowiek nabywa nowe umiejętności i nawyki. Dlatego można powiedzieć o wielkiej roli zainteresowań w wychowaniu, które są siłą napędową i w związku z tym w procesie wychowania i nauczania powinno się zadbać o ukierunkowywanie ich, zmienianie i kształtowanie nowych (Thorndike za: Wygotski, 2002).

W drugiej fazie rozwoju tzw. „fazie zainteresowań” Pieters pisze o powstaniu na nowej podbudowie całkowicie nowych zainteresowań (Pieters za: Wygotski, 2002). Ustępuje ona wcześniej bądź później pierwszej fazie (Tumlirz za: Wygotski, 2002). Stern natomiast twierdzi, że możliwe do zrozumienia są wszystkie ważne przejawy okresu dorastania. Istotne jest w tym wypadku, aby rozpatrywać je pod kątem teorii zabawy. (Stern za: Wygotski, 2002). K. Groos natomiast pisze, iż zabawę należy rozpatrywać pod kątem przyszłości i jest ona niezwykle przydatną metodą, aby młody człowiek prawidłowo i umiejętnie przygotował się do przyszłego życia (Groos za: Wygotski, 2002). Stern zabawę traktuje „na serio” , która według niego jest stanem przejściowym dorastającego młodego człowieka pomiędzy zabawami dziecięcymi a poważnymi działaniami i decyzjami dorosłych ludzi. W formie tej mamy do czynienia z wyrażaniem swoich zainteresowań przez młodą dorastającą osobę (Stern za: Wygotski, 2002). Wygotski pisze o zabawie jako o samowychowaniu, a odpowiada jej proces, w którym popędy są przekształcane w zainteresowania. W ten oto sposób Wygotski rozumuje okres dorastania (Wygotski, 2002). Przytoczę jeszcze twierdzenie A. Guryckiej, która uważa iż pojawienie się nowych zainteresowań dotyczy dojrzałości i wyspecjalizowania danego zaciekawienia (Gurycka, 1978).



2.5. Modelowanie nabytych upodobań oraz budowanie nowych



Istotę zainteresowań można odnaleźć w nieodłącznym im uczuciowym zaangażowaniu, dlatego też w celu rozwijania i kształtowania zainteresowań należy się skupić, według K.Kopczyńskiego, na rozwijaniu oraz pobudzaniu uczuć młodych ludzi. Zainteresowania wpływają bardzo pozytywnie na poczucie wewnętrznej kontroli, a dzięki temu człowiek jest bardziej mocniejszy i odporniejszy na stres w przeciwieństwie do osoby która tego poczucia nie posiada. Następną istotną rzeczą którą warto wymienić jest to, iż ludziom mającym zainteresowania, a co za tym idzie również poczucie wewnętrznej kontroli, łatwiej jest w trudnym dla siebie czasie bez problemów skorzystać z pomocy z ich otoczenia. O zainteresowaniach można napisać, że są one pewnym rodzajem drogowskazu i katalizatora napędzającego człowieka do ciągłego działania, a jest to bardzo istotne dla młodych ludzi w ich okresie dojrzewania (Kopczyński, 2002). Natomiast dla młodzieży we wspomnianym wcześniej etapie życia, którzy nie mają wsparcia ze strony swojej rodziny i którzy wychowują się w placówkach opiekuńczo- wychowawczych, jest to ważne w jeszcze większym stopniu. Dlatego wychowawcy w placówkach oraz nauczyciele w szkołach powinni dbać o rozwój zainteresowań swoich wychowanków bo z nim również rozwijają się sfery, takie jak poznawcza i uczuciowa. Młody człowiek jest autonomiczną jednostką, a jej działania mogą mieć charakter pozytywny. Aby takie właśnie były, pedagodzy powinni efektywnie oddziaływać na młodych ludzi. Istotne jest poznanie ich potrzeb, upodobań, dążeń, zainteresowań oraz uzdolnień. Każdy podopieczny jest inny i posiada zarazem inny próg jego osobistych możliwości oraz odmienny typ układu nerwowego, dlatego w różny sposób może reagować na występujące sytuacje (Kopczyński, 2002). K. Kopczyński oraz A. Sobczak piszą o bardzo ważnej sprawie dotyczącej rozwijania i kształtowania zainteresowań u młodych ludzi przez pedagogów. Pedagog aby poradził sobie z tym trudnym zadaniem, sam musi stanowić autorytet i być wzorem do naśladowania. W dziedzinie kształtowania zainteresowań u młodych ludzi, sam powinien posiadać jakieś zainteresowania. Bowiem w celu nakłonienia młodzieży do rozwijania w sobie zainteresowań, nauczyciel powinien również czymś się aktywnie zajmować i angażować uczuciowo w wybraną przez siebie działalność. Sprawdza się tutaj cytat brzmiący „aby zapalić innych trzeba samemu płonąć” (Kopczyński, Sobczak, 2002, s. 324). K. Kopczyński pisze o bardzo ważnej roli dodatkowych zajęć w kształtowaniu zainteresowań, którymi są koła zainteresowań w szkołach oraz dodatkowe zajęcia w ośrodkach pozaszkolnych, jak np. w Miejskich Ośrodkach Kultury. Autor wymienia dwie formy zajęć pozalekcyjnych, a są nimi zajęcia na które uczęszczają dzieci i młodzież z wykształconymi już zainteresowaniami, które dalej pragną pogłębiać oraz drugi typ zajęć pozalekcyjnych, którego zadaniem jest pobudzanie i mobilizowanie młodych ludzi do aktywności (Kopczyński, 2002).Kształtowanie zainteresowań w życiu młodego człowieka wpływa w dużym stopniu na ustalenie poczucia ich autonomii. Występują wśród dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczych jak również w szkole osoby o nieprzeciętnych zdolnościach (Kopczyński, 2002).

I tak w ostatnich latach notuje się zwiększone zapotrzebowanie społeczne na ludzi posiadających duże zdolności i talenty, a ich sposób myślenia jest twórczy i nieprzeciętny i w związku z tym, jak trafnie zauważa A. Górecka, pedagog w swojej pracy powinien umieć wyszukać takie jednostki i skupić na nich najwięcej swojej uwagi i poświęcać im dużą ilość czasu. Wyszczególnia ona zdolności dotyczące ogólnych zdolności jak również uzdolnień i odpowiadają one zdolnościom kierunkowym. Zainteresowania oraz osobowość jednostki wpływają w dużym stopniu na jej rozwój zdolności. Ważna jest również w tym zakresie aktywność a także potrzeba działania dziecka. Dzieci wykazujące się zdolnościami i dużą twórczością posiadają jednocześnie poznawczą ciekawość oraz wyrażają intensywność osobistych zainteresowań, a co za tym idzie charakterystyczna jest dla nich ich duża zdolność koncentracji uwagi. (Górecka, 2001). W rozwijaniu zainteresowań oraz uzdolnień dzieci i młodzieży przeważa ich spontaniczność przy systematycznej oraz zorganizowanej działalności wychowawczo- dydaktycznej i organizacyjnej szkoły. Działalność szkoły jest natomiast wspierana przez świadomą działalność pozaszkolnego środowiska (Górecka, 2001). Widoczny jest także występujący brak akceptacji dzieci posiadających szerokie zainteresowania od pozostałych rówieśników w szkole czy placówce opiekuńczej. Dochodzi do tego że osoby te są odrzucane w klasie szkolnej czy grupie rówieśniczej, a w sytuacji takiej często nie otrzymują także wsparcia od pedagogów. Niestety w tej sytuacji taki młody człowiek próbuje się na siłę zmienić i dopasować do otaczającego go środowiska rówieśniczego. Ulega presji ze strony otoczenia i często rezygnuje ze swoich zainteresowań. Dlatego tak bardzo ważne są odpowiednie działania pedagoga, aby nie doszło do wystąpienia takich sytuacji (Górecka, 2001). Można nawet spróbować w jakiś sposób oddziaływać na osobę posiadającą w grupie duży autorytet, a która nie przejawia żadnych zainteresowań. Należy uświadomić uczniom, iż tak naprawdę „dziwną” osobą jest ta, która nie posiada żadnych zainteresowań w przeciwieństwie do jednostki która je ma. Opisana postawa pedagoga przyjmuje charakter skrajnej postawy wychowawczej, którą można w głównej mierze zastosować w pracy z dziećmi trudnymi. Warto jednak poznać, jak pisze J. Górniewicz, zainteresowania przywódców grup rówieśniczych. Można w tym celu szczerze z nim porozmawiać albo dowiedzieć się od jego najbliższego otoczenia (Górniewicz, 1987). Pedagog powinien pamiętać o ważności realizowanych przez siebie zadań wychowawczych, jakimi są rozbudzanie u swoich podopiecznych zainteresowań, a także wspieranie ich w rozwijaniu już posiadanych. Górecka stwierdza, i ż w sytuacji kiedy człowiek nie może zaspokoić własnej poznawczej aktywności, dochodzi do wystąpienia u niego frustracji, agresji, a kolejno także i bezradności. Powstanie sprzyjających warunków do rozwijania osobistych zainteresowań i uzdolnień u wychowanków jest uzależnione od postawy przejawianej przez nauczycieli i opiekunów (Górecka, 2001). Niestety nauczyciele często nie mają świadomości, w jak wielkim stopniu mogą wpłynąć na kształtowanie zainteresowań u podopiecznych i jakie jednocześnie posiadają możliwości rozwijania ich w tymże kierunku. To z nimi młodzi ludzie w szkole najwięcej przebywają i dlatego zadaniami szkoły, jak podkreśla W. Puślecki, jest systematyczne rozwijanie zdolności ogólnych, uzdolnień i zainteresowań.

Wymienię teraz najistotniejsze czynniki, które w największym stopniu oddziaływują na nastawienie młodzieży do szkoły. Są nimi: stosunki występujące pomiędzy uczniami oraz nauczycielami, zainteresowanie danymi przedmiotami nauczania, sposób, w jaki nauczyciele prowadzą lekcję, wymagania stawiane przez nich uczniom, znaczenie treści nauczania dla ogólnego wykształcenia, a także znaczenie przedmiotu dla dalszego kształcenia. Opiszę teraz określone propozycje dla nauczycieli, które przedstawia Puślecki, mające na celu wzbogacenie procesu nauczania danego przedmiotu, aby stał się on bardziej interesujący dla podopiecznych. Nauczyciel powinien pamiętać o różnicowaniu środków nauczania, organizowaniu większej ilości wycieczek, przeprowadzaniu ćwiczeń laboratoryjnych, urozmaicaniu pracy wykonawczej na lekcjach, częstym stosowaniu pracy w grupach jak również o dopuszczaniu uczniów do planowania sposobów przeprowadzania lekcji. Tak ważna w procesie nauczania, według Puśleckiego, jest bowiem odpowiednia orientacja nauczycieli w zainteresowaniach i uzdolnieniach swoich wychowanków (Puślecki, 1987). Powinni o tym pamiętać nauczyciele, ale również pedagodzy w placówkach opiekuńczych. Środkami zaradczymi w procesie rozwijania zainteresowań i uzdolnień są również: przydzielanie długoterminowych zleceń podopiecznym, dodatkowe zadania o zróżnicowanym poziomie trudności, domaganie się samodzielności ze strony ucznia, szeroko rozumiana działalność twórcza oraz uczenie się w zespole lub parami (Puślecki, 1987).

Zaciekawienia ulegające przekształceniom w wyniku wpływu kierowania nauczyciela bądź opiekuna w zainteresowania stanowią twórczy czynnik w rozwoju osobowości młodego człowieka (Radlińska za: Górniewicz, 1987). J. Górniewicz podkreśla mocno posiadanie trwałych urządzeń, które stworzą szanse na rozwijanie oraz kształtowanie się zainteresowań u młodego człowieka, wzbogacanie otaczającego go środowiska jak również doradzanie mu w wyborze odpowiednich obiektów jego aktywności intelektualnej (Górniewicz, 1987).

Warto wspomnieć o rozwijaniu w swoich podopiecznych konkretnych zainteresowań, a jako przykład wymienię twierdzenie E. Gajek o potrzebie rozwijania zainteresowań dzieci i młodzieży kulturami różnych narodów jak również językami od najmłodszych lat dziecka i tak w ciągu całego życia. Bowiem dzieci w ciągu swoich najmłodszych lat są w stanie najwięcej przyswoić i dlatego już w tym okresie powinny się uczyć języków obcych (Gajek, 2005). Jeśli chodzi o wybór języka, Gajek wskazuje na język angielski. Dzieci wykazują od najmłodszych lat duże zainteresowanie tym wszystkim, co jest inne i nieznane i w związku z tym powinno się rozbudzać w nich zainteresowania różnymi językami, zaznajamiać z określonym zapisywaniem słów i systemem fonetycznym. Będą wtedy mieli przewagę nad innymi ludźmi, którzy nie mieli wcześniej takiej okazji, a uczyli się języków obcych dopiero w późniejszym okresie życia (Gajek, 2005). J. Bigaj, B. Płytycz i Ł. Karpińczyk zwracają uwagę na rozbudzanie oraz rozwijanie zainteresowań przyrodniczych jak również biologicznych. Karpińczyk pisze o występującej w młodych ludziach naturalnej ciekawości otaczającego ich świata , co może być bardzo przydatne w celu rozbudzenia oraz rozwijania w nich zainteresowań. Bezpośredni kontakt z przyrodą oraz dokonywanie wspólnie z wychowankami obserwacji fenologicznych traktuje jako najlepszy sposób rozwijania zainteresowań przyrodniczych. W kontaktach dzieci z przyrodą możliwe jest wyrobienie u nich zmysłu badawczego, są one niezbędne w wytworzeniu u dzieci umiejętności obserwowania, uwrażliwiają na piękno, uczą szacunku i umiłowania przyrody, wyrabiają chęć chronienia jej jak również kontakty takie uczą formułować wnioski (Karpińczyk, 1983). Bigaj wywnioskował z przeprowadzonych przez siebie badań, iż dzieci przejawiają zainteresowania w stronę różnego rodzaju gadów oraz płazów. Dzieci chętnie obserwują żywe gady, płazy i gryzonie przechowywane w pracowniach biologicznych w niektórych szkołach (Bigaj, Płytycz, 1984). Jest to bardzo przydatny element w czasie nauki na lekcji przyrody, ponieważ uczeń może na żywo zobaczyć to, co nauczyciel opisuje w czasie zajęć. Należy również wspomnieć o wartości jaka wiąże się z możliwością dotknięcia oswojonego gada bądź gryzonia przez dziecko, a sytuacja ta nie należy do powszechnych (Bigaj, Płytycz, 1984). G. Kopij pisze, iż obserwacje fenologiczne dokonane w terenie przez młodych ludzi są często ich pierwszym krokiem w realizacji swych zainteresowań przyrodą. Dlatego wszystko zależy od nauczyciela, czy w umiejętny sposób będzie potrafił zachęcić uczniów do przeprowadzania tychże obserwacji (Kopij, 1993). Powinien on umieć zorganizować lekcje w taki sposób, aby uczniowie mieli możliwość poznania i bezpośredniego obejrzenia danych gatunków zwierząt czy roślin w lesie bądź parku.

W. Dubiel pisze o matematycznych zainteresowaniach i przeprowadzonych przez siebie badaniach, które ukazują, iż występuje zestaw zainteresowań odpowiedni dla określonych okresów rozwojowych młodych ludzi. Uważa on, iż zainteresowania są ściśle powiązane z motywacją wewnętrzną i zewnętrzną człowieka oraz zależą lub może przede wszystkim od procesu nauczania. Dubiel podkreśla znaczenie doprowadzenia dzieci i młodzieży do zrozumienia niejasnych dla nich pojęć (Dubiel, 1996). W. Borejko zaznacza fakt występowania podstawowych powinności nauczyciela, jakimi są ich odpowiedni sposób wpłynięcia na wychowanków i rozwijania oraz rozbudzania w nich zainteresowań. Dlatego wiele zależy od działań nauczyciela, natomiast zainteresowania są według autora kwestią nadrzędną nad uzdolnieniami (Borejko za: Dubiel, 1996). Ważne jest doprowadzenie przez nauczyciela do sytuacji, w której podopieczny czymś się zaciekawi. Wtedy możliwe jest wzmocnienie jego motywacji w tym kierunku do dalszego działania w celu podniesienia wiedzy czy tez umiejętności z wybranej dziedziny. Istotne jest wybranie przez nauczyciela sytuacji, które mogą skutkować wywołaniem zaciekawienia u wychowanka, które następnie może przerodzić się w konkretne zainteresowania. Dubiel pisze iż z pojawieniem się zaciekawień są również dostrzegane nowe problemy, a człowiek w pełni uświadamia sobie ich istnienie. Aby zaciekawienie się przerodziło się w zainteresowania musi pojawić się potrzeba chęci rozwiązania danego problemu. W związku w tym w pracy nauczyciele powinni zadawać różnego rodzaju pytania, które doprowadzą do sformułowania problemów. A pytanie takie postawione w odpowiedni sposób przez opiekuna może przyczynić się do zaktywizowania młodego człowieka. Istotne także jest, aby rola nauczyciela czy opiekuna ograniczała się systematycznie w czasie wzrastania zainteresowania w celu samodzielnego formułowania problemów przez młodego człowieka, analizowania, myślenia i w końcu doprowadzenia do rozwiązania samemu postawionych problemów, bowiem należy nie ograniczać młodzież w ich aktywności, a zarazem w rozwijaniu ich zainteresowań. Według Dubiela nauczyciel powinien zadbać przede wszystkim o rozbudzanie zainteresowań dzieci i młodzieży w kierunku matematyki (Dubiel, 1996). Autor pisze, iż we wzbudzaniu zainteresowań typowo matematycznych, dużą rolę odgrywa pierwszy kontakt młodego człowieka z przedmiotem matematyki oraz szeroki zakres zadań wybrany przez nauczyciela do rozwiązania na lekcjach (Dubiel, 1996). Od nauczyciela oraz jego umiejętnego pokierowania dzieckiem jak również wytłumaczenia w zrozumiały sposób zależy, czy uczeń taki będzie próbował samodzielnie znaleźć rozwiązania określonego problemu metodą prób i błędów. Według autora wpływ na rozwijanie i rozbudzanie zainteresowań mają różnorodne konkursy i zawody, czyli pewnego rodzaju współzawodnictwo, którego zorganizowanie nie jest związane ze skomplikowanymi czynnościami (Dubiel, 1996). Jeśli nauczyciele w szkołach czy też w placówkach nie organizują opisanych wcześniej konkursów bądź zawodów, może to świadczyć o ich braku chęci nadmiernego angażowania się w swoją pracę, wypaleniu zawodowym lub nawet z tzw. „minięciem się z powołaniem”. Dubiel podkreśla, iż w uczeniu należy zastosować wszelkie możliwości i sposoby, dzięki którym uczeń może rozwijać swoje zainteresowania. Tak ważna jest zatem rola nauczyciela, którego możemy traktować jako tzw. inspiratora zarówno w skomplikowanych treściowo przedmiotach, czyli w matematyce, fizyce bądź chemii, ale także w przedmiotach artystycznych i humanistycznych (Dubiel, 1996). Natomiast E. Ereńska – Suszek niezmierną funkcję przypisuje wrażliwości na sztukę i kulturę, która powinna być obecna w życiu człowieka. A można ją zakrzewić w człowieku dzięki wychowaniu go poprzez muzykę, obecną podczas śpiewania oraz słuchania muzyki poważnej, która to z kolei przyczynia się do jego uwrażliwienia i przeżywania wysoce wysublimowanych emocji (Ereńska – Suszek, 1987). Natomiast w opinii M. Rokickiej obecna jest potrzeba rozwijania teatralnych zainteresowań przyjmujących formę zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych, dzięki którym młody człowiek ma szansę na ich rozbudzenie a następnie rozwijanie. Chodzi tutaj o zajęcia w grupie, zabawy w teatr, wycieczki a następnie dzielenie się wrażeniami po skończonych zajęciach czy powrocie z wycieczek (Rokicka, 2001).

D. Armatys i M. Żytkiewicz piszą o ważnej rzeczy dotyczącej zainteresowań, a mianowicie o rozwijaniu zainteresowań czytelniczych wśród dzieci i młodzieży. Tak samo jak rozwijanie zainteresowań matematycznych, również i czytelniczych nie jest łatwym zadaniem. Według autorek uczeń powinien być traktowany w sposób indywidualny, one natomiast w pracy stosują motywowanie czytelniczych zainteresowań młodzieży w kierunku płaszczyzny interpersonalnej i emocjonalnej. Najważniejsze aby we wcześniej wspomnianej dziedzinie jak również we wszystkich innych potrafić zdiagnozować zainteresowania swoich podopiecznych. Aby rozbudzić i rozwijać zainteresowania czytelnicze, można na lekcjach w czasie omawiania danego dzieła literackiego małych rozmiarów, które pochodzi z większego cyklu, zachęcić uczniów do przeczytania w domu kolejnych pozycji z tego cyklu.

Ważne jest zatem, aby i tu, jak we wszystkich innych dziedzinach umieć zdiagnozować zainteresowania swoich uczniów czy podopiecznych. Armatys i Żytkiewicz akcentują również zgodnie o pozytywach płynących ze stałej współpracy z bibliotekami miejskimi, które mają wielki wpływ na rozwijanie i rozbudzanie zainteresowań czytelniczych u dzieci i młodzieży (Armatys, Żytkiewicz, 2002). J. Elliott i M. Place skupiają natomiast swoją uwagę na uczniach wagarujących i mających tzw. fobię szkolną (Elliott, Place, 2000). Część uczniów wagarujących często jest młodzieżą zdolną, która nie potrafi odnaleźć się w szkole, nie znajduje dla siebie interesujących możliwości jak również taką, która nie radzi sobie i nie umie sprostać zadaniom szkolnym, a problemy te mogą wynikać z niedopasowania ich do rozwoju danego ucznia i do jego zainteresowań. I znów należy wspomnieć o wielkiej wadze wspierania uczniów przez nauczyciela i ukształtowania oraz rozwijania w nim zainteresowań.

Wiele różnorodnych czynników wpływa na określone nastawienie dziecka względem szkoły, otoczenia i wychowawców, ale występujące trudności lub sukcesy można traktować jako najważniejsze wytyczne w jego funkcjonowaniu. Ważna jest postawa nauczyciela, czy w sytuacji pojawienia się u dziecka problemów, dąży do zrozumienia ich oraz stara się mu pomóc w pokonaniu ich, czy też jest obojętny, wykazując niechęć i dążność do pozbycia się problemów, nie natomiast do rozwiązania ich (Jarosz, Wysocka, 2006).














Rozdział III

Metodologia badań własnych.



3.1. Cel i przedmiot badań.

W ujęciu A.W. Maszke przedmiotem badań są jednostki, rzeczy lub wydarzenia, zjawiska oraz procesy podlegające im, natomiast badania przeprowadzone są w ich kierunku (Maszke, 2003). Wybór danego przedmiotu badań, czyli tego na czym badacz się skupi i będzie się zajmował jest bezpośrednio powiązane z postawionymi przez niego celami, do których dąży i chce osiągnąć (Maszke, 2003). Przedmiotem moich badań w pisanej przeze mnie pracy są zainteresowania wychowanków Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii. Celem naukowego poznania jest zdobywanie maksymalnej wiedzy (Such, 1972, za: Pilch, 2001). Poznając rzeczywistość w taki sposób, możliwe jest doprowadzenie do nadrzędnej formy funkcjonowania wiedzy, w której skład wchodzą określone prawa i prawidłowości nauki (Pilch, 2001). Neuman dzieli cele badań na „eksploracyjne”, których zadaniem jest rozpoznawanie faktów podstawowych, tworzenie ogólnych obrazów intelektualnych związanych z badanymi warunkami, formułowanie problemów dotyczących przyszłości, na których to powinno się koncentrować, tworzenie nowych idei, hipotez czy przypuszczeń jak również określanie wykonalności prowadzonych badań oraz rozwijanie technik mierzenia i opisywania „przyszłych danych” (Neuman, 2000, za: Pilch, 2001). Następne cele „opisowe” odnoszą się do wytwarzania dokładnych i bardzo szczegółowych opisów, porównują zdobyte nowe dane do wcześniej poznanych, zajmują się przejrzystością kolejności oraz „stopni bądź stadiów badania”, tworzą zbiory „kategorii” i klasyfikacje „typów”, opisują podstawy sytuacyjnego kontekstu badań, dokumentują procesy jak również mechanizmy przyczynowe (Neuman, 2000, za: Pilch, 2001). Zadaniem celów „wyjaśniających” jest sprawdzanie przesłanek i założeń teoretycznych, poszerzenie teorii dotyczących najnowszych kwestii i problemów, wypracowanie oraz wzbogacenie wyjaśnień „biegnących” z teorii, zwiększenie zakresu teorii związanych z najnowszymi problemami i kwestiami, połączenie tematów i problemów z podstawowymi zasadami, stwierdzanie na temat najwłaściwszego wyjaśnienia oraz dawanie wsparcia bądź też odrzucanie wyjaśnień na korzyść określonych przesłanek (Neuman, 2000 za Pilch, 2001). Celem w pisanej przeze mnie pracy jest zbadanie i opisanie zainteresowań młodzieży nieprzystosowanej społecznie, ich charakteru, rodzajów oraz stopnia rozwoju.


3.2. Problemy badawcze.


Problem badawczy to zadawanie pytań związanych z naturą badanych zjawisk na temat istoty powiązań między wydarzeniami bądź cechami, charakterystycznymi dla danych zjawisk i procesów. Można napisać, iż jest to zdanie sobie sprawy z trudności w wyjaśnianiu oraz rozumieniu wybranego wycinka rzeczywistości, a jeszcze inaczej problem badawczy można ująć jako deklarację wiedzy badacza sformułowanej w formie pytania (Pilch, 2001). Problemem badawczym zatem jest dane zagadnienie wymagające rozwiązania.

J. Sztumski pisze, iż problemem badawczym jest przedmiot wysiłków badacza, który orientuje jego poznawcze przedsięwzięcia (Sztumski, 2005). Charakterystyczny jest podział problemów badawczych na rodzaje, a wyznacznikiem do tego są według autora właściwości danego problemu, jak np. na przedmioty, zakres czy pełnioną przez problem funkcję w naukach (Sztumski, 2005). Sztumski pisze o problemach dotyczących teorii i praktyki, a więc szczegółowych i ogólnych, cząstkowych oraz podstawowych (Sztumski, 2005).Według M. Łobockiego istotniejsze jest odpowiednie i poprawne sformułowanie problemu badawczego od dojścia do rozwiązania go. Definiuje on problemy badawcze jako pytania, które precyzyjnie potrafią określić cel badań jak również odkryć braki występujące w naszej wiedzy na określony temat. Problem badawczy wiąże się najczęściej uszczegółowieniem celów badawczych, dzięki którym możliwe jest dokładne poznanie tego, co badacz pragnie zbadać (Łobocki, 2009). S. Nowak twierdzi, iż problem badawczy to dany zbiór pytań, wymagający znalezienia odpowiedzi dzięki przeprowadzeniu odpowiednich badań (Nowak, 1970, za: Maszke, 2003).

Głównym problemem badawczym w pisanej przeze mnie pracy jest pytanie o to, jakie są zainteresowania u młodzieży nieprzystosowanej społecznie, będącej wychowankami Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii w Łękawie. Problemy szczegółowe natomiast brzmią:

  1. Jakie hobby maja wychowankowie Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie?

  2. W jakim okresie życia uczniowie odkryli swoje zamiłowania?

  3. Co skłania wychowanków do wyboru określonych zainteresowań?

  4. Które przedmioty zainteresowań młodzież chciałaby najchętniej kształtować?

  5. Jaki jest udział Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie w rozwoju zainteresowań wychowanków?



3.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze.



M. Łobocki traktuje techniki i metody badawcze jako sposoby naukowego postępowania, których celem jest rozwiązywanie wcześniej postawionych problemów

(Łobocki, 2009). Wymienia on różnice występujące pomiędzy metodami a technikami, gdzie metody są ogólnymi zalecanymi sposobami na rozwiązywanie badań nurtujących badacza, a z kolei techniki odnoszą się do szczegółowych metod postępowania badawczego, wykorzystywanych w konkretnej nauce (Łobocki, 2009). Na metodę składa się zespół zabiegów instrumentalnych i koncepcyjnych uzasadnionych teoretycznie i obejmujących postępowanie badawcze, które zmierza w stronę przemyślenia konkretnego problemu naukowego w całości (Kamiński, 1974, za: Pilch, 2001). Metodę badawczą traktuje się jako odpowiedni sposób w celu znalezienia optymalnych odpowiedzi na interesujące badającego pytania (Nowak, 2007). Natomiast R. A. Podgórski pisze o metodzie jako o podstawowym sposobie rozumienia, myślenia na temat problemu w konkretnych dziedzinach nauki jak również o zbieraniu lub tworzeniu materiału badawczego, następnie jego sposobach analizy a także o wybranej przez badacza drodze po interpretacji uzyskanych wyników(Podgórski, 2007). Maszke definiuje technikę jako zbiór określonych działań mających charakter praktyczny, które dotyczą gromadzenia oraz analizowania niezbędnego materiału potrzebnego do przeprowadzania analiz , na podstawie których można tworzyć odpowiednie uogólnienia i wnioski (Maszke, 2003). Kamiński twierdzi, iż techniki są praktycznymi czynnościami regulowanymi przez dokładnie wypracowane dyrektywy, dzięki którym możliwe jest uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii oraz faktów (Kamiński, 1970, za: Pilch, 2001).

Narzędziem badawczym, jak pisze Łobocki, jest określona procedura badań (Łobocki, 2009). Pilch natomiast twierdzi, iż narzędzie badawcze to przedmiot służący realizowaniu techniki badań, która została wcześniej wybrana przez badacza (Pilch, 2001). Dokonał on podziału metod, technik oraz narzędzi badawczych. Wśród metod badawczych wyróżnia: eksperyment pedagogiczny, Metoda sondażu diagnostycznego, monografia pedagogiczna, Metoda indywidualnych przypadków. Autor wśród technik wymienia: obserwację, wywiad, badanie dokumentów, ankietę, techniki projekcyjne, analizę treści (Pilch, 2001). Natomiast narzędziami badawczymi są: arkusz obserwacyjny, kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, dziennik obserwacji (Pilch, 2001).

W niniejszej pracy posłużyłam się narzędziem badawczym, jakim jest kwestionariusz ankiety. Dzięki niemu można sobie pozwolić na pełną anonimowość respondentów, a to w pewnym stopniu jest zapewnieniem o rzetelności odpowiedzi. Kwestionariusz składa się z 19 pytań do wychowanków Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie.


































Rozdział IV

Zainteresowania młodzieży niedostosowanej społecznie na przykładzie wychowanków z Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie- wyniki i opracowanie badań własnych



4.1. Zainteresowania młodego człowieka, a jego otoczenie



Podrozdział ten poświęcony jest omówieniu badań własnych. Badania zostały przeprowadzone za pomocą kwestionariusza ankiety wśród 36 wychowanków płci męskiej Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Łękawie.

Na kolejnych stronach zostały przedstawione dane związane z ulubionymi zajęciami wychowanków w wolnym czasie, z tym co podopieczni robili najchętniej w wolnym czasie, zanim trafili do ośrodka, z przeszkodami w realizacji zainteresowań, z tym czym jest hobby dla badanych chłopców, z ich uczuciami podczas zajmowania się swoim hobby, z tym jak często wychowankowie wykonują swoje ulubione zajęcia.





















Wykres 1. Ulubione zajęcia wychowanków w wolnym czasie



Źródło: Badania własne

Z analizy przedstawionego wykresu wynika, iż 19 chłopców w wolnym czasie najchętniej gra na komputerze, 19- gra w piłkę. Mniej, bo 15 zaznaczyło, iż lubi w wolnym czasie oglądać telewizję, natomiast 8 z badanych wybrało odpowiedź inne, a w tym jeden chłopiec wpisał motoryzację. 7 respondentów zadeklarowało, iż w wolnym czasie najchętniej ćwiczy na siłowni, również 7 korzysta z internetu. 4 osoby uprawiają sporty walki. 2 natomiast najchętniej malują bądź rysują, 2- jeżdżą na rowerze, desce, rolkach, 2- majsterkują i modelują. Tylko 1 chłopiec zaznaczył, iż w wolnym czasie lubi grać na instrumencie muzycznym, 1- czytać książki, 1- śpiewać piosenki, rapować. Nikt z ankietowanych nie wybrał tańca i kolekcjonowania.

Wykres 2. Ulubione zajęcia badanych przed pobytem w ośrodku



Źródło: Badania własne



Wyniki przedstawione na wykresie 2 ukazują, iż najwięcej bo 21 badanych chłopców deklaruje, iż w wolnym czasie zanim trafili do ośrodka, najchętniej grali na komputerze, niewiele mniej bo 19 grało w piłkę. 9 respondentów wybrało oglądanie telewizji, również 9 korzystanie z Internetu, 9- odpowiedź inne. 8 z badanych zaznaczyło jako ulubione swe zajęcie przed pobytem w ośrodku jazdę na rowerze, desce, rolkach, 6- ćwiczenia na siłowni, 6- majsterkowanie, modelowanie, 4- uprawianie sportów walki, 2- czytanie książek. Taniec wybrała tylko 1 osoba, 1 także zaznaczyła śpiewanie piosenek, rapowanie, 1- malowanie bądź rysowanie, 1- kolekcjonowanie, 1- granie na instrumencie muzycznym .



Wykres 3. Przeszkody w realizacji zainteresowań



Źródło: Badania własne



Wykres 3 zawiera dane związane z przeszkodami w realizacji zainteresowań u wychowanków. Na postawione w ankiecie pytanie brzmiące- Co Ci przeszkadza najbardziej w realizacji swojego hobby, zainteresowań?- większość badanych, bo 27 udzieliła odpowiedzi, iż to, że jest w ośrodku i są ograniczenia. 5 ankietowanych chłopców podkreśliło, iż najbardziej w realizacji swojego hobby przeszkadza im brak odpowiedniego sprzętu, natomiast 2- to, że nie mają miejsca tylko dla siebie, gdzie w spokoju mogliby zajmować się tym, co lubią robić, 2 odpowiedziało- to, że nie ma odpowiednich specjalistów, trenerów, instruktorów w zakresie ich zainteresowań, 2- to, że nie mają czasu na realizowanie własnych zainteresowań.



Wykres 4. Znaczenie zainteresowań dla wychowanków



Źródło: Badania własne



Analiza statystycznych wyników badań przedstawionych na wykresie 4 wykazała, że 17 ankietowanych jest zdania, iż hobby jest tym, co lubią robić w wolnym czasie. 16 badanych chłopców uważa, iż hobby to jest coś, co ich pasjonuje, na czym się znają i do czego często wracają. Znalazły się także 4 osoby, dla których hobby to jest coś, co robią z nudy.





Wykres 5. Uczucia wychowanków podczas zajmowania się swoim hobby



Źródło: Badania własne



Badani chłopcy odpowiadali w ankiecie na zadane pytanie: Co czujesz, podczas zajmowania się swoim hobby, gdy robisz to, co Cię interesuje? W związku z tym przeanalizuję powyższy wykres, gdzie na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że 18 respondentów czuje przyjemność i relaks. 11 badanych podkreśliło, że w czasie robienia tego co ich interesuje, po prostu dobrze się bawią i odpoczywają, natomiast 8 osób zaznaczyło, iż czują, że to co robią zależy tylko od nich. W czasie zajmowania się swoim hobby, zapominam o całym świecie- takiej odpowiedzi udzieliło 7 wychowanków. 5 osób wybrało odpowiedź brzmiącą: W czasie zajmowania się swoim hobby, czuję się lepszy, natomiast 1 chłopiec zaznaczył, że wtedy czuje się oryginalny i wyjątkowy.









Wykres 6. Częstotliwość wykonywania hobby





Źródło: Badania własne



Dane uzyskane w wypowiedzi pisemnej jako odpowiedź na pytanie- Jak często wykonujesz swoje ulubione zajęcie, są zamieszczone na wykresie 7. 10 ankietowanych chłopców odpowiedziało, iż swoje ulubione zajęcie wykonuje codziennie i odwrotnie- 10 odpowiedziało, iż wykonuje je bardzo rzadko. Co drugi dzień- tą odpowiedź wybrało 7 badanych osób, a 4 chłopców podkreśliło, iż swoje hobby wykonują 2 x w tygodniu. Przez 4 badanych była także zaznaczona ostatnia odpowiedź- inne, a w nich jeden chłopiec wpisał różnie. 1 osoba wybrała odpowiedź 1 x w tygodniu.











4.2. Płeć i wiek ucznia oraz jego zainteresowania



Ta część badań zawiera dane dotyczące wieku badanych chłopców, okresu w którym wychowankowie zaczęli zajmować się swoim hobby, przyczyn wyboru określonych zainteresowań przez podopiecznych, ulubionych zajęć badanych chłopców w dzieciństwie.





Wykres 7. Wiek badanych chłopców



Źródło: Badania własne



Z przeprowadzonych badan wynika, iż najliczniejszą grupę badanych stanowili chłopcy w wieku 16 lat, których było12. Chłopców w wieku 15 lat było 9, natomiast w wieku 17 lat było 7. Najmniej liczną grupę wśród badanych stanowili chłopcy czternastoletni- 5 oraz osiemnastoletni, którzy liczyli tylko 3.







Tabela 1. Okres, w którym wychowankowie zaczęli zajmować się swoim hobby

Kiedy zacząłeś zajmować się Twoim hobby?

Liczba badanych chłopców

Odkąd pamiętam to lubiłem

16

Mniej więcej w czasie szkoły podstawowej

6

Zwróciłem na to uwagę, dopiero jak trafiłem do ośrodka

2

Nie wiem, nie pamiętam

11

Źródło: Badania własne

Wyniki przedstawione w tabeli 1 ukazują, iż 16 badanych wychowanków zaczęło zajmować się swoim hobby, udzielając odpowiedzi – odkąd pamiętam to lubiłem. 11 ankietowanych nie wie, nie pamięta, kiedy nastąpił ten okres. 6 osób odpowiedziało, iż mniej więcej w czasie szkoły podstawowej, natomiast 2 badane osoby zaznaczyły, iż zwróciły na to uwagę, dopiero jak trafiły do ośrodka.



Tabela 2. Przyczyny wyboru określonego hobby przez wychowanków

Jak myślisz, dlaczego masz takie hobby?

Liczba badanych chłopców

Większość moich kolegów tym się zajmuje

7

Namówił mnie ktoś z rodziny

4

Namówił mnie ktoś ze szkoły

2

Podpatrzyłem u kogoś i mi się to spodobało

6

Samo tak jakoś wyszło, że się tym zainteresowałem

18

Źródło: Badania własne

Powyższa tabela ukazuje, iż 18 badanych osób posiada dane hobby, ponieważ samo tak jakoś wyszło, że się tym zainteresowali. 7 ankietowanych odpowiada, iż ma takie hobby, gdyż większość ich kolegów tym się zajmuje, 6- podpatrzyli u kogoś i im się to spodobało. 4 chłopców zaznaczyło, iż namówił ich ktoś z rodziny, natomiast 2- namówił ich ktoś ze szkoły.

Wykres 8. Ulubione zajęcia badanych chłopców w dzieciństwie



Źródło: Badania własne



Z analizy przedstawionego wykresu 8 wynika, iż 16 respondentów lubiło grać w piłkę lub jeździć na rowerze, gdy byli młodsi. 14 osób wybrało odpowiedź dotyczącą biegania po dworze, natomiast 13 zaznaczyło odpowiedź inne, a w tym 1 badany chłopiec wpisał iż lubił sportowe samochody. Malować i rysować lubiło 5 wychowanków, natomiast śpiewać lubił 1badany i czytać książki także 1. Nikt z badanych osób nie lubił tańczyć, gdy był młodszy.













4.3. Charakter zamiłowań badanych

W podrozdziale tym są przedstawione dane odnoszące się do pragnień badanych osób dotyczących dodatkowych zainteresowań, udziału wychowanków w zajęciach w ośrodku, zajęć jakich brakuje chłopcom, oczekiwań badanych wobec określonych zainteresowań, tego dlaczego podopieczni chcieliby brać udział w wybranych przez siebie zajęciach dodatkowych związanych z ich zamiłowaniami, tego czy hobby wychowanków ma związek z ich zainteresowaniami zawodowymi.



Wykres 9. Pragnienia badanych osób dotyczące dodatkowych zainteresowań



Źródło: Badania własne

Wykres 9 przedstawia dane związane z tym, co dany wychowanek ośrodka chciałby robić dodatkowo, poza tym co robi do tej pory. I tak 17 ankietowanych uważa, iż chciałoby uprawiać więcej sportu. 12 badanych deklaruje, iż chcieliby wędkować, natomiast 6 z nich pragnęłoby zajmować się konstruowaniem, majsterkowaniem. 6 badanych chłopców wykazuje chęć w stronę podróżowania i jeżdżenia na wycieczki. 2 osoby chciałyby uczyć się tańczyć, 2 – uczyć się dodatkowego języka obcego, 2- więcej uczęszczać na zajęcia plastyczne. Odpowiedź dotycząca fotografowania nie została przez żadnego respondenta wybrana.



Wykres 10. Udział wychowanków w zajęciach w ośrodku



Źródło: Badania własne

Wykres 10 dotyczy udziału wychowanków w zajęciach w ośrodku. Na postawione w ankiecie pytanie brzmiące- W jakich zajęciach w ośrodku bierzesz udział najchętniej?- 22 badanych osób udzieliło odpowiedzi, iż w grze w piłkę nożną. 11 wychowanków zaznaczyło odpowiedź inne, 10 podkreśliło, iż najchętniej bierze udział w grze w piłkę siatkową. 7 ankietowanych zgłasza swoja chęć na grę w koszykówkę, natomiast 4- na naukę boksu. 3 osoby zaznaczyły zajęcia z nauki tańca, 2- zajęcia plastyczne, 2- lekcje pływania, 1- naukę gry na instrumencie, 1- trening karate, 1- zajęcia dodatkowe z przedmiotów szkolnych. Zajęcia z lekcji śpiewu oraz zajęcia teatralne nie cieszyły się dużą popularnością wśród ankietowanych, ponieważ nie zostały prze nikogo zaznaczone.



Tabela 3. Zajęcia jakich brakuje wychowankom.

Jakich zajęć Ci brakuje?

Liczba badanych chłopców

„Na razie nic nie brakuje”, „Wszystko jest”

29

„MMA”

1

„Mechanizacji” „Mechaniki samochodowej”

2

„Jazdy na rowerze, na rolkach”

1

„Hiphopowych”

1

„Wędkowania”

1

„Pływania, ręcznej, hokeju”

1

Źródło: Badania własne

Wyniki przedstawione w tabeli 3 ukazują, iż 29 badanych chłopców odpowiedziało, iż na razie nic nie brakuje, wszystko jest. 2 ankietowanych wpisało iż brakuje im mechanizacji, mechaniki samochodowej, 1 wychowankowi - MMA, 1 – jazdy na rowerze, na rolkach, 1- hiphopowych, 1- wędkowania, 1- pływania, ręcznej, hokeju.











Tabela 4. Oczekiwania badanych wobec określonych zainteresowań

Jak myślisz, czym powinni najbardziej interesować się (pasjonować) chłopcy w twoim wieku?

Liczba badanych chłopców

Sportem

29

Muzyką

8

Komputerami i elektroniką

5

Podróżami

0

Sztuką i kulturą

1

Kolekcjonowaniem

1

Źródło: Badania własne

Powyższa tabela ukazuje, iż 29 badanych uważa, iż chłopcy w ich wieku powinni pasjonować się sportem, 8 z nich jest zdania, iż zainteresowania ich powinny iść w stronę muzyki. 5 respondentów wybrało odpowiedź związaną z komputerami i elektroniką, natomiast 1 wychowanek zaznaczył sztukę i kulturę, 1- kolekcjonowanie. Żaden z badanych wychowanków nie wskazał na podróże.



Tabela 5. Powody wychowanków, dla których biorą udział w zajęciach związanych z ich zainteresowaniami

Dlaczego chciałbyś brać udział w wybranych przez siebie zajęciach dodatkowych związanych z Twoimi zainteresowaniami?

Liczba badanych chłopców

Sprawia mi to przyjemność

20

Czuję się w tym dobry

13

Nie mam ochoty na robienie czegoś innego

3

Ponieważ inni tak robią

1

Jest mi wszystko obojętne, co będę robił

2

Inne

5

Źródło: Badania własne

W tabeli 5 umieściłam dane, dotyczące postawionego pytania w ankiecie brzmiącego: Dlaczego chciałbyś brać udział w wybranych przez siebie zajęciach dodatkowych związanych z Twoimi zainteresowaniami?. 20 badanych wychowanków ośrodka odpowiedziało, iż sprawia im to przyjemność, 13- czują się w tym dobrzy, 5 z nich zaznaczyło odpowiedź inne. 3 respondentów zadeklarowało- nie mam ochoty na robienie czegoś innego, 2- jest mi wszystko obojętne, co będę robił, natomiast 1 z badanych był zdania, iż chciałby brać udział w wybranych przez siebie zajęciach dodatkowych, związanych z jego zainteresowaniami, ponieważ inni tak robią.



Tabela 6. Związek hobby z zainteresowaniami zawodowymi wychowanków

Czy Twoje hobby, to co lubisz robić najbardziej- ma związek z Twoimi zainteresowaniami zawodowymi?

Liczba badanych chłopców

Tak, związane jest z tym, czym chciałbym się zajmować zawodowo w przyszłości

24

Raczej nie, nie łączę moich zainteresowań z tym, co chciałbym robić w przyszłości

8

Zdecydowanie nie- moje hobby ma wyłącznie charakter relaksacyjny, rozrywkowy

4

Źródło: Badania własne



Badani chłopcy odpowiadali w ankiecie na zadane pytanie: Czy Twoje hobby, to co lubisz robić najbardziej- ma związek z Twoimi zainteresowaniami zawodowymi?. W związku z tym przeanalizuję powyższą tabelę, gdzie 24 wychowanków odpowiedziało- Tak, związane jest z tym, czym chciałbym się zajmować zawodowo w przyszłości. 8 respondentów udzieliło odpowiedzi brzmiącej: Raczej nie, nie łączę moich zainteresowań z tym, co chciałbym robić w przyszłości. 4 z nich natomiast podkreśliło- Zdecydowanie nie- moje hobby ma wyłącznie charakter relaksacyjny, rozrywkowy.

4.4 Sposoby wsparcia w rozwoju zainteresowań młodzieży przez pedagogów MOS

Podrozdział ten zawiera dane dotyczące udziału wychowanków w dodatkowych zajęciach w ośrodku, tego czy poza terenem ośrodka badani chłopcy korzystają z dodatkowych zajęć spędzania wolnego czasu oraz jakie to są, tego kto zajmuje się dowiezieniem wychowanków na miejsce poza ośrodkiem, gdzie odbywają się zajęcia dodatkowe.

Wykres 11. Udział wychowanków w dodatkowych zajęciach



Dane uzyskane w wypowiedzi pisemnej jako odpowiedź na pytanie – Jeżeli uczęszczasz na dodatkowe zajęcia w ośrodku, to jakie to są, są zamieszczone na wykresie 11. 20 ankietowanych chłopców odpowiedziało, iż bierze udział najchętniej w grze w piłkę nożną, 8- w wędkarstwie, 6- w lekcjach pływania, 5- w zajęciach dodatkowych z przedmiotów szkolnych. 4 badanych wychowanków zadeklarowało, iż najchętniej uczęszcza na zajęcia z gry w piłkę siatkową, 3- na zajęcia plastyczne, 3-na trening karate, 3 osoby zaznaczyły odpowiedź inne, w tym 1 chłopiec wpisał zajęcia geograficzne. 2 respondentów wybrało lekcje śpiewu, 2- grę w koszykówkę, 2- boks, natomiast 1 badana osoba zaznaczyła zajęcia teatralne. Nikt z ankietowanych nie zaznaczył odpowiedzi- nauka gry na instrumencie oraz odpowiedzi- nauka tańca.





Tabela 7. Dodatkowe zajęcia spędzania wolnego czasu poza ośrodkiem

Czy poza terenem ośrodka korzystasz z dodatkowych zajęć spędzania wolnego czasu?

Liczba badanych chłopców

Tak

29

Nie

7

Źródło: Badania własne



Wyniki przedstawione w tabeli 7 ukazują, iż większość badanych, bo 29 korzysta poza terenem ośrodka z dodatkowych zajęć spędzania wolnego czasu, natomiast 7 z nich zadeklarowało, iż nie korzysta.











Wykres 12. Zajęcia dodatkowe, z których korzystają wychowankowie poza terenem ośrodka



Źródło: Badania własne



Wykres 12 dotyczy dodatkowych zajęć poza terenem ośrodka, z których korzystają wychowankowie. Na postawione pytanie w ankiecie- Jakie to są dodatkowe zajęcia poza terenem ośrodka, 20 badanych chłopców zaznaczyło, iż jest to basen, 8- lodowisko, 8- klub sportowy. 4 ankietowanych udzieliło odpowiedzi, iż korzysta ze skateparku, natomiast 3 wybrało sztuki walki. Zajęcia taneczne, zajęcia teatralne, nauka w szkole językowej, próby zespołu muzycznego lub wokalnego, warsztaty artystyczne nie zostały zaznaczone przez żadnego respondenta.









Tabela 8. Osoby odpowiedzialne za dowóz wychowanków na dodatkowe zajęcia poza terenem ośrodka

Kto zajmuje się dowiezieniem Ciebie na miejsce poza ośrodkiem, gdzie odbywają się zajęcia dodatkowe?

Liczba badanych chłopców

Wychowawca

15

Opiekun

8

Inny nauczyciel

2

Dyrektor

0

Rodzic

4

Osoba z zewnątrz (odpowiedzialna za organizację zajęć dodatkowych)

4

Źródło: Badania własne



Na postawione w ankiecie pytanie brzmiące: Kto zajmuje się dowiezieniem Ciebie na miejsce poza ośrodkiem, gdzie odbywają się zajęcia dodatkowe, 15 ankietowanych chłopców udzieliło odpowiedzi, iż to zadanie należy do wychowawcy, 8 badanych przyznało, iż zajmuje się tym opiekun, 4- rodzic, 4- osoba z zewnątrz (odpowiedzialna za organizację zajęć dodatkowych), 2 natomiast wychowanków odpowiedziało inny nauczyciel. Nikt z badanych osób nie wymienił dyrektora.






Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zjawisko ucieczek wśród wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych w roku szkolnym 2010 2011
Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze, Różne pedagogika
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze
Artykuły, 14. SPOŁECZNE WYCHOWANIE MŁODZIEŻY W NAUCZANIU PRYMASA TYSIĄCLECIA JAKO WARUNEK PRZETRWANI
Kwestionariusz zainteresowan zawodowych młodzieży
Działalność edukacyjna osrodka historia wychowania, Działalność edukacyjno-wychowawcza Specjalnego O
W sprawie patriotycznego wychowania młodzieży
Rodzina i wychowanie młodzieży w Niemczech hitlerowskich przed wybuchem wojny, DOC
O CHRZEŚCIJAŃSKIM WYCHOWANIU MŁODZIEŻY DIVINI ILLIUS MAGISTRI Pius XI
Artykuły, 7. CELE WYCHOWANIA MŁODZIEŻY W NAUCZANIU PRYMASA TYSIĄCLECIA. ANALIZA PEDAGOGICZNA W ŚWIET
06 O chrześcijańskim wychowaniu MŁODZIEŻY
Rola karate w wychowaniu młodzieży szkolnej
Wychowawca mlodziezy zydowskiej
Pius XI Divini illius magistri O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży
Wychowawca mlodziezy zydowskiej

więcej podobnych podstron