Temat : Geneza integracji europejskiej.

Integracja europejska, czyli tworzenie wspólnoty społeczno-politycznej obejmującej kontynent europejski lub przynajmniej jego znaczną część, nie jest procesem nowym. Początki tego procesu sięgają czasów Imperium Rzymskiego, które u szczytu swojej potęgi obejmowało całą południową i zachodnią część Europy, aż po Ren i Dunaj.

W średniowieczu idea integracji została najpierw podjęta przez Karola Wielkiego, a następnie przez Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Prośbę zjednoczenia Europy podjął również Napoleon uzależniając od Francji u progu XIX wieku niemal wszystkie państwa naszego kontynentu. Próbował także w latach II wojny światowej Adolf Hitler, planujący podporządkowanie kontynentu bezwzględnej dominacji Trzeciej Rzeszy.

Wszystkie te próby integracji (oznaczającej scalanie składników, tworzenie jednolitej całości z części) dokonywane jednak były na drodze podboju, miały charakter dominacji jednego państwa lub grupy etnicznej nad innymi. Proces integracji europejskiej, który rozpoczął się po drugiej wojnie światowej, jest dziełem suwerennych państw, samodzielnie podejmujących decyzje. Zwolennicy jednoczenia kontynentu wychodzą z założenia, że potencjał narodów europejskich może być lepiej wykorzystany, jeżeli rozwój będzie się dokonywał we wspólnych strukturach społeczno-politycznych.

Żyjący w XIX wieku francuski historyk i socjolog Ernest Renan twierdził, że Europa jest grecka, jeśli chodzi o myśl filozoficzną i sztukę, rzymska jeśli mowa o prawie i judeochrześcijańska pod względem religii. Nie sposób się z tą tezą nie zgodzić: Europa mimo różnic etnicznych, obyczajowych, ekonomicznych i społecznych jest jednością cywilizacyjno-kulturową, czerpiącą z tych samych źródeł. Podstawy integracji są więc bardzo solidne.

Idea zjednoczenia Europy na zasadach partnerstwa pojawiła się w okresie międzywojennym, w obliczu narastania tendencji nacjonalistycznych. Wielokrotny premier i minister spraw zagranicznych Francji Aristide Briand zaproponował w roku 1929 utworzenie unii europejskiej w ramach Ligi Narodów.

Pomysł ten zyskał wprawdzie poparcie szefa dyplomacji niemieckiej Gustawa Stresemanna, jednak ogólna atmosfera polityczna w ówczesnej Europie nie sprzyjała realizacji tego planu.

Dopiero po kataklizmie drugiej wojny światowej i w obliczu zagrożenia ze strony bloku komunistycznego zrozumienie konieczności integracji demokratycznej części Europy stało się powszechne zarówno w środowiskach politycznych, jak i wśród szerokiej opinii publicznej. Winston Churchill w przemówieniu wygłoszonym we wrześniu 1946 roku na uniwersytecie w Zurychu sformułował ideę utworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy”, zakładającej współpracę dwóch tradycyjnych wrogów - Francuzów i Niemców. W koncepcji Churchilla zjednoczona Europa miała stanowić przede wszystkim przeciwwagę dla bloku komunistycznego, ale także dla potęgi politycznej i ekonomicznej USA.

Procesy integracji gospodarczej w Europie zostały zapoczątkowane utworzeniem w 1951 r. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Jej celem było zintegrowanie przemysłów stalowych i węglowych następujących państw: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch. Przedsięwzięcie to było zgodne z koncepcją funkcjonalnej integracji francuskiego ekonomisty Jeana Monneta. Przewidywała ona, że rozpoczęcie integracji w jednym sektorze gospodarki doprowadzi z czasem do ich całkowitej integracji i wykształcenia się na tej podstawie wspólnoty politycznej.

W 1957 r. na podstawie Traktatów Rzymskich powołano do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą - EWG - oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej -_ EUROATOM. Postanowienia Traktatów weszły w życie w styczniu 1958r. Powstały w ten sposób trzy wspólnoty europejskie, które miały odrębny system organów głównych. W 1967 r. połączono je w jeden system - Wspólnoty Europejskie. Organy Wspólnot Europejskich to: Komisja Europejska - główny organ wykonawczy, Rada Unii Europejskiej - główny organ decyzyjny, w skład którego wchodzą ministrowie wszystkich państw, zmieniający się zależnie od przedmiotu obrad. Najważniejszą jednak rolę odgrywają ministrowie spraw zagranicznych. Parlament Europejski reprezentuje interesy społeczeństw. Deputowani w liczbie 626 wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Każde państwo w zależności od liczby ludności ma różną liczbę posłów. Największą, 99 posłów, mają Niemcy a najmniejszą - 6 - Luksemburg. Parlament Europejski nie ma uprawnień ustawodawczych jednakże uczestniczy w procesie decyzyjnym), sprawuje funkcje kontrolne nad Komisją oraz zatwierdza budżet. Trybunał Sprawiedliwości jest organem sądowniczym, a jego największą rolą jest rozstrzyganie sporów prawnych i dokonywanie wykładni prawa. Trybunał Obrachunkowy, zwany także Trybunałem Rewidentów Księgowych, kontroluje finanse Wspólnot.

Należy wreszcie wskazać Radę Europejską, która nie jest organem Wspólnot, lecz quasi-instytucją Wspólnot Europejskich o charakterze politycznym. W jej skład wchodzą szefowie rządów państw członkowskich, którzy spotykają się, co najmniej dwa razy w roku. Wspólnoty Europejskie od początku swego powstania przeszły istotną ewolucję, integrując się wszerz (powiększanie składu członkowskiego) oraz w głąb, tzn. pogłębiając zakres integracji ekonomicznej.

Państwa aspirujące obecnie do członkostwa we Wspólnotach Europejskich podpisują najpierw układ stowarzyszeniowy, który określa warunki współpracy na okres przejściowy i zestaw działań przystosowawczych do wymogów ekonomicznych prawnych i politycznych obowiązujących we Wspólnocie podjętych przez to państwo.

Pogłębienie procesów ekonomicznej integracji w Europie Zachodniej dokonywało się nie bez trudności związanych z przezwyciężeniem interesów narodowych. W 1968 r. Wspólnota Europejska stała się unią celną, tzn. ustanowiono wspólną wobec państw trzecią taryfę celną. W latach 60- tych podjęto wspólną realizację polityki rolnej, która charakteryzuje się znacznym subsydiowaniem tej dziedziny gospodarki narodowej, co wywołuje oskarżenia ze strony innych państw o protekcjonizm rolny. W latach 70- tych państwa Wspólnoty podjęły próbę integracji walutowej (plan Wernera), powstał Europejski System Walutowy. W 1986 r. podjęto nowe działania na rzecz pogłębienia procesów integracji, przyjmując Jednolity Akt Europejski. Przełomowe znaczenie Jednolitego Aktu polegało na tym, że przewidywał on utworzenie rynku wewnętrznego, tj. takiej formy integracji gospodarczej, gdzie w stosunkach miedzy państwami ma miejsce swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i ludności.

Bardzo ważnym etapem w rozwoju integracji zachodnioeuropejskiej było podpisanie w 1992 r. w Maastricht w Holandii Traktatu o Unii Europejskiej.

Integracja europejska została zapoczątkowana w Europie zachodniej i ma tendencje do rozszerzenia się w kierunku Europy Północnej i Środkowej. Proces transformacji ekonomicznej w państwach Europy Środkowej oraz ich dążenia do integracji z UE sprawiły, że część z nich podjęła starania o utworzenie regionalnych form współpracy jako formy przygotowania się do przyszłej integracji gospodarki z UE. W ten sposób w Krakowie w grudniu 1992 zawarto umowę o utworzeniu Środkowo-Europejskiej Strefy Wolnego Handlu (CEFTA).

Integracja europejska w sferze ekonomicznej jest także możliwa dzięki tworzeniu korzystnego klimatu politycznego przez ogólnoeuropejskie instytucje.

3

---