Publiusz Owidiusz Nazo, Metamorfozy,
Przeł. Anna Kamieńska i Stanisław Stabryła, oprac. Stanisław Stabryła,
wyd. 2 zm., BN II 76, 1995.
WSTĘP
Świat Owidiusza.
ur. w 43 r., gdy wybucha wojna domowa, w 42 r. bitwa pod Filippi (brał w niej udział Horacy), wojny trwały do 29 r., Oktawian August został jedynowładcą; okres augustowski - wzrost za-interesowania filozofią (Cycero i August propagowali zwłaszcza stoicyzm; epikureizm); pierw-sze próby poetyckie Owidiusza - 25-20 r., stabilizacja polityczna i społeczna w Rzymie.
ur. 20,03,43 r. w środkowej Italii, ojciec zmarł w wieku 90 lat, zapewne był średnim posiada-czem ziemskim, ok. 31 r. Owidiusz i jego starszy brat przybywają do Rzymu na naukę, szkoła gramatyczna i retoryczna, dalsze studia w Atenach, Azji Mniejszej i na Sycylii.
ok. 25 r. zmarł ukochany brat Owidiusza, który powraca do Rzymu i robi karierę urzędniczą (ojciec tego pragnął).
pierwsze małżeństwo w młodym wieku, pod wpływem ojca, nietrwałe, podobnie jak drugie, z którego narodziła się córka - jedyne dziecko, natomiast trzecie małżeństwo przyniosło Owi-diuszowi szczęście - Fabia, jego żona, dzieliła z nim wygnanie, dobre stosunki łączyły poetę z córką Fabii, Perillą.
do 8 r.n.e. pracował nad „Fasti” i „Metamorfozami”.
wygnanie do Tomi (obecnie Konstanca) nad Morzem Czarnym, bez konfiskaty majątku i praw obywatelskich, z eskortą wojskową, napad rozbójników - utrata bagażu, ledwie z życiem.
August zmarł w 14 r., mimo wysiłków podejmowanych przez Owidiusza i jego przyjaciół Tybe-riusz nie odwołał go z wygnania.
Owidiusz zmarł pod koniec 17 lub w 18 r.
Miłość, mity i wygnanie.
elegie miłosne 25-15 r., błyskawiczna kariera, „Amores” - adresatką części elegii Korynna, swoboda, żart i ironia.
„Listy heroin” („Heroidy”) (I-XV - 15-10 r.; XVI-XXI - 5-1 r.) - 15 listów kobiet do ukochanych przebywających poza domem, np. Penelopa do Ulissesa, Bryzeida do Achillesa, Fedra do Hi-polita, Dydona do Eneasza…, głębia uczuć kobiecych.
poematy dydaktyczne: „Ars amatoria” 2 lub 1 r. p.n.e., nauczyciel miłości, wskazówki i rady, małżeństwo ukazane w niekorzystnym świetle, męski punkt widzenia.
„Fastu” do 8 r. n.e., 6 ksiąg (od stycznia do czerwca), zasada kalendarzowo-astronomiczna, zdumiewający brak wiedzy astronomicznej, pomyłki.
„Tristia” („Zale”) 5 ksiąg pisanych na wygnaniu.
„Epistulae ex Ponto” („Listy znad Morza Czarnego”) - drugi zbiór wygnańczych elegii.
„Metamorfozy” - poemat o przemianach.
pisane od ok. 2 r. n.e do 8 r., niedokończone i bez końcowego szlifu.
narracja główną formą podawczą, jednolita miara wierszowa (heksametr daktyliczny).
trzy wielkie serie chronologiczne:
księgi I - V najdawniejsze dzieje mityczne.
księgi VI - X epoka Herkulesa.
księgi XI - XV mity trojańskie i italsko-rzymskie, początek epoki historycznej.
szerokie uwzględnienie przeżyć wewnętrznych.
założenie: brak stałych wartości, wszystko jest możliwe, ciągłe zmiany w życiu.
źródło: Hezjod „Teogonia” i „Eoje” („Katalog kobiet”).
motywy mitologiczne - elementy narracji poetyckiej, nie są przedmiotem wiary, niższy poziom moralny bogów niż ludzi (efekty humorystyczne), świadoma tendencja satyryczna w stosunku do bogów i religii, większa sympatia dla bóstw pomniejszych - nimf, satyrów…
ideałem - miłość heteroseksualna, małżeńska.
wzmianki i aluzje do Augusta, ale nie całkowicie czołobitne.
narracja bezpośrednia, opowiadanie, dużo środków stylistycznych, czynniki psychologiczne, wrażliwość na piękno natury, humor, groteska, ironia, dowcip.
„Metamorfozy” u potomnych.
w starożytności popularność, mimo usunięcia z bibliotek publicznych dzieł Owidiusza na roz-kaz Augusta, mało komentarzy.
w średniowieczu przypisuje mu się wiele innych utworów, teksty „umoralniające” dla mniszek, kult Owidiusza.
pierwsze pełne polskie przekłady Owidiusza XVII w.: „Przeobrażenia” Jakuba Żebrowskiego 1636 r. oraz „Przemiany” Waleriana Otwinowskiego 1638 r.
TEKST
księga.
„Opowiem, jak się w nowe kształty przemieniały ciała”.
powstanie świata z Chaosu, apostrofa do bogów, „bóg” „wielki budowniczy”, podział wiatrów.
powstanie ludzi - Prometeusz lepi człowieka z gliny.
podział dziejów na wieki: złoty, srebrny (pory roku), miedziany i żelazny.
Giganci, narada bogów.
Likaon - wyszydzenie Zeusa w gościnie (ugotowanie człowieka na ucztę).
potop.
Deukalion i Pyrra.
zwierzęta z ziemi.
smok Pyton zabity przez Apollona - igrzyska pytyjskie, wieniec dębowy.
„Pierwszą miłością Feba była Dafne, córka Penejosa”, obraza Kupidyna, ucieczka Dafne.
Jowisz i Io - jej ucieczka, ciemność, podejrzenie Junony, Jo zamieniona w jałówkę, prośba Junony o tą jałówkę, Argus, Merkury, jego piszczałka i opowieść:
Pan i Syrinks - zamieniona w trzcinę.
Merkury usypia Argusa, po czym zabija go, oczy na skrzydła pawia, Junona zsyła gza, by gryzł jałówkę-Io, która ucieka do Egiptu i tam zamienia się w boginię Izydę, jej syn, Epaf, przyjmuje imię boga Apisa.
Faeton przechwalał się przed Epafem, że jest synem Słońca, Epaf go wyśmiewa, jednak Kli-mena, matka Faetona, zapewnia go, Faeton udaje się do swego ojca.
księga.
Faeton przybywa do ojca, opis pałacu, na tronie zasiada Febus, otaczają go pory roku, Mie-siące, Dni, Wieki, Godziny, Faeton prosi ojca o rydwan, ginie zabity piorunem przez Jowisza, upada do Erydanu (Pad), rozpaczające nad jego grobem Heliady, siostry, zamieniają się w topole, a ich łzy w bursztyny, przyjaciel Faetona, Cygnus, zamienia się w łabędzia, Febus nie chce już służyć światu.
Jowisz i Kallisto - pod postacią Diany, która dowiaduje się o wszystkim, syn Arkas, zemsta Junony, zamiana Kallisto w niedźwiedzicę, mając 15 lat, Arkas chciał zabić niedźwiedzicę-matkę, zapobiegł temu Jowisz, umieszczając oboje na niebie jako Wielką i Małą Niedźwiedzi-cę.
Apollo i Koronis - kruk, ptak Feba, wypatrzył romans Koronis, która spodobała się Apollono-wi, leci natychmiast do boga poinformować go o tym, spotyka wronę, która go przestrzega:
Atena zamknęła w koszyku syna Wulkana, Eryktona, i dała go trzem córkom Cekrop-sa, Aglaura zajrzała do koszyka, wrona je podglądała i poleciała natychmiast do Ate-ny, ta natomiast zamiast wrony wzięła sowę, „Z tego niech się uczą ptaki, jak niebez-piecznie jest gadać za wiele”.
kiedyś była córką Koroneusa, królewną Koronis, zapłonął do niej miłością Neptun, ści-gał ją, uratowała ją Atena, zamieniając we wronę.
w sowę została zamieniona Nyktimene, która nieświadomie popełniła kazirodztwo z ojcem.
kruk wzgardził jednak przestrogami wrony, Apollo ze złości zabija strzałą Koronis, która była razem z nim w ciąży, jej romans okazał się tylko plotką, płód został uratowany - Eskulap - Febus oddał go pod opiekę Chironowi.
wchodzi Ocyroë, córka Chirona, przepowiada przyszłość dla Eskulapa - pomoc lekarska, za-bity przez Jowisza za wskrzeszanie zmarłych, następnie zamieniony w węża, potem znów w boga; zamieniona w klacz.
Merkury ukradł woły Apollonowi, jedynym świadkiem przestępstwa był starzec, Battus, Mer-kury dał mu jako łapówkę białą krówkę, bóg przybrał inną postać, by sprawdzić prawdomów-ność starca (ofiarowuje mu krówkę i buhaja, jeśli powie prawdę), zdrajca zamieniony w ka-mień.
Merkury zakochał się w Herse, córce Cekropsa (pilnowała koszyka z Eryktonem!), idącej w pochodzie dziewcząt w okolicach Aten, Merkury prosi o wsparcie siostrę Herse, Aglaurę, któ-ra obraża Atenę, zsyła Zawiść, zazdrosna Aglaura zostaje zamieniona przez Merkurego w ra-ka.
Jowisz porywa Europę.
księga.
Jowisz porywa Europę.
brat Europy, Kadmus, na żądanie ojca, Agenora, szuka porwanej, spotyka jałówkę i zakłada Teby, walczy ze smokiem Marsa (przepowiednia Marsa: „Synu Agenora, czemu patrzysz na smoka powalonego. I ty smokiem będziesz.”), Atena doradza Kadmusowi zakopanie zębów smoczych, z których wyrastają rycerze, wojna domowa, ocalało 5 rycerzy, żona Harmonia, córka Marsa i Wenus.
Akteon, wnuk Kadmusa, widzi Dianę w kąpieli, zamieniony w jelenia i rozszarpany przez wła-sne psy.
Semele, córka Kadmusa, uwiedziona przez Jowisza, Junona w postaci staruszki namawia Semele, by Jowisz ukazał jej się w swojej postaci, Semele płonie, płód ratuje Jowisz i zaszy-wa w swoim udzie, dziecko, Bacchusa, wychowuje Ino, siostra Semele.
Terezjasz rozstrzyga spór pomiędzy Jowiszem a Junoną o to, kto ma więcej rozkoszy, przez 7 lat był kobietą i rację przyznaje Jowiszowi, za co Junona każe go ślepotą, w zamian daje mu chwałę.
do Terezjasza zwraca się Liriope, matka Narcyza, z pytaniem, czy jej syn dożyje starości, „Jeśli siebie nie pozna”.
Echo i Narcyz, Ramnuzja (Nemezis) spełnia prośbę jednego z odrzuconych przez Narcyza chłopców „Niech i on kocha, nie będąc kochanym”, Narcyz zamieniony w barwny kwiat szaf-ranu, z białymi płatkami dokoła.
z Terezjasza drwił Penteus, wyśmiał wyznawców Bacchusa, złapał Acetesa, ten opowiada:
był marynarzem, na pokładzie był Bacchus, złapany przez żeglarzy, którzy z niego drwią, statek zostaje opleciony winoroślą, a żeglarze zamienieni w delfiny.
Penteus nie wierzy w jego opowieść, zakrada się na nocne obrzędy, rozszarpany przez ma-tkę, Agawe, i ciotki, Ino i Autonoë.
księga.
w Bakchanalia nie chce też uwierzyć Alcitoë, córka Miniasza, wszyscy spieszą na Bakchana-lia, jedynie trzy córki Miniasza siedzą przy krosnach.
Arsippe opowiada:
Pyram i Tyzbe mieszkali w sąsiednich domach, byli w sobie zakochani, między ich domami była szpara, przez którą się kontaktowali, uciekają, w umówionym miejscu jest lwica, Tyzbe ucieka, ale lwica szarpie jej welon, który znajduje Pyram, z rozpaczy przebija się sztyletem, czerwienieje owoc morwy, Tyzbe znajduje kochanka, też prze-bija się sztyletem, prochy ich w jednej urnie złożone.
Leukonoë opowiada:
Febus wypatrzył romans Wenus i Marsa, informuje o tym Wulkana, który konstruuje sieć, kochankowie wystawieni na śmiech.
weenus z zemsty rozkochuje Febusa w Leukotoë, z wzajemnością, zazdrosna jest Klytie, wzgardzona przez Feba, ogłasza ojcu Leukotoë hanbę jego córki, ten zakopuje ją żywcem, Febus nie zdążył jej odkopać, Klytie z rozpaczy zamienia się w kwiat he-liotropu.
Alcitoë opowiada:
Salmacis i Hermafrodyt, syn Hermesa i Afrodyty, ona się w nim zakochuje, udaje, że odchodzi, on sobie biega, salmacis przywiera do niego i prosi bogów, by połączyli ich w jedno ciało, źródło zatrute.
za wzgardzenie świętem Bacchusa Miniady (córki Miniasza) zostały zamienione w nietope-rze.
Junona prosi boginie nocy, Erynię, Trwogę, Żałobę, Strach i Grozę, by wpędziły w obłęd Ata-masa, męża Ino, z którego ona jest bardzo dumna, szalony Atamas goni żonę, która wraz z synkiem, Melicertesem, skacze z urwiska, zamienieni przez Neptuna w bóstwa morskie - Leukoteę i Palemona.
Tebanki - płaczki opłakujące Ino Junona zamienia w skały.
Kadmus i Harmonia odchodzą z Teb, obje przemienieni w smoki.
Bakchusa nie uznał też Akryzjusz, podobnie jak Perseusza, „którego Danaë poczęła ze złote-go deszczu”, Perseusz chce uzyskać od Atlasa złote jabłka, ten jednak nie chce przyjąć go w gościnę, Perseusz pokazuje mu głowę Meduzy; w drodze powrotnej ratuje Andromedę przy-kutą do skały za karę, że matka przechwalała się, że córka piękniejsza jest od Nareid; Perse-usz walczy z potworem, wesele, opowiadanie Perseusza:
ukradzione oko Graj, ujrzał odbicie Meduzy w swojej tarczy, gdy zasnęła, odciął jej głowę, z krwi Meduzy narodził się Pegaz i Chryzaor.
księga.
opowiadanie Perseusza przerwane przez stryja i byłego narzeczonego Andromedy, Fineu-sza, który nie reaguje na prośby brata, Cefeusza, i rzuca włócznią w Perseusza, „Fineusz schował się za ołtarzem, ołtarz (o zgrozo!) osłonił zbrodniarza”, Perseusz zabija Reta zamiast Fineusza, „Przybywa wojownicza Pallada, osłania brata tarczą dodaje ducha”, walka, „Wi-dząc, że męstwo musi ulec ciżbie napastników” Perseusz wyciąga głowę Meduzy, „dwustu skamieniało, gdy ujrzało Gorgonę”, „Teraz dopiero pożałował Fineusz niesłusznie wszczętej zwady”, Perseusz kieruje na niego głowę Meduzy.
„Zwycięski potomek Abasa wraca z żoną do ojczystego grodu”, tj. Argos na Peloponezie, po-konał następnie Pretusa, który zawładnął miastem dziadka Perseusza, Akryzjusza.
tymczasem Pallada zostawia brata i przenosi się do Teb i dziewiczego Helikonu, rozmawia z Muzami, „Szczęśliwe jesteście, córy Pamięci, że cieszycie się mądrością i pięknem tego miejsca”, „Prawdę mówisz, bogini! O, gdybyś do większych spraw się nie spieszyła, mogłabyś przystać do naszego grona”, opowiadanie o Pireneuszu:
zaatakował Fokidę, gdy zobaczył je, idące do świątyni na Parnas, zaprosił je do siebie, „poczekajcie, schrońcie się pod mym dachem przed deszczem i słotą”, nie chciał jednak ich wypuścić, gdy ukazało się czyste niebo, „aleśmy przypięły skrzydła i górą uciekły”, chciał je naśladować i skacze z wieży, ginie.
Minerwa zauważa na drzewie dziewięć srok „siedziały na gałęzi i naśladując różne głosy, skarżyły się na swą dolę, Muzy informują ją, że to Pierydy, córki Pierosa, które wyzwały Muzy na zawody, „Niech Nimfy rozstrzygną zawody!”.
pierwsza z Pieryd opowiada:
walka z Gigantami, ucieczka do Egiptu i przemiana bogów w zwierzęta.
na to Kaliope:
Ceres sieje, Hades przechadza się po powierzchni ziemi (sprawdza, czy czyny Ceres nie grożą obsunięciu się lądu), Wenus namawia Kupidyna, by wypuścił strzałę z miłością na boga podziemia, który zakochuje się w Prozerpinie i porywa ją, broni ją, jednak bezskutecznie, nimfa Kyane, która zamienia się w strumień, Ceres tymczasem poszukuje córki, zamienia złośliwego chłopca w jaszczurkę, Kyane nie może jej powiedzieć, co się stało z Prozerpiną, ale pokazuje jej opaskę dziewczyny, „Poznała ją matka, domyśliła się porwania”, mści się na ziemi, nimfa Aretuza opowiada Ceres, że widziała w podziemiach jej córkę, „Była smutna i je-szcze dotąd przestraszona, lecz jest królową i władczynią innego świata, możną małżonką władcy podziemi”, Ceres prosi o pomoc Jowisza (ojca Prozerpiny), on nie ma nic przeciwko takiemu zięciowi, lecz jeśli taka jest wola Ceres, Prozerpina wróci, ale nie może nic zjeść w podziemiach, Prozerpina zjada siedem ziaren gra-natu, zauważył to Askalafus, którego Ceres zamienia w puchacza.
dawne towarzyszki Prozerpiny, uczone Syreny, poszukiwały jej po całej ziemi, aż pewnego dnia chciały wznieść się nad morze, bogowie częściowo zamienili je w ptaki, „Żebyście jednak nadal mogły śpiewem czarownym zachwycać ludzi i żeby nie przepadł dar takiego głosu, pozostały wam dziewicze twarze i głos ludzki”.
Jowisz, by dogodzić bratu i siostrze „podzielił rok na równe części. Teraz bogini, wspólne bóstwo dwóch krain, tyleż miesięcy przebywa z matką co z małżonkiem”.
Ceres wypytuje Aretuzę, skąd przybyła, ta jej odpowiada:
zmęczona bieganiem po lesie postanowiła ochłodzić się w strumieniu, płoszy ją szelest, nago wychodzi na brzeg, ucieka przed bogiem tego źródła Alfeu-sem, woła o pomoc do Diany, która osłania ją chmurą, ze strachu przed Alfe-usem zamienia się w źródło, wpłynęła pod ziemię.
Ceres daje nasiona Triptomelowi, je siał:
Triptomus pokazuje swe nasiona królowi Scytów, Lynkusowi, „Barbarzyńca zapłonął zazdrością. I on chciałby zostać wynalazcą żniwa”, zanim jednak za-bił śpiącego Triptolemusa, Ceres zamieniła go w rysia.
Kaliope ukończyła swoją opowieść, „nimfy jednogłośnie orzekły, że w sporze zwycię-żyły boginie Helikonu, ponieważ zwyciężone rzucały obelgi, Muzy zamieniają je w sroki, „Do dziś zostało w tych ptakach przykre gadulstwo, chrapliwe szczebiotanie i bezmyślny skrzekot”.
księga.
„Pallada słucha z uwagą, chwali pieśń i uznaje słuszność gniewu”, wspomina Arachne:
„ani miejscem urodzenia, ani rodem, jedynie swoją sztuką się wsławiła”, Arachne przechwalała się, że mogłaby się zmierzyć z Palladą, ta pod postacią staruszki upo-mina zuchwałą, Arachne z niej szydzi, Pallada się objawia, Arachne „trwa w uporze, niemądra żądza zwycięstwa pcha ją wprost do zguby”, przystępują do zawodów:
Pallada tka: spór o Ateny, Neptunowe źródło i drzewko szarej oliwki Minerwy, 4 pojedynki:
małżeństwo, Rodope i Hemus, szydziło z Hery i Zeusa, zamienieni w góry.
królowa ludu karłów, Gerona, zamieniona z powodu swojej pychy w żurawia przez Herę.
Antygona, córka króla Troi Laomedonta, pyszniła się swoimi włosami i porów-nywała z Herą, zamieniona w bociana.
Cynyras, którego córki z powodu zbytniej pychy Hera zamieniła w stopnie swojej świątyni.
całość otacza wieńcem oliwnym pokoju.
Arachne:
porwanie Europy, uwiedzenie przez Jowisza pod postacią orła Asterii (zamie-niona w przepiórkę rzuciła się w morze), pod postacią łabędzia Ledy (Diosku-rowie - Kastor i Polluks), w postaci Satyra Antiopy (Zetos i Amfion, budowni-czy Teb), w postaci Amfitriona Alkmeny (Herakles), w postaci złotego deszczu Danae (Perseusz), w postaci pasterza Mnemozyny (Muzy), pod postacią og-nia Eginę (Eol), pod postacią węża Prozerpinę (Dionizos-Zagreus, zwany Dio-nizosem podziemia).
podboje Neptuna: w postaci byka - Arne lub Kanace, córkę Eola, w postaci Eunipesa płodzi Aloidów (olbrzymi, zabici przez Jowisza piorunem), jako ba-ran zwodzi Teofanę, jako rumak - Cererę, jako ptak - matkę Meduzy, jako delfin - Melanto.
Apollo-wieśniak, Liber zwodzący Erigone (konstelacja Panna), Saturn płodzą-cy Chirona.
Pallada ze złości niszczy tkaninę Arachne, która się wiesza, Pallada lituje się nad nią: „Żyj sobie, ale zawsze będziesz wisiała, nikczemna”
Arachne znała także Niobe, jeszcze przed swoim zamążpójściem, nie chciała złożyć czci La-tonie, matce „tylko” dwojga dzieci, Artemidy i Apollona, Latona prosi o zemstę swoje dzieci, ginie 7 synów Niobe, jej mąż, Amfion, popełnia samobójstwa, Niobe „Nawet w żałobie jestem górą”, ginie 7 jej córek, Niobe kamienieje.
„Jak zwykle pod wpływem nowych zdarzeń, lud przypomina dawne opowieści. Oto jeden z lu-du rzecze”:
wieśniacy lykidyjscy zamienieni w żaby, gdyż odmówili podania Latonie i jej małym dzieciom wody ze źródła.
„inny wspomina dzieje Satyra Marsjasza”:
obdarty ze skóry po przegranych zawodach z Apollonem.
po Niobe płacze tylko Pelops, jej brat, który został pokrojony rękami własnego ojca, bogowie złączyli członki, a brakującą górną część prawego ramienia zastąpili kością słoniową.
wyrazy współczucia przesyłają wszystkie miasta, z wyjątkiem Aten, gdzie trwa wojna domo-wa:
barbarzyńców rozpędze Tereus, w nagrodę otrzymuje rękę Prokne, ale bogowie nie sprzyjają temu małżeństwu, towarzyszyły im Furie, rodzi im się syn, Itys, po pięciu la-tach Prokne prosi męża, by przybyła do nich jej siostra, Filomela, sam Tereus po nią wyjechał, zakochuje się w Filomeli, gwałci ją, a gdy ona grozi, że o wszystkim powie Prokne, wyrywa jej język i więzi w grocie, żonie mówi o pogrzebie Filomeli, tymcza-sem uwięziona tka na krośnie, tkaninę z opowieścią o swojej hańbie przesyła sios-trze, Prokne udaje Bakchantkę i udaje się do groty, przyprowadza siostrę do pałacu, zabija syna i podaje go jako obiad mężowi, Tereus chce je zabić, Filomela zamienio-na w słowika, Prokne w jaskółkę, a Tereus w dudka, ojciec dziewcząt, Pandion, przedwcześnie zmarł z żalu, po nim berło przejął Erechteusz.
Erechteusz miał 8 dzieci, w tym 2 córki bardzo piękne, jedną, Prokris, poślubił Cefalus, o dru-gą, Orytyję, starał się Boreasz (wiatr północny), pochodził z Tracji i Orytyja bała się, że będzie taki, jak Tereus, Boreasz początkowo prosił i błagał, w końcu porwał ją, urodziła mu bliźnięta - Kalaisa i Zetesa, którzy później wyruszyli po złote runo.
księga.
wyprawa po złote runo:
przybycie Argonautów do Kolchidy, miłość Medei, Jazon prosi ją o pomoc, obiecuje małżeństwo, zadania, jakie musi spełnić, by otrzymać złote runo: zionące ogniem byki zaprzągł do pługa, sieje zęby smoka (zabitego przez Kadmusa), rodzą się z nich ry-cerze, Jazon ich pokonuje, usypia smoka i zdobywa złote runo, odpływa razem z Me-deą do Jolkos.
Medea odmładza Ezona, ojca Jazona, Bakchus prosi ją o młodość dla jego opiekunek.
z powodu intryg na dworze Medea udaje się na dwór Peliasza, udaje, że odmłodzi go, córki, zwiedzione przez Medeę, zabijają ojca, Medea ucieka, mija po drodze wiele pamiętnych miejsc, tymczasem przy Jazonie jest już jego nowa żona, Glauka (albo Kreuza, córka Kreo-na), Medea zabija ją i swoje dzieci, ucieka do Egeusza, króla Aten.
do Aten powraca Tezeusz, syn Egeusza, Medea chce go zabić, w ostatniej chwili ojciec go ratuje, Medea ucieka.
świetność Aten i czyny Tezeusza, „Gdybyśmy chcieli wyliczyć twoje zasługi i lata, ujrzelibyś-my, że dokonałeś więcej dzieł, niż lat przeżyłeś”.
Minos z Krety przygotowuje wyprawę przeciwko Atenom, prosi o pomoc Eaka, ten odmawia i pomaga Atenom (poselstwo Cefalasa, męża Prokris), Eak opowiada:
Junona z zemsty za uwiedzenie Eginy, matki Eaka, przez Jowisza zesłała na Eginę (miasto), Eak prosi Jowisza o pomoc, Jowisz daje mu tylu ludzi, ile jest mrówek.
Cefalas opowiada, jak stracił żonę: 2 miesiące po weselu ujrzała go Aurora i zakocha-ła się w nim, on ją odrzucił, pod wpływem Aurory wątpi w wierność żony, Aurora zmie-nia jego postać, próbuje uwieść swoją żonę, gdy ona się waha, wyrzuca jej niewier-ność, ona zła na niego na brak zaufania przystaje do Diany, on ją przeprasza i Prokris wraca do niego, podarowała mu psa i oszczep, zgrzany polowaniem wzywa Aurę „Tyś moja rozkosz”, itp., plotka dochodzi do Prokris, zraniona biegnie do niego, on sądzi, że to zwierzyna i zabija ją, przed śmiercią tłumaczy jej, że nie chciał jej zdra-dzić z Aurą.
wchodzi Eakus z synami i posiłkami wojennymi.
księga.
Minos pustoszy ziemie Megary, zakochuje się w nim Scylla, córka króla Megary, Nisusa, ob-cina z głowy ojca włos purpurowy (gwarantujący potęgę królewską) i oddaje Minosowi, ten ją odtrąca, łagodnie potraktował pokonanych, odpływa, Scylla zrozpaczona wybucha gniewem, goni statki, zamieniony w orła ojciec atakuje ją, zamienia się w ptaka, ciris.
w labiryncie wybudowanym przez Dedala Minos zamyka potwora, pół-chłopca, pół-byka, za-bija go Tezeusz dzięki pomocy Ariadny, po czym zostawia ją na brzegu, zrozpaczoną pocie-sza Bakchus.
Dedal zatęsknił za ojczyzną, konstruuje skrzydła, wnosi się w niebiosa razem z sy-nem, Ikar ginie, gdyż zbyt zbliżył się do słońca i wosk na jego skrzydłach sie roztopił, Dedal chowa syna na wyspie, która będzie nazwana jego imieniem (Ikaria), świad-kiem pogrzebu była kuropatwa, „ptak, nieznany przedtem, niedawno powstały, twojej, Dedalu, świadek zbrodni”:
Dedalowi oddała siostra syna na naukę, chłopiec był bardzo pojętny, wymyślił cyr-kiel, Dedal z zazdrości zrzucił go ze szczytu świątyni Minerwy, chłopca uratowała bogini zamieniając w ptaka - kuropatwę.
Dedala przed pościgiem Minosa uratował Kokalus, król Kamikos na Sycylii.
Ateny nie musiały już płacić haraczu Krecie, rozsławione imię Tezeusza.
Tezeusza prosi o pomoc Kalidon, miasto w Etolii, w uwolnieniu mieszkańców od dzika kali-dońskiego:
zesłany za karę przez Dianę - „Uczciwszy bóstwa roli innym także hołd powinny skła-da, tylko ołtarze córki Latony stoją puste, nawet bez kadzideł”.
wyprawę prowadzi Meleager, wszystkie ciosy chybiają celu, zwierzę rani Atalanta, a Meleager dobija, który dzieli dzika między ich, sprzeciwiają się temu bracia matki Me-leagra, Altei, synowie Testiusa, Meleager ich zabija, z rozpaczy Altea chce się ze-mścić.
przy narodzeniu Meleagra „trzy siostry”, Parki, wrzuciły w ogień polano i zapowie-działy, że dopóki to drewno żyć będzie, póki żywy będzie Meleager.
w Altei „walczy matka z siostrą”, ostatecznie wrzuca polano w ogień, Meleager „bez przelania krwi ginie”, „pogrążona w żałobie wysoka Kalidonia”, matka popełnia samo-bójstwo, jego siostry (oprócz Gorge i Alkmeny) Diana zamienia w ptaki - pantarki.
Tezeusz wraca do Aten, po drodze wstrzymuje go wezbrany Achelous, który zaprasza Ateń-czyka do swojego domu.
Achelous opowiada:
zamienione Najady w wyspy.
jedną z nich, Perimele, była ukochaną Achelousa, „Kochałem ją i pozbawiłem miana dziewicy”, jej ojciec Hippodamas strącił ją brzemienną w głębinę, Ache-lous złapał ją i poprosił Neptuna, by dał schronienie ukochanej przed ojcem, zamieniona w wyspę.
Leleks opowiada:
Jowisz i Merkury szukali schronienia na ziemi, jedynie Baucis i Filemon go ugoś-cili, w zamian zostali kapłanami świątyni Jowisza, a po latach umarli w tej samej chwili - zamienieni w dwa drzewa zrośnięte ze sobą.
Achelous opowiada:
Eryzychton ściął święte drzewa w gaju Cerery, za karę „na głód będzie skazany”, „Wreszcie, gdy przejadł wszystko, pozostała mu tylko córka, godna lepszego ojca. Ją też sprzedał w potrzebie”, Mnestra prosi o pomoc Neptuna, który ją wcześniej rozdziewiczył, bóg zamienia ją w starego rybaka, „Gdy ojciec się dowiedział, że dowolnie może zmieniać postać, bez przerwy ją sprzedawał”, wreszcie, gdy prze-jadł już wszystko sam siebie pożarł.
Achelous też może się przemieniać, „wódz stada w rogach skupiam siłę, w ro-gach, póki je miałem. Lecz, jak sam widzisz, jeden róg tylko mi pozostał”.
„Tu westchnienie przerwało mu mowę”.
księga.
na pytanie Tezeusza, jak Achelous stracił róg, ten opowiada:
pojedynkował się z Heraklesem o Dejanirę, najpierw na słowa, potem walka wręcz, nie pomogły ciągłe zmiany postaci Achelousa, został pokonany przez He-raklesa, na końcu złamał mu róg, „Uświęciły róg Najady, napełniając jabłkami i kwieciem pachnącym. Jest odtąd słynnym rogiem obfitości”.
Achelous „chowa pod powierzchnią wody są barbarzyńską głowę bez jednego rogu”.
„No cóż, dziki Nessusie, ciebie też zgubiła miłość do tej samej dziewczyny”:
Nessus zaproponował, że przeniesie Dejanirę przez wezbraną wodę, porywa ją, za co Herakles go zabija, „Nie chcę zginąć bez pomsty!”, podarował Dejanirze szatę umaczaną w jego krwi.
do Dejaniry dochodzi plotka, że „syn Amfitriona kocha się w Joli”, przesyła mężowi szatę, by zbudzić jego miłość, Herakles ginie, Jowisz zabiera do nieba i ubóstwia go.
Alkmena zwraca się do Joli, którą pokochał Hyllas, syn Heraklesa i Dejaniry, Alkmena opowiada o narodzinach Heraklesa:
ciąża trwała 10 miesięcy, nie chciała do niej przyjść Lucyna, przekupiona przez Junonę, siedziała ze złączonymi dłońmi, służąca Galantis okłamała ją, mówiąc, że Alkmena już urodziła, z przestrachu Lucyna rozłączyła dłonie, „wtedy nastąpiło rozwiązanie i urodziłam dziecko”, za karę bogini zamieniła ją w jaszczurkę.
Jola opowiada:
jej siostra, Dryope, została zgwałcona przez Apollona, „później pojął ją za żonę Andremon, i uważano, że jest z nią szczęśliwy”, chcąc złożyć cześć nimfom zer-wała zakazany kwiat i zamieniła się w drzewo lotosu, Jola czuła swoją bezsilność, cierpiał Andremon, pożegnała się z synkiem, poprosiła, żeby Amfizus, synek, ba-wił się pod nią, „Jednak niechaj wystrzega się jeziora, nie zrywa kwiatów z drzew i niech uważa wszystkie krzewy za istoty boskie”, żegna męża i siostrę, przestaje istnieć.
Alkmena i Jola widzą Jolausa, bratanka i towarzysza Heraklesa, którego odmłodziła Hebe na prośbę męża.
Temida przepowiada:
wojna domowa w Tebach, podczas której zginą bracia: Polinices i Eteokles.
Alkmeon będzie miał pomścić śmierć ojca na matce, po jej śmierci uda się na tułaczkę, jego druga żona, Kalliroe, poprosi go o „fatalną suknię i naszyjnik” Harmonii (żony Kadmusa), Alkmeon wybierze się po nie do pierwszej żony, Arsinoe, podając fałszywy powód, Fegeus, jego teść z pierwszego małżeńs-twa, rozkaże go zabić, Kalliroe, kochanka Jowisza, poprosi boga, by przyspie-szył dorośnięcie jej synów, Amfoterosa i Akarnana, by mogli pomścić śmierć ojca.
bogowie szemrają, że tez chcieliby mieć taki dar, Jowisz ich uspokaja, z woli przeznaczenia wszystko się dzieje, nawet Minos się zestarzał.
Minos, kiedyś silny, boi się teraz Miletusa, syna Apollona i Dejone, który poko-chał nimfę Cyaneję, rodzą im się bliźnięta, Byblida i Kaunus.
Byblida zakochała się w bracie, wysyła mu list miłosny, on ją odrzuca i ucieka, zakłada nowe miasto, Byblida rozpacza, błąka się w poszukiwaniu brata, zamienia się w źródło.
„Wieść o tej dziwnej namiętności obiegłaby zapewne sto miast kreteńskich, gdyby uwagi mie-szkańców nie przykuła niedawna, niezwykła przemiana Ifidy”:
Lygdus życzy sobie chłopca, mimo błagań żony, zamierza zabić dziecko, jeśli urodzi im się córka, Teletusie ukazuje się Izyda, Teletusa chowa córkę, Ifidę, jak chłopca, Ifisa, po trzynastu latach Ligdus chce ożenić „syna”, Ifida-Ifis zakochuje się w narze-czonej, Jancie, z wzajemnością, tymczasem Teletusa odsuwa termin ślubu, dzień przed weselem, prosi o pomoc Izydę, Ifida zmienia się w mężczyznę.
księga.
„Stamtąd Hymeneus odziany szafranowym płaszczem wyruszył przez bezmierny eter i podą-żył ku brzegom Cykonów, gdzie wzywał go Orfeusz - daremnie zgoła. Przybył wprawdzie, lecz nie przywiódł ze sobą ani podniosłych słów, ani radosnych twarzy, ani pomyślnej wróż-by”:
„kiedy oblubienica w orszaku Najad błąkała się wśród łąk, żmija ukąsiła ja śmiertelnie w kostkę”, Orfeusz zstępuje do podziemi, ponieważ wszyscy zdążamy do krainy śmierci, Orfeusz prosi tylko o chwilową pożyczkę, Persefona i Hades zgadzają się pod warunkiem, że Orfeusz się nie obejrzy, „I już byli blisko powierzchni ziemi, kiedy Orfeusz, w obawie przed utratą żony, spragniony jej widoku, zwrócił do tyłu zakocha-ne oczy. Wtedy ona osunęła się natychmiast w dół”, „nieszczęsny zgarnął tylko zwie-wne powietrze”, powtórnie umierając, Eurydyka nie skarżyła się, lecz jeszcze raz po-żegnała męża.
zaprzestał wszelkiej miłości z kobietami, zapoczątkował miłość do chłopców.
katalog drzew - Cyparissus:
żył kiedyś olbrzymi jeleń, święty dla nimf, ulubieniec wszystkich ludzi, zwłaszcza Cyparissa, najpiękniejszego z Cejczyków (Keos), który przez przypadek zabił zwierzę, chłopca starał się pocieszyć Febus, ale Cyparissus „prosił bogów jako o największy dar, by mógł żyć zawsze w żałobie”, zamienił się w drzewo - cyprys.
Orfeusz rozpoczyna swą pieśń:
Ganimedes porwany przez Jowisza, roznosi nektar na Olimpie.
Hiacynt grał z Apollonem, dysk uderzył go i zginął, wyrzuty sumienia Febusa, w miejscu, gdzie była krew Hiacynta wyrósł kwiat „jaśniejszy od tyryjskiej purpury”, dla Sparty jest on symbolem, co roku obchodzą święto Hiacyntiów.
Ceraści (Rogacze) - Cypryjczycy zamienieni przez Wenus w byki i Propetydy - odmawiały Wenus boskości i zostały wskutek jej gniewu zmuszone do prostytucji, a później zamienione w kamienie.
miłość Pigmaliona do posągu, prośba do Wenus o „dziewczynę podobną do mojej z kości słoniowej”, Ożywienie posągu, ich córka Pafos.
Pafos urodziła syna, Cynyrasa, w którym zakochała się jego córka, Myrra, miała wielu zalotników, ale żadnego nie chciała, szukała „podobnego do ojca”, chciała się powiesić, uratowała ją piastunka, gdy matka Myrry udała się na święto Cerery, ojciec zapragnął kobiety, dzięki piastunce Myrra nocą do niego poszła, po kilku dniach, podczas kolejnej wspólnie spędzonej nocy, Cynyras zapala światło, chce zabić córkę, Myrra ucieka, tuła się po świecie, prosi bogów o przemienienie (w mi-rrę), Lucyna pomogła jej przy „porodzie”, urodził się Adonis.
w Adonisie zakochała się Wenus, która przestrzega go przed dzikami:
Atalanta odtrącała wszystkich zalotników, gdyż wyrocznia jej oznajmiła, że nie potrzebuje małżonka, sama siebie straci, zapowiedziała, że wyjdzie tylko za mężczyznę, który pobije ją w biegu, dla pokonanych zażądała śmierci, Hippo-menes oprosił o wsparcie Wenus, podczas biegu rzucał złote jabłka, przy któ-rych zatrzymywała się Atalanta, dzięki czemu zwyciężył, Hippomenes zapom-niał jednak o ofierze dziękczynnej, Wenus zamieniła ich w dziki.
Adonis został zabity przez dziki, zamieniony w kwiat.
księga.
Orfeusz zabity przez kobiety, którymi wzgardził, cała przyroda po nim rozpacza, „Cień wieszcza zstąpił do podziemia, na nowo przypomniał sobie miejsca, które niegdyś wi-dział. Szukając Eurydyki, odnalazł ją na polach duch błogosławionych i porwał ją w stęsknione ramiona. Dopiero teraz mogli przechadzać się krok w krok: Orfeusz raz szedł z tyłu za swoją Eurydyką, raz wyprzedzał ją i bez lęku spoglądał ku niej wstecz”.
Orfeusza pomścił Bakchus, zamieniając kobiety w drzewa.
Bakchus dalej wędruje, zachodzi do Midasa:
Midas odstawia Sylena w ręce jego wychowanka, w zamian prosi boga, by wszystko, czego dotknie zamieniało się w złoto, gdy Midas zorientował się, że może umrzeć z głodu, Bakchus odwraca zaklęcie.
„Midas, znienawidziwszy bogactwo, wielbił lasy i pola, czcił Pana (…) Ale król pozo-stał nadal tępy, a jego własna głupota, jak niegdyś miała jemu samemu zaszkodzić”:
zawody w grze Pana i Apollona, jedynie Midas przyznał zwycięstwo Panu, w zamian otrzymał od Apollona ośle uszy, ciągle chodził w purpurowym turbanie, służący, który go strzygł, nie mógł utrzymać sekretu i powierzył go… dołkowi na plaży, usłyszały o tym trzciny, „powtarzały zakopane słowa i opowiadały o uszach króla”.
Apollo wędrując dalej natyka się na Laomedona, który wznosi mury nowego miasta (Troi), za-proponował mu pomoc za umówioną ilość złota, pomagał mu Neptun, po skończeniu pracy Laomedon odmawia jednak zapłaty, Neptun zatopił ziemię Troi i zesłał potwora morskiego, któremu wydana miała być córka królewska, uratował ją Herakles, gdy odmówiono mu nagro-dy, zabił Laomedona, jego królestwo dał nieletniemu Priamowi, a Hezjonę oddał za żonę swemu druhowi.
Peleus, syn Eakusa, wnuk Jowisza:
„wsławił się natomiast małżonką-boginią”, Tetydą, której Proteusz przepowiedział, że urodzi syna potężniejszego od ojca, Peleus, nie mogąc zdobyć Tetydy, poprosił o po-moc Proteusza, zakradł się do jaskini Tetydy, gdy spała, związał ją, przybierała coraz to nową postać, ale Peleus się nie przestraszył, wreszcie Tetyda mu uległa, urodził im się Achilles.
Peleus zamordował Fokusa, za co został wygnany z rodzinnego domu, przeniósł się do Trachis w Tesalii, gdzie królował syn Lucyfera, Ceiks, rozpaczający po stracie brata, Dedaliona:
o rękę jego córki, Chione, starali się Merkury i Febus, pierwszy zgwałcił ją za dnia, drugi w nocy, urodziła bliźnięta: złodzieja Autolykusa i śpiewaka Filemona, Chione uznała, że przewyższa urodą Dianę, pozbawiona głosu, „kiedy próbowała coś powiedzieć, życie opuściło ją razem z krwią”, Dedalion z żalu chciał się zabić, Apollo się nad ulitował - zamienił go w ptaka, jastrzębia.
przybiega pasterz z wiadomością o wielkiej rzezi: matka Fokusa, Psamete, zemściła się za śmierć syna, zsyłając wilka, przebłagano Psamete dzięki Tetydzie, wilk został zamieniony w marmur.
Peleus dalej błąkał się jako wygnaniec i dopiero w Magnezji w Tesalii uzyskał oczysz-czenie ze zbrodni.
tymczasem Ceiks, przygnębiony śmiercią brata, wyjeżdża do wyroczni Apollona w Klaros w Jonii, mimo próśb i złych przeczuć jego żony, Alcyone, nie chciał jej też za-brać ze sobą i narazić na niebezpieczeństwo, obiecuje jej, że wróci, Ceiks ginie na morzu, umierając, cieszył się, że nie zabrał jej ze sobą i że ona nie zginie, Alcyone zanosi prośby do Junony o zdrowy powrót męża, bogini wysyła Iris do Snu, który pro-si Morfeusza (mógł przybierać każdą postać), by oznajmił Alcyone śmierć Ceiksa, ko-bieta rozpacza, o poranku idzie nad morze, w topielcu rozpoznaje męża, zamienieni w zimorodki, „Chociaż oboje cierpieli tę samą dolę, pozostała w nich wzajemna miłość i chociaż zamienili się w ptaki, nie rozpadły się więzy małżeńskie. dalej współżyli ze sobą i płodzili potomstwo”.
„Jakiś starzec, widząc ptaki lecące nad szerokim morzem w przykładnej zgodzie, wychwalał ich dozgonną miłość. Ktoś inny obok niego, lub być może ten sam człowiek, wskazując na ptaka o długiej szyi, powiedział:”
zamienił sie w niego Esakus, syn Priama i nimfy rzecznej, Aleksiroe, brat Hektora, go-nił nimfę, Hesperię, uciekającą ukąsiła żmija, z żalu Esakus rzucił się do morza, Te-tys, bogini morza, go uratowała, zamienił się w ptaka, nurka.
księga.
Esakusa opłakiwał ojciec, Priam i brat, Hektor, którzy nie wiedzieli, że Esakus żyje w postaci uskrzydlonej, w obrzędach pogrzebowych nie brał udziału Parys, który niedługo później ścią-gnął na swoją ojczyznę wojnę z powodu porwania cudzej małżonki:
zemsta dosięgnęłaby Parysa niezwłocznie, gdyby burza nie uwięziła Danaów (Gre-ków) w Aulidzie, wróżba zwycięstwa - wąż zjada pisklęta z gniazda, złożenie w ofie-rze Ifigenii, córki Agememnona, Dianie, która jednak zabiera dziewczynę z ołtarza, Grecy przybywają do Troi, pierwszą ofiarą wojny był Protesilaus, Cygnus, syn Neptu-na, został zabity przez Achillesa (udusił go, gdyż Cygnus, podobnie jak on sam, był odporny na ciosy), Cygnus zamieniony w łabędzia., przerwa w walce.
Nestor opowiada:
Ceneus z Tesalii urodził się jako dziewczyna, Cenis, którą zgwałcił Neptun, na swoją prośbę bóg zamienił ją w młodzieńca, stał się niedostępny pociskom.
Piritous, król Lapitów, poślubił Hippodamię, na wesele zaprosił centaurów, najdzi-kszy z nich, Eurytus, zakochał się w pannie młodej i ją porwał, obronił ją Tezeusz, walka Lapitów z centaurami, wielu poległo, m.in. centaur Cyllarus, w którym zako-chana była najmilsza z półdzikich kobiet zamieszkujących leśne ostępy, Hylono-me, rzuciła się na oszczep, który zabił jej ukochanego i zmarła, dzielnie walczył też Ceneus, przywalono go kłodami, „nie wiadomo, jak skończył”: ciało pod na-porem drzew wtłoczone w Tartar, czy zamieniony w ptaka?
Tlepolemus, syn Heraklesa, żali się, że Nestor nie pochwalił jego ojca, Nestor opo-wiada:
z ręki Heraklesa zginęło 11 braci Nestora, m.in. Periklimenusa, który mógł przy-bierać każdą postać.
Neptun rozgniewał się na Achillesa za śmierć Cygnusa, poprosił o pomoc Apollona, dzięki któremu Parys zabił Achillesa.
spór Ajaksa i Odyseusza o zbroję po Achillesie.
księga.
spór Ajaksa i Odyseusza o zbroję po Achillesie, Ajaks przebił się mieczem, z krwi wy-rósł Hiacynt, a zwycięski Ulisses pożeglował na Lemnos, by zdobyć od Greka Filokte-ta łuk i strzały Haraklesa, gwarantujące upadek Troi.
los Hekuby i jej dzieci:
Hekuba oszalała - szczekała.
Kasandra zabita.
Astyanaks zepchnięty z wieży.
najmłodszy syn Priama, Polydor, oddany na wychowanie wraz z olbrzymim skar-bem na dwór Polymestora, króla Traków, który z chciwości zabił wychowanka.
Polyksena, córka Hekuby, zabita, by uspokoić marę Achillesa, prosi, by Grecy uk-ryli przed jej matką jej zgon.
Hekuba zaatakował Polymestora, zachowywała się jak pies.
Aurora rozpaczała po stracie syna, Memnona, którego zabił Achilles, poprosiła Jowi-sza o ukojenie jej żalu, z popiołów syna i jego sióstr powstały czarne jastrzębie.
„A jednak los nie pozwolił, by nadzieja Troi upadła wraz z jej murami” - ucieczka Ene-asza z ojcem, Anchizesem i synem, Askaniuszem (Julusem) na Delos, gdzie prze-bywał Aniusz, ten opowiada:
miał 5 dzieci: nieobecny syn, Andros, 4 dziewczęta przez Bakchusa obdarowane mocą zmieniania wszystkiego w zboże, wino i oliwę, porwał je Agamemnon, ucie-kły dwie schroniły się u brata, ale on je wydał w ręce oprawców, poprosiły o po-moc Bakchusa, który zmienił je w białe gołębie.
Eneasz popłynął na Kretę, stamtąd do Epiru, gdzie przebywał Helenus, syn Priama, wieszcz, który przepowiedział mu przyszłość i podążył na Sycylię.
Scylla odrzuciła wszystkich zalotników, Nereida Glatea zwierzyła jej się:
była zakochana z wzajemnością w Acysie, synu Fauna i nimfy Symetis, ale zale-cał się do niej Cyklop Polifem, który zabił Acysa (zamienił się w rzekę).
w Scylli zakochał się Glaukus:
opowiada o tym, jak był kiedyś rybakiem, zerwał i zjadł zaczarowaną trawę, stał się nieśmiertelnym bóstwem morskim.
Scylla go odrzuciła, więc udał się po pomoc do Circe.
księga.
Circe zakochała się w Glauku, który ją odrzucił, zemściła się i zamieniła Scyllę w po-twora, z nienawiści do Circe Scylla zabiła druhów Ulissesa, zamieniona w skałę, za-nim zaatakowała statki trojańskie.
trojańskie statki przypłynęły do Libii, gdzie przyjęła ich sydońska królowa, Dydona, która przebiła się mieczem po wyjeździe Eneasza, Eneasz spotkał się z Sybillą, ka-płanką Apollona (miała żyć tyle lat, ile było ziarenek piasku na plaży, lecz zapomniała poprosić Febusa o młodość), z którą udał się w zaświaty, spotykają duchy, dowiadują się o Ulissesie i jego przygodach z Polifemem i Circe, która opowiedziała Makareu-szowi (obecnie duchowi):
Pikus, syn Saturna, poślubił Kanentę, Circe zakochała się w Pikusie, ale ten ją od-trącił, z zemsty zamieniła go w dzięcioła, Kanenta z żalu rozpłynęła się w powie-trzu.
Eneasz w Lacjum zdobył rękę Lawinii, walki z Turnusem, apoteoza Eneasza na prośbę We-nus, po jego śmierci rządzi Askaniusz, Sylwiusz, Latinus, Alba…
za panowania króla Proka żyła Pomona, italska bogini sadów, w niej zakochał się Wertumnus, italski bóg płodów rolnych, posiadający zdolność zmieniania postaci, każdego mężczyznę ona jednak odtrącała, Wertumnus przyszedł do niej w przebraniu staruszki, chwali Wertumnusa i opowiada:
Ifis starał się o rękę Anaksarety, ona go jednak nie chciała, on się powiesił, Ana-ksareta zamieniona w kamień.
Pomona poczuła wzajemność do Wertumnusa i nie musiał jej zniewalać.
apoteoza Romulusa (bóg Kwirynus), jego żona, Hersylia, rozpaczała po jego stracie, Iris, ze-słana przez Junonę, wzięta do nieba, „Tam przyjął ją w stęsknione ramiona założyciel Rzy-mu, zmienił jej śmiertelne ciało razem z mieniem i nazwał ją Horą. Teraz, już jako bogini, wła-da obok Kwirynusa”.
księga.
następca Romulusa, Numa, udaje się do Krotony, by zapoznać się z filozofią Pitagorasa (wstrzymywanie się od mięsa, wędrówka dusz - metempsychoza - i przemiany w naturze, osobliwości przyrody).
m.in. baśń o ptaku Feniksie.
Numa powrócił do Rzymu, pojął za żonę nimfę, Egerię, po jego śmierci w sędziwym wieku bardzo rozpaczała, próbował pocieszyć ją Hipolit, syn Tezeusza, który opowiada:
jest tym Hipolitem, który zginął przez Fedrę, uratowany przez Eskulapa-Asklepiosa, Apollona i Dianę, dostał nowe imię - Wirbiusz.
nie zdołał jednak pocieszyć Egerii, zamieniła się w chłodne źródło.
„To dziwne wydarzenie zdumiało nimfy, a syn Amazonki sołupiał, podobnie jak tyrreński rolnik, gdy spostrzegł, jak pośrodku pola naznaczona losem bryła ziemi najpierw zaczęła sa-ma, własnowolnie poruszać się, chociaż nikt jej nie dotknął, a potem przybrała postać ludzką utraciwszy dawny kształt” - Tages, wieszcze bóstwo etruskie, uważane za wnuka Jowisza, które przepowiedziało przyszłość.
opowieść o Cipusie, legendarnym wodzu rzymskim:
przejrzał się w wodzie i zobaczył rogi na swojej głowie, zwrócił się o pomoc do bogów, złożył ofiary, przepowiednia, że będzie rządził na Kapitolu, on nie chce, więc, mówi lu-dowi, by nie dopuścił do Miasta (Rzymu) człowieka z rogami i odsłania swoją głowę, jednak lud go uhonorował.
opowieść o Asklepiosie:
podczas zarazy proszona Febusa o pomoc, nakazał im sprowadzenie posągu Eskula-pa do Rzymu.
„Eskulap wszedł do naszych świątyń jako bóg-przybysz; ale Cezar jest bogiem we własnym mieście”:
śmierć i apoteoza Cezara, w dniu jego śmierci pojawiła się na niebie kometa, zapo-wiedź wielkości Augusta, Wenus i Jowisz o „niezwalczonym Fatum”, znów przepo-wiednia dotycząca panowania Augusta.
„Dokonałem już dzieła, którego nie zdoła zniszczyć ani gniew Jowisza, ani ogień, ani trawią-cy wszystko czas. Niechaj ów dzień, który ma władzę tylko nad moim ciałem, zakończy, kiedy zechce, niepewny bieg mego życia. Jednak lepsza część mego <<ja>> wzniesie się wysoko ponad gwiazdy, a imię moje pozostanie niezniszczalne. Gdziekolwiek Rzym rozciąga swą po-tęgę nad podbitym światem, tam wszędzie będę na ustach ludu, i jeśli jest jakaś moc w prze-powiedniach wieszczów, to będę żył na wieki w mej sławie”.
tj. Perseusza, mieli wspólnego ojca - Jowisza.
matka Orfeusza, patronka poezji epickiej
kary śmiertelników za ich pychę.
nazwa pospolita, oznaczająca powiew, tchnienie wiatru.
gatunek ptaka morskiego
Owidiusz nie wymienia jej imienia
mimo że była drzewem, cierpiała jak kobieta
Gwiazdy porannej
przypominam, odporny na ciosy
Hipolit - Wirbiusz.
etruski
piorun
echa ody Horacego „Exegi monumentum” III 30.
1