GENEZA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
1. W 1949 r. powstała pierwsza organizacja międzyrządowa integrująca kraje zachodnioeuropejskie - Rada Europy.
2. Z inicjatywy Roberta Schumana powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), powstała na mocy traktatu paryskiego z 18 kwietnia 1951 roku. W skład EWWiS weszło 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Republika Federalna Niemiec i Włochy.
Celem było:
a) uniemożliwienia wybuchu kolejnej wojny w Europie
b) utrzymanie trwałego pokoju między krajami europejskimi
c) rozwój gospodarczy, zwiększanie zatrudnienia
d) wzrost standardów życiowych w państwach członkowskich.
3. EWG i Euratom to organizacje międzyrządowe utworzone na mocy Traktatu Rzymskiego podpisanego 25 marca 1957 roku przez kraje EWWiS [patrz wyżej ;)] , który wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku.
Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG)
Celem było:
a) ustanowienie wspólnego rynku i progresywne zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich, b)promocja harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej
c)stała i zrównoważona ekspansja gospodarcza
d)zwiększona stabilność i przyspieszony wzrost standardów życia
e)bliższe stosunki między państwami członkowskimi.
f)wyeliminowane zostaną cła, ograniczenia ilościowe i inne środki ograniczające eksport i import między państwami członkowskimi
g)wprowadzona zostanie wspólna taryfa celna wobec państw trzecich
h)przewidywał ponadto znoszenie przeszkód w swobodzie ruchu osób, usług i kapitału oraz wprowadzenie wspólnej polityki rolnej i transportowej.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
Celem było:
a) podnoszenie standardów życia państw członkowskich
b) rozwój stosunków z innymi państwami poprzez stworzenie warunków niezbędnych dla szybkiego założenia i rozwoju przemysłów nuklearnych. Środki osiągania tego celu:
1. promocja badań i dbanie o rozpowszechnianie informacji technicznych
2. ustanowienie i wdrożenie jednolitych standardów ochrony zdrowia pracowników przemysłu nuklearnego i społeczeństw
3. ułatwianie inwestycji i doprowadzenie do ustanowienia podstawowych instalacji niezbędnych dla rozwoju energii jądrowej w państwach Wspólnoty;
c) utworzenie wspólnego rynku dla wyspecjalizowanych materiałów i sprzętu
d) swoboda przepływu kapitału na inwestycje w dziedzinie energii jądrowej
e)swoboda zatrudnienia specjalistów od energii jądrowej
f) nawiązanie z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi stosunków sprzyjających postępowi w pokojowemu wykorzystaniu energii jądrowej.
4. Pełne połączenie instytucjonalne 3 Wspólnot nastąpiło w 1967 roku, gdy wszedł w życie traktat fuzyjny (Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich)- zawarty 8 kwietnia 1965 roku traktat scalający instytucje trzech wspólnot: utworzono jedną Komisję Europejską (z Wysokiej Władzy EWWiS oraz Komisji EWG i Euratomu) i jedną Radę Ministrów dla wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Załącznikiem do tego traktatu był Protokół o Przywilejach i Immunitetach Wspólnot Europejskich.
Traktat fuzyjny wszedł w życie 1 lipca 1967 roku. Jego formalne uchylenie nastąpiło w 1999 r. na mocy traktatu amsterdamskiego.).
5. Liczba członków Wspólnot zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się do nich Wielka Brytania, Dania i Irlandia, co zostało nazwane pierwszą falą przyjęć. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli w 1972r.
6. Druga fala nastąpiła w latach 80. kiedy to do EWG przystąpiła Grecja (w 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (w 1986 r.).
7. W 1985 r. miał miejsce jedyny przypadek opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich autonomiczna część Danii - Grenlandia.
8. NRD stało się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku.
9. Trzecia fala przyjęć (już do Unii Europejskiej) nastąpiła w 1995 roku, kiedy to przyjęto Austrię, Szwecję i Finlandię, zaś Norwegia ponownie odmówiła wstąpienia w 1994 r.
10. 1 maja 2004 roku nastąpiła czwarta fala, największe w historii rozszerzenie UE, wstąpiło do wspólnoty 10 krajów, czyli Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta oraz Cypr. W ramach Wspólnot stopniowo doszło do utworzenia Wspólnego Rynku poprzez likwidację barier celnych, wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej.
11. Równolegle dochodziło też do zacieśniania więzi politycznych między krajami Wspólnot. W 1986 r. podpisano Jednolity Akt Europejski, zwiększający kompetencje EWG. Jednolity Akt Europejski to nowelizacja Traktatu Rzymskiego, uchwalona podczas konferencji międzyrządowej w Luksemburgu i w Brukseli (9 września 1985 - 27 stycznia 1986) o zmianie i uzupełnieniu trzech Traktatów założycielskich: EWWIS (1951), EWG (1957) i Euratomu (1957). Układ wszedł w życie 1 lipca 1987 roku.
JAE wzmocnił rolę Parlamentu Europejskiego w procesie stanowienia prawa wspólnoty i w dialogu między unijnymi instytucjami. Ustanowił też nową procedurę współpracy między Parlamentem Europejskim i Radą Ministrów, procedurę zgody Parlamentu w przypadku traktatów akcesyjnych i stowarzyszeniowych. Rozwinął także współpracę państw członkowskich w dziedzinie polityki zagranicznej.
Traktat ten ustanowił ponadto Radę Europejską, formalizując w ten sposób konferencje i szczyty szefów państw lub rządów krajów członkowskich. Postanowiono, że Rada ta będzie się zbierała co najmniej dwa razy w roku, ale nie specyzowano jej kompetencji.
Traktat o EWG został rozszerzony o nowe rozdziały poświęcone sprawom walutowym, polityce socjalnej, spójności ekonomicznej i społecznej, badaniom i rozwojowi technologicznemu oraz ochronie środowiska.
12. W 1990 roku uzgodniono w Układzie z Schengen utworzenie systemu wspólnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewnętrznych w obrębie Hiszpanii, Francji, Włoch, krajów Beneluksu, Danii i Niemiec, a rok później ustalono utworzenie korpusu wspólnych sił wojskowych krajów Wspólnot.
13. 7 lutego 1992 r. został podpisany traktat z Maastricht, na mocy którego 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska. Traktat nie likwidował Wspólnot Europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnota Europejska. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki i opracowano harmonogram wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999 roku).
Traktat o Unii Europejskiej (Traktat UE) podpisany 7 lutego 1992 r. wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Jest wynikiem oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Na płaszczyźnie zewnętrznej upadek komunizmu w Europie Wschodniej i perspektywa zjednoczenia Niemiec spowodowały, że postanowiono wzmocnić międzynarodową pozycję Wspólnoty. Natomiast państwa członkowskie chciały kontynuować zmiany zapoczątkowane przez Jednolity Akt Europejski, wprowadzając kolejne reformy.
W traktacie z Maastricht pierwotny cel gospodarczy Wspólnoty, czyli realizacja wspólnego rynku, został zdecydowanie przekroczony. Zarysował się natomiast jasno wymiar polityczny.
W takim kontekście traktat z Maastricht spełnia pięć podstawowych założeń. Są to:
a) wzmocnienie legitymizacji demokratycznej instytucji,
b) poprawa skuteczności działania instytucji,
c) ustanowienie unii gospodarczej i walutowej,
d) rozwój wymiaru społecznego Wspólnoty,
e)ustanowienie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
14. Kolejnym ważnym traktatem był też traktat amsterdamski z 1997 roku, który częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht.
Podpisany został 2 października 1997 roku, a wszedł w życia 1 maja 1999 roku. Sygnowało go 15 krajów: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednym z głównych założeń dokumentu było wzmocnienie federacyjnego charakteru Unii Europejskiej. Traktat wprowadził też zmiany instytucjonalne: wzmocnił władzę Parlamentu Europejskiego i przewidział powołanie wspólnego przedstawiciela ds. polityki zagranicznej.
Jednym z podstawowych założeń Traktatu Amsterdamskiego było dostosowanie wcześniejszych unijnych aktów prawnych do planowanego rozszerzenia Unii Europejskiej o państwa Europy Środkowo-Wschodniej, jednak konferencja międzyrządowa przygotowująca ten dokument nie zdołała wypracować wystarczających zmian.
Traktat Amsterdamski wzmacniał uprawnienia Parlamentu Europejskiego poprzez rozszerzenie procedury współdecydowania na nowe obszary i jej uproszczenie. Zmiana w porównaniu z Traktatem z Maastricht polegała na zlikwidowaniu trzeciego czytania ustawy w Radzie UE. W praktyce oznaczało to, że jeśli Rada UE i Parlament Europejski nie doszły do porozumienia po dwóch czytaniach projektu aktu prawnego, propozycja była odrzucana, a nie - jak dotychczas - kierowana do trzeciego czytania w Radzie. Zmiana ta zrównała w kwestii kompetencji legislacyjnych Parlament Europejski z Radą, która odtąd zmuszona była do poszukiwania kompromisu.
15. 26 lutego 2001 roku. parafowano traktat nicejski reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Podpisało go 15 państw UE: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Wszedł w życie 1 lutego 2003 roku po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie. Irlandia, która jako jedyny kraj UE ma konstytucyjny obowiązek przyjmowania m.in. unijnych traktatów w drodze referendum, odrzuciła ten dokument w pierwszym plebiscycie. Głównym celem Traktatu Nicejskiego było umożliwienie sprawnego działania Unii Europejskiej po planowanym rozszerzeniu jej o 10 krajów Europy Środkowej i Południowej. Po tym największym dotychczas rozszerzeniu (do którego doszło w maju 2004 roku) Unia miała liczyć 25 państw, a to wiązało się z koniecznością wypracowania nowych rozwiązań technicznych. Traktat nie zmieniał zasadniczo zasad współpracy między poszczególnymi instytucjami, ale precyzował ich skład i sposób funkcjonowania.
Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę Praw Podstawowych, mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.
16. 16 kwietnia 2003 roku przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w Atenach traktat akcesyjny rozszerzający Unię. Jest to umowa międzynarodowa pomiędzy państwami członkowskimi UE a państwem kandydującym. Jego treścią są warunki uzyskania członkostwa w organizacji. Wynegocjowana treść traktatu wymaga wyrażenia zgody przez Parlament Europejski
17. 25 kwietnia 2005 roku Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 roku.
18. W przypadku Polski (kandydującej w grupie 10 państw Europy Środkowo-Wschodniej) traktat akcesyjny został wynegocjowany w Kopenhadze w grudniu 2002. Kolejnym krokiem było zatwierdzenie go przez Parlament co miało miejsce na początku kwietnia 2003. Uroczyste podpisanie traktatu przez głowy państw i rządów UE oraz krajów kandydujących nastąpiło 16 kwietnia 2003 w Atenach.
W Polsce proces przyjmowania traktatu składał się z dwóch elementów: zatwierdzenie treści traktatu nastąpiło poprzez narodowe referendum unijne, które odbyło się 7-8 czerwca 2003, ratyfikacja traktatu przez prezydenta A. Kwaśniewskiego 23 lipca 2003.
U podstaw europejskich tendencji zjednoczeniowych leży wspólna w znacznej części historia i kultura narodów zamieszkujących ten kontynent. Od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większość Zachodniej Europy i część Wschodniej znajdowała się w Imperium Rzymskim. Wyparcie Rzymu z południowych wybrzeży Morza Śródziemnego przez islam i ekspansja cywilizacji rzymsko i grecko - chrześcijańskiej na północ połączona z upadkiem Zachodniego Cesarstwa doprowadziły do wytworzenia się kulturowej i gospodarczej wspólnoty europejskiej, która zastąpiła śródziemnomorską. Z tradycji Imperium Romanum w znacznej mierze czerpał natchnienie średniowieczny uniwersalizm europejski, który wyrażał się w ideach zwierzchnictwa cesarskiego (Karolingowie, Ottonowie) lub papieskiego nad światem chrześcijańskim. Wraz z ekspansją zamorską poszczególnych państw, zniknięciem zagrożenia ze strony cywilizacji pozaeuropejskich i rozbiciem kulturowym Europy Zachodniej (reformacja i kontrreformacja) tendencje zjednoczeniowe w okresie nowożytnym osłabły. W wieku XVIII i XIX porządek europejski opierał się na systemie sojuszy monarchii (polityka równowagi sił), w którym pierwsze skrzypce odgrywały, w znacznej mierze samowystarczalne mocarstwa kolonialne (Wielka Brytania, Francja, Rosja, później Niemcy). Odstępstwem od tego stanu rzeczy był okres dominacji napoleońskiej na kontynencie na pocz. XIX wieku (charakteryzujący się centralizmem władzy, która roztaczała się od Kanału La Manche po wschodnie granice Polski właściwej.
Pierwsza i druga wojna światowa, które nawiedziły Europę pochłonęły miliony ofiar, spowodowały niewyobrażalne zniszczenia i doprowadziły do wielu przeobrażeń. Uświadomiły mieszkańcom Europy, że aby być bezpiecznym trzeba zjednoczyć Europę politycznie i gospodarczo. Konieczna jest integracja na rzecz wspólnej, bezpiecznej przyszłości. Z tego faktu wielu ówczesnych polityków zdawało sobie sprawę, jednym z nich był brytyjski konserwatysta Winston Churchill, który w swoim wystąpieniu w Zurychu 19.09.1946 r., sugerował utworzenie stanów zjednoczonych Europy, które to stany miały zapewnić lepszą przyszłość i bezpieczeństwo Europejczykom. Zapowiadał doprowadzenie do partnerstwa między Francją a Niemcami, co ziściło się po wielu latach. Uważał, że struktura stanów zjednoczonych europy zdominuje siłę pojedynczego państwa, co w rezultacie wykluczy próby przemocy jednego państwa wobec drugiego. Wielu brytyjskich konserwatystów widziało szanse odrodzenia gospodarki Wielkiej Brytanii w zjednoczeniu Europy Zachodniej. W styczniu 1947 roku ukonstytuował się Komitet Zjednoczonej Europy, złożony wyłącznie z Brytyjczyków.
Ważnym wkładem w odbudowę Europy był proklamowany 5 lipca 1945 roku plan Marschalla. Skierowany był do wszystkich państw europejskich, mogły z niego skorzystać również państwa Europy Środkowej. Niestety pod naciskiem ZSRR, Polska i Czechosłowacja zostały zmuszone odrzucić amerykańską pomoc.
Kolejnym punktem na drodze do zjednoczonej Europy był Kongres Europy w Hadze. Reprezentowane były na nim różne organizacje zarówno narodowe jaki i działające na forum międzynarodowym, znaleźli się tam również najważniejsi politycy zachodnioeuropejscy, wśród nich przyszli "ojcowie" Wspólnot Europejskich: Robert Schuman (Francja), Alcide de Gasperi (Włochy), Paul Henri Spaak (Belgia) i Konrad Adenauer (RFN). Byli oni nie tylko wybitnymi działaczami partii chrześcijańsko-demokratycznych w swoich krajach ale również gorącymi zwolennikami zjednoczenia Europy. Uczestnicy kongresu wezwali do utworzenia Rady Europy. Dokumentem podsumowującym prace kongresu była "Deklaracja Polityczna", w której domagano się politycznego i gospodarczego zjednoczenia państw naszego kontynentu, przy zachowaniu suwerenności narodowej. Już na tej konferencji zaznaczył się spór między federalistami a unionistami. Pierwsi pragnęli jakiejś formy współpracy między niezależnymi państwami, natomiast koncepcja unionistów zakłada dążenie do utworzenia państwa związkowego. Głównym efektem Kongresu Haskiego, choć odłożonym nieco w czasie było powstanie 5 maja 1949 roku Rady Europy.
Traktat Paryski ustanawiał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, która była jednym z zalążków EWG (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) a w konsekwencji Wspólnoty Europejskiej. Podpisany przez Francję, RFN, Belgię, Holandię, Luksemburg i Włochy 18 kwietnia 1951. Inicjatorem tej pierwszej organizacji, z której wywodzi się dzisiejsza Unia Europejska był francuski minister Robert Schuman, natomiast autorstwo tego projektu przypisywane jest francuskiemu ministrowi ds. planowania Jean Monet. Celem politycznym tej organizacji międzynarodowej było poddanie międzynarodowej kontroli sektora hutniczego i górniczego (strategiczne dziedziny dla zbrojeń), natomiast cele gospodarcze to: wspólny rynek surowców oraz produktów węglowych i stalowych, oddziaływanie na kształtowanie się cen produktów węglowych i stalowych, oddziaływanie na poprawę warunków pracy i bytu w tych gałęziach, modernizacja przemysłu oraz przeciwdziałanie protekcjonizmowi narodowemu.
Następnie 25 marca 1957r. podpisano Traktaty Rzymskie. Jest to ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych, podpisanych przez Francję, Zachodnie Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg. Pełna nazwa pierwszego z dokumentów brzmiała: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, zwany obecnie Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE). Przesłaniami gospodarczymi tej umowy były: zwiększenie konkurencyjności ugrupowania w otoczeniu zewnętrznym (likwidacja luki technologicznej pomiędzy Europą i USA) oraz korzystne warunki dla zmniejszenie deficytu bilansu płatniczego w ramach ugrupowania, politycznymi: zabezpieczenie przed ideami socjalistycznymi, stworzenie wspólnej "platformy" politycznej do kontaktów z innymi krajami oraz mocniejsze oddziaływanie na stosunki międzynarodowe. Natomiast główne cele tej umowy to: stopniowe doprowadzenie do unii celnej i wspólnego rynku oraz stworzenie pewnych elementów koordynacji polityki ekonomicznej, a także stworzenie trzech wspólnych polityk: rolnej, handlowej i transportowej. Drugą umową był podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Miało to na celu rozwijanie badań w dziedzinie atomistyki, upowszechnianie wyników badań, nawiązywanie współpracy w dziedzinie atomistyki, a także wspólny rynek materiałów rozszczepialnych oraz kapitału i siły roboczej z tym związanej. Oba te traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958.
1. Geneza powstania UE
Pomysły na jednoczenie Europy pojawiały się w historii kontynentu wielokrotnie. Czasami jednak bardzo się od siebie różniły. Zaczęli Rzymianie, którzy mieli na celu zjednoczenie naszego kontynentu za pomocą siły. Następnie była idea Karola Wielkiego, który chciał zjednoczyć Europę pod jednym berłem. Jako kolejne można przytoczyć przepowiednie czynione przez Pierre'a Dubois w XIV w. - Europa rządzona przez „ludzi mądrych i wiarygodnych” - czy ideę Wiktora Hugo mówiącą o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy (Paryż 1849).
Pierwsza i druga wojna światowa, które nawiedziły Europę pochłonęły miliony ofiar, spowodowały niewyobrażalne zniszczenia i doprowadziły do wielu przeobrażeń. Uświadomiły mieszkańcom Europy, że aby być bezpiecznym trzeba zjednoczyć Europę politycznie i gospodarczo. Konieczna jest integracja na rzecz wspólnej, bezpiecznej przyszłości. Z tego faktu wielu ówczesnych polityków zdawało sobie sprawę, jednym z nich był brytyjski konserwatysta Winston Churchill, który w swoim wystąpieniu w Zurychu 19.09.1946 r., sugerował utworzenie stanów zjednoczonych Europy, które to stany miały zapewnić lepszą przyszłość i bezpieczeństwo Europejczykom. Zapowiadał doprowadzenie do partnerstwa między Francją a Niemcami, co ziściło się po wielu latach. Uważał, że struktura stanów zjednoczonych europy zdominuje siłę pojedynczego państwa, co w rezultacie wykluczy próby przemocy jednego państwa wobec drugiego. Wielu brytyjskich konserwatystów widziało szanse odrodzenia gospodarki Wielkiej Brytanii w zjednoczeniu Europy Zachodniej. W styczniu 1947 roku ukonstytuował się Komitet Zjednoczonej Europy, złożony wyłącznie z Brytyjczyków. Owa idea była jednak źle zrozumiana przez innych angielskich polityków, którzy skupiali uwagę na interesach własnego państwa. 5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvard w Bostonie wystąpił amerykański sekretarz stanu gen. Georg Marshall, przedstawił plan pomocy finansowej dla państw europejskich. Z tą chwilą działania na rzecz integracji europejskiej nabrały tempa. Pomoc USA miała trwać cztery lata i miała wynieść od 16 do 20 miliardów dolarów. Propozycja ta wynikała z pobudek politycznych i gospodarczych. Chodziło o to, aby Europa uzyskała istotną pomoc, w której wyniku można było przeprowadzić proces odbudowy gospodarczej i realizować handel z USA na zasadzie mniej więcej zrównoważonego bilansu płatniczego. Cel polityczny to rozwój gospodarki krajów europejskich, który miał przyczynić się do zmniejszenia wpływów partii komunistycznych. Miedzy 12 lipcem a 22 wrześniem 1947 roku debatowano w Paryżu nad planem Marshalla, zwanym Europejskim Programem Odbudowy. W obradach wzięli udział przedstawicie 16 państw (Wielka Brytania, Grecja, Francja, Portugalia, Szwecja, Turcja, Szwajcaria, Austria, Belgia, Islandia, Irlandia, Włochy, , z których 14 oprócz Szwecji i Norwegii zaaprobowały możliwość utworzenia unii celnej. Kraje komunistyczne odrzuciły plan Marshalla z oczywistych względów. Europejski Program Odbudowy obowiązywał od 3 kwietnia 1948 roku do 30 czerwca 1951 roku.
16 kwietnia 1948 r. powołano Organizacje Europejskiej Współpracy Gospodarczej, której głównym celem stała się działalność na rzecz rozwoju Europy Zachodniej. Nastąpił podział Europy na dwa bloki: wschodni i zachodni. Co prowadziło do coraz to większych różnic między nimi. Podstawowym celem OEWG było koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich, zarządzanie pomocą amerykańską i liberalizacje handlu. 1 lipca 1950 r. OEWG utworzyła organizacje która przez udzielanie krótkoterminowych kredytów miała regulować płatności. Dysponowała kapitałem państw członkowskich i funduszem planu Marshalla. Organizacja ta to Europejska Unia Płatnicza.
2. Historia UE
Traktat Paryski z 1951 roku, powołujący do życia EWWiS, a następnie Traktat Rzymski z 1957 roku, ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom), zmodyfikowane w 1986 roku w Jednolitym Akcie Europejskim, w 1992 roku w Traktacie o Unii przyjętym w Maastricht oraz w 1997 roku w Traktacie Amsterdamskim. Unia Europejska sama tworzy ustawodawstwo, któremu podlegają bezpośrednio obywatele europejscy i ustanawia specyficzne prawa dla ich dobra. Wspólnota, która początkowo ograniczała się do otwarcia wspólnego rynku węgla i stali sześciu państw członkowskich (Belgii, Republiki Federalnej Niemiec, Francji, Włoch, Luksemburga i Holandii), była przede wszystkim fundamentalna dla utrzymania pokoju. Udało jej się połączyć w pewną instytucjonalną całość, na równych prawach, zwycięzców i zwyciężonych ostatniej wojny wewnątrz europejskiej. Począwszy od 1957 roku, kiedy to ratyfikacja projektu armii europejskiej spotkała się z oporem ze strony francuskiego Zgromadzenia Narodowego, sześć państw członkowskich postanowiło utworzyć wspólnotę ekonomiczną, opartą na swobodnym przepływie kapitału, towarów, usług i pracowników. 1 lipca 1968 roku zniesiono wszelkie opłaty celne od wyrobów przemysłowych, a w ciągu całego dziesięciolecia wdrażano wspólną politykę, głównie rolną i handlową.
Sukcesy Szóstki zachęciły Danię, Irlandię i Zjednoczone Królestwo do przystąpienia do Wspólnoty. Poprzedzone to jednak było trudnymi negocjacjami, w trakcie których Francja Generała de Gaulle'a dwukrotnie postawiła swe weto, w 1961 i 1967 roku. Pierwsze rozszerzenie, dzięki któremu w 1973 roku Wspólnota powiększyła się od sześciu do dziewięciu członków, dokonało się równolegle z pogłębieniem jej zadań poprzez wprowadzenie nowych działów wspólnej polityki (społecznej, regionalnej, ochrony środowiska).Na początku lat siedemdziesiątych, kiedy świat wkroczył w erę ogromnej niestabilności walutowej w związku z zawieszeniem wymienialności dolara na złoto, pogłębionej jeszcze kryzysami na rynku ropy naftowej z 1973 i 1979 roku, oczywista stała się konieczność koordynacji ekonomii poszczególnych krajów oraz unii walutowej. Wprowadzenie Europejskiego Systemu Walutowego w 1979 roku przyczyniło się do stabilizacji wymiany i zainspirowało państwa członkowskie do prowadzenia polityki pozwalającej na utrzymanie solidarnych stosunków między nimi oraz na utworzenie otwartej przestrzeni ekonomicznej.
Przystąpienie do Wspólnoty w 1981 roku Grecji, Hiszpanii i Portugalii wzmocniło jej południowe skrzydło, a równocześnie wyostrzyło konieczność urzeczywistnienia programów strukturalnych, mających zniwelować różnice w rozwoju ekonomicznym między państwami Dwunastki. Równocześnie Wspólnota umocniła swą pozycję na arenie międzynarodowej, zawierając umowy z krajami południowych wybrzeży Morza Śródziemnego i z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku w kolejnych Konwencjach z Lom (1975-1989: Lom I, II, III i IV).Porozumienie podpisane 14 kwietnia 1994 roku w Marrakeszu przez wszystkich członków GATT otwiera nową fazę rozwoju światowej wymiany handlowej. Unia Europejska, prowadząc negocjacje jednomyślnie, wykazała się wielką siłą i doprowadziła do uznania swych interesów.
Jako pierwsza potęga handlowa wiata Unia przygotowuje obecnie instrumenty, które pozwolą jej na umocnienie swej tożsamości na scenie międzynarodowej. Jej dążeniem jest wypracowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Szerzący się na początku lat osiemdziesiątych „europesymizm”, podsycany zarówno przez skutki światowego kryzysu ekonomicznego, jak i trudne wewnętrzne dyskusje na temat podziału obciążeń finansowych, ustępuje, począwszy od 1985 roku, nowej nadziei na odrodzenie europejskiego dynamizmu. Wspólnota, opierając się na Białej Księdze, przedstawionej w 1985 roku przez Komisję Europejską, której przewodniczył Jacques Delors, postanowiła zakończyć tworzenie wielkiego rynku wewnętrznego do dnia 1 stycznia 1993 roku. Ta mobilizująca data oraz rozporządzenia ustawodawcze pozwalające na konkretyzację tak ambitnego projektu, zostały zapisane w Jednolitym Akcie Europejskim sygnowanym w lipcu 1986 roku, który wszedł w życie 1 lipca 1987 roku.
Upadek Muru Berlińskiego 3 października 1990 roku, po którym doszło do ponownego zjednoczenia Niemiec, jak i demokratyzacja krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyzwolonych spod dominacji Związku Radzieckiego, który wkrótce sam uległ rozpadowi, przekształcają polityczną strukturę kontynentu. Państwa członkowskie rozpoczynają proces pogłębiania Unii, negocjując nowy traktat, którego główne linie wytyczyła Rada Europy w Maastricht 9 i 10 grudnia 1991 roku. Traktat o Unii Europejskiej, który wszedł w życie 1 listopada 1993 roku, postawił przed państwami członkowskimi bardzo ambitne zadania: stworzenie unii walutowej do 1999 roku, nowych wspólnych gałęzi polityki, wprowadzenie obywatelstwa europejskiego, wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zewnętrznego oraz wewnętrznego. Klauzula o rewizji zawarta w Traktacie z Maastricht doprowadziła do wynegocjowania przez państwa członkowskie nowego traktatu, podpisanego w Amsterdamie 2 października 1997 roku. Uchwala on i umacnia strategie polityczne i środki Unii, zwłaszcza w zakresie współpracy prawnej, swobodnego przemieszczania się osób, polityki zagranicznej i zdrowia publicznego. Parlamentowi Europejskiemu jako bezpośredniemu, demokratycznemu reprezentantowi Unii, przyznano nowe kompetencje, które potwierdzają jego rolę współustawodawcy.
1 stycznia 1995 roku do Unii Europejskiej przystąpiły trzy nowe państwa. Austria, Finlandia i Szwecja ubogacają Unię swoją specyfiką i otwierają przed nią nowe możliwości w samym sercu Europy Środkowej i Północnej. Najprawdopodobniej w 2004 r. Unia Europejska będzie sobie liczyć dwudziestu pięciu członków. Jak Unia mogłaby funkcjonować bez wzmocnienia mechanizmów decydowania, bez zapewnienia polityce solidarności i wspólnego działania skutecznych i zarazem zrównoważonych źródeł finansowania? Jak, generalnie, utrzymać zgodę państw co do głównych celów, które wspólne wyznaczać sobie będą Europejczycy i co do środków służących ich realizacji, w sytuacji gdy rozszerzenie spowoduje wzrost zróżnicowania interesów i opinii w łonie Unii? Komisja Europejska pod przewodnictwem Jacques.a Santera, przedstawiła w lipcu 1997 roku „Agendę 2000”, na podstawie której rządy zobowiązały się do głębokiej rewizji polityki strukturalnej i wspólnej polityki rolnej. Unia nie ma odtąd innego wyboru niż budowanie organizacji zarazem skutecznej i demokratycznej, zdolnej do decydowania i działania, przy równoczesnym zachowaniu tożsamości swoich członków. Bez umocnienia swych struktur i racjonalizacji mechanizmów decydowania Unii grozić będzie rozpad lub paraliż. Rodząca się „wielka Europa” od Atlantyku po Ural będzie zatem tylko wówczas potęgą, jeśli jej struktura skoncentruje się wokół stabilnego jądra, mogącego się wypowiadać jednogłośnie w sprawach o zasięgu światowym. Prawie pół wieku konstruowania Europy odcisnęło piętno na historii kontynentu i mentalności jego obywateli oraz zmodyfikowało układ władzy. Rządy państw członkowskich, niezależnie od swych tendencji politycznych, wiedzą, że minęła era państw absolutnie suwerennych i że jedynie połączenie sił oraz wizja „dzielonego odtąd losu”, jak ujął to w Deklaracji Robert Schuman, pozwolą starym narodom na postęp ekonomiczny i społeczny oraz na utrzymanie swych wpływów na świecie. Metoda wspólnotowa, polegająca na ciągłym dialogu interesów państwowych i interesu wspólnego w poszanowaniu różnic narodowych i przy równoczesnym kreowaniu własnej tożsamości Unii, nie straciła nic ze swego pierwotnego znaczenia. Metoda ta, wprowadzona dla pokonania antagonizmów i wyeliminowania poczucia wyższości oraz zwyczaju uciekania się do siły, które cechowały stosunki między państwami, umożliwiła zaistnienie demokratycznej Europy, przywiązanej do wartości wolnościowych podczas zimnej wojny. Zniknięcie antagonizmu Wschód-Zachód oraz polityczne i ekonomiczne zjednoczenie kontynentu są zwycięstwem ducha europejskiego, którego narody potrzebują dziś dla swej przyszłości bardziej niż kiedykolwiek.
Początki europejskiej idei integracji międzynarodowej sięgają już starożytności. W wypowiedziach myślicieli starożytnych, m.in. Talesa z Miletu, na temat potrzeby jednoczenia się ludzi w coraz szersze organizmy społeczne - państwa, występują dwie przesłanki:
Jedna dotyczy skutków likwidacji granic między dotychczasowymi małymi państwami, skutków wyrażających się likwidacją przyczyn prowadzenia wojen o poszerzenie terytorium;
druga natomiast - wzmocnienia siły w stosunku do otoczenia zewnętrznego, szczególnie jeśli jest ono niebezpieczne i nieprzyjazne dla niezintegrowanych jeszcze sąsiadujących i często walczących ze sobą małych państw. Integracja międzynarodowa miała być podstawą wewnętrzną i zewnętrzną bezpieczeństwa uczestników integracji.
Podobnie jak w starożytności, dyskusje na temat zjednoczonej Europy w średniowieczu miały również dwa aspekty: obronny i ekspansjonistyczny.
Aspekt obronny reprezentował najpełniej Kościół katolicki, domagając się zjednoczenia chrześcijańskiej Europy w obronie przeciw muzułmańskiej Turcji.
Podobnie było w przypadku aspektu ekspansjonistycznego, który przewidywał pokonanie Turcji i schrystianizowanie jej. Przykładem misji ekspansjonistycznej były wyprawy krzyżowe na Bliski Wschód, mające na celu zjednoczenie władców krajów katolickich.
Frankońskie imperium Karola Wielkiego i Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego na setki lat połączyły wielkie obszary pod luźną administracją. W XIX wieku taką próbą była unia celna pod władzą Napoleona, a w XX wieku podboje hitlerowskich Niemiec, jednak obie zakończyły się niepowodzeniem. Różnorodność językowa i kulturowa Europy czyniły próby oparte na prawach dynastycznych albo narzucone przez podboje wojenne niepewnymi i skazanymi na niepowodzenie.
Gdy Arabowie podbili starożytne centra chrześcijaństwa w Syrii i Egipcie w VIII stuleciu, pojęcie "chrześcijaństwa" stawało się zasadniczo pojęciem zjednoczonej Europy, ale zawsze bardziej ideałem niż rzeczywistością. Wielka schizma między prawosławiem a katolicyzmem uczyniła dyskusyjnym samo pojęcie "chrześcijaństwa". Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 r., pojawiła się propozycja pokojowego zjednoczenia Europy przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi - Jerzemu z Podiebradów, husyckiemu królowi Czech - w 1464 zaproponowano utworzenie unii chrześcijańskich narodów przeciw Turkom.
Otton III marzył o odrodzeniu Cesarstwa Rzymskiego, w którym cesarzowi podlegałyby równe sobie królestwa. Zachowała się miniatura przedstawiająca cztery postacie w koronach, składające Ottonowi III dary. Owe postacie to personifikacje królestw: Rzymu, Galii, Germanii i Sklawinii. Bolesław I Chrobry miał zapewne, w myśl zamiarów Ottona III, być królem tej ostatniej.
W 1728 opat Charles de Saint-Pierre zaproponował utworzenie europejskiej ligi 18 suwerennych państw, ze wspólnym skarbem, bez granic i z unią gospodarczą.
Po rewolucji amerykańskiej 1776 r. i ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości wizja Stanów Zjednoczonych Europy podobnej do Stanów Zjednoczonych Ameryki była podzielana przez kilku wybitnych Europejczyków zwłaszcza La Fayette'a i Tadeusza Kościuszkę. W 1795 r. propozycję kongresu dla wiecznego pokoju wniósł Immanuel Kant.
Kontynentalny system Napoleona Bonaparte, ogłoszony w listopadzie 1806 w postaci embarga dla brytyjskich towarów interesie francuskiej hegemonii, wykazał skuteczność, ale też i niedostatki ponadnarodowego systemu ekonomicznego dla Europy.
Po upadku Napoleona w 1815 r. na kongresie wiedeńskim powstał Związek Niemiecki (Deutscher Bund), jako luźne stowarzyszenie trzydziestu ośmiu niemieckich krajów. W 1834 r. powstała niemiecka unia celna (Zollverein), która miała ułatwić handel i zmniejszyć wewnętrzną konkurencję.
W 1843 r. włoski pisarz i polityk Giuseppe Mazzini zaproponował utworzenie federacji republik europejskich, a w 1847 r. pojawiła się najbardziej znana wczesna propozycja pokojowego zjednoczenia, na bazie współpracy i równości członkostwa, wysunięta przez Wiktora Hugo. Początkowo wyszydzona, powróciła w 1851 r.
Dyskusje nad integracją międzynarodową prowadzone na przełomie XVIII i XIX wieku, w tzw. Epoce przyspieszonego rozwoju kapitalizmu w Europie Zachodniej, zostały wzbogacone o dwa ważne elementy: o problematykę ekonomiczną oraz o kwestię suwerenności narodowej państwa. Te dwa aspekty pozostają aktualne, zarówno we współczesnych dyskusjach, jak i praktycznych przedsięwzięciach integracyjnych.
Po kataklizmie I wojny światowej kilku europejskich myślicieli wysunęło ponownie ideę zjednoczonej politycznie Europy. W 1923 r. austriacki książę Coudenhove-Kalergi założył Ruch Paneuropejski i w 1926 r. gościł w Wiedniu pierwszy Kongres Paneuropejski. Wysunięta doktryna Paneuropy, uważana za podstawę bazową wszystkich europejskich wspólnot.
W 1929 Aristide Briand, francuski premier, wygłosił mowę na forum Ligi Narodów, w której zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na solidarności i współpracy politycznej i społecznej, co spotkało się z poparciem wielu wybitnych ekonomistów, wśród nich Johna Maynarda Keynesa.
W 1931 r. francuski polityk Édouard Herriot opublikował książkę Stany Zjednoczone Europy.
Wielka depresja, rozwój faszyzmu i późniejsza druga wojna światowa zahamowały ruch na rzecz unifikacji Europy.
W 1940 r. sukcesy wojenne Niemiec i plany utworzenia Tysiącletniej Rzeszy zachęciły niemieckich ekonomistów do wysunięcia propozycji scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i ustalonymi wewnętrznymi kursami wymiany walut. W 1943 r. niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop ostatecznie zaproponował utworzenie takiej instytucji ze strukturą wykazującą kilka podobieństw do współczesnej Unii Europejskiej, oczywiście bez jej demokratycznych struktur. Byłaby to wspólna waluta, bank centralny w Berlinie, zasada regionalizmu, wspólna polityka pracy i porozumienia gospodarcze. Proponowano włączyć do niej Niemcy, Włochy, Francję, Danię, Norwegię, Finlandię, Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, Chorwację, Serbię, Grecję i Hiszpanię.
Idea nowej Europy była poruszana przez okupantów:
Minister bez teki rządu Rzeszy Arthur Seyss-Inquart powiedział: Nowa Europa solidarności i współpracy między wszystkimi jej obywatelami szybko doprowadzi do pomyślności, gdy zostaną usunięte narodowe granice ekonomiczne;
francuski minister w rządzie Vichy Jacques Benoist Mechin powiedział, że Francja musi porzucić nacjonalizm i uzyskać honorowe miejsce we Wspólnocie Europejskiej.
Taka kierowana przez Niemcy Europa miałaby być przeciwwagą dla komunistycznego Związku Radzieckiego i brytyjskiej dominacji w handlu światowym. Jednak niemiecka inicjatywa była dominacją opartą na hitlerowskich podbojach i dlatego trudno ją uznać za prawdziwego poprzednika przyszłej Unii Europejskiej.
W 1943 r. Jean Monnet, członek francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźstwie w Algierze, uważany przez wielu za architekta europejskiej jedności, oświadczył: ...Pokój w Europie nie zostanie osiągnięty, jeżeli państwa odbuduje się na bazie suwerenności narodowej. Kraje Europy są zbyt małe, aby mogły gwarantować swoim obywatelom dobrobyt i rozwój społeczny. Państwa europejskie muszą stworzyć między sobą federację....
Szczególnie szybki rozwój idei integracyjnej w Europie nastąpił w II poł. XX wieku, po zakończeniu II wojny światowej. Pojawiło się silne dążenie do utworzenia wspólnoty europejskiej, która pozwoliłaby odbudować Europę po katastrofalnych wydarzeniach drugiej wojny światowej i zapobiec wojnie w przyszłości. Po 1945 ludzie najbardziej potrzebowali nadziei, toteż idea jedności europejskiej miała większe niż kiedykolwiek szanse poparcia. Wszystkie kraje Europy miały świadomość swoich kłopotów i słabości. Odpowiedzią na te problemy mogła być tylko, i to praktycznie realizowana, idea jedności politycznej i gospodarczej. Skoro dość szybko okazało się, że kraje Europy Środkowowschodniej zostały przemocą wyłączone z możliwości budowy demokracji i z uczestnictwa w ogólnoeuropejskiej integracji, skoncentrowano się na Europie Zachodniej.
Pierwszą jaskółką zwiastującą jednoczenie się państw Europy Zachodniej był powołany do życie w czerwcu 1947 w Paryżu Komitet Koordynacyjny Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej. W grudniu 1947 organizacja ta przybrała nazwę Międzynarodowy Komitet Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej. Punktem przełomowym był Kongres Europejski w Hadze, który trwał od 8 do 10 maja 1948. Kongres jednomyślnie wyraził pragnienie utworzenia zjednoczonej Europy. Wszystkie kraje w nim uczestniczące zdawały sobie sprawę, że upieranie się przy narodowej niepodległości i utrzymywanie narodowej suwerenności to rzecz przestarzała. Historyczny kongres haski wytyczył w podstawowych zarysach politykę zjednoczenia Europy. Jak pisał Józef Retinger: w Hadze położono fundamenty pod wszystko to, co miało wyznaczać postęp idei europejskiej w następnym dziesięcioleciu. Wszystkie wielkie traktaty europejskie wyrosły z podatnego gruntu tego śmiałego zebrania. Jednocześnie ustanowiono zasady i doktryny jedności europejskiej. Kongres nadał ton i rozmach działalności europejskiej na przyszłe lata.
Aby to urzeczywistnić, wielu polityków wspierało ideę utworzenia jakiejś formy europejskiej federacji czy rządu. Winston Churchill 19 września 1946 wygłosił na uniwersytecie w Zurychu mowę, w której wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, podobnych do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Bezpośrednim wynikiem tego przemówienia było utworzenie w 1949 Rady Europy. Rada Europy była (i dalej pozostaje) instytucją o raczej ograniczonych prerogatywach, jako swoisty ekwiwalent Narodów Zjednoczonych, aczkolwiek wypracowała pewne formy uprawnień w dziedzinie praw człowieka, jak Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Inauguracyjne posiedzenie Rady Europy odbyło się w Strasburgu 8 sierpnia 1949. Obok flag dwunastu państw członkowskich (jeszcze bez Niemiec i Austrii) była również flaga Ruchu Europejskiego: zielone E na białym tle. Według projektodawców Rada Europy miała być pierwszym instytucjonalnym krokiem do utworzenia ponadnarodowego rządu Europy. W ramach Rady wyodrębniono Komitet Ministrów, Parlamentarne Zgromadzenie Doradcze i niezależny Sekretariat, prototypy rządu, parlamentu i administracji publicznej. Działacze Ruchu pragnęli aby Zgromadzenie funkcjonowało jak prawdziwy Parlament Europejski. W budowie nowej Europy, na razie tylko w niecałej części zachodniej, Ruch Europejski odgrywał rolę kluczową. Nastroje panujące w Radzie Europy oddają słowa Paula Henriego Spaaka, który 26 sierpnia 1949 powiedział: najbardziej niezdecydowani, najwięksi sceptycy muszą uznać fakt, że od dziś istnieje świadomość europejska.
Po kongresie haskim rozpoczęła się seria konferencji Ruchu Europejskiego. Pierwsza, która odbyła się w Brukseli w lutym 1949, poświęcona była sprawom politycznym i organizacyjnym. W dwa miesiące później w Westminsterze zorganizowano wielką konferencję na temat polityki gospodarczej. Jako cel na przyszłość wysunięto propozycję utworzenie wspólnego rynku. W grudniu tego samego roku w Lozannie odbyła się konferencja poświęcona kulturze. W rezolucjach wezwano do utworzenia Europejskiego Centrum Kultury, Uniwersytetu Europejskiego oraz Europejskiego Centrum Badań Jądrowych. Z czasem powołano do życia wszystkie te ośrodki. W czerwcu 1950 w Rzymie odbyła się konferencja poświęcona polityce socjalnej.
Ziarno idei integracji rzucone w nowych powojennych realiach na kongresie haskim zaowocowało już wkrótce, w latach pięćdziesiątych i później, kolejnymi formami i etapami integracji międzynarodowej w Europie, i tak jest do chwili obecnej mimo różnych zahamowań i kryzysów. Punktem przełomowym dla idei integracji Europy było podpisanie przez państwa zachodniej Europy traktatów rzymskich w 1957, na mocy których powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza i EURATOM.
Unia Europejska wyrosła z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, powołanej na podstawie traktatu paryskiego, podpisanego w 1951 r. przez sześciu członków założycieli: Belgię, Holandię i Luksemburg (kraje Beneluksu), Niemcy Zachodnie (RFN), Francję i Włochy. Celem EWWiS było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej. Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta, a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. 9 maja 1950 Schuman przedstawił propozycję utworzenia zorganizowanej Europy twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej, która potem wybrała dzień 9 maja za Dzień Europy. Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, aby nie rezygnować z narodowej suwerenności.
W ślad za EWWiS poszły próby utworzenia, przez te same kraje, Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Celem EDC było ustanowienie wspólnej europejskiej armii pod wspólną kontrolą, aby Niemcy Zachodnie mogły się ponownie bezpiecznie uzbroić i stawić czoła radzieckiemu zagrożeniu. EPC miała być zaczątkiem federacji państw europejskich. Jednak francuskie Zgromadzenie Narodowe odmówiło ratyfikowania traktatu EDC, co doprowadziło do zaniechania pomysłu, a potem odłożenia na półkę także EPC. Idea obu instytucji żyje jednak, choć w zmodyfikowanej formie, w późniejszych opracowaniach, jak Europejska Współpraca Polityczna (European Political Co-operation, także EPC), filar o nazwie Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ustanowiony przez traktat z Maastricht (Common Foreign and Security Policy, CFSP), czy Europejskie Siły Szybkiego Reagowania (European Rapid Reaction Force), obecnie w trakcie formowania.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (European Atomic Energy Community) została powołana do życia w 1957 r. Euratom miał z kolei połączyć narodowe zasoby nuklearne tych krajów. Głównymi celami tej organizacji było wspólne pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój badań, ustalenie jednolitych norm ochrony radiologicznej.
Po niepowodzeniu inicjatyw EDC i EPC sześć krajów założycielskich spróbowało dalszej integracji, tworząc w 1957 r. kolejną instytucję - Europejską Wspólnotę Gospodarczą (European Economic Community, EEC) funkcjonującą jako międzynarodową organizację gospodarczą. EWG przyczyniania się do rozwoju ekonomicznego państw członkowskich, zacieśniania współpracy między nimi, ustanowienia swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału (unia celna między krajami członkowskimi, oparta na czterech wolnościach). EWG stała się najważniejszą z 3 europejskich wspólnot integracyjnych, do tego stopnia, że jej nazwa została potem zmieniona na Wspólnotę Europejską, która została formalnie ustanowiona w traktacie z Maastricht w 1992 r. i weszła w życie 1 listopada 1993 r. Sygnatariuszami byli przedstawiciele:
Przekształcenie się tych wspólnot w dzisiejszą Unię Europejską składa się z dwóch równoległych procesów.
Pierwszym procesem jest ewolucja strukturalna i zmiany instytucjonalne w kierunku utworzenia ściślejszego bloku z większą ilością kompetencji na poziomie ponadnarodowym, co można nazwać pogłębianiem Unii.
Drugim procesem jest rozszerzanie wspólnot (i potem Unii) z 6 do 27 państw członkowskich, co określamy mianem poszerzania Unii.