4.PAŃSTWA ZACHODNIO SUDAŃSKIE ( GHANA, MALI, SONGHAJ)
5. Rola islamu w państwach zachodnio sudańskich
W okresie między IV a XVI stuleciem w Afryce j rozkwitały wielkie, regionalne imperia. Ich historia do niedawna była całkowicie nieznana. Dopiero dekolonizacja kontynentu afrykańskiego przyczyniła się do rozbudzenia świadomości afrykańskiej. Przyczyniło się to do rozwoju badań nad starymi państwami tej części świata.
Cywilizacje afrykańskie- Państwo Gany, Mali i Songhaju
-Sahed - między lasem tropikalnyn a Saharą
-posiadają sporo cech z kultury islamskiej
GHANA (VIII- XI w)
- wciąż istnieje, znajduje w pd. Częśći Wybrzeża Kości Słoniowiej( Mauretania i cz. Mali)
- deficyt tradycyjny- inne plemiona przejeły nazwę
- jest to I państwo, które się wyzwoliło i wyciągneło rękę po nazwę, choć się ona nie należała
- kupcy arabscy po raz pierwszy wspominają o państwie , wzmianka z VIII w
-początki nie znane, w VIII w było już uformowane
- w swoim dziele Alfazar określił pąnstwo jako Kraj Złota
-Ghana- największe państwo Sudanu
- w XIX w powstało dzieło mało literackie „ Kronika Timbuktu”
-Timbuktu- miasto na skraju Sahary
-prowincjonalno-muzłumańsko- murzyńskie
-władców łącznie 44, 22 przed Chidżrą, 22 później( wiadomości nie z pierwszej ręki)
-twór polityczny, nie pochodzenia murzyńskiego ale berberyjskiegonie wiadomo kiedy podbili lud Soninge, założyli państwo i pozostali tam do dziś
-stolica- Kumbi-Saleh( obecnie jest to Maurytania)- pozostały jedynie jej szczątki, wykopaliska prowadził tam prof Filipowiak;-)
- był to eklektyczny twór, elementy północno-afrykańskie zapożyczenia
-stolica liczyła ok. 15-20 mieszkańców
-dzielnica przypominała architektonicznie prowincjonalne miasteczko berberyjskie z meczetem z niewypalnonej cegły- banko- z toporną wierzycą- minaretem - obok pałac władcy:
- okrągłe fundamenty
- sala audiencyjana
- mur obronny
- dzielnica królewska
- pozostałości zwykłych domów
- zapożyczenia od sąsiadów
KULTURA;
- nie na wysokim poziomie
- rolnictwo; gospodarka wypaleniskowa ( przenoszenie po wyjałowieniu)
- 4 dzielnice państwowe, z centrum w stolicy
- wzorce polityczne od Berberów
- podbite przez Arabów z pn. Afryki
- XI w. Najazd z pn. Afryki (Maghrebu)
-wprowadznie islamu
- Mali na dalszy plan schodzi
- pochłonięte przez Mali później
MALI
-obejmuje duży obszar
-I wiadomość o tym państwie z lat '60-tych XI wieku
-nazwa od Malinke (ludzie mali- nazwa własna)
- początkowo małe państewka plemion Malinke ( do dziś istnieją)
- siedziby zlokalizowane blisko obszarów złotonośnych
- kontakty z arabami
- XI w. Scalone plemiona nad Górnym Nigrem przez Sundiatę Keitę
- imperium kieruje się ku pn-zach, pn-wsch, ku kopalniom
-władcy( przekładanka językowa- Ali, Abu Bekr, Mahomet, Mansemuse)
- nawiarstwianie się kultury arabskiej po ich najeździe w XII w.
- islamizacja warstw opornych
-Mansamusa I szczyt potęgi XIV ( pierwsze dziesiątki)
*pielgrzymka do Mekki ( 8-10 tys ludz w orszaku, wyprawa ta opisana)
*humorystyczny akcent przybycia do Kairu- chciał się pokazać, zabrał dużo złota, rozdawał go, niestety złoto spadło z ceny, i został potraktowany z małym szacunkiem; miał się spotkać także z sułtanem, spodziewał się, że podejdzie do niego na kolanach, a On siedział na podwyższeniu; w końcu udał się do Mekki;-)
* wyprawa ta skutkowała w przybliżeniu się do kultury arabskiej
*przywiół architekta Eschahelego, który budował m.in w Ninjani
* wzniesienie meczetów
* sala audiencyjna zbudowana przez Eschahelego( pojedyncza sala) o charakterze reprezentacyjnym ( 20x 20, ściany 1,5 m, przykryta fałszywym sklepieniem{ nie potrafili zbudować innego}; środek wyżej niż boki
* pocz. XVII stolica Ninjana zburzona
* szereg domków, podwórka od wewnątrz, ale też typowe dla murzynów szałasy, nic nowego niż w Kumbi-Saleh
- kraj lepiej zorganizowany niż Ghana
-powstało imperium z wielu plemion( rolnicze, łowcy- zbieracze), niezunifikowane
- Malinke- lud rolniczy- na wsch hodowla, rolnictwo
* pogrupowany w rody
*animizm
* islam nie dokońca ortodoksyjny ( tak samo obecnie)
- sprowadzono: konie arabskie, lepsze okazy broni, kolczugi, szable
- na dworze kancelaria zajmująca się produkcją dokumentów, kotrolą, niewiele zna arabski a w języku miejscowym się nie pisze
-ustrój rodowy, brak wyraźnych klas
- w maistach trochę Arabów i Berberów- trudnią się handlem
-1400 najazd Sonhaju na Mali ( podbity lud, który się wyzwolił, złupili Ninjawe)
- XV w upadek Mali, zastąpiony przez Songhaj
- inną nazwą Dahel
- wyżej rozwinięci cywilizacyjnie ( koń, wóź, żelazo, stal), jakieś pismo
- wierzenia animizm, kult przodków ( ziemia należy do mitycznych przodków islam tego nie wykorzenił)
- maista: Gao, Ninjana, Tibuktu
* Timbuktu- kilka meczetów, odkryte przez francuzów
- rządzili tam ulemowie, nauczali siedząc na dziedzińcach mecztów, uczniowie potem kończyli studia
- kultura w języku arabskim przekazywana
* Mali- kultura murzyńska na podłożu animistycznym, górna warsta związana z arabskim
- 13 prowincji o niejednolitym statusie, były lennami
- wojsko
- rozwinięci bardziej niż murzyni z lasów tropikalnych
SONGHAJ ( VII-XVI w)
- cechy wspólne z Mali, ale na wyższym poziomie rozwoju
-przekazy z VII w mówią o konflikcie między 3 plemionami ( Sordo, Gabibi, Gof- mieszanka Songhaju)
-VII - panowanie dynastii pochodzenia berberyjskiego
-XI w. Przyjmuje się islam!!!
-Gao nad Nigrem stolicą
-I stelle z napisami arabskimi były robione na zamówienie
- VIII w panowanie II dynastii Sonni
-podległa Mali
-islam o nie wielkiej roli
-XV w. Wielka ekspansja Songhaju, który oderwał się od Mali
*Soni Ali Wielkie- lata 60/70/80 XV w
*28 lat panował
* 13 wojen prowadził
*stworzył wielkie imperium
*misjonarz islamu, walczył z murzyńskiemi poganami
- III dynastia Askia od 1493 r. ( uzurpatorzy)
*Askia Mohamet( szukając oparcia sprowadził z pn. Arabów, opierał się na ulmenach, islam zyskuje większe znaczenie)
* armia stała, żołd
*wielu ulmenów
*wprowadznie prawa islamskiego na większą skalę
* kadi- sędzia ( urząd)
*kancelaria zajmowała się wystawianiem dokumentów na użytek wewn.
*pilegrzymka do Mekki( 1696)
*Feudalizacja na systemie arabskim
*Askia zdobył tytuł Kalifa Sudanu Zachodniego ( wielkie wyróżnienie)
* islamizacja kraju
*pogrom Żydów
* Biblioteka w Gao, kopiści dzieł- wyższy poziom wiedzy niż w Mali
*Maroko zainteresowało się kopalniami
*1539- dochodzi do sporu- Marokańczycy zażądali kopalni w Oazie, sytuacja zaostrza się, władcy Songhaju płacą trybut
*1584- postelstwo marokańskie
-1591- koniec wielkiego państw, armia marokańska wyprawia się przez pustynie, Songhaj bez broni palnej, władca zostaje uwięziony, SONGHAJ STAJE SIĘ PROWINCJĄ MAROKA
Kotłowanie sie plemion do XIX w( do kolonizacji francuskiej)
Nie całe społeczeństwo zislamizowane
Miasta- Gao, Timbuktu, Dżenne
XVIII-XIX- rozszerzanie się islamu( religia prostsza niż inne monoteistyczne, łatwo się rozpowszechniała)
LUD HAUSA ( w pytaniu nie ma tego wymienionego, ale na wykładzie było poruszanie więc na wszelki wypadek podaje)
-pn Nigeria, pd Niger
- byli muzłumanami,
-nie stworzyli imperium
- od X w. Państw- miasta; rozwijały się ( do dziś są)
- królowie, spisywano dokumenty
-używano arabskiego, od X w-islam
- miasta- Gobir, Zaris, Katsina
- własny język w piśmie, ale później
XVIIIw -miasta otoczone murami
-wcielone do Mali, [ptem do Songhaju, a potem koczownicze plemię Fulbe miało dużo do powiedzenia, płacili im często daniny
- nawet rozwinięe
Islam sie szerzył głebiej
XVII/XVIII -miasta kwitną
-łupem Europy staje się potem
-język hausa bardzo ważny
-kraj FUNDAMENTALIZMU
*oprcowane na bazie notatek z wykładu