Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez zespół zasad budżetowych, wśród których najważniejsze znaczenie należy przypisać zasadom:

– zasada jedności – j.s.t. samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który jest podstawą realizacji zadań przez tę jednostkę w ciągu roku;

– zasada jawności – gospodarka środkami publicznymi j.s.t. jest jawna; na organ wykonawczy nałożony jest obowiązek informowania mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu kierunkach polityki społecznej oraz wykorzystaniu środków budżetowych; zasada te realizowana jest poprzez jawność debat budżetowych w organach stanowiących j.s.t.,

– zasada uprzedności – b.j.sam. powinien zostać uchwalony do końca roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy; zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, uchwałę budżetową organ stanowiący uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – nie później niż do 31 marca roku budżetowego;

– zasada równowagi budżetowej – na organach j.s.t. spoczywa obowiązek podjęcia wszystkich czynności, które doprowadziłyby do zachowania równowagi budżetowej w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej; w budżecie j.s.t. wydatki nie mogą przekroczyć dochodów wraz z wpływami zwrotnymi;

– zasada szczegółowości – budżet musi być ustalony i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków budżetowych;

Budżet jednostki samorządu terytorialnego (b.j.sam.) – stanowiący część uchwały budżetowej, jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. Budżet j.s.t. jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Uchwała budżetowa zawiera także plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i funduszy celowych j.s.t. oraz dochodów własnych jednostek budżetowych.

Funkcje budżetu jednostki samorządu terytorialnego - Budżet jednostek samorządu terytorialnego może pełnić następujące funkcje:
1. zarządzania,
2. optymalizacji lub marnotrawstwa,
3. promocyjną,
4. demokratyczną lub autokratyczną,
5. integracyjną.

Funkcja zarządzania - Jest nadrzędną funkcją budżetu, ponieważ w warunkach gospodarki pieniężnej wszystkie dziedziny działalności podmiotu muszą znaleźć odzwierciedlenie w budżecie.

Funkcja optymalizacji - Funkcja optymalizacji lub marnotrawstwa mówi, że budżet może sprzyjać optymalizacji działalności jednostki samorządowej, ale też może tworzyć warunki do marnotrawienia środków publicznych. Zależy to tego, jak jest on traktowany przez kierownictwo jednostki samorządowej oraz od tego, jakimi metodami jest tworzony.

Funkcja promocyjna - Funkcja promocyjna budżetu zależy od relacji danej jednostki samorządu terytorialnego z otoczeniem. Dobrze skonstruowany i eksponowany budżet może być promocyjnym instrumentem działalności jednostki samorządowej oraz istotnym czynnikiem w procesie pozyskiwania środków finansowych, otrzymywania zleceń i kontraktów, tworzenia image danej jednostki (gminy, powiatu, szkoły, szpitala itp.).

Funkcja demokratyczna - Funkcja demokratyczna lub autokratyczna budżetu zależy od sposobu, w jaki tworzony jest budżet jednostki samorządu terytorialnego. 
Jeżeli budżet konstruowany jest „od góry”, jest narzucony przez wąskie kierownictwo jednostki, wówczas możliwości wykorzystania budżetu, jako narzędzia optymalizującego i racjonalizującego działalność władz samorządowych, są poważnie ograniczone. Wówczas zadania finansowane z budżetu traktowane są jako narzucone, co nie skłania wykonawców zadań do racjonalnego wykorzystywania środków i lepszej realizacji wiązki celów jednostki samorządowej.

Przeciwna sytuacja występuje wtedy, gdy w tworzeniu budżetu bierze udział nie tylko ścisłe kierownictwo wszystkich ważniejszych oddziałów, ale także personel średniego szczebla. Tworzenie budżetu tym sposobem jest bardziej skomplikowane, trudniejsze, żmudniejsze, wymaga też poświęcenia większej  ilości czasu. Jednak proces świadomego planowania i wykonania budżetu stwarza znakomitą okazję do weryfikacji kosztów działalności jednostki samorządowej, zbadania możliwości powiększania dochodów, selektywnego planowania zadań, ustalania priorytetów w danym roku budżetowym. W proces tworzenia budżetu zostaje włączone szersze grono pracowników jednostki, dlatego budżet przybiera charakter demokratyczny. 

Funkcja demokratyczna budżetu nie ogranicza się jedynie do sposobu zarządzania jednostką samorządu terytorialnego, ale także wyraża się w udziale społeczeństwa w tworzeniu budżetu. Ten udział może przybierać różne formy np. społeczności, dla których konstruowane są budżety, mają pośredni wpływ na nie przez wybranych w demokratycznych wyborach przedstawicieli władz stanowiących (tj. rada gminy, rada powiatu, sejmik samorządowy).

Funkcja integracyjna - Jest konsekwencją funkcji demokratycznej budżetu. Polega na integracji zespołu wokół realizacji zadań finansowanych z budżetu, które są społecznie użyteczne (naturalne, rzeczowe). Uczestnicy procesu budżetowego ponoszą odpowiedzialność za podmiot, którego budżet dotyczy.