Powłoka wspólna integumentum communae
Zaliczamy do niej zarówno skórę cutis jak i jej wytwory.
Skóra cutis
Rola mechaniczna
Rola okrywająca
Magazyn krwi
Rola termoregulacyjna
Rola immunologiczna
Narząd receptoryczny
Rola wydalnicza
Rola wydzielnicza (pot, łój, mleko)
Budowa:
Naskórek epidermis (ektodermalny)
Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
Warstwy:
stratum basale = stratum germinativum „tkanka wiecznie żywa”
stratum spinosum
stratum granulosum
stratum lucidum
stratum corneum
Skóra właściwa corium s. derma (mezodermalna)
Warstwy:
stratum papillare -- liczne brodawki w celu zwiększenia powierzchni kontaktu; tworzy linie papilarne
stratum reticulare - zapewnia wytrzymałość, zdolność do odkształceń sprężystych
tela subcutanea - tkanka podskórna - głównie tkanka tłuszczowa kiedy jest bardzo dobrze rozwinięta podściółka tłuszczowa czyli SŁONINA panniculus adiposus
Wytwory skóry właściwej ~ naskórka
Włosy pili (pilus)
Owłosienie pilatio / depilatio
Funkcja: zatrzymywanie ciepła
Budowa (w skrócie):
łodyga włosa scapus pili
korzeń włosa radix pili
opuszka włosa / cebulka bulbus pili
Wzrost włosa rozpoczyna się od brodawki włosa. Włos (t.j. korzeń i brodawka) znajduje się w mieszku włosa folliculus pili, mieszek kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym poprzez naskórek. Czyraki są stanami zapalnymi właśnie mieszków włosowych.
Każdy włos ufiksowany jest pod pewnym kątem, ruchomym, zależnym od gładkich mięśni przywłosowych / stroszycieli włosów - mm. arrectores pilorum.
Kategorie włosów:
Pokrywowe (cała powierzchnia ciała)
szczecina setae (włosy szczeciniaste)
wełniste pili lanei
Zatokowe / dotykowe pili tactiles (umiejscowione wokół naturalnych otworów ciała na głowie) - przekazują bodźce dotykowe układowi nerwowemu
Długie pili longi - występują nie u wszystkich zwierząt
grzywa juba
grzywka cirrus capitis
szczotki (na kończynach; występują głównie u koni) śródręczne cirrus metacarpeus i śródstopne cirrus metatarseus
Pochodne naskórka o charakterze gruczołowym
Gruczoły potowe glandulae sudoriferae
Wydzielanie merokrynowe. Wytwarza i wydziela pot sudor o znaczeniu odwrotnym niż włosy uwalnia ciepło (utajone ciepło parowania)
uchodzą na powierzchni naskórka
najlepiej rozwinięte u konia, którego pot zawiera kilka % białka, stąd jego pot się pieni.
u krowy rozwinięte znacznie słabiej, właściwie obecne jedynie w części twarzowej głowy
u świni także słabo wykształcone oraz mniej liczne
u mięsożernych także bardzo słabo rozwinięte, w zasadzie występują tylko na opuszkach kończynowych
u kozy gruczoły potowe jedynie na wargach
Gruczoły łojowe glandulae sebaceae
Wydzielanie holokrynowe. Wytwarzają łój sebum. Służy on natłuszczaniu i namaszczaniu skóry i włosów (zapobiega przez to łamaniu włosów i złuszczaniu naskórka)
Gruczoły mlekowe / sutki -- glandulae lactifereae / mammae
Produkują mleko lac.
Początek rozwoju gruczołów mlekowych jest u wszystkich ssaków jednakowy, rozwijają się one na powierzchni brzusznej ciała zarodka a potem płodu z tzw. listewek mlecznych cristae lactifereae. Ciągną się one od okolicy pachowej po okolicę pachwinową.
U niektórych ssaków rozwijają się tylko w okolicy pachowej na klatce piersiowej, pozostałe natomiast zanikają. Jest to tak zwany typ piersiowy, występuje u człowieka i słonia.
U innych ssaków w pełni rozwijające się g.m. to te z okolicy pachwinowej (typ pachwinowy) dając wymię uber. U bydła 2 pary, u konia, owcy i kozy po 1 parze.
Wreszcie u psa, kota i świni mamy do czynienia z gruczołami mlekowymi wielokrotnymi (jest to rozwiązanie najbardziej odpowiadające pierwotnemu). U świni od 5 do 8 par; u psa 4 do 5 par; u kota ok. 4 pary.
Gruczoł mlekowy, „wmontowany” w skórę i powięź ciała, nimi właśnie jest pokryty ( powięzią powierzchowną, pod którą znajduje się również powięź głęboka). U niektórych ssaków występuje sprężysty twór utrzymujący gruczoł mlekowy „na miejscu”, zwany on jest błoną lub oponą żółtą brzucha fascia / tunica flava abdominis. Dodatkowo opona ta wytwarza zdwojony fałd w linii pośrodkowej więzadło podwieszające wymię ligamentum suspensorium uberis.
Budowa:
Trzon gruczołu mlekowego / sutka corpus mammae
Jest PRODUCENTEM, zbudowany głównie z tkanki łącznej i struktury gruczołowej wytwarzającej mleko bądź siarę.
Od trzonu odchodzą PRZEWODY MLEKOWE ductus lactiferi, które wchodzą do tzw. ZATOKI MLECZNEJ / MLEKOWEJ sinus lactifer czasowy zbiornik mleka
Brodawka mlekowa / sutkowa / sutka papilla mammae
jest to ciąg dalszy zatoki mlecznej
wewnątrz znajduje się przewód brodawkowy ductus papillaris, uchodzący na zewnątrz ujściem brodawkowym ostium papillare i TU skupisko miocytów gładkich tworzących mięsień zwieracz brodawki musculus sphincer papillae (zaciska ujście brodawki i zapobiega wypływaniu mleka)
U klaczy w jednej brodawce znajdują się 2 zatoki mleczne i 2 ujścia brodawkowe, podobnie jest u świni. U mięsożernych i człowieka brodawka mlekowa ma więcej niż 2 ujścia (do kilkunastu).
UWAGA!!!! Przypomnieć unaczynienie gruczołu mlekowego + węzły chłonne + unerwienie
Opuszki tori (torus)
Struktury wytwarzane ze zgrubiałego naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej, występujące na obwodowych regionach kończyn. Mają kontaktować się z podłożem oraz w sposób subtelny odbierać wszystkie wrażenia wynikające z kontaktu z podłożem.
Opuszka nadgarstkowa torus carpeus.
Opuszka stępowa torus tarseus -- homolog w kończynie tylnej
Występuje u człowieka, psa i konia (tu zwana kasztanem)
Opuszka śródręczna torus metacarpeus
Opuszka śródstopna -- homolog w kończynie tylnej
Występuje u człowieka i psa. U konia szczątkowa (zwana ostrogą)
Opuszki palcowe tori digitales (torus digitalis)
Skorelowane z liczbą palców; stanowią zakończenie narządów palcowych.
Narządy palcowe organa digitalia (organum digitale)
Mają związek z opuszkami palcowymi (które występują zarówno u człowieka jak i konia - mimo obecności kopyta)
UWAGA!!!! Narząd pazurowy przygotować we własnym zakresie
Narząd kopytowy / kopyto ungula
Puszka kopytowa / rogowa capsula cornea / ungulae
Puszka rogowa kopyta capsula cornea ungulae
Homolog warstwy rogowej naskórka
Ściana rogowa paries corneus
Homolog paznokcia
Podeszwa rogowa solea cornea
Homolog rowka podpaznokciowego
Strzałka rogowa cuneus corneus
Część naszej opuszki palcowej, która uległa zrogowaceniu i wklinowała się w podeszwę
ramiona crura cunei boczne (laterale) i przyśrodkowe (mediale)
podstawa basis cunei
wierzchołek apex cunei
Strzałkę rogową oddzielają od podeszwy następujące bruzdy:
bruzda przystrzałkowa boczna sulcus paracunealis lateralis
bruzda przystrzałkowa przyśrodkowa sulcus paracunealis medialis
bruzda strzałkowa pośrodkowa sulcus cunealis centralis
Załamanie ściany rogowej część zagięta partes inflexe (lateralis et medialis)
Ad. A.
Jedyny składnik puszki rogowej, który jest trójwarstwowy
Warstwa zewnętrzna stratum externum
warstwa szklista / glazura stratum vitreum - bardzo cienka i połyskująca, łatwa do uszkodzenia
Warstwa środkowa stratum mediale
warstwa rurkowata stratum tubulare - najgrubsza, utworzona z rurek
Warstwa wewnętrzna stratum internum
warstwa blaszkowata stratum lamellare - utworzona z licznych blaszek (600 na jeden narząd palcowy, powierzchnia ok. 1m2 ). Poprzez tę warstwę puszka rogowa jest przytwierdzona do skóry właściwej. Nie jest ona zabarwiona więc jeśli ujawni się na powierzchni podeszwowej to utworzy strefę / linię białą zona / linea alba
Ad. B i Ad. C
Podeszwę i strzałkę tworzy tylko warstwa rurkowata !
Skóra właściwa (wytwarza puszkę rogową) tworzywo kopytowe
Nie jest to oczywiście sama skóra właściwa ale również i warstwa podstawna naskórka (będąca tym elementem twórczym). Puszka przyrasta prawidłowo ok. 9 mm na miesiąc, ale tylko w wypadku działania dużych sił (nacisk). Dlatego po operacjach stosuje się opatrunek uciskowy.
Każdy z rodzajów rogu (p.w.) ma swojego producenta:
Warstwa zewnętrzna rogu ściennego skóra właściwa obwódki corium limbii
Warstwa środkowa rogu ściennego skóra właściwa korony corium coronae
Warstwa wewnętrzna rogu ściennego skóra właściwa ściany corium parietis (posiada swoje blaszki)
Róg podeszwy skóra właściwa podeszwy corium soleae
Róg strzałki skóra właściwa strzałki corium cunei
Aparat amortyzujący, czynniki:
ustawienie nadwyprostne palca - amortyzacja wstrząsów
poduszeczka palcowa - pulvinus digitalis - amortyzacja wstrząsów
chrząstka kopytowa cartilago ungulae BRAK U BYDŁA (homolog tkanki podskórnej) Parzysta w kopycie. Znajduje się pomiędzy skórą właściwą ściany a kością koronową / kopytową. Przytwierdzona więzadłami. Chrząstki te potrafią wystawać ponad krawędź puszki rogowej - pokryte wtedy skórą uszkodzenia mechaniczne martwica ropienie
UWAGA!!! Przejrzeć unaczynienie kopyta
Obejmuje brodawkę włosa papilla pili
dodatkowo świnia ma słabiej wykształcony ośrodek termoregulacji co dodatkowo naraża ją na przegrzanie
u nich parowanie odbywa się z błon śluzowych oraz poprzez powietrze wydychane
potocznie „wspory”