ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY Nr 88/2009

GÓRNOŚLĄSKA WYŻSZA SZKOŁA PEDAGOGICZNA

IM. KARDYNAŁA AUGUSTA HLONDA

W MYSŁOWICACH

PRACA PISEMNA

BEZ BEZPOŚREDNIEGO UCZESTNICTWA NAUCZYCIELA AKADEMICKIEGO

Nazwisko i imię studenta Barbara Płaczek

Kierunek Pedagogika

Specjalność Pedagogika zdrowia

Nr albumu 14645

Semestr 5

Grupa wykładowa W/L/2008/PZ/AHE/MUN

Przedmiot Teoretyczne podstawy wychowania

Opiekun przedmiotu: doc. dr Mirosław Wójcik

Temat referatu: Możliwości wykorzystania elementów pedagogiki tradycyjnej i progresywnej Herbarta i Dewey'a
w wychowaniu współczesnym- własne refleksje nad problemem

Jan Fryderyk Herbart był niemieckim filozofem, pedagogiem i psychologiem, który stworzył własny system dydaktyczny oparty na zasadach etyki i psychologii; etyka stanowiła podstawę dla formułowania celów wychowania natomiast psychologia - dla środków osiągania tych celów. Główny cel wychowania stanowiło moralne kształcenie silnego charakteru u podopiecznych, którzy będą się kierować w swoim postępowaniu pewnymi ideami moralnymi określającymi ideał osobowości oraz zasadniczy cel życia człowieka: ideę doskonałości, prawa, słuszności, wewnętrznej słuszności oraz życzliwości. Herbart traktował dydaktykę jako nieodłączną i związaną z pedagogiką jej część, a jej przedmiot- nauczanie wychowujące stawiał na piedestale czynników wychowania.

Teoria nauczania wychowującego została później nazwana teorią stopni formalnych
i obejmowała sfery takie jak jasność, kojarzenie, system i metodę. Pedagogika herbatowska nazywana jest nauką tradycyjną. Podstawowym celem w ujęciu Herbarta jest uzyskanie silnych cech charakteru, które można nabyć poprzez głęboką moralność, zdobytą poprzez surową dyscyplinę. Centralnym ogniskiem był nauczyciel i program nauczania, a dziecko jako satelita musiało się dostosować do wymagań szkolnych, pomijano swobodny rozwój zainteresowań dziecka. zamiast więc szkoły biernej i pamięciowej herbatyzmu powstała nowa szkoła oparta na aktywności i samodzielności dziecka.

System kształcenia i wychowania Johna Dewey'a, który był wybitnym amerykańskim filozofem i pedagogiem był zupełnie odmienny. Jako podstawę swoich przemyśleń obrał on filozofię pragmatyczną w postaci instrumentalizmu. Poglądy Dewey'a były bezpośrednio związane z praktyką szkolną. Jego koncepcja dydaktyczna została określona mianem "postępowej", gdyż stanowiła wyraźny krok na przód na gruncie dydaktyk łącząc poznanie
z działaniem. Dewey, będący zwolennikiem przyrodniczego empiryzmu, uważał poznanie
i działanie za niezbędne w rozwiązywaniu codziennych problemów. Ten proces rozwiązania problemów wzorował on na eksperymencie, który zmierzał do odkrywania przez uczniów nowych wiadomość w toku kolejnych pięciu stopni:

1. odczucie trudności

2. wykrycie trudności i jej określenie

3. określenie możliwych rozwiązań

4. wyprowadzenie wniosków z założonego rozwiązania

5. dalsza obserwacja i eksperymenty zmierzające do przyjęcia bądź odrzucenia hipotezy

Powyższe etapy myślenia zostały określone stopniami formalnymi, według których zaczęto budować lekcje szkolne. Pragmatyzm głosił, że prawdziwe jest tylko to, co jest użyteczne
i skuteczne w działaniu. Dewey zmienił pogląd tradycyjny na człowieka, który nie tylko jest istotą myśląca (homo sapiens- człowiek mądry), jak utrzymywali starożytni i chrześcijaństwo, ile istotą działającą (homo faber- człowiek rzemieślnik Bergsona).

Z jednej strony mamy do czynienia z kształceniem i wychowywaniem w tradycyjnej szkole Herbarta, z drugiej zaś- szkołę pracy Dewey'a. Nauczyciel- wszechwiedzący kontra nauczyciel- przewodnik. W dzisiejszym świecie nauczyciel musi być przewodnikiem trzymającym dyscyplinę, ale jednocześnie obdarzający ucznia uczuciami wyższego rzędu. Jak wielokrotnie podkreśla pani dr Dorota Luber- nauczyciel musi kochać swoich uczniów, kochać ich nie oczekują w zamian rzeczy materialnych, obdarzać ich miłością, zaufaniem, ale również stawiać wymagania adekwatne do rozwoju psychofizycznego. Okazuje się zatem,
że konserwatywne zasady jakimi kieruje się w nauczaniu Herbart nie są w stanie przetrwać
w dzisiejszej oświacie. Dziś uczeń ma prawo decydować o swoim istnieniu, ma prawo wypowiadać swoje racje, a nauczyciel jest dla niego partnerem w zdobywaniu wiedzy. Często ocena polega na wymianie zdań, poglądów, a nie suchej wiedzy. W dzisiejszej szkole uczeń traktowany musi być indywidualnie, każdy człowiek jest inny, każdy ma inne potrzeby,
w inny sposób przyswaja wiedzę. Współpraca polega na zadawaniu pytań, rozjaśniania niejasnych kwestii, wyrażaniu swojego zdania i spostrzeżeń. Nauczyciel nie może również w dzisiejszej oświacie być jedynie obserwatorem, musi współpracować na ścieżce zdobywania wiedzy. Nauczyciel powinien posiadać kompetencje intelektualne - polegające na zdolności do właściwego funkcjonowania w świecie, o których decyduje wiedza ogólna oraz sprawności; nauczyciel musi posiadać pewne zdolności poznawcze oraz umiejętność trafnego spostrzegania i obserwowania; interpretacyjne - polegające na zdolności do właściwego rozumienia różnych sytuacji edukacyjnych, rozpoznawaniu potrzeb uczniów, formułowania celów kształcenia, planowania
i organizowania swojej działalności edukacyjnej oraz realizowania jej zgodnie z przyjętym system wartości, wiedzą i umiejętnościami. Powinien posiadać zdolności do właściwego nawiązywania kontaktów z uczniami i ich rodzicami oraz innymi nauczycielami, być komunikatywny. We współczesnej szkole bardzo istotną kwestią jest umiejętność podejmowania twórczego działania w zakresie projektowania, realizacji czy oceny. Nauczyciel, wychowawca powinien również posiadać zdolności autokreacyjne polegające
na zdolności do samokształcenia, czyli realizowaniu określonych zadań w celu osiągnięcia założonych zmian w zakresie własnej osobowości zgodnych z pewnym modelem. Współcześni uczniowie muszą wykazywać się kreatywnym rozwojem umiejętności, przyswajać wiedzę z przeróżnych dziedzin. Dzisiejsza szkoła nie może również obejść się bez postępu techniki- książek, informatorów, komputerów oraz innych podpór naukowych. Dzisiejszy uczeń równocześnie wie, czego nie miała świadomości uczeń szkoły tradycyjnej czy progresywistycznej, że bez wiedzy, wykształcenia, umiejętności nie będzie w stanie zapewnić sobie godnego życia na odpowiednim, satysfakcjonującym go poziomie. Zdaje sobie również sprawę z tego, że nieustający postęp pchnie go do ciągłego rozwoju. Dlatego wie, że musi zdobywać wiedzę na różnych płaszczyznach oraz nieustannie rozwijać się
i dokształcać praktycznie w każdej dziedzinie życia. W tradycyjnej szkole Herbarta dominowało nauczanie pamięciowe, w szkole Dewey'a uczeń sam dobierał treści.
W dzisiejszej szkole kłaść powinno się nacisk na samokształcenie ale również
na przyswajanie wiedzy w sposób najbardziej optymalny. Jeżeli uczeń po przyswojeniu wiedzy i ocenie przez nauczyciela nie jest w stanie ustosunkować się do niej w sposób praktyczny, wykorzystać jej w życiu to jest to nauka zbędna. Szkoła herbartowska nie wymagała od ucznia uczenia się po zajęciach, dzisiejsze procesy samokształcenia muszą być dalece posunięte w celu lepszego funkcjonowania w demokratycznym społeczeństwie. Dzisiejszą szkołę cechuje jedność nauczania i uczenia się. Uczniowie są aktywni, pracuję indywidualnie i grupowo. Tworzone są klasy dla słabszych uczniów co optymalizuje efekty nauczania. Szkołę współczesną cechuje elastyczność metodyczna i organizacyjna. Wiąże się to z różnorodnością form, metod i technik nauczania.

Nie mogę jednocześnie stwierdzić, że nie powinno się czerpać metod z nauczania Herbarta czy Dewey'a. Owszem są sfery tego nauczania, dzięki którym można ulepszyć współczesną szkołę. Ostrą dyscyplinę ze szkoły tradycyjnej można przekształcić
w wykształcanie u dzisiejszego ucznia samodyscypliny, a rozbudzanie zainteresowań
i aktywność ze szkoły progresywistycznej powinno przekładać się na zajęcia dodatkowe, jakie pełni dzisiejszy uczeń.

Bibliografia

S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2007

C. Kupisiewicz, Myśliciele o wychowaniu, Warszawa 2000

K. Wilkoszewska, Sztuka jako rytm życia : rekonstrukcja filozofii sztuki Johna Deweya, Kraków 1988

C. Kupisiewicz, Myśliciele o wychowaniu, Warszawa 2000

S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2007

K. Wilkoszewska, Sztuka jako rytm życia : rekonstrukcja filozofii sztuki Johna Deweya, Kraków 1988

S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2007

---