WSTĘP

Dążąc do kompatybilności w działaniu z członkami Sojuszu Północnoatlantyckiego, zobowiązani jesteśmy poznawać specyfikę dowodzenia tam występującą. W związku z brakiem dostępnej literatury, dotyczącej dowodzenia na szczeblu pododdziałów w NATO autorzy opracowania oparli się na publikacjach armii USA, wnioskując podobieństwo tego procesu w pozostałych krajach sojuszu.

Procedury dowodzenia, formy rozkazów, przygotowanie do walki oraz stałe procedury działania obowiązujące w armii amerykańskiej, są pod pewnymi względami zbieżne z występującymi w Siłach Zbrojnych RP; chociaż w niektórych obszarach występują różnice w czasie ich rozpatrzenia oraz sposobie podejścia do problemu. Wymienione wcześniej obszary pracy dowódcy mają zastosowanie we wszystkich rodzajach działań taktycznych, są one też podobne w treściach na szczeblu pododdziału. Czynnikiem o bardzo istotnym znaczeniu dla zakresu oraz treści pracy jest czas, jaki posiada dowódca na przygotowanie działań taktycznych. Gdy czasu jest więcej - dowódca ma większe możliwości szczegółowego przygotowania walki; gdy zaś mniej - tym większe zaufanie dowódca musi pokładać we własnym doświadczeniu oraz występujących w armii amerykańskiej, na wszystkich szczeblach dowodzenia - stałych procedurach działania /standing operating procedures - SOPs/. Są one zestawem procedur i czynności, które poznawane są w trakcie szkolenia i określają stałe elementy przygotowania działania i co należy w ich realizacji wykonać. Dowódca wykorzystuje je - nawet w skróconej formie - aby zapewnić zrozumienie przez podwładnych zadania, a szczególnie odpowiednie do potrzeb przygotowanie się do jego realizacji.

Autorzy założyli, że przyjęty układ publikacji, umożliwi czytelnikowi porównanie treści z dokumentami wykorzystywanymi w procesie kształcenia taktycznego podchorążych i słuchaczy WSO. Ograniczono jednocześnie szczebel dowodzenia do najniższych tzn.: drużyna, pluton, czyniąc to celowo. Na szczeblu kompanii treść pracy dowódcy będzie nieco odmienna przy zachowaniu kolejności przedstawionej w poniższym opracowaniu.

ROZDZIAŁ I

PRACA DOWÓDCY PLUTONU /DRUŻYNY/

PO OTRZYMANIU ZADANIA

1. OSOBY FUNKCYJNE PLUTONU I ZAKRES ICH ODPOWIEDZIALNOŚCI

Zasadnicze znaczenie w wykonaniu przez pododdział zadań we wszystkich rodzajach działań bojowych, ma podzielenie wysiłku jako zespołu ludzkiego na zadania cząstkowe Każdy żołnierz właściwie powinien wypełniać powierzone obowiązki, dlatego zostały one jasno sprecyzowane w formie zakresu odpowiedzialności poszczególnych osób funkcyjnych. Ma to zasadniczy wpływ na wykonanie zadań cząstkowych, które z kolei składają się na uzyskanie powodzenia w działaniu przez drużynę i pluton.

Dowódca plutonu - odpowiedzialny jest za wszystkie działania jakie podejmuje pluton, ponosi też pełną odpowiedzialność za wszystkie niepowodzenia. W zakres tych obowiązków wchodzi szkolenie, działanie taktyczne, sprawy administracyjne, personalne oraz logistyczne plutonu. Dowódca musi też dobrze znać swoich podwładnych oraz sposób wykorzystania w walce uzbrojenia będącego na etatowym wyposażeniu. W zakres jego obowiązków wchodzi wybór stanowisk ogniowych oraz określenie sposobu działania dla plutonowi sił i środków. Posiadać powinien wiedzę w zakresie właściwego wykorzystania rodzajów broni wspierających działanie plutonu. Ponadto do obowiązków dowódcy plutonu należy:

1. osobisty przykład i ustalanie stałych procedur postępowania;

1. dowodzenie plutonem w wykonywaniu zadań w składzie kompanii lub jako element ugrupowania bojowego batalionu;

1. meldowanie dowódcy o działaniach podjętych samodzielnie, bez otrzymania rozkazu;

1. planowanie działania z udziałem sierżanta plutonu, dowódców drużyn i innych kluczowych osób funkcyjnych /obserwator wsparcia ogniowego, dowódcy doraźnie stworzonych elementów itp./;

1. orientacja w aktualnej sytuacji, znajdowanie się w miejscu pozwalającym na stałe kontrolowanie rozwoju sytuacji, wydawać FRAGO jeśli istnieje taka potrzeba, dążyć do wykonania zadania;

1. jeśli sytuacja tego wymaga żądać wsparcia ze szczebla kompanii, by wykonać powierzone zadanie;

1. pomagać sierżantowi plutonu w planowaniu i koordynacji przedsięwzięć w zakresie zabezpieczenia logistycznego;

1. podczas planowania wymagać od sierżanta plutonu, dowódców drużyn lub wszystkich tych funkcyjnych meldowania o stanie przygotowania do walki;

1. dokonywać przeglądu zadań stojących przed plutonem w kontekście taktycznego sposobu wykonania zadania przez pluton;

1. opracować plan ewakuacji rannych z pola walki;

1. w czasie wykonania zadania sprawdzać czy działanie sierżanta plutonu i dowódców drużyn jest właściwe;

1. upewnić się, że wyposażenie żołnierzy jest właściwe , zgodne z ustaleniami.

Sierżant plutonu - /zastępca dowódcy plutonu/ - jest najstarszym stopniem oraz doświadczeniem podoficerem plutonu. Służy pomocą i radą dowódcy plutonu we wszystkich obszarach jego działalności, dowodzi też plutonem gdy dowódca jest nieobecny. Szczegółowo zajmuje się sprawami administracyjnymi, logistycznymi oraz remontowymi.. Istnieje możliwość, że opracowuje on i wydaje punkt 4 rozkazu bojowego /ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE/. W zakresie szkolenia sierżant plutonu odpowiada za szkolenie pojedynczego żołnierza, posiada stałą orientację w zakresie wyszkolenia żołnierzy. Doradza dowódcy w zakresie zmian osobowych w plutonie, awansów, redukcji oraz utrzymania właściwego poziomu dyscypliny wśród podoficerów i żołnierzy nadterminowych. Ponadto do obowiązków sierżanta plutonu należy:

1. organizuje i kontroluje stanowisko dowodzenia plutonu zgodnie z SOP, wytycznymi dowódcy plutonu oraz czynnikami METT-T;

1. szkoli obsługi broni maszynowej i kieruje nimi w walce zgodnie z wytycznymi dowódcy, regulaminami, SOP pododdziału oraz czynnikami METT-T;

1. zbieranie od dowódców drużyn zapotrzebowania na amunicję, wodę, racje żywnościowe. Stale współpracować z sierżantem kompanii lub zastępcą dowódcy kompanii aby otrzymać potrzebne zaopatrzenie. On także ustala sposób pobierania zaopatrzenia oraz dystrybucji poczty.

1. daje wytyczne sanitariuszowi plutonu oraz wyznaczonym noszowym w zakresie ewakuacji rannych z pola walki;

1. posiada stałą orientację w zakresie potencjału bojowego plutonu, zbiera dane i wysyła meldunek o stratach /specjalny formularz/, otrzymuje wytyczne i dokonuje zmian w zakresie zmiany miejsca rozmieszczenia plutonu;

1. nadzoruje morale, dyscyplinę oraz stan zdrowia żołnierzy plutonu;

1. dowodzi doraźnie tworzonymi elementami plutonu w działaniach taktycznych. Mogą to być -ale nie tylko - takie elementy jak:

• grupa organizująca kwatery dla plutonu;

• siły ubezpieczające wycofanie;

• element wsparcia ogniowego plutonu w ataku lub rajdzie;

• ubezpieczenie w czasie ataku w nocy.

1. koordynuje i kontroluje przedsięwzięcia realizujące wytyczne ze szczebla kompanii w zakresie zabezpieczenia logistycznego;

1. sprawdza czy zaopatrzenie zostało rozdzielone zgodnie z wytycznymi dowódcy plutonu;

1. sprawdza czy plan ewakuacji rannych z pola walki jest opracowany właściwie i realizowany w sposób prawidłowy.

Dowódca drużyny - odpowiedzialny jest za wszystkie działania drużyny, ponosi też pełną odpowiedzialność za wszystkie niepowodzenia. W czasie prowadzenia walki dowodzi działaniem taktycznym, również poprzez własny przykład. Ponadto do obowiązków dowódcy drużyny należy:

1. dowodzić drużyną na polu walki i kierować ogniem;

1. szkolić drużynę w wykonywaniu zadań indywidualnych i w składzie drużyny, wymaganych do utrzymania w gotowości bojowej;

1. sprawować stały nadzór nad logistycznymi i personalnymi potrzebami drużyny i wymagać od przełożonych uzupełnień w zakresie: amunicji, wody, racji żywnościowych i wyposażenia specjalnego;

1. znać stan żołnierzy oraz wyposażenia;

1. sporządzać meldunek o stratach oraz korygować meldunki złożone przez żołnierzy;

1. przedstawiać propozycje o wyróżnieniu i odznaczeniu swoich podwładnych;

1. meldować o potrzebach w zakresie remontu sprzętu i uzbrojenia drużyny;

1. dokonywać kontroli w zakresie stanu uzbrojenia, umundurowania oraz wyposażenia podwładnych;

1. dopilnować aby żołnierze drużyny otrzymali właściwe zaopatrzenie i środki walki;

1. meldować o stanie zaopatrzenia drużyny oraz o potrzebach w tym zakresie w pierwszej kolejności sierżantowi, następnie dowódcy plutonu;

1. dopilnować aby zaopatrzenie i środki walki zostały właściwie rozdzielone wewnątrz drużyny.

Dowódca drużyny ogniowej /tylko tam gdzie taki element występuje np.: plutony piechoty i powietrzno - desantowe/ - odpowiedzialny jest za wykonywanie zadań przez drużynę , ponosi też pełną odpowiedzialność za ich niewykonanie. Obowiązki tego funkcyjnego są podobne do obowiązków dowódcy drużyny, dodatkowo sprawuje nadzór nad bronią maszynową i przeciwpancerną w wykonywaniu zadań na korzyść plutonu. Jednocześnie może on służyć pomocą fachową dowódcy plutonu w zakresie taktycznego użycia tego pododdziału.

Dowódca sekcji - jest to żołnierz, którego zasadniczą rolą jest dowodzenie, podległą sekcją poprzez osobisty przykład, jednocześnie pomaga on dowódcy drużyny w toku walki jeśli taka pomoc jest potrzebna. Kieruje ogniem sekcji oraz zużyciem amunicji i rozmieszczeniem środków ogniowych, działa zawsze na czele sekcji. Musi on znać sygnały jakie potrzebne są w walce i umieć prawidłowo je stasować. Posiada stałą orientację o stanie żołnierzy i wyposażenia. Odpowiada za spełnianie przez żołnierzy wszystkich standardów, jakie wymagane są w działaniach bojowych.

Sanitariusz plutonu - pomaga pod względem fachowym sierżantowi plutonu w kierowaniu udzielaniem pomocy żołnierzom oraz wyznaczonymi noszowymi w zakresie ewakuacji rannych z pola walki. Dokonuje stałej kontroli stanu zdrowia oraz sanitarno - higienicznego wszystkich żołnierzy plutonu. Ponadto do obowiązków sanitariusza plutonu należy:

1. ewakuacja rannych z pola walki i zajmowanie się z nimi pod nadzorem sierżanta plutonu;

1. pomoc w pierwszej kolejności dowódcy plutonu, następnie sierżantowi plutonu w zakresie utrzymywania higieny w warunkach polowych, osobiście kontroluje zdrowie i kondycję psychiczną wszystkich żołnierzy plutonu;

1. poprzez sierżanta plutonu zabezpiecza zaopatrzenie plutonu w określone w instrukcjach środki medyczne;

1. ocenia fachowo i proponuje sposób uniknięcia strat w walce oraz przedsięwzięcia w tym zakresie;

1. wykonuje inne zadania postawione przez dowódcę lub sierżanta plutonu.

Radiotelefonista plutonu - musi znać zasady posługiwania się sprzętem łączności plutonu /zmiana częstotliwości/ oraz zasady jego obsługi w warunkach polowych, w tym szczególnie ochronę sprzętu przed wilgocią. Zna przepisy korespondencji radiowej oraz potrafi - w razie potrzeby - wykonać antenę w warunkach polowych.

Sekcja wsparcia ogniowego -

1. obserwator wsparcia ogniowego - do jego obowiązków należy:

• informować oficera wsparcia ogniowego o aktualnym działaniu plutonu oraz sytuacji wsparcia ogniowego;

• przygotowywać i wykorzystywać mapy, folie i szkice terenu;

• wywoływać wsparcie ogniowe;

• działać w zespole z radiotelefonistą;.

• wybierać cele do zwalczania w ramach wsparcia działania plutonu w oparciu o rozkaz bojowy dowódcy kompanii, wytyczne dowódcy plutonu i analizę czynników oceny sytuacji /METT-T/;

• wybierać miejsca rozmieszczenia posterunków obserwacyjnych w terenie oraz odpowiednie drogi podejścia i odejścia od nich;

• utrzymywać łączność z oficerem ogniowym w sposób przez niego określony;

• umieć posługiwać się cyfrowymi systemami łączności;

• umieć wskazywać położenie przy pomocy sześcio-cyfrowych koordynatów /z dokładnością do 100m/.

2. radiotelefonista - zna obowiązki typowe dla swojej specjalności i odpowiada za sprzęt łączności sekcji wsparcia ogniowego. Jeśli sytuacja tego wymaga przejmuje obowiązki obserwatora wsparcia ogniowego.

1.2. ETAPY PRACY DOWÓDCY PO OTRZYMANIU ZADANIA

Dowodzenie jest procesem, którego efektem jest właściwe przygotowanie pododdziału do wypełnienia postawionego przez przełożonego zadania taktycznego. Proces ten rozpoczyna się z chwilą postawienia danego pododdziału w stan gotowości do działania. Inicjowany jest on z chwilą otrzymania zadania.

Etapy pracy, według których dowódca powinien prowadzić przygotowanie pododdziału do walki - w procesie dowodzenia -wymienione zostały poniżej:

Etap 1 - OTRZYMANIE ZADANIA

Etap 2 - WYDANIE ZADAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH /WARNING ORDER/

Etap 3 - PLAN WSTĘPNY / TENTATIVE PLAN /

Etap 4 - WYKONANIE CZYNNOŚCI PRZYGOTOWUJĄCYCH PODODDZIAŁ DO WALKI

Etap 5 - REKONESANS

Etap 6 - SKOMPLETOWANIE PLANU ROZEGRANIA WALKI

Etap 7 - WYDANIE ROZKAZU BOJOWEGO

Etap 8 - KONTROLOWANIE

Dowódca nie jest skrępowany całkowicie ich kolejnością, w dużej mierze zależy ona od jego wyboru, podobnie jak zakres rozpatrywanych problemów. Etapy od 3 do 8, nie muszą następować ściśle w ustalonej kolejności, również czas jaki one zajmują w pełni zależy od dowódcy, który bierze pod uwagę szereg czynników określających daną sytuację pododdziału. Zwykle w pracy dowódcy występować będzie problem braku czasu, jaki ma do dyspozycji, co wpływa negatywnie na szczegółowe rozpatrywanie poszczególnych zagadnień. Duże znaczenie ma w tym wypadku doświadczenie dowódcy, który odruchowo powinien rozpatrzyć najistotniejsze problemy, tak aby mieć pewność, że nic nie zostało pominięte, a pododdział został właściwie i w określonym czasie, przygotowany do wykonania zadania.

1. Etap 1 - OTRZYMANIE ZADANIA

Dowódca pododdziału zadanie otrzymać może w jednej z następujących form: rozkaz bojowy /operation order - OPORD /; zadania przygotowawcze / warning order /; rozkaz dla jednego wykonawcy / fragmentary order - FRAGO /.

Po otrzymaniu zadania dowódca, natychmiast przystępuje do jego analizy, w czasie której rozpatruje wstępnie / na potrzeby wydania zadania przygotowawczego/ czynniki METT-T; starając się odpowiedzieć sobie na istotne dla niego w tym etapie pytania:

Co jest treścią zadania i jaki posiadamy czas na przygotowanie się do jego realizacji?

Co wiemy o przeciwniku i jakimi siłami dysponujemy, by wykonać zadanie?

Jaki będzie wpływ terenu na prowadzenie walki, podstawowe zalety i wady ?

Jakiego rodzaju wyposażenia i zaopatrzenia potrzebujemy i skąd je uzyskać ?

Jakie szczegółowe zadania powinny zostać ujęte w zadaniach przygotowawczych dla podwładnych ?

Dowódca przystępuje następnie do skalkulowania czasu jaki posiada oraz podziału go na poszczególne czynności. Dowódca nie powinien zająć więcej niż 1/3 czasu na własną pracę /w tym na wydanie rozkazu bojowego/, pozostawiając pozostały czas na planowanie w podległych pododdziałach i przygotowanie ich do walki. Istotnym jest rozdzielenie czasu na czas dzienny i nocny oraz właściwe jego wykorzystanie. Podwładni muszą znać czas gotowości do działania oraz czynności do wykonania w tym czasie. Dowódca kalkuluje czas odwrotnie, w stosunku do czasu wyznaczonego pododdziałowi jako czas gotowości, przeznaczając odpowiednią jego ilość na właściwe wykonanie każdej czynności. Jest to tak zwane „planowanie odwrotne”. Poniżej przedstawiono przykład takiego planowania przez dowódcę drużyny:

14.20 Czas gotowości

14.15 Sprawdzenie rejonu zajmowanego przez pododdział np.: czy pobrano środki wybuchowe, nie pozostawiono amunicji, wyposażenia itp.

13.00 Sprawdzenie drużyny / szczegółowe /

12.05 Wydanie rozkazu drużynie

12.00 Skompletowanie rozkazu dla drużyny

11.05 Rekonesans z dowódcą plutonu / otrzymanie rozkazu/

10.50 Wydanie drużynie zadań przygotowawczych

1.2.2. Etap 2 - WYDANIE ZADAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH /WARNING ORDER/

Wstępne informacje dotyczące przygotowania pododdziału do walki znajdują się w zadaniach przygotowawczych. W nich dowódca dostarcza niezbędną ilość danych, pozwalających na natychmiastowe rozpoczęcie przygotowania do prowadzenia działań bojowych. Stałe procedury działania zawczasu przewidują czynności, jakie należy podjąć gdy postawione zostaną zadania przygotowawcze, są to np.: dostarczenie amunicji, uzupełnienie racji żywnościowych, wody, sprzętu łączności itp. Dowódca plutonu wydaje zadania przygotowawcze dla sierżanta plutonu, dowódców drużyn oraz obserwatora wsparcia ogniowego. Z kolei dowódca drużyny wydaje zadania przygotowawcze dla całej drużyny. Nie określono jednoznacznie jaki układ mają zadania przygotowawcze i co powinny one zawierać. Jednym z wariantów jest zastosowanie układu rozkazu bojowego /OPORD/, jednak zadania przygotowawcze powinny składać się przynajmniej z:

Zadanie / ogólny charakter działania /

Siły biorące udział w wykonaniu zadania

Czas działania

Szczegółowe wytyczne

Czas oraz miejsce wydania rozkazu bojowego

Dowódca nie czeka nigdy na uzyskanie kompletu danych, dążąc do zainicjowania działań przez podwładnych jak najszybciej, przekazując te dane które posiada obecnie. W trakcie dalszej pracy na bieżąco - gdy to tylko możliwe - dowódca plutonu /drużyny/ uaktualnia dane lub uzupełnia o nowe.

1.2.3. Etap 3 -PLAN WSTĘPNY / TENTATIVE PLAN /

Planowanie wstępne obejmuje pięć zasadniczych etapów:

• szczegółowa analiza zadania

• analiza sytuacji i wypracowanie sposobu działania

• analiza każdego wypracowanego sposobu działania

• porównanie poszczególnych sposobów działania

• podjęcie decyzji o sposobie działania

Wybór jednego z kilku wariantów działania jest efektem finalnym rozważań dowódcy. Daje podstawę do rozpoczęcia ustaleń w zakresie współdziałania, rekonesansu, dokonania zmian w organizacji plutonu /drużyny/ - jeśli istnieje taka potrzeba - oraz wytycznych do zmian rozmieszczenia pododdziałów. Należy dążyć do „rozpracowania” wybranego sposobu działania tak szczegółowo, jak czas oraz posiadane dane na to pozwalają. Należy też zauważyć, że nowe dane które napływają na bieżąco mogą wywrzeć wpływ na korekty w już podjętej decyzji.

Podstawą planowania wstępnego jest wykonanie przez dowódcę szczegółowej analizy METT-T ( zadania, przeciwnika, terenu, własnego pododdziału oraz posiadanego czasu), który to element procesu podejmowania decyzji ma bardzo istotne znaczenie. Podczas tych rozważań dowódca rozpatruje następujące problemy szczegółowe:

Zadanie - dowódca analizuje otrzymane zadanie w świetle określonego przez przełożonego jego sposobu wykonania. W trakcie analizy rozpatruje zamiar działania przełożonego o dwa szczeble dowodzenia wyżej, określając co ma zasadnicze znaczenie dla wykonania zadania np.: Musimy wykonać atak w celu opanowania obiektu .....; lub , Musimy osiągnąć gotowość do prowadzenia obrony wyznaczonej pozycji do godz. 04.00.

Przeciwnik - dowódca rozpatruje takie elementy jak: wielkość sił przeciwnika, rodzaj pododdziałów, organizację, posiadany sprzęt bojowy i uzbrojenie oraz przewidywany sposób działania przeciwnika w danej sytuacji taktycznej. Stara się określić jakie działania podjęte przez przeciwnika, stanowią największe zagrożenie dla osiągnięcia przez jego pododdział powodzenia w walce oraz zdefiniować najsłabsze punkty przeciwnika. Może to przyjąć formę postawienia sobie szeregu pytań i udzielenia odpowiedzi na nie, samodzielnie lub po konsultacji z osobami funkcyjnymi. Podstawowymi źródłami informacji są:

• analizy, oceny i dane z wyższych szczebli dowodzenia przekazane w rozkazach, w trakcie rekonesansu prowadzonego przez przełożonego lub na bieżąco;

• informatory i informacje dotyczące przyjmowanego ugrupowania, podziału sił i składu przeciwnika;

• studia terenowe oraz dostępne dane z tej dziedziny;

• publikacje dotyczące szkolenia i zasad działania przeciwnika;

• ogólnie dostępna /jawna/ literatura.

Problemy mogą być różne np.: Jakiej wielkości będą pododdziały przeciwnika oraz gdzie będą rozmieszczone ? Jakie środki walki, pododdziały artylerii czy też wojsk inżynieryjnych będą wspierać działanie przeciwnika ? Czy przeciwnik nacierał będzie na wozach bojowych bez spieszania, czy się spieszy ? W jakim stopniu przeciwnik rozbudował zapory inżynieryjne przed przednim skrajem obrony? Jak przeciwnik będzie chciał wykorzystać warunki terenowe dla uzyskania przewagi lub zaskoczenia?.

Teren - rozpatrując teren dowódca musi dokonać analizy warunków obserwacji i prowadzenia ognia, pokrycia terenu i warunków maskowania, przeszkód, terenu kluczowego oraz dróg podejścia ( pojęcia te zawierają się w skrócie - OCOKA ). Z problemem tym związany jest fakt posiadania przez dowódców umiejętności oceny terenu w wypadku działania w specyficznych warunkach pola walki np.: w terenie lesistym /lesisto-jeziornym/ możliwe ukrycia stwarzające warunki lądowania desantów powietrznych / „airborn”/, przenikania, działania partyzantów itp. Poszczególne litery tego skrótu oznaczają:

• O - warunki prowadzenia obserwacji i ognia

• C - pokrycie terenu i warunki maskowania

• O - przeszkody terenowe naturalne i sztuczne

• K - teren kluczowy /o decydującym znaczeniu/

• A - drogi podejścia, korytarze ruchu /powietrzne i lądowe/

Warunki prowadzenia obserwacji i ognia wpłyną na decyzje w zakresie rozmieszczenia drużyn, wozów bojowych, wyrzutni ppk oraz broni zespołowej. W czasie prowadzenia natarcia środki ogniowe muszą być rozmieszczone w miejscach zapewniających wsparcie ogniowe elementów ugrupowania bojowego, które wykonują ruch /manewr/ na polu walki. W czasie prowadzenia obrony, żołnierze muszą mieć zapewnione dobre warunki obserwacji, zaś środki ogniowe sektory ostrzału, które obejmują spodziewane drogi podejścia przeciwnika. Dowódca plutonu /drużyny/ rozpatruje również prawdopodobny sposób podejścia przeciwnika w kontekście oceny warunków obserwacji i pól rażenia. Obserwacja obejmuje wpływ terenu i pogody na możliwości rekonesansu, dowodzenia i osiągnięcia /zdobycia/ celu działania. Odnosi się to do optycznej i elektronicznej linii obserwacji LOS /line of sight/, gdyż obok środków walki do ognia bezpośredniego na szczeblu pododdziału występują radiostacje, dalmierze laserowe, zakłócacze, które wymagają dogodnych linii obserwacji. Wzmocniony /„uzbrojony” w przyrządy elektronooptyczne/ wzrok wymaga do prowadzenia obserwacji i skutecznego ognia linii obserwacji na jak najdalszą, a przynajmniej obejmującą obszar odpowiedzialności ogniowej odległość. Musi także być rozważona relacja pomiędzy przewidywaną wysokością celu, a poziomem przyległego terenu.

Pola rażenia obejmuje wpływ terenu a w tym: roślinności i pochyłości terenu na skuteczność uzbrojenia. Skuteczność broni do prowadzenia ognia bezpośredniego jest w znaczący sposób uzależniona od terenu w rejonie położenia celu, tworząc pola martwe i zakryte, których eliminacja lub ograniczenie ma duże znaczenie dla skuteczności ogniowej - szczególnie w obronie. Poprzez analizy linii obserwacji, dowódca określa jak teren wpływa na optyczną i elektroniczną LOS, aby następnie właściwie rozmieścić środki walki do prowadzenia ognia bezpośredniego. W czasie analiz linii obserwacji optycznej oraz elektronicznej rozpatrywane są w połączeniu z pogodą, następujące czynniki terenowe:

• wysokość terenu /n.p.m./, stoki przeciwległe wzgórz, wzniesień;

• wysokość drzew i roślinności;

• wysokość budynków w obszarze zabudowanym;

• zwartość, szczelność roślinności w jej pełnym wzroście;

• cechy terenu poniżej jego poziomu, jak np. wąwozy, obniżenia które nie są widoczne;

• oddziaływanie pogody, jak mgła czy też opady, które może ograniczyć możliwości prowadzenia obserwacji i ognia celowanego;

• możliwości użycia środków dymnych - własnych lub przeciwnika.

Oddziaływanie sezonowych zmian i ich wpływ na linie obserwacji powinny być łatwo zauważalne. Zimowa szata roślinna znacznie odmienia zasięg widoczności, w stosunku do rozkwitu roślinności latem. Niejasności wynikające na standartowych mapach mogą zostać wyjaśnione poprzez analizę terenu w wyobraźni oraz bezpośredni rekonesans w terenie przyszłego działania /gdy jest to możliwe/. Dowódcy powinni być przygotowywani do analiz linii obserwacji w toku zajęć praktycznych w kierowaniu ogniem i topografii.

Pokrycie terenu i warunki maskowania wpływają na wybór dróg, pozycji oraz celów. Teren wykorzystywany jest w celu zabezpieczenia przed skutkami ognia przeciwnika oraz ukrycia własnych elementów przed obserwacją naziemną i powietrzną.

Właściwe wykorzystanie ukryć jakie stwarza teren jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa i wprowadzenia przeciwnika w błąd. Nie wolno zapominać o przeciwniku powietrznym, który dążył będzie do wykorzystania właściwości maskujących i rzeźby terenu np.: przeciwne stoki pagórków czy ściana lasu umożliwiają śmigłowcom ukrycie się przed bronią do prowadzenia ognia bezpośredniego. Zwiększają też żywotność śmigłowców przez skrócenie czasu na reakcję lądowych sił przeciwnika i jego broni służącej do obrony powietrznej.

Maskowanie terenowe musi zostać ocenione z perspektywy wpływu na manewr /„posuwanie się do przodu”/ oraz poprzez wpływ na koncepcję działania przeciwnika. Muszą również zostać rozważone możliwości zintensyfikowania naturalnych właściwości maskujących oraz możliwości stworzenia sztucznie ich uzupełnienia - np.: poprzez prace ziemne w obronie, umiejętne wykorzystanie etatowego i nieetatowego sprzętu /środków/.

Przeszkody terenowe naturalne i sztuczne są właściwościami terenu, które zatrzymują, dezorganizują lub powodują zmianę kierunku ruchu wojsk. Wpływ przeszkód na manewrowość czyni z nich ważny przedmiot rozważań w czasie analizy terenu. Dowódca musi określić, gdzie znajdują się przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające ruch ludzi i pojazdów /np.: teren podmokły, wysoki spadek terenu/, oraz jaki wpływ na działania własne lub przeciwnika będzie miało ich usuwanie, pokonanie lub obejście. Musi on także określić jak przeszkody wpłyną na organizację systemu ognia, gdyż mają one bezpośredni wpływ na możliwości prowadzenia ognia przez środki strzelające na wprost ogniem celowanym.

Przeszkody terenowe i sztuczne wpływają również na wybór dróg, pozycji oraz celów działania. Ponadto w toku rozważań określić musi wpływ pogody na możliwości manewru /ruchu/ po bezdrożach /polach, łąkach/ oraz na inne przeszkody terenowe. W czasie prowadzenia obrony, przeszkody w powiązaniu z terenem służą do kanalizowania ruchu pododdziałów przeciwnika w głąb „stref śmierci”. Są też wykorzystywane do osłabienia tempa działania przeciwnika oraz ograniczenia możliwości manewru na skrzydła plutonu lub skierowania w inny, pożądany przez obrońcę obszar. Intensywne opady wpływają na przekraczalność terenu, jego nachylenie, głębokość i szerokość rzek oraz ich dno, prędkość nurtu, a także widoczność. Dowódca musi brać pod uwagę wiele aspektów, co często zależy tylko od jego wyobraźni i doświadczenia np.: fakt, że niebo zakryte chmurami wydłuża proces osuszania terenu. Przeszkody w normalnych warunkach obniżające tempo działania mogą stać się nieprzekraczalne ze względu na warunki atmosferyczne - wymuszając zmiany zarówno w działaniach własnych jak i przeciwnika.

Teren kluczowy jest każdym obszarem /cechą obszaru/, stwarzającym warunki znaczącej przewagi taktycznej siłom, które opanują go lub będą ten obszar utrzymywać. Teren kluczowy ma ścisły związek z decyzjami, w przypadku rozpatrywania możliwego wyboru celów i kierunków natarcia, a także wybór pozycji w obronie. Teren kluczowy jest zależny od szczebla którego dotyczy, zadania, przeciwnika i sytuacji. Każdy teren, który powiększa lub obniża zdolność do uzyskania panowania w walce /inicjatywy i przewagi/ - zarówno przez siły własne jak i przeciwnika - może być terenem kluczowym. To samo odnosi się do terenu, który pozwala wykonać manewr lub ogranicza go. Przykładami kluczowego terenu mogą być:

• mosty, przepusty;

• rejony przepraw /brody/;

• przewyższenia terenowe;

• punkty blokujące działanie przeciwnika /zmniejszające tempo jego działania, stwarzające możliwość okrążenia, kanalizujące jego pododdziały/;

• skrzyżowania dróg, wiadukty;

• punkty terenowe umożliwiające stały przegląd /lustrację/ sytuacji.

Teren kluczowy, który ma istotny wpływ na wykonanie zadania może być oznaczony jako teren decydujący o powodzeniu w walce, a realizacja zadania zwykle uzależniona jest od zajęcia lub kontroli tego obszaru.

Droga podejścia jest powietrzną lub naziemną trasą, która może doprowadzić do osiągnięcia zakładanych celów przez nacierającego lub do opanowania terenu kluczowego, na drodze jego działania. Drogi podejścia rozpatrywane są w ścisłym powiązaniu z innymi czynnikami terenu. Mają one wpływ na wybór dróg oraz kierunków działania w czasie prowadzenia natarcia, oraz wyznaczenia pozycji obronnych, sektorów ognia oraz celów w czasie prowadzenia obrony. Drogi podejścia lub wycofania przeciwnika są rozpatrywane w kontekście ich wpływu na działanie pododdziału. Analiza naziemnych i powietrznych dróg podejścia oraz korytarzy ruchu ma bardzo duże znaczenie dla działań zaczepnych. Naziemna droga podejścia powinna być na tyle szeroka, aby stworzyć warunki do szybkiego tempa działania pododdziału oraz manewru wzdłuż jej biegu. Ważne jest maskowanie i osłona terenu, szczególnie wtedy, gdy nacierające siły muszą działać w warunkach przewagi przeciwnika w powietrzu lub braku posiadania tej przewagi przez obie strony. Przeszkody powinny być pokonywane bez dodatkowego wsparcia wojsk inżynieryjnych oraz musi istnieć możliwość ich obejścia w obrębie czasowych ograniczeń zadania.

Z pojęciem dróg podejścia związane są korytarze ruchu, które stanowią części składowe tych dróg. Korytarze ruchu to obszary wewnątrz dróg podejścia umożliwiające ruch i manewr, może wystąpić ich kilka w obrębie danej drogi podejścia. Korytarze ruchu powinny stworzyć dowódcy warunki do wykonywania swobodnego manewru oraz maksymalnie zwiększać możliwości koncentrowania sił, ruchu, zaskoczenia i prędkości. Naziemne drogi podejścia i korytarze ruchu w kierunku celu działania /terenu kluczowego / często są tymi samymi trasami jakie zmuszony jest wykorzystywać przeciwnik podczas działań odwrotowo-opóźniających. Korytarze /kierunki/ zwykle rozpatrywane są jako obszary, gdzie ruch pododdziałów jest kanalizowany lub możliwości ich manewru są ograniczone. Ważne jest aby pamiętać, że drogi podejścia reprezentują ogólne drogi ruchu do celu /obiektu ataku/, podczas gdy korytarze ruchu przedstawiają obszary, gdzie wojska muszą manewrować aby omijać przeszkody. Drogi podejścia są oceniane według następujących kryteriów:

• możliwość manewru środkami wspierającymi działanie pododdziału,

• dostęp do terenu kluczowego i sąsiednich dróg podejścia,

• stopień skanalizowania ruchu pododdziałów,

• warunki ukrycia i maskowania,

• warunki obserwacji i prowadzenia ognia FofF /Fields of Fire/,

• przeszkody naturalne i sztuczne.

Pozwalają one pododdziałom własnym i przeciwnika posuwać się naprzód lub wycofywać w ustalonym ugrupowaniu oraz wykorzystać skoncentrowanie sił, tempo działania, stworzenia przewagi miejscowej i zaskoczenie.

Naziemne drogi podejścia powinny być wystarczająco szerokie i zawierać korytarze ruchu wystarczające do zabezpieczenia szybkiego tempa działania i manewru wojsk wzdłuż całego kierunku ich działania. Występujące przeszkody terenowe powinny być możliwe do ominięcia lub pokonania w rozsądnych granicach czasowych i bez większej pomocy specjalistycznej.

Kolor którym rysowane /opisywane/ są drogi podejścia związany jest z rodzajem walki. W czasie działań obronnych głównym przedmiotem rozważań będą drogi podejścia i korytarze ruchu, które przeciwnik może wykorzystać do ataku. W tej sytuacji drogi podejścia i korytarze ruchu będą rysowane na czerwono, ze wskazaniem najbardziej i najmniej prawdopodobnych i analizowane poprzez określenie potencjału sił przeciwnika, które zgodnie z jego zasadami działania mogą działać na danym kierunku. W toku działań zaczepnych najważniejsza będzie oś natarcia własnych pododdziałów. Osie natarcia rysowane więc będą kolorem niebieskim, ze wskazaniem najbardziej i najmniej dogodnych.

Warunki pogodowe są rozpatrywane w kontekście warunków prowadzenia ognia i obserwacji oraz oceny ich wpływu na przejezdność terenu. Mogą one być rozpatrywane osobno, dogodnie jest jednak włączać w zakres problemów danego aspektu oceny terenu.

Pododdziały własne - Dowódca pododdziału musi brać pod uwagę wiele czynników określających podległe i przydzielone pododdziały takie jak: wartość bojowa, umiejętności dowódców, posiadany sprzęt bojowy, doświadczenie w walce, czynnik moralno - psychologiczny i inne. Ich analiza po dokonaniu poprzednich ocen pozwala na wstępne określenie przyszłych zadań dla własnych pododdziałów.

Czas - Omawiany trzeci etap pracy ma w pracy myślowej dowódcy kluczowe znaczenie. Wskutek ewentualnego wydłużenia czasu jego trwania mogą nastąpić potrzeba korekty opracowanej uprzednio kalkulacji czasu. Dlatego też zmiany nanoszone są teraz i gdy zachodzi potrzeba przekazane podwładnym. Nastąpi tutaj potrzeba ponownego odpowiedzenia sobie na pytanie: Jak dużo posiadamy do przygotowania się do walki ?

Dowódca rozważa poszczególne czynniki oraz porównuje możliwe warianty. Na podstawie tych analiz wyciąga wnioski, które tworzą podstawę jego planu działania. W konsekwencji ostateczne przyjęcie planu działania staje się podstawą rozkazu dowódcy pododdziału do walki.

4. Etap 4 - WYKONANIE CZYNNOŚCI PRZYGOTOWUJĄCYCH PODODDZIAŁ DO WALKI

Podczas etapów 3 - 8, dowódca plutonu kompletował będzie swój plan działania. W wypadku gdy występuje jakaś odległość pomiędzy miejscem rozmieszczenia plutonu, a miejscem gdzie działanie ma być rozpoczęte, sierżant plutonu /lub jeden z dowódców drużyn/ może przesunąć pluton celem zaoszczędzenia czasu. Przesunięcie takie może być wykonywane pod nadzorem ze szczebla kompanii, poprzez udział zastępcy dowódcy kompanii lub pierwszego sierżanta kompanii. Ten konkretny krok może zostać pominięty, mieć miejsce w innej kolejności lub zostać wykonany równocześnie z innym etapem /etapami/.

5. Etap 5 - REKONESANS

Aby stworzyć warunki jak najlepszego wykorzystania środków walki oraz żołnierzy, dowódca - jeśli czas na to pozwala - może dokonać osobistego rekonesansu terenu, w którym będzie walczył i dokonać jego taktycznej oceny. Problemy rozważne w tym etapie mogą być różnorodne np.: weryfikacja wypracowanej analizy terenu /lub tylko jej wybranych elementów/, sprawdzenie przejezdności dróg, sprawdzenie warunków prowadzenia ognia itp. Ocena ta może być dokonana w oparciu o zasadnicze elementy opisane w OCOKA /trzeci etap/. Jeżeli ilość czasu jest bardzo mała, dowódca może dokonać rekonesansu w oparciu o mapę terenu, która może upewnić go w wyborze sposobu działania lub spowodować, korektę planu działania wypracowanego w oparciu o ocenę sytuacji /Tenative plan/. Biorąc pod uwagę ryzyko napotkania przeciwnika związane z prowadzeniem rekonesansu, dowódca może polegać na wykorzystaniu np. zwiadowców, celem uzyskania konkretnych interesujących go danych o terenie.

6. Etap 6 - SKOMPLETOWANIE PLANU ROZEGRANIA WALKI

W oparciu o przeprowadzony rekonesans oraz wynikłe zmiany w sytuacji dowódca ostatecznie kompletuje swój plan rozegrania walki. W czasie prowadzenia obrony, decyduje gdzie rozmieścić swoje środki ogniowe oraz w jaki sposób zapewnić spójność obrony. W czasie prowadzenia natarcia decyduje w jaki sposób wykonać atak i opanować wyznaczony obiekt. Powinien on też ponownie przypomnieć sobie zadanie postawione przez przełożonego, tak aby być całkowicie pewnym, że jego plan działania mieści się w zamiarze dowódcy i sprosta wymogom wykonania zadania. Dowódca plutonu /drużyny/ przygotowuje wszystkie opracowane dane w formie dogodnej do wydania rozkazu bojowego, oraz przygotować może samodzielnie lub poprzez podwładnych model terenu działania. Model ten nie musi być idealnym odwzorowaniem terenu, ma być prosty i czytelny. Zawierać powinien te cechy terenu, które mają istotne znaczenie dla przebiegu wykonania zadania oraz te, które są punktami orientacyjnymi lub etapowymi.

7. Etap 7 - WYDANIE ROZKAZU BOJOWEGO

Rozkaz na szczeblu plutonu /drużyny/ wydawany jest w formie ustnej. W czasie prowadzenia natarcia, dowódca plutonu dążyć powinien do wydania rozkazu z miejsca, z którego dowódcy drużyn widzą wyznaczone obiekty ataku. W czasie prowadzenia obrony, dowódca plutonu rozkaz powinien wydać na obszarze jaki broniony będzie przez jego pododdział. Gdy jest to niemożliwe może wykorzystać stół plastyczny lub szkic terenu w celu lepszego wyjaśnienia treści zawartych w rozkazie. Dowódcy drużyn rzadko będą mieli możliwość wydania rozkazu do natarcia z miejsca, z którego żołnierze widzieć mogą cel działania. Gdy jest to możliwe powinni oni również wykonać stół plastyczny, tak aby żołnierze mogli zapoznać się z nim, w czasie gdy dowódca drużyny wydaje rozkaz. Podobnie jak w wypadku dowódcy plutonu, dowódca drużyny często wydawać będzie rozkaz do obrony, gdy drużyna znajduje się na stanowiskach, których będzie bronić. Dowódca musi mieć pewność, że wszyscy żołnierze znają i zrozumieli plan działania.

Standardowy układ rozkazu bojowego składa się z pięciu punktów:

1. SYTUACJA.

a) siły przeciwnika.

b) siły własne.

(1) zadanie pododdziału wyższego szczebla.

2. zadania sąsiadów.

2. wspierające pododdziały moździerzy i artylerii.

c) zmiany w podporządkowaniu.

2. ZADANIE.

3.SPOSÓB WYKONANIA ZADANIA.

a) zamiar działania

(1) manewr na polu walki.

(2) wsparcie ogniowe.

b) zadania dla podległych pododdziałów.

c) wytyczne koordynujące.

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE.

5. DOWODZENIE I SYGNAŁY

a) dowodzenie.

2. sygnały.

Ważnym elementem jest upewnienie się czy podwładni zrozumieli zamiar działania przełożonego, sposób jego wykonania, zadania. Może to mieć miejsce poprzez nakazanie powtórzenia przez podwładnych zadania, omówienia zadania na szkicu terenu lub w inny wybrany przez dowódcę sposób. Ponadto sprawdzanie znajomości zadań następować będzie w kolejnych etapach.

8. Etap 8 - KONTROLOWANIE

Po wydaniu rozkazu , dowódca kieruje przygotowaniami - dokonując omówień oraz inspekcji - tak aby mieć pewność, że rozkaz będzie we właściwy sposób wprowadzony w życie.

W wypadku gdy istnieje duża ilość czasu przed rozpoczęciem działania, dowódca plutonu powinien omówić ponownie zadania z dowódcami drużyn, w zakresie wybranych przedsięwzięć. Takie odprawy mogą mieć miejsce nawet już przed otrzymaniem zadania, celem wskazania problemów które dowódcy muszą być w gotowości rozpatrzyć oraz wskazania które ze stałych procedur działania będą prawdopodobnie mieć zastosowanie w przyszłym działaniu, którego ogólny charakter dowódca zna z WARNORD. Pozwoli to upewnić się co do zrozumienia zadań oraz wpłynie korzystnie na ich wykonanie. Jednocześnie ujawni ewentualne słabości i niejasności planu rozegrania walki, wpłynie korzystnie na współdziałanie w poszczególnych jej etapach oraz upewni podwładnych, że właściwie zrozumieli intencje dowódcy. Korzystnie jest przeprowadzić takie omówienia w terenie rzeczywistym - będzie to możliwe szczególnie w obronie lub w oparciu o przygotowany model terenu. Problemy rozpatrywane w czasie takiego omówienia to np.:

• Sposób prowadzenia walki ogniowej z przeciwnikiem.

• Działanie w wypadku niespodziewanego napotkania /działania/ przeciwnika.

• Sposób działania po osiągnięciu rubieży ataku.

• Działanie w czasie natarcia.

• Sposób i kolejność pokonania zapór minowych własnych oraz przeciwnika.

• Atak na pozycje przeciwnika.

• Pokonanie zapór drutowych.

• Szturm na pozycje przeciwnika, budynek lub bunkier.

• Użycie specjalnych środków walki oraz ładunków wybuchowych.

• Sprawdzenie działania środków ogniowych, jeśli czas na to pozwala.

Jeśli to możliwe, omówienie powinno odbywać się w terenie przyszłej walki oraz w takiej porze dnia w jakiej walka będzie się rozgrywać.

Istotną czynnością dowódcy przed rozpoczęciem działania jest skontrolowanie czy żołnierze oraz sprzęt są w gotowości do walki. Dowódcy drużyn powinni dokonać takiego sprawdzenia bezpośrednio po wydaniu zarządzeń przygotowawczych. Sierżant plutonu dokonuje kontroli przez cały okres przygotowania plutonu do walki, na bieżąco wskazując ewentualne usterki i wyznaczając czas ich usunięcia. Z kolei dowódca plutonu wraz z sierżantem plutonu dokonuje inspekcji końcowej, jest to również okazja do przekazania nowych danych oraz wynikłych korekt, jeśli takie wystąpiły. Taka inspekcja może obejmować np.:

• Stan uzbrojenia i zaopatrzenie w amunicję.

• Wyposażenie indywidualne oraz umundurowanie.

• Zrozumienie zamiaru działania i znajomość zadań przez żołnierzy.

• Specyficzne wyposażenie o zasadniczym znaczeniu dla wykonania danego zadania jak: ładunki wybuchowe, amunicja sygnałowa lub oświetlająca itp.

• Stan techniczny środków łączności.

• Maskowanie żołnierzy i sprzętu oraz terenu.

• Racje żywnościowe i zaopatrzenie w wodę.

• Poprawienie usterek stwierdzonych w czasie poprzednich kontroli.

Z chwilą gdy działanie zostanie rozpoczęte, dowódca musi sprawować ciągłą kontrolę jego przebiegu. Powinien być cały czas gotowy do zmiany pierwotnego planu rozegrania walki, jeśli sytuacja będzie tego wymagać.

ROZDZIAŁ II

FORMY STAWIANIA ZADAŃ

1. PODZIAŁ DOKUMENTÓW BOJOWYCH

Dokumenty dowodzenia można podzielić na różne grupy lub kategorie. Najbardziej charakterystyczny jest podział, gdzie zasadnicze znaczenie ma rola i miejsce dokumentu w procesie podejmowania decyzji oraz kierowania działaniami wojsk.

Dokumenty dowodzenia możemy w tym wypadku podzielić na:

• dokumenty planistyczne;

• dokumenty rozkazodawcze;

• dokumenty sprawozdawczo-informacyjne.

Dokumenty planistyczne są dokumentami wykonywanymi na wyższych szczeblach dowodzenia, służą do planowaniu walki przez sztab. Na szczeblu do kompanii dowódca dokonuje w zasadzie oceny położenia, analiz, kalkulacji, planowania szkolenia oraz planowania działań bojowych bez wykonywania tych dokumentów.

Dokumenty rozkazodawcze - podstawowe dokumenty dowodzenia służące do przekazania podwładnym decyzji dowódcy. Pomocne w ich opracowaniu są dokumenty planistyczne i sprawozdawczo - informacyjne

Opracowanie ich kończy etap planowania walki, planowania działalności służbowej, szkoleniowej, administracyjnej.

Dokumenty rozkazodawcze dzielimy na:

- dokumenty bojowe;

- dokumenty służbowe;

- dokumenty (przepisy) sądu wojskowego.

Dokumenty bojowe z kolei dzielimy na:

• rozkazy bojowe, a w tym także rozkaz na marsz, przerzut wojsk drogą powietrzną lub lądową;

• rozkazy administracyjne;

• rozkazy dla jednego wykonawcy (zarządzenia bojowe);

• zarządzenia przygotowawcze;

• wstępne zarządzenia bojowe;

• instrukcje stałe;

• inne / wg potrzeb/.

Dokumenty służbowe dzielimy na:

- rozkazy i zarządzenia specjalne (personalne, dyscyplinarne, itd.);

- dyrektywy i pisma oficjalne;

- rozkazy dzienne dowódców pododdziałów;

- okólniki;

- notatki służbowe.

Dokumenty sprawozdawczo - informacyjne przeznaczone są do informowania przełożonego, podwładnych /sztabu /, sąsiadów, pododdziałów współdziałających i wspierających o działaniach, aktualnym położeniu, możliwościach bojowych oraz przewidywanym działaniu sił własnych i przeciwnika.

2. RODZAJE ROZKAZÓW NA SZCZEBLU PLUTONU /DRUŻYNY/

Zasadniczą formą stawiania zadań są rozkazy, które na szczeblu pododdziału wydawane są w zasadzie w formie ustnej, na podstawie przygotowanych - w trakcie procesu decyzyjnego - notatek. Rozkazy są wyrazem wypracowanego przez dowódcę plutonu (drużyny) sposobu wykonania zadania. Ich zasadniczym celem jest przekazanie informacji dotyczących wypracowanej koncepcji rozegrania walki, gdy tylko dowódca jest gotowy do jej zakomunikowania oraz do przekazania zadań podwładnym. Postawione rozkazy, wyrażone w formie standardowej lub zawierające zasadnicze dane, stanowią gwarancję, że dowódca przekazał swoje instrukcje jasno, zwięźle oraz kompletnie. Występują ogólnie nakreślone ich formy, nie są one jednak sztywnym pancerzem narzuconym dowódcom poszczególnych szczebli dowodzenia. Możliwe jest wystąpienie różnic w szczegółach rozkazów, na co istotny wpływ może mieć na przykład - czas jakim dowódca dysponuje na ich przygotowanie. Istotny, korzystny wpływ na formę oraz objętość rozkazów posiadają SOP. Pozwalają łatwiej skompletować i spójnie powiązać elementy rozkazów oraz uniknąć odnoszenia się do pojedynczych czynników sytuacji lub tylko zadań cząstkowych.

Istnieją trzy zasadnicze rodzaje rozkazów: rozkaz bojowy /operation order - OPORD/; zadania przygotowawcze / warning order - WARNORD/; rozkaz dla jednego wykonawcy / fragmentary order - FRAGO/.

Dowódca plutonu może wydawać rozkazy w obecności następujących osób funkcyjnych:

• sierżanta plutonu,

• dowódców drużyn,

• wysuniętego obserwatora wsparcia ogniowego,

• sanitariusza,

• dowódców pododdziałów przydzielonych.

Jeśli czas nie pozwala na zebranie tych osób funkcyjnych, to tylko sierżantowi plutonu. Dowódca drużyny wydaje zwykle zadania całej drużynie.

Obowiązujący polski regulamin wyróżnia trzy formy stawiania zadań: rozkaz, komenda, sygnał. Formą zasadniczą jest rozkaz, w trakcie planowania działań taktycznych dowódca opracowuje: zadania przygotowawcze, rozkaz bojowy; ponadto w walce: rozkaz dla jednego wykonawcy. Tak więc - nie wnikając w rozpatrywane w tych dokumentach bojowych treści - w obu armiach opracowywane są podobne rodzaje rozkazów. Na szczeblu pluton (drużyna) dowódcy przekazują je swoim podwładnym w ten sam sposób, czyli ustnie. W armii polskiej nie występują jednak SOP, które mają duże znaczenie w armii amerykańskiej. Różnice w składzie osób funkcyjnych, które biorą udział w wysłuchaniu rozkazów nie mają większego znaczenia, gdyż wynikają one po prostu ze składu etatowego pododdziałów szczebla pluton (drużyna).

2.2.1. Zadania przygotowawcze / Warning Order / wydawane s --> [Author:ZŚ] ą przez dowódców w celu zorientowania podwładnych, co do przyszłych zadań, wydania wstępnych instrukcji. Wydanie ich tak szybko jak to tylko możliwe, pozwala uzyskać podwładnym maksymalną ilość czasu na przygotowanie się do wykonania zadania. Wskazane jest by nie czekać na wszystkie dane, tylko wydać zadania przygotowawcze w oparciu o posiadane aktualnie informacje, a następnie uaktualniać treści w miarę napływu nowych danych. W zasadzie nie ma zapisanego ścisłego układu tych zadań, przewiduje się, że mogą one mieć typowy pięciopunktowy układ rozkazu bojowego (OPORD) lub też powinny one zawierać minimum:

Zadanie (ogólny charakter działania).

Siły biorące udział w wykonaniu zadania.

Czas działania.

Szczegółowe wytyczne, dotyczące przygotowania się do działania.

Czas i miejsce wydania rozkazu bojowego.

Dodatkowo dowódca może przekazać inne dane, które mają istotne znaczenie dla wykonania konkretnego zadania.

PRZYKŁAD ZADAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH DOWÓDCY PLUTONU

Około godz. 14.30 dnia dzisiejszego zaatakujemy wieś ZŁOTNIKI. Wydaje się, że przeciwnik przygotował kilka dobrze umocnionych pozycji obronnych w budynkach. Będziemy musieli je oczyścić. Możliwe, że we wsi znajdują się również czołgi przeciwnika. Wydać sześć granatów na żołnierza oraz po jednym granatniku LAW. Każda drużyna ma posiadać 10 ładunków C-4, spłonki, zapalniki, 50m. lontu. Sierżant plutonu powie wam gdzie i kiedy pobrać te materiały. Cysterna będzie tutaj o godz. 11.30, zatankujcie pojazdy do pełna. Do godz. 11.45 muszę wiedzieć, czy macie jakieś problemy z naprawami sprzętu, z którymi nie poradzicie sobie sami. Spotkamy się tutaj ponownie o godz. 12.00. W tym czasie przemieścimy się na wyniosłość, pozwalającą zobaczyć wieś. Tam powiem wam dokładnie jak opanujemy naszą część wioski.

Po wydaniu zadań przygotowawczych rozpoczyna się natychmiast przygotowanie do działania, w oparciu o postawione konkretne wytyczne oraz SOP plutonu. Przygotowania wykonywane przez żołnierzy nadzorują bezpośrednio sierżant plutonu oraz dowódca drużyny. Pozwala to w sposób ciągły obserwować zakres wykonanych czynności i reagować natychmiast w razie nieprawidłowości. Daje to pewność, że wytyczne dowódcy plutonu i dowódców drużyn wykonywane są właściwie i zakończone zostaną w czasie zapewniającym osiągnięcie gotowości do działania w określonym przez przełożonego terminie.

PRZYKŁAD ZADAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH DOWÓDCY DRUŻYNY

Dowódca plutonu powiedział mi właśnie, że dzisiaj o godz. 14.30 zaatakujemy wieś ZŁOTNIKI. Przeciwnik jest okopany, prawdopodobnie posiada czołgi, tak więc musimy być przygotowani do oczyszczenia budynków oraz zniszczenia jego czołgów. Będziemy mieli dodatkowo - do naszego standardowego wyposażenia - sześć granatów i jeden granatnik LAW na każdego żołnierza oraz wyrzutnię granatów. Sierżant Thomas, twój zespół pobierze ładunki wybuchowe. Pobierzcie 10 ładunków C-4, 10 spłonek, zapalniki, 50m. lontu. Przed wyruszeniem sprawdźcie czas palenia lontu. Szeregowy Smith pobrać sznur do wspinania się oraz kotwiczkę. Sierżant plutonu będzie tutaj za 20 minut i powie wam gdzie i kiedy możemy pobrać amunicję i wyposażenie. Cysterna będzie tutaj o godz. 11.30, sierżant Jones zatankuj nasz wóz bojowy do pełna. Jeśli są jakieś problemy techniczne muszę wiedzieć do 11.30. Idę teraz do dowódcy plutonu wysłuchać rozkazu, do mojego powrotu dowodzi sierżant Thomas. Plan działania przedstawię po powrocie, w tym samym miejscu, wtedy też przerobimy go w szczegółach.

Porównując zadania przygotowawcze - w obu armiach - należy stwierdzić, że czas ich wydania jest podobny, to znaczy po przeprowadzeniu przez dowódcę analizy zadania oraz kalkulacji czasu. Również cel ich wydania - jak najszybsze zainicjowanie przygotowania do działania przez podwładnych - jest taki sam. Występują wprawdzie różnice w ich układzie, jednak biorąc pod uwagę strukturę plutonu armii USA oraz fakt, że wewnątrz plutonu polskiego nie przewiduje się zmian podporządkowania, nie mają one wielkiego znaczenia. W obu wypadkach najbardziej istotny jest punkt mówiący o wytycznych dotyczących przygotowania się do walki. Realizacja tych wytycznych, kontrolowana w sposób ciągły upewnia dowódcę, że nakazane czynności zostaną wykonane właściwie i terminowo.

2.2.2. Rozkaz bojowy /OPORD/ wydawany jest ustnie w oparciu o wypracowaną przez dowódcę decyzję, w celu zapoznania podwładnych z sytuacją, sposobem wykonania zadania oraz zadaniami. Dodatkowo jego celem jest spowodowanie skoordynowanego wysiłku pododdziałów dla osiągnięcia powodzenia w wykonaniu zadania. Wydanie rozkazu bojowego podwładnym upewnia ponadto dowódcę, że przekazane zostały im wszystkie potrzebne dane do właściwego wykonania powierzonych zadań. Konsekwentne użycie standardowego układu, pozwala dowódcy lepiej wdrażać SOP oraz uczynić treści rozkazu bardziej zrozumiałymi. Gdy to możliwe dowódca wydaje rozkaz bojowy w miejscu, z którego widać obiekt ataku (lub w punkcie oporu), jeśli nie - powinien przygotować stół plastyczny terenu przyszłych działań.

Standardowy -składający się z pięciu punktów - układ OPORD jest logicznym i ułożonym w zrozumiałym porządku efektem procesu decyzyjnego dowódcy pododdziału. Elementy składowe rozkazu bojowego to:

1. SYTUACJA.

Obejmuje trzy podpunkty: siły przeciwnika, siły własne, zmiany w podporządkowaniu. Poprzez przedstawione sytuacji ogólnej podlegli dowódcy oraz pojedynczy żołnierze posiadają znajomość sytuacji w obszarze przyszłej walki. Zawarte są tu tylko informacje, a nie zadania.

1. siły przeciwnika - wszystkie dostępne informacje otrzymane od przełożonego, przedstawione jako wnioski .

b) siły własne - przekazane tu informacje zawierają dokładne zadania pododdziału o jeden szczebel wyżej /kompanii/ oraz sił wspierających, wzmacniających i sąsiadów w kolejności;

(1) zadanie pododdziału wyższego szczebla /przynajmniej o jeden szczebel organizacyjny wyżej/.

(2) zadania sąsiadów / sąsiedzi w kolejności: lewy, prawy, z przodu, z tyłu /. (3) wspierające pododdziały moździerzy i artylerii.

2. zmiany w podporządkowaniu - dyspozycyjność oraz czas ich obowiązywania.

2. ZADANIE.

Zadanie do wykonania przedstawiane jest w jasnej oraz zwięzłej formie. Obejmuje: KTO (pododdział); CO ZROBIĆ (atakować, bronić, opóźniać, itd.); KIEDY (czas); PO CO (opanować, nie dopuścić do przełamania); GDZIE (ogólnie, koordynaty).

3. WYKONANIE.

Zawiera informacje pozwalające zrozumieć sposób, w jaki zadanie ma być wykonane. Są to: sposób działania, zadania dla podległych pododdziałów, wytyczne koordynujące.

a) zamiar działania - w sposób jasny określa zamiar dowódcy, opisuje sposób manewru na polu walki oraz sposób wsparcia ogniowego. Musi być jednak na tyle szczegółowy aby zapewnić właściwe działanie, a także podany takim językiem aby uniknąć niezrozumienia intencji dowódcy przez podwładnych.

Zamiar działania podzielony jest na dwa podpunkty:

(1) manewr na polu walki - cel działania kompanii, zadanie plutonu, sposób manewru, kierunek, ugrupowanie, zadanie dla każdej drużyny, miejsce w ugrupowaniu kompanii.

(2) wsparcie ogniowe - ogniowe przygotowanie, osłona ogniowa, priorytety w zakresie wsparcia ogniowego.

b) zadania dla podległych pododdziałów - organicznych oraz przydzielonych. Zadania dla każdej drużyny - OPORD d-cy plutonu lub zespołów i pojedynczych żołnierzy - OPORD d-cy drużyny.

3. wytyczne koordynujące - w zakresie działania taktycznego oraz szczegóły współdziałania /poza sygnałami/, gdy odnoszą się do dwóch lub więcej elementów. Jeśli nie ma żadnych wytycznych koordynujących, fakt ten musi zostać wyraźnie zaznaczony /odnotowany/.

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE.

Obejmuje sprawy administracyjne oraz zabezpieczenie logistyczne danego działania. Zawarte są tu takie elementy jak; zaopatrzenie (amunicja, paliwo, oleje, smary, racje żywnościowe, części zapasowe) ; usługi (ciepłe posiłki, woda); zabezpieczenie medyczne oraz sposób postępowania z jeńcami.

5. DOWODZENIE I SYGNAŁY

a) dowodzenie - wskazanie miejsca dowódcy plutonu oraz sierżanta plutonu. Jeśli z SOP nie wynika kto jest zastępcą - to również wyznaczenie go.

b) sygnały - sygnały łączności i elektroniczne wykorzystywane w działaniu. Powinny zostać ujęte minimum sygnały wywoławcze osób funkcyjnych oraz częstotliwości; hasła, ograniczenia w łączności.

PRZYKŁAD ROZKAZU BOJOWEGO DOWÓDCY PLUTONU

1. SYTUACJA:

1. siły przeciwnika - pododdziały 283 pz zorganizowały w naszym obszarze obronę systemem plutonowych i drużynowych stanowisk obronnych. Ich prawdopodobne rozmieszczenie to najbliższa okolica wzgórza 301 (NB 782918). Ukompletowanie przeciwnika ocenia się na 80%, jego morale jest wysokie. Wyposażeni są w bojowe wozy piechoty oraz posiadają możliwość użycia broni chemicznej. Obronę prowadzić będą prawdopodobnie w oparciu o obecnie zajmowane pozycje.

1. siły własne - Kompania C atakuje 090600 października (Oct) w celu opanowania wzgórza 309 (NB 783910) oraz wzgórza 301 (NB 782918),aby zapewnić kontrolę nad drogą łączącą obydwa te wzgórza. TF 2-76 w tym samym czasie wykonuje atak, w celu opanowania wzgórza 205 (NB 782937). Jednocześnie sąsiedni 1 pluton wykonuje atak, w celu opanowania wzgórza 309 (NB 783910). Pluton moździerzy rozmieszczony będzie w rejonie wzgórza 258 (NB 762402). das /155mm/ wspierał będzie działanie naszego batalionu. Główny wysiłek wsparcia ogniowego na korzyść naszej kompanii.

1. zmiany w podporządkowaniu - brak.

2. ZADANIE:

2 pluton o godz. 090600 październik wykona atak w celu opanowania wzgórza 301 (NB 782918).

3. WYKONANIE.

1. zamiar działania - 2 pluton atak wykona w szyku pieszym, który zostanie przyjęty po przekroczeniu linii otwarcia ognia o godz. 0600. Linię otwarcia ognia przekroczymy w kolumnie marszowej, organizując obserwację okrężną. Ugrupowanie marszowe: 2drużyna, SDO dowódcy plutonu, 1 drużyna, 3 drużyna. Wozy bojowe ogniem ze wzgórza 294 (NB 780916) zabezpieczą ogniem działanie plutonu. Po osiągnięciu strumienia - naszej rubieży ataku -w celu opanowania wzgórza 301 - obiekt RED /Czerwony/, rozwiniemy się w linię bojową posiadając: na lewo 1 drużynę, 2 drużynę w centrum jako kierunkową, 3 drużynę na prawo. Po opanowaniu obiektu RED, będziemy mogli kontrolować wszelki ruch na drodze łączącej wzgórza 309 (NB 783910) i 301 (NB 782918). Dowódca kompanii uważa, że przeciwnik w wypadku wykonywania kontrataku będzie próbował wykorzystać tę drogę. Poprzez opanowanie wzgórza 309- obiekt BLUE /Niebieski/ -na naszym lewym skrzydle, 1 pluton będzie brał udział w zabezpieczeniu lewego skrzydła batalionu, w razie wyjścia kontrataku przeciwnika. 3 pluton podczas ataku przemieszczał będzie się za nami, w gotowości do kontynuowania natarcia, gdy wystąpi taka potrzeba. O godz. 0550 rozpocznie się 15-minutowe przygotowanie artyleryjskie. Główny wysiłek wsparcia ogniowego na korzyść naszego plutonu. Cele jakie wybrałem pokazane są na mojej mapie. Upewnijcie się przed rozejściem, że dobrze je odrysowaliście.

2. zadania dla podległych pododdziałów -

(1) 1 drużyna - opanować lewą część wzgórza;

(2) 2 drużyna - opanować środkową część wzgórza;

(3) 3 drużyna - opanować prawą część wzgórza;

(4) wozy bojowe:

(a) wsparcie ogniowe ze wzgórza 294;

(b) przesunięcie ognia na komendę w kierunku płn. - wsch.:

3. ruch w kierunku obiektów ataku i dołączenie do plutonu - na rozkaz /sygnał/.

3. wytyczne koordynujące:

(1) 2 drużyna jest kierunkową w czasie natarcia;

(2) godzina 1200 - kierunek wschodni;

(3) maksymalna rubież do której możemy się przesunąć w trakcie natarcia - 100m. za grzbiet wzgórza.

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE:

1. zaopatrzenie - Dwie racje żywnościowe typu C na żołnierza. Każda drużyna pobiera dodatkowo 600 sztuk amunicji kalibru 5.56. Wozy bojowe zatankować do pełna do godz. 2000, w zajmowanym rejonie.

1. zabezpieczenie techniczne - logistyczny punkt wydawania znajdować się będzie na przecięciu linii czasowej (Phase Line) NAIL oraz drogi ANVIL.

2. zabezpieczenie medyczne - SOPs.

5. DOWODZENIE I SYGNAŁY

1. dowodzenie - moje miejsce z spieszonymi elementami plutonu, sierżant plutonu znajdować się będzie przy wozach bojowych. Zastępca zgodnie z SOPs.

2. sygnały - częstotliwości oraz kryptonimy bez zmian. Sygnał do przeniesienia ognia dwie zielone gwiazdy lub na rozkaz. Na moim zegarku jest teraz godzina ........... .

Możliwe jest aby dowódca drużyny z rozkazu dowódcy plutonu - np.: celem oszczędzenia czasu - wybrał tylko informacje niezbędne, a następnie przekazał je drużynie przy uprzednio wykonanym stole plastycznym (modelu terenu działania), przygotowanym po to aby żołnierze łatwiej zrozumieli treści zawarte w rozkazie. Stół ten może być następnie wykorzystywany do wyjaśnienia niejasności oraz omówienia przy nim współdziałania. Oczywiście gdy to możliwe dowódca wydaje rozkaz bojowy w miejscu, z którego widać teren obejmujący przyszłe działanie.

PRZYKŁAD ROZKAZU BOJOWEGO DOWÓDCY DRUŻYNY

Dowódca plutonu wydał właśnie rozkaz bojowy. Przed nami przeciwnik broniący się systemem plutonowych i drużynowych stanowisk obronnych, posiada BWP. Nasz pluton o godz. 090600 października, wykona atak w celu opanowania wzgórza 301, tutaj.TF 2-76 w tym samym czasie wykonuje atak - na lewo od nas - w celu opanowania wzgórza 205, tutaj; a 1 pluton w tym samym czasie wykonuje atak, w celu opanowania wzgórza 309, o tutaj; 3 pluton przemieszcza się za nami. Zadaniem 1 drużyny - naszej - jest zaatakowanie i opanowanie lewej części wzgórza 301. Atakujemy w szyku pieszym, do linii strumienia - naszej rubieży ataku - przemieszczamy się w kolumnie marszowej, mając z przodu 2 drużynę i SDO dowódcy plutonu, za nami 3 drużyna. Nasz wóz bojowy ogniem ze wzgórza 294 zabezpiecza ogniem działanie plutonu, wzgórze znajduje się tutaj. Po osiągnięciu linii strumienia - rubieży ataku - rozwijamy się w ugrupowanie bojowe: nasza drużyna na lewym skrzydle plutonu, 2 drużyna - kierunkowa, w środku ugrupowania, 3 drużyna na prawym skrzydle w celu opanowania wzgórza 301 - obiekt RED. Po opanowaniu obiektu ataku kontrolujemy tę drogę, pomiędzy nami a 1 plutonem na wzgórzu 309, w gotowości do zwalczania kontrataku przeciwnika. 3 pluton może przejść przez nasze ugrupowanie celem kontynuowania natarcia. O godz. 0550 rozpocznie się 15-minutowe przygotowanie artyleryjskie. Zadaniem drużyny jest - opanować lewą część wzgórza, na prawo naciera 2 drużyna. Nasz wóz bojowy ze wzgórza 294, przemieszcza się na sygnał i dołączy do nas po opanowaniu obiektu ataku. Nikt nie może przesunąć się w trakcie natarcia dalej niż 100m. za grzbiet wzgórza. Bierzemy dwie racje żywnościowe typu C na żołnierza oraz dodatkowo 600 sztuk amunicji kalibru 5.56. Wóz bojowy zatankować do pełna do godz. 2000, w zajmowanym rejonie. Będę w ugrupowaniu pieszym, zastępca zgodnie z SOP. Na moim zegarku jest teraz godzina ________ . Częstotliwości oraz kryptonimy bez zmian. Sygnał do przeniesienia ognia dwie zielone gwiazdy lub na rozkaz. Jakieś pytania ?.

Rozkazy bojowe w regulaminie polskim oraz amerykańskim różnią się ilością punktów, to znaczy mają one 8 punktów /Regulamin działań taktycznych, część II - pododdziały/ lub 5 punktów /FM 7-7, FM 7-8, FM 7-10/. Należy jednak zauważyć, że 5-cio punktowy rozkaz posiada liczne podpunkty, które zawierają w sobie wszystkie treści rozkazu 8-mio punktowego. Dodatkowym elementem na szczeblu plutonu /drużyny/ USA jest przedstawienie, w punkcie 1b zadań o jeden szczebel wyżej, to znaczy zadań wykonywanych przez kompanię /pluton/. Charakterystyczny jest też punkt 1c mówiący o zmianach w podporządkowaniu, co wynika z tworzenia doraźnie, do wykonania określonego zadania TF /Task Force/. Inny jest też sposób podawania czasu oraz współrzędnych geograficznych, co wymaga wdrożenia ich i przygotowania dowódców do praktycznego wykorzystania. W treści występują też SOP, które nie są stosowane formalnie w polskim rozkazodawstwie. Występuje też nacisk na wykonanie modelu terenu /stołu plastycznego/ jako elementu bardzo pomocnego i pełniącego rolę uzupełniającą przy wydawaniu rozkazu bojowego.

Kalka /folia/ działania jest graficznym odzwierciedleniem działania na mapie. Zawarte tam są dane takie jak: linie rozgraniczenia, drogi, położenie pododdziałów przeciwnika i własnych, obiekt ataku (punkt oporu plutonu), kierunek północy, charakterystyczne obiekty terenowe oraz inne potrzebne dane, które można przedstawić w sposób graficzny. Wykonywana jako uzupełnienie rozkazu bojowego, pozwala zmniejszyć jego objętość, poprzez graficzne przedstawienie treści. Obrazowe ich pokazanie wpływa bardzo korzystnie na zrozumienie otrzymanych zadań i ułatwia następnie organizację współdziałania.

Zwykle dowódca plutonu i drużyny nie będzie wykonywał mapy działania; jednak stosownie do rozkazów przełożonych wyższego szczebla, dowódca plutonu i drużyny powinni przerysować elementy graficzne na swoje mapy. Dowódca plutonu przerysowuje kalkę z mapy dowódcy kompanii, dowódca drużyny wykonuje to tylko gdy istnieje taka uzasadniona potrzeba. Ma to ścisły związek z przestrzeganiem zasady skrytości dowodzenia i wynikającym ryzykiem przechwycenia informacji - dotyczących wyższych szczebli dowodzenia - przez przeciwnika. Pozwala to planować działanie - w oparciu o informacje na mapie - na głębokość większą niż na podstawie zasięgu widzialności wzrokowej. Taki szkic, kalka powinny być wykonane w prosty i czytelny sposób, są pomocne przy przygotowaniu stołu plastycznego lub szkicu sposobu wykonania zadania - wykonanego jako nakreślony z grubsza, duży schemat (niekoniecznie w skali). W praktyce polscy dowódcy szczebla pluton /drużyna/ wykonują szkic działania, nie wykonywane są na tym szczeblu dowodzenia modele terenu /stoły plastyczne/. Ich ewentualne wprowadzenie do praktyki wymaga przygotowania dowódców do szybkiego wykonania prostego modelu terenu - w toku szkolenia taktycznego, lub w trakcie dodatkowych zajęć praktycznych.

2.2.3. Zarządzenie bojowe (rozkaz dla jednego wykonawcy) - /FRAGO/ wydawane jest w przypadku gdy wystąpiła potrzeba dokonania zmian w stosunku do wydanego już OPORD. W swojej treści odnosi się tylko do tych elementów OPORD, które muszą - w wyniku zmian sytuacji lub zadań -zostać zmienione. Ponieważ FRAGO wydawane jest w toku prowadzenia działań, zawarte dane muszą być krótkie i precyzyjne. Formalnie nie ma standardowego układu FRAGO, może on przybrać format OPORD, jednak powinien on obejmować co najmniej takie dane jak:

Sytuacja: własna i przeciwnika - przedstawienie aktualnej sytuacji wojsk własnych i przeciwnika, ze wskazaniem przyczyn, które spowodowały potrzebę zmiany wydanych już zadań.

Zmiany organizacyjne - zmiany w podporządkowaniu plutonu lub jego części.

Zadania dla podległych pododdziałów - powinny zostać wskazane dla każdego elementu osobno; aby uniknąć zamieszania lub braku zrozumienia żaden pododdział nie powinien zostać pominięty.

Wsparcie ogniowe - (jeśli jest wykonywane) wskazane zostają zmiany w umiejscowieniu głównego wysiłku wsparcia ogniowego.

Wytyczne koordynujące - obejmują podobnie jak w OPORD wytyczne w zakresie działania taktycznego oraz szczegóły współdziałania /poza sygnałami/, gdy odnoszą się do dwóch lub więcej elementów.

Treściowo nie występują zasadnicze rozbieżności w porównaniu do polskiego regulaminu. Generalnie dobór układu rozkazu dla jednego wykonawcy oraz przedstawionych treści zależy w obu wypadkach od dowódcy. Takie podejście do problemu pozwala dowódcom na elastyczność w doborze przekazanych informacji, gdyż to oni właśnie najlepiej orientują się czego potrzebują podwładni w zaistniałej sytuacji na polu walki.

2.2.4. SOPs /Standing operating procedures / zajmują istotne miejsce w procesie przygotowania działania oraz dowodzenia w czasie ich prowadzenia. Opisują one zachowanie się oraz działanie plutonu, drużyny, osób funkcyjnych w sytuacjach jakie mogą wyniknąć na polu walki. SOP posiadają moc rozkazu, jeśli w wyraźny sposób nie zaznaczono ich zmiany. Jeśli dowódca stwierdzi np.: wyposażenie żołnierzy zgodnie z SOP, to podwładni wiedzą, że muszą zabezpieczyć instrukcyjne, przewidziane dla każdego żołnierza wyposażenie. SOPs obejmują te czynności, które wykonywane są samodzielnie przez dowódców, tak aby były to procedury stałe, standardowe, bez negatywnego wpływu na ich efektywność. Procedury te doskonalone i wdrażane są w trakcie szkolenia, nie ma więc wątpliwości co do ich zakresu na wszystkich szczeblach dowodzenia. Regulaminy (FM - FIELD MANUALS) w załącznikach posiadają ich wykaz z omówieniem.

SOPs mają korzystny wpływ na przebieg procesu dowodzenia, w istotny sposób ułatwiając oraz przyspieszając go poprzez:

Zmniejszanie ilości, długości oraz częstotliwości wydawania rozkazów.

Ułatwienie przygotowania i przekazywania rozkazów.

Ułatwienie procesu szkolenia pododdziałów.

Wprowadzenie zrozumienia i ducha pracy zespołowej w relacji: dowódca - podwładni.

Ułatwienie nowoprzybyłym lub właśnie przydzielonym pododdziałom zrozumienia procedur, jakie wykorzystywane są w sferze przygotowania działań.

Duży wpływ na zmniejszenie zamieszania i ilości popełnianych błędów.

Treści SOPs różnią się - w zależności od szczebla na którym obowiązują - ilością oraz objętością. SOPs jakie występują na wyższych szczeblach organizacyjnych nie muszą ulegać zmianie i dostosowywaniu do szczebla plutonu (drużyny), jeśli nie wymagana jest większa szczegółowość w czasie prowadzonych działań. Z kolei każdy element rozpatrywany na szczeblu pluton (drużyna), może stać się treścią rozpatrywaną w toku SOPs wyższego szczebla. Wiele z procedur ma ścisły związek z posiadanym organizacyjnie - do dyspozycji dowódcy danego szczebla - stanem osobowym oraz sprzętem, lub też z techniką oraz taktyką prowadzenia działań przez dany pododdział. Procedury SOPs mogą być też ustalone przez dowódcę wewnątrz pododdziału, tak by działać najefektywniej oraz dobrze przygotować się do wykonania zadania.

Istotnym jest fakt, że jeśli jakieś procesy podlegają ciągłym zmianom lub modyfikacjom i istnieje potrzeba systematycznych zmian w tym zakresie, to ten obszar nie może zostać ujęty wśród SOPs. W polskim rozkazodawstwie SOPs nie występują, a podawane są pełne treści, co ma wpływ na objętość dokumentów pisemnych. Ich ewentualne wprowadzenie jako elementu stałego do szkolenia oraz regulaminów wymaga analizy ich przydatności. Ponadto wydaje się celowe opracowanie ich zakresu, z przystosowaniem do danego szczebla organizacyjnego.

ZAKOŃCZENIE

Treści zawarte w opracowaniu dotyczą procedur oraz form stawiania zadań występujących w armii amerykańskiej, przedstawione zostały w oparciu o dostępne podręczniki oraz artykuły zamieszczone w fachowej prasie wojskowej. Można zauważyć, że w pracy dowódcy plutonu /drużyny/ oraz w rodzajach rozkazów i treściach w nich zawartych - w odniesieniu do polskich i amerykańskich regulaminów - występują obok podobieństw, również różnice, które zostały zasygnalizowane. Przykładem może być próba znalezienia odpowiednika FRAGO w polskich regulaminach. Oczywiste jest jednak, że tematykę tę należy podejmować i przedstawiać w oparciu o głęboką analizę problemu, popartą szeroko, dostępną literaturą przedmiotu.

Oczywiście samo studiowanie literatury nie wyjaśni wątpliwości, potrzebna jest praktyczna obserwacja - lub udział - w opracowaniu tych dokumentów, w toku prowadzonych wspólnych ćwiczeń. Celowym wydaje się też uczestnictwo polskich oficerów różnych szczebli w kursach prowadzonych przez instruktorów z państw NATO lub ćwiczeniach w ośrodkach szkolenia np.: w NTC /National Training Centre/ w USA. Obecnie wzajemne poznanie tych dokumentów bojowych na wszystkich szczeblach dowodzenia jest bardzo ważne, wynika to ze współpracy w ramach „Partnerstwa dla pokoju” oraz możliwego w przyszłości bliższego współdziałania w ramach wspólnego sojuszu wojskowego. Istotnego znaczenia nabiera potrzeba poznania pracy dowódców niższych szczebli dowodzenia, gdyż pozwoli to łatwiej zrozumieć sposób myślenia dowódców innych państw. W najbliższej przyszłości ułatwi to współpracę, wymianę kadr, umożliwi - przy dobrej znajomości języka angielskiego - wspólne ćwiczenia, wymianę doświadczeń oraz inne formy wzajemnych kontaktów.

BIBLIOGRAFIA

1. ATP-35(B) LAND FORCE TACTICAL DOCTRINE, MAS (MILITARY AGENCY FOR STANDARIZATION), 1985

1. CARLINI Frank „The battalion TACSOP - A new approach.” , INFANTRY, styczeń - luty 1997.

1. FM 7-7 MECHNIZED PLATOON AND SQUAD (APC), WASHINGTON, 1985

2. FM 7-8 INFANTRY RIFLE PLATOON AND SQUAD , DEPARTMENT OF THE ARMY, WASHINGTON, 1992

3. FM 7-10 INFANTRY RIFLE COMPANY , DEPARTMENT OF THE ARMY, WASHINGTON, 1990

1. FM 21-26 MAP READING AND LAND NAVIGATION, WASHINGTON , 1993

1. GEIBEL Adam ”Lessons in urban combat - Grozny, New Year's Eve 1994”, INFANTRY, listopad - grudzień 1995.

1. KRĘCIKIJ Janusz, PRZYGOTOWANIE DZIAŁAŃ TAKTYCZNYCH W NATO (NA PRZYKŁADZIE WL SZ USA), AON, WARSZAWA 1996

2. KRĘCIKIJ Janusz, STRZODA Marek, TREMBECKI Jacek, ZASADY OPRACOWANIA WYBRANYCH DOKUMENTÓW DOWODZENIA WOJSK LĄDOWYCH wg PROCEDUR NATO, AON, Warszawa 1997

1. Mc KINLEY Kevin, INFANTRY, Troop- Leading procedures. A JRTC Observer-controler editorial, marzec - kwiecień 1995.

1. POLKO Roman, „INTELLIGENCE PREPARATION OF . THE BATTLEFIELD” /ROZPOZNAWCZE PRZYGOTOWANIE POLA WALKI, REGULAMIN: FM-34-130; 1989r/, AON, Warszawa 1996

1. Regulamin Działań taktycznych, część II ( pododdziały), SG WP, Warszawa 1994

ZAŁĄCZNIK NR 1

Zestawienie porównawcze treści poszczególnych zadań bojowych :

Rozkaz bojowy /operation order - OPORD/;	Zadania przygotowawcze / warning order - WARNORD/;	Zarządzenie bojowe (rozkaz dla jednego wykonawcy) /fragmentary order - FRAGO/.
1. Sytuacja: a) siły przeciwnika; b) siły własne; (1)zadanie pododdziału. wyższego szczebla; (2) zadania sąsiadów; (3) wspierające pododdziały moździerzy i artylerii; c) zmiany w podporządko - waniu. 2. Zadanie. 3. Wykonanie: a) zamiar działania: (1) manewr na polu walki; (2) wsparcie ogniowe; b) zadania dla podległych pododdziałów; c) wytyczne koordynujące. 4. Zabezpieczenie logistyczne. 5. Dowodzenie i sygnały: a) dowodzenie; b) sygnały.	1.Zadanie (ogólny charakter działania). 2.Siły biorące udział w wykonaniu zadania. 3.Czas działania. 4.Szczegółowe wytyczne. 5.Czas i miejsce wydania rozkazu bojowego.	1.Sytuacja: a) własna; b) przeciwnika . 2. Zmiany organizacyjne. 3. Zadania dla podległych pododdziałów. 4. Wsparcie ogniowe. 5. Wytyczne koordynujące .

ZAŁĄCZNIK NR 2

ETAPY PRACY DOWÓDCY PO OTRZYMANIU ZADANIA

ETAP DZIAŁANIA	CZYNNOŚCI DOWÓDCY	UWAGI
Etap 1 - OTRZYMANIE ZADANIA	analiza zadania wstępna ocena terenu kalkulacja czasu
Etap 2 - WYDANIE ZADAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH /WARNING ORDER/	wydaje zadania przygotowawcze może przeprowadzić wstępną kontrolę pododdziałów może osobiście /dowódca plutonu poprzez sierżanta plutonu/ sprawdzić stopień znajomości treści zadań przygotowawczych	dowódcy drużyn zawsze przeprowadzają wstępną kontrolę w tym etapie
Etap 3* - PLAN WSTĘPNY /TENTATIVE PLAN/	szczegółowa analiza zadania szczegółowa analiza sytuacji i wypracowanie sposobu działania analiza sytuacji wg METT-T, a w tym analiza terenu wg OCOKA analiza każdego wypracowanego sposobu działania porównanie poszczególnych sposobów działania podjęcie decyzji o sposobie działania wykonuje szkic działania	METT-T- zadanie, przeciwnik, teren, własny pododdział, posiadany czas. OCOKA O - warunki prowadzenia obserwacji i ognia C - pokrycie terenu i warunki maskowania O - przeszkody terenowe naturalne i sztuczne K - teren kluczowy /o decydującym znaczeniu/ A - drogi podejścia, korytarze ruchu /powietrzne i lądowe/
Etap 4* - WYKONANIE CZYNNOŚCI PRZYGOTOWUJĄCYCH PODODDZIAŁ DO WALKI	precyzuje swój plan działania nakazuje przemieścić pododdział na wyznaczoną rubież lub do wyznaczonego rejonu	sierżant plutonu /jeden z dowódców drużyn, a w drużynach wyznaczony żołnierz/ dokonuje przesunięcia pododdziału na wyznaczoną rubież /do rejonu/
Etap 5* - REKONESANS	dokonuje osobistego rekonesansu / w /terenie lub na mapie, szkicu terenu/ może wydać rozkaz w czasie rekonesansu	w terenie lub na mapie /szkicu terenu/, mogą uczestniczyć wybrani podwładni
Etap 6* - SKOMPLETOWANIE PLANU ROZEGRANIA WALKI	kompletuje plan rozegrania walki porządkuje notatki do wydania rozkazu bojowego nanosi ewentualne zmiany na szkicu działania wykonuje model terenu	dowódca plutonu wykonuje model terenu osobiście lub poprzez sierżanta plutonu, obserwatora wsparcia ogniowego
Etap 7* - WYDANIE ROZKAZU BOJOWEGO	wydaje ustny rozkaz bojowy sprawdza zrozumienie zamiaru działania i zadań	wykorzystuje stół plastyczny /makietę terenu/; w plutonie punkt 4 rozkazu przekazać może sierżant plutonu
Etap 8* - KONTROLOWANIE	przeprowadza dodatkowe omówienia /odprawy/ dowódca plutonu /drużyny/ dokonuje inspekcji końcowej w wyznaczonym czasie melduje o gotowości	zapoznaje z nowymi danymi o sytuacji,

* Etapy od 3 do 8, nie muszą następować ściśle w ustalonej kolejności, zależy to wyłącznie od dowódcy.

Objaśnienia skrótów zastosowanych w tym podrozdziale zawarto w dalszej części opracowania przy ich omówieniu.

W plutonie USA np.: piechoty lub powietrzno-szturmowym występuje organicznie drużyna ogniowa w składzie 9 żołnierzy /dowódca, dwie obsługi broni maszynowej, dwie obsługi broni przeciwpancernej/

Drużyna podzielona może być na dwie podgrupy /sekcje/, z których każda ma wyznaczonego dowódcę.

Zastosowane pojęcie FRAGO różni się od interpretacji innych autorów, porównaj: KRĘCIKIJ Janusz, PRZYGOTOWANIE DZIAŁAŃ TAKTYCZNYCH W NATO (NA PRZYKŁADZIE WL SZ USA), AON, WARSZAWA 1996, str.68

Skrót METT-T oznacza - mission, enemy, terrain, troops and time (zadanie, przeciwnik, teren, własny pododdział oraz posiadany czas).

Treści procesu oceny terenu przedstawiono m.in. w FM 21-26 MAP READING AND LAND NAVIGATION, WASHINGTON , 1993 w rozdziale 11 „Terrain Association” , gdzie podjęto temat OCOKA oraz METT-T

Skrót OCOKA oznacza - observation and fields of fire, cover and concealment, obstacles, key terrain, avenues of approach (warunki obserwacji, pola rażenia, pokrycie terenu i warunki maskowania, przeszkody, teren kluczowy oraz drogi podejścia ).

„strefy śmierci” - kill zones -rozumiane jako odcinki /obszary/, gdzie przeciwnik niszczony będzie przy użyciu wszystkich dostępnych środków rażenia pododdziału (porównywalne - ześrodkowania ognia pododdziału).

WARNORD /Warning order/ - zarządzenie przygotowawcze

SOP - stałe procedury postępowania /standing operating procedures/.

Regulamin Działań taktycznych, część II ( pododdziały), rozdział X - Dowodzenie, SG WP, Warszawa 1994

Regulamin Działań taktycznych, część II ( pododdziały), SG WP, Warszawa 1994, str. 118- 119

Wszystkie zamieszczone przykłady wykorzystano z FM 7-7 MECHNIZED PLATOON AND SQUAD (APC), WASHINGTON, 1985 na podstawie tłumaczenia własnego.

090600 Oct. - gdzie: 09 - oznacza dzień miesiąca, 06 - oznacza godzinę, 00 - oznacza minutę, Oct. - to miesiąc październik. Może też wystąpić np.: literka A, która oznacza strefę czasową. Nazwę miesiąca /Oct./ można pominąć jeśli dotyczy ona miesiąca bieżącego, i nie ma wątpliwości co do tego faktu.

TF 2-76 - Task force - grupa taktyczna. Przed wykonaniem zadania tworzone są doraźnie grupy z posiadanych sił, do wykonania konkretnego zadania.

Obiekt RED /Czerwony/ - obiektom ataku nadaje się nazwy np.: kolorów, zwierząt itp.

PHASE LINE /PL/ - linie oznaczające kolejne etapy /fazy/ działania; wyznaczane są w celu jasnego oznaczenia etapów działania w czasie prowadzenia walki, ułatwiają one współdziałanie oraz stanowią punkty odniesienia.

Każdorazowo po postawieniu zadań synchronizowany jest przez dowódcęczas.

Pokazuje na przygotowanym stole plastycznym.

Regulamin Działań taktycznych, część II ( pododdziały), SG WP, Warszawa 1994, str. 118.

We wszystkich tych pozycjach dane nt. rozkazów zawarte są w rozdziale poświęconym dowodzeniu - jest to rozdział 2.

Treściowo FRAGO, na szczeblu pododdziału , odpowiada rozkazowi dla jednego wykonawcy, punkt 275 w Regulaminie Działań taktycznych, część II ( pododdziały), SG WP, Warszawa 1994. Zastosowane pojęcie FRAGO różni się od interpretacji innych autorów, porównaj: KRĘCIKIJ Janusz, PRZYGOTOWANIE DZIAŁAŃ TAKTYCZNYCH W NATO (NA PRZYKŁADZIE WL SZ USA), AON, WARSZAWA 1996, str.68

Przykładowy, szczegółowy wykaz procedur na szczeblu taktycznym -TACSOPs / Tactical Standing operation procedures / zamieszczony jest w artykule: CARLINI Frank „The battalion TACSOP - A new approach”; INFANTRY, styczeń - luty 1997, str. 47. Ponadto SOP dotyczące prowadzenia walki w mieście wymienione są w artykule: GEIBEL Adam ”Lessons in urban combat - Grozny, New Year's Eve 1994” ; INFANTRY, listopad - grudzień 1995, str. 21

31

---