Literatura Limeryk 24 lis 2010
Limeryk
Gatunek poezji humorystycznej, wywodzący się z angielskiego folkloru. Klasyczna postać limeryku ukształtowała się w początkach XIX w. Edward Lear Book of Nonsense (1846) przyczynił się znacznie do spopularyzowania tego gatunku.
Budowa
W swojej kanonicznej postaci limeryk składa się zazwyczaj z pięciu anapestycznych lub amfibrachicznych wersów o rymach aabba, przy czym wers pierwszy, drugi i piąty mają po trzy stopy, a trzeci i czwarty po dwie. Wers pierwszy zawiera imię bohatera i nazwę miejscowości, wers
Limeryk (ang. limerick, od miasta Luimneach w Irlandii) — miniaturka liryczna; nonsensowny, groteskowy, wierszyk o skodyfikowanej budowie:
trzeci i czwarty wers krótsze od pozostałych (zwykle o 2-3 sylaby),
wprowadzenie bohatera i miejsca, w którym dzieje się akcja, w pierwszym wersie,
zawiązanie akcji w wersie drugim (często wprowadzony jest tu drugi bohater),
krótsze wersy trzeci i czwarty to kulminacja wątku dramatycznego,
zaskakujące, najlepiej absurdalne rozwiązanie w wersie ostatnim.
W limerykach angielskich absurd wydobywa się niemal wyłącznie za pomocą semantyki i pragmatyki — sensu, nie kształtu wiersza; polszczyzna, język silnie fleksyjny, dostarcza limeryście o wiele większej palety środków językowych. Złożoność polskiej fleksji imponuje nawet na tle innych języków słowiańskich; są to setki wzorców koniugacyjnych i deklinacyjnych, dające niemal nieograniczone możliwość twórcze. W tekście polskim bogactwo form homonimicznych zachęca do korzystania z paronomazji, zwłaszcza na końcu słowa, w strefie rymu. Wskazać więc można w twórczości polskich limerystów dodatkowe preferencje wersyfikacyjne (przynajmniej w ujęciu statystycznym): raczej sylabik (popularnym formatem jest np. 10+10+7+7+10), wers często bez średniówki, raczej rymy żeńskie (w angielskim głównie męskie) i różne od gramatycznych. Groteska i absurd tworzone są za pomocą licznych zabiegów stylistycznych, głównie leksykalnych (m.in. metonimii, paronomazji, oksymoronów), fleksyjnych i słowotwórczych (częste neologizmy, wyrazy zdrobniałe, zgrubiałe i złożone), kalamburów.
Limeryk, którego historyczne proweniencje sięgają prawdopodobnie XVIII-wiecznej Irlandii, wprowadził do świata literatury Edward Lear w ostatniej dekadzie XIX w. Gatunek ten szybko zawojował męskie kluby wiktoriańskiej Anglii, gdzie powodzeniem cieszyły się limeryki sprośne, pornograficzne czy bluźniercze. W Polsce gatunek ten wykorzystywali m.in. Julian Tuwim, Maciej Słomczyński, Wisława Szymborska, Stanisław Barańczak, Antoni Marianowicz, Mariusz Parlicki, Krzysztof Daukszewicz, Bronisław Maj, Michał Rusinek, Piotr Michałowski.[2]
Stopa metryczna
W poezji greckiej powtarzająca się regularnie w utworze wierszowanym cząstka rytmiczna złożona z sylab krótkich i długich w odpowiednim układzie.
Język polski nie rozróżnia sylab długich i krótkich, a czynnikiem kształtującym stopy metryczne jest akcent.
W polskim wierszu sylabotonicznym stopa metryczna to powtarzająca się cząstka rytmiczna złożona z sylab nieakcentowanych (sylaby nieakcentowanej) i sylaby akcentowanej w odpowiednim układzie.
W polskim sylabotonizmie występują:
stopy dwusylabowe: trochej i jamb,
stopy trzysylabowe: amfibrach, anapest, daktyl,
stopa czterosylabowa: peon III
Obecność stóp metrycznych charakteryzuje jeden z polskich systemów wersyfikacyjnych: sylabotonizm
Limerdacz
Raz jedna kobieta z Konstantynopola
Zaprowadziła swego psa do przedszkola
Skakał szczekał aportował
Całą resztę wymordował
Aż w końcu z toporkiem dorwała go Wiola
Limeryk o tematyce tatrzańsko-podhalańskiej
Pewna gaździna na czerwonych wierchach
Spędzała czas na bardzo sprośnych gierkach
Raz tak
Na wzak
Lubiła zalegać na kozik serkach
Likieryk
Pewien student kulturoznawstwa z Moskwy
Wziąwszy ostatnie pieniądze z sakwy
Skonsumował tani trunek
Tracąc przy tym wizerunek
Ratując się wykonał projekt tratwy