ROLA I ZNACZENIE BAJKI ZWIERZĘCEJ W OŚWIECENIU
W XVI w. bajka miała 2 znaczenia:
baśń, mit, opowiadanie o treści fantastycznej,
wiadomość o zmyślonej informacji.
Bajka - jeden z głównych i najstarszych gatunków literatury dydaktycznej: krótka powiastka wierszem lub prozą, zawierająca ogólną naukę moralną na końcu (epimythion) lub niekiedy na początku (promythion) utworu, którego bohaterami pozostają zwierzęta, ludzie, rzadziej rośliny lub przedmioty.
Bajka zwierzęca - postacie zwierząt występują jako równoważniki określonych typów ludzkich, a relacje między nimi stanowią odpowiedniki społeczne stosunków i instytucji. Stałość związków między tymi równoważnikami a określonymi cechami ludzkich postaw i charakterów (np. lis przebiegłość, mrówka pracowitość, baran - głupota) czyni z bajki wypowiedź alegoryczną.
Bajki mają podwójną konotację, a właściwe znaczenie dosłowne można od razu odrzucić.
Apolog - niewielkie opowiadanie prozą lub wierszem, przekazujące naukę moralną lub tezę dydaktyczną jednoznacznie wyprowadzalną z przedstawionej historii.
W szerokiej dziedzinie literatury dydaktycznej apolog znajduje się w pobliżu bajki i przypowieści, niekiedy bywa z nimi utożsamiany.
Bajka zwierzęca w oświeceniu
dydaktycznie nastawiona na czytelnika
oparta na antynomii znaczeń
puenta
morał
często - hierarchia wartości (np. w Ptaszku w klatce - nadrzędność wolności)
2 typy:
bajka o niebezpieczeństwach, konfliktach, które wynikają z głupoty, wad lub niedoświadczenia
wzorce pozytywne
Wg: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Podręczny słownik terminów literackich.
Jw.