Mini-leksykon ekonomistów
Poniedziałek, 2 lutego 2004 15:19 | Autor: Marcin Szaleniec
Kto tworzył podstawy, badał i rozwijał nauki ekonomiczne? Komu zawdzięczamy świadomość działania wielu, dziś z pozoru oczywistych, mechanizmów gospodarki. Kto, przez swe prace, przyczyniał się do rozwoju gospodarczego, a kto ten rozwój hamował? Krótkie sylwetki wybitnych ekonomistów, reprezentujących określone kierunki myśli ekonomicznej w naszym MINI-LEKSYKONIE EKONOMISTÓW. Nasz mini-leksykon to zwięzła prezentacja kilkunastu postaci, które odegrały znaczącą rolę w rozwoju nauk ekonomicznych. Zastrzegamy jednak, że - w tym materiale - nie jest naszą intencją ocena pracy poszczególnych ekonomistów, często zresztą działających w świecie polityki i z nim kojarzonych. Chcemy przedstawić Państwu tych, których poglądy odcisnęły piętno na historii gospodarczej świata. Niestety, nie zawsze głoszone przez nich tezy przyczyniały się do rozwoju i - w efekcie - do bogacenia narodów. Wykorzystane przez polityków, niektóre tezy, prowadziły wręcz nawet do katastrofy gospodarczej i biedy. Stąd obecność na naszej liście tak, delikatnie mówiąc, kontrowersyjnej postaci jak Karol Marks...
1. Jean Bodin (1530 - 1596) Merkantylista. Był wysokim urzędnikiem państwowym, miał szerokie zainteresowania - filozofia, polityka, ekonomia. Bodin zasłynął tym, że w jednym ze swoich pism podał rewolucyjną interpretację inflacji - uznał, że w centrum problemów, które stanowią o inflacji jest nadmiar złota i srebra, a tym samym stał się prekursorem teorii pieniądza. Był zwolennikiem handlu, ale stanowczo wskazywał na konieczność silnego wspierania produkcji rodzimej, dlatego żądał wysokich ceł na towary z zagranicy, których produkcja może odbywać się w kraju.
2. Adam Smith (1723 - 1790) Twórca szkoły klasycznej w ekonomii, jeden z najwybitniejszych ekonomistów. Do jego koncepcji nawiązywali ekonomiści nie tylko osiemnasto- i dziewiętnastowieczni, ale także współcześni, a tak popularne dziś sformułowanie "niewidzialna ręka rynku" to tytuł jednego z rozdziałów w jego dziele "Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów". Nawet nie interesując się zbytnio ekonomią, nie można nie wiedzieć kim był i jakie miał poglądy Adam Smith.
3. David Ricardo (1772 - 1823) Był znakomicie radzącym sobie przedsiębiorcą, politykiem. Klasyk - gorący zwolennik liberalizmu w ekonomii i głównym reprezentant brytyjskiej szkoły nurtu klasycznego. Ricardo wywarł ogromny wpływ na ekonomię i na różne nurty: zwolennicy marksizmu rozwinęli jego teorię wartości pracy, a neoklasycy przejęli istotę jego argumentacji dotyczącą handlu.
4. John Stuart Mill (1806 - 1873) Uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli ekonomii klasycznej. Mill nie chodził do szkoły, kształcił go ojciec, który zainteresował go ekonomią na tyle wcześnie, że w wieku 16 lat zaczął pisać prace z tej dziedziny. Pozostawił po sobie wiele analiz dotyczących związków kapitału i pracy, popytu i rządzących nim praw rynku, związków monopolu i interesów konsumenta. Prace Milla to jednak niezwykle szerokie spojrzenie na ekonomię - wyznawał bowiem pogląd, że zasadniczym celem ludzkiej działalności powinno być kontynuowanie postępu społecznego, a nie poszukiwanie wzrostu w gospodarce za wszelką cenę. Dlatego też w jego pracach wiele miejsca zajmują takie sprawy, jak emancypacja kobiet czy pomoc ubogim. Był jednym z przedstawicieli nurtu filozoficznego zwanego utylitaryzmem, uznającego szczęście za główny cel człowieka.
5. Jean-Baptiste Say (1767 - 1832) Ekonomista, dziennikarz, pełnił kilka funkcji publicznych. Ekonomię wykładał w Conservatorie des Arts et Mertiers i w Collage de France. Był gorącym zwolennikiem liberalizmu ekonomicznego. Od swoich kolegów z brytyjskiej szkoły klasycznej odróżniało go bardziej optymistyczne widzenie gospodarki kapitalistycznej. Był zarazem popularyzatorem, jak i krytykiem Adama Smitha.
6. Karol Marks (1818 - 1883) Był jednym z głównych przedstawicieli nurtu radykalnego. Odrzucał założenia analizy neoklasycznej, a w swoich pracach prezentował wizję nowych stosunków ekonomicznych, które miały zapewnić osiągnięcie najsprawiedliwszej i najkorzystniejszej dla ludzkiego rozwoju organizacji społeczeństwa. Przejmując niektóre koncepcje Davida Ricardo, Marks stworzył teorię alienacji pracy i wyzysku klasy robotniczej. Analizował także kryzysy koniunkturalne, wskazując na zjawisko nadprodukcji jako ich przyczynę.
7. Antoine-Augustin Cournot (1801 - 1877) Francuski ekonomista, przedstawiciel nurtu neoklasycznego w ekonomii. W historii myśli ekonomicznej zapisał się, jako jeden z pierwszych, którzy stosowali metody matematyczne i ekonometryczne, z wykorzystaniem których zbudował prawdziwy model opisujący zmienne ekonomiczne.
8. Leon Walras (1834 - 1910) Francuski ekonomista, wszechstronnie wykształcony. Twórca tzw. nurtu równowagi ogólnej, który dominował w neoklasycznej myśli ekonomicznej, a najbardziej znanym faktem z jego dorobku, pozostaje model równowagi ogólnej. Znany jest także z tego, że chętnie i umiejętnie posługiwał się w analizie ekonomicznej metodami matematycznymi.
9. Kenneth J. Arrow (ur.1921) Laureat nagrody Nobla w 1972 r., sławę przyniosła mu już praca doktorska, obroniona w 1951 r. na Uniwersytecie Columbia. Arrow uchodzi za jednego z głównych przedstawicieli nurtu neoklasycznego myśli w ekonomii. Opracował (wspólnie z Gerardem Debreu) model ekonomiczny, który jest do dziś punktem odniesienia neoklasycznego tzw. nurtu równowagi ogólnej. W swoich pracach wiele miejsca poświęcił analizie zagadnień związanych ze wzrostem gospodarczym. Jego prace dotyczą jednak wielu, zróżnicowanych dziedzin: wyborów społecznych, równowagi ogólnej, teorii, wzrostu gospodarczego, teorii informacji, roli organizacji.
10. Friedrich von Hayek (1889 - 1992) Wybitny przedstawiciel austriackiej szkoły neoklasycznej, przyjął obywatelstwo brytyjskie. Studiował ekonomię, prawo, nauki polityczne. Laureat nagrody Nobla 1974 r. Większość swoich prac Hayek poświęcił obronie poglądów liberalnych w ekonomii. W latach 30-tych ubiegłego wieku krytycznie odnosił się do ekonomii keynesowskiej - obecne w jej założeniach sztuczne zwiększanie wydatków publicznych w celu kreowania popytu, uważał za błąd, ponieważ zniekształca ceny naturalne. Skutek jest taki, jak tłumaczył, że wynikająca z tego zjawiska inflacja nie jest jednoznacznie odbierana przez rynek, analityków, społeczeństwo - może to nienaturalnie zwiększyć produkcję niektórych dóbr, niż wynikałoby to z potrzeb samego rynku, mogą także być uprzywilejowane niektóre typy inwestycji - to wszystko może prowadzić, w dłuższym okresie czasu, do długotrwałych kryzysów i bezrobocia. Hayek był zagorzałym zwolennikiem samoregulującego się zjawisk wolnego rynku i nie wierzy w skuteczność rządowej polityki gospodarczej, która zniekształca ceny i może być jedynie źródłem procesów inflacyjnych. Jednocześnie jednak, jak tłumaczy, porządek rynkowy wymaga dobrego prawa, które z kolei musi być oparte na moralności.
11. John Maynard Keynes (1883 - 1946) Jeden z najwybitniejszych ekonomistów, twórca jednego z pięciu głównych nurtów myśli ekonomicznej, nazwanego od jego nazwiska - keynesowskim. Za sprawą rodziny był edukowany w kierunkach ekonomicznych od najmłodszych lat, studiował ekonomię i matematykę, był wykładowcą Uniwersytetu w Cambridge. Jego wkładem w naukę jest głęboka analiza związku płac z produkcją przedsiębiorstw, produkcją globalną. Dowodził, że spadek poziomu płac, poprzez spadek popytu, może doprowadzić najpierw do spadku produkcji i wydatków globalnych - a to w konsekwencji do spadku zatrudnienia. W swoich pracach bardzo wiele miejsca poświęcał zagadnieniom związanym z bezrobociem, popytem i produkcją globalną. Uważał, że bezrobocie powstaje przy zbyt niskim dochodzie dla utrzymania konsumpcji i zbyt wysokiej stopie procentowej - tak aby mogła ona stymulować kolejne inwestycje. Keynes zajmował się także: zgłębianiem "natury" rodzajów oszczędności i pieniądza, stopy procentowej i niepewności wobec przyszłości oraz zagadnieniem wzrostu gospodarczego. W analizach dowodził, że poziom oszczędności jest funkcją dochodu, a nie stopy procentowej. Stopa procentowa wywiera wpływ na "preferowanie płynności, a nie na globalny poziom oszczędności". Pisząc o ożywieniu gospodarczym akcentował dwie najważniejsze sprawy: 1. zmniejszenie stopy procentowej może stymulować inwestycje, ale tylko, gdy przewidywania w długim okresie czasu nie są zbyt negatywne, oraz 2. podtrzymywanie popytu może spowodować wzrost produkcji i zatrudnienia, tylko wtedy, gdy czynniki produkcyjne nie są w pełni wykorzystane.
12. Irving Fisher (1867 - 1947) Najpierw student, potem wykładowca uniwersytetu w Yale, a następnie przedsiębiorca. Ekonomię wzbogacił formułując tzw. ilościową teorię pieniądza oraz dokonując analizy kryzysów nadmiernego zadłużenia państwa. Słynne równanie Fishera ( MV + M'V' = PT ) podtrzymuje tezę zwolenników polityki monetarnej, według której inflacja jest wynikiem nadmiernej emisji pieniądza w stosunku do zdolności produkcyjnych. Promował także pogląd, że zmiany gospodarcze, wynalazki i innowacje pobudzają przedsiębiorstwa do zadłużania się, pod warunkiem, że jest szansa w przyszłości na większe zyski - zadłużenie jest w pierwszym okresie czynnikiem ekspansji, jeśli pozwala finansować kolejne inwestycje. Jednocześnie jednak, jak twierdził, im więcej okazji do inwestowania, tym firmy mają większą zdolność do zadłużania się, co może doprowadzić do zaciągania zbyt wielkich zobowiązań.
13. John Hicks (1904 - 1989) Znany brytyjski ekonomista, laureat nagrody Nobla w 1972 r. Związany z najsłynniejszymi uniwersytetami brytyjskimi. W 1937 r. przedstawił diagram zależności stopy procentowej od całkowitego dochodu. Przedstawił to w formie wygodnego i łatwego w zastosowaniu wykresu. Po analizach i symulacjach, nanosząc na siebie dwie krzywe, wyznaczył punkt ich przecięcia, który oznacza równowagę na rynku. Jest autorem wielu prac z zakresu teorii wartości, kapitału, teorii wzrostu i stopy procentowej, rozwinął teorie Keynesa.
14. Joan Robinson (1903 - 1983) Brytyjka, jedna z niewielu kobiet, których poglądy wywarły wpływ i zaznaczyły się w historii myśli ekonomicznej. Jej wkład w naukę to tworzenie nowych teorii ekonomii - głównie w zakresie analizy tworzenia się cen, zagadnień podziału, inflacji oraz fundamentalnie niestabilnego wzrostu gospodarczego. Zdecydowanie krytykowała neoklasyków za zbyt nierealne jej zdaniem opisywanie gospodarki. Robinson rozwinęła pojęcie handlu zagranicznego, kładąc akcent na efekty zepsucia gospodarki światowej, w której każdy kraj stara się szukać stymulacji dla swego rozwoju, poprzez wzrost eksportu.
15. Michał Kalecki (1899 - 1970) Polski ekonomista urodzony w Łodzi, przez wiele lat wykładał na Uniwersytecie w Oxfordzie. Keynesista. Sławę przyniosło mu, niezależne od Keynesa (a nawet wcześniej niż on), rozwinięcie niektórych charakterystycznych dla tego nurtu teorii. Kładąc większy akcent na sposób ujęcia klas społecznych i układu sił między grupami społecznymi, niż w swoim dziele Brytyjczyk, Kalecki zwrócił na siebie uwagę świata nauki. Polak wiele miejsca w swoich pracach poświęcił kształtowaniu się cen, konfrontacji podaży i popytu. Według niego udziały konsumpcji i oszczędności w dochodach nie zależą od stóp procentowych, jak przyjmowano w teorii neoklasycznej, ale od przynależności do klas społecznych - "Pracownicy wydają to, co zarobili, przedsiębiorcy zarabiają to, co wydali".
16. Milton Friedman (ur.1912) Znany z krytyki keynesowskiej analizy ekonomicznej, obrońca polityki ścisłej kontroli ilości pieniądza w obiegu. W 1976 r. został laureatem nagrody Nobla. Friedman w swoich analizach skupił się na zagadnieniach związanych z polityką monetarną. Uważał, że zjawiska takie jak, recesja i inflacja mają swoje źródło w błędnie prowadzonej polityce gospodarczej, a "inflacja zawsze i wszędzie ma podłoże monetarne". W ogóle był gorącym zwolennikiem polityki monetarnej - uważał, że skuteczna polityka polega zwiększaniu zwiększaniu ilości pieniędzy w regularnym rytmie, zbliżonym do stopy wzrostu produkcji. Friedman dał się poznać też, jako jeden z obrońców zmiennych kursów wymiany walut, a wraz z nimi powrotu do mechanizmów rynkowych. Chciał by powróciły one także do takich dziedzin, jak edukacja i ochrona zdrowia, dlatego bronił polityki charakteryzującej się dużym zaufaniem do rynku.
17. Gunnar Myrdal (1898 - 1987) Szwedzki ekonomista, o niezwykle szerokich i różnych zainteresowaniach. Laureat nagrody Nobla w 1974 r. Swoimi działaniami w ramach komisji ekonomicznej Organizacji Narodów Zjednoczonych doprowadził do rozwoju nowej postawy wobec krajów rozwijających się, jego prace zalicza się także do socjologii i nauk politycznych. W pracach Myrdala jednym z zasadniczych problemów jest problem niedorozwoju, ale znany jest głównie ze swojego krytycznego stosunku do nurtu neoklasycznego. Jej założenia uważa za uproszczenia. Myrdal podważa także obecny sposób pojmowania ekonomii, jako zbyt wąski i chce, by przy analizowaniu procesów ekonomicznych uwzględniać dane socjologiczne, kulturowe, prawne.
18. Gerard Debreu (ur.1921) Francuski matematyk z wykształcenia, który później zainteresował się ekonomią. Wykładowca na Uniwersytecie Yale, a następnie Berkeley. Laureat nagrody Nobla z 1983 r. Jego wkład w naukę to tzw. model Arrowa-Debreu. Używając skomplikowanych i wyrafinowanych metod matematycznych stworzył, wspólnie z Arrowem, tzw. model równowagi ogólnej - związek obrazujący relacje cen i płac na rynku. W modelu udało mu się przeprowadzić dowód matematyczny i wykazać, że gospodarka zmierza do równowagi ogólnej na wszystkich rynkach. Stanowiło to za teoretyczne uzasadnienie polityki liberalnej.
Źródła:
Leksykon wybitnych ekonomistów - Janine Bremond, Marie-Martine Salrot, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997 r.
Nagrody Nobla w ekonomii - Tomasz Gruszecki, Oficyna wydawnicza Verba, Lublin 2001 r.
Autor: Marcin Szaleniec
Tekst pochodzi z portalu edukacji ekonomicznej - www.nbportal.pl © NBP
2007-09-08 17:39
1