W skład berylowców wchodzą:
Wiadomości ogólne
Żaden z pierwiastków 2 grupy nie występuje w przyrodzie w stanie wolnym, jedynie w związkach (spowodowane jest to ich dużą reaktywnością. Berylowce są srebrzystobiałymi metalami. Reaktywność berylowców, mimo, iż mniejsza niż litowców, jest znaczna i wzrasta wraz ze wzrostem liczby atomowej. Beryl jest kruchy, ale reszta berylowców daje się kroić nożem, twardość maleje wraz ze wzrostem liczby atomowej. Temperatury topnienia i wrzenia oraz gęstość są wyższe niż w przypadku litowców, ale mniejsze niż metali ciężkich. Wszystkie berylowce występują na +II stopniu utlenienia.
Reakcje
z tlenem: wszystkie berylowce utleniają się do tlenków MO, Bar tworzy nadtlenek BaO2
z wodą: M + 2H2O -> M(OH)2 +H2
z kwasami: M+HCl -> MCl2+H2
Amfoteryczność berylu
Beryl, jest jedynym pierwiastkiem bloku s wykazującym charakter amfoterycznym, pozostałe wykazują charakter zasadowy.
Be + 2HCl -> BeCl2 + H2
Be + 2NaOH + 2H2O -> Na2[Be(OH)4] + H2
Na2[Be(OH)4](s) T> Na2BeO(s)+2H2
Twardość wody
Obecność różnych soli, głównie wodorowęglanów, chlorków i siarczanów wapnia i magnezu wywołuje tzw. twardość wody, która utrudnia pienienie się mydła i innych środków piorących. Przy gotowaniu wody wodorowęglany przechodzą w znacznie trudniej rozpuszczalne węglany, które strącają się w postaci tzw. kamienia kotłowego:
Ca(HCO3)2 -> CaCO3 + CO2 + H2O
Twardość wody wywołana obecnością wodorowęglanów zwana jest twardością przemijającą, którą poza gotowaniem wody, da się usunąć poprzez wprowadzienie roztworu zasadowego:
Ca(HCO3)2 + 2Ca(OH)2 -> 2CaCO3 + 2H2O
gdy w wodzie znajduje się wodorowęglan magnezu, strąca się jeszcze wodorotlenek magnezu:
Mg(HCO3)2 + 2Ca(OH)2 -> 2CaCO3 + Mg(OH)2 + 2H2O
Trwała twardość wody (czyli taka, która spowodowana jest obecnością chlorków lub siarczanów), usuwana jest poprzez destylację lub demineralizację za pomocą jonitów (wymieniaczy jonowych). Jonity to substancje wielocząsteczkowe, o skomplikowanej budowie, które możan przedstawić schematycznie Kt-H (wodór połączony z zespołem atomów Kt) lub An-OH (grupa OH połączona z zespołem An). Jonity Kt-H to wymieniacze kationowe czyli katonity, a An-OH - wymieniacze anionowe, czyli anionity. Kationity mają zdolność do wymiany kationów z roztworu na jony H+:
2Kt-H + Ca2+ ->(Kt)2Ca + 2H+
Nasycony jonami wapnia katonit, należy regenerować w celu "wyciągania" kolejnych kationów, poprzez przepuszczenie go przez roztwór kwasu:
(Kt)2Ca + 2HCl(aq) -> 2Kt-H + CaCl2(aq)
Anionity służą do usuwania anionów:
2An-OH + SO42- -> (An)2SO4 + 2OH-
Regenerację anionitu przeprowadza się roztworem mocnej zasady:
(An)2SO4 + 2NaOH -> Na2SO4 + 2AN-OH
Wapno palone i wapno gaszone
Wapno palone - CaO, to higroskopijny, biały proszek. Jest powszechnie stosowany w budownictwie do produkcji zapraw wiążących. Zaprawę murarską stanowi woda, piasek (SiO2) i wapno gaszone (Ca(OH)2). Gaszenie wapna, czyli przeprowadzenie wapna palonego w gaszone przegieba w następujący sposób:
CaO + H2O -> Ca(OH)2
Zastyganie zaprawy murarskie powodowane jest odparowaniem wody, a wieloletni proces twardnięcia przebiega przy udziale atmosferycznego dwutlenku węgla: Ca(OH)2 + CO2 -> CaCO3 + H2O
Gips
Gips to dwuhydrat siarczanu wapnia (CuSO4 · 2H2O), jest to biała, trudno rozpuszczalna, krystaliczna substancja. Produktem handlowym jest tzw. gips palony (półhydrat otrzymywany w temperatucze 100° C): 2(CuSO4 · 2H2O) -> (CaSO4)2 · H2O + 3H2O
Zaprawa gipsowa powstaje w wyniku zmieszania gipsu palonego z wodą, która dość szybko twardnieje, na skutek tworzenia się kryształu dwuhydratu (reakcja odwrotna do palenia gipsu)
Rozpoczyna się ona od ceru (liczba atomowa 58) i kończy na lutecie (liczba atomowa 71). Łącznie liczy ona 14 pierwiastków: cer, prazeodym, neodym, promet, samar, europ, gadolin, terb, dysproz, holm, erb, tul, iterb i lutet.
Do lantanowców zalicza się też zwykle sam lantan, od którego wywodzi się nazwa całej grupy, i tak też czyni IUPAC, wielu chemików woli jednak zaliczać ten pierwiastek do skandowców.[1]
Skandowce (lantan, itr i skand) razem z lantanowcami określano kiedyś łącznie mianem metali ziem rzadkich, gdyż dawniej uważano, że występują one stosunkowo rzadko. Obecnie wiadomo jednak, że ich zawartość w skorupie ziemskiej bynajmniej nie jest mniejsza od zawartości niektórych metali użytkowych, oraz że ich minerały są znacznie bardziej rozpowszechnione niż to dawniej sądzono. Dzieli się je na podgrupę ceru (Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd - tzw. lantanowce lekkie) oraz podgrupę itru (Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu - tzw. lantanowce ciężkie).
Wszystkie lantanowce mają jednakową budowę zewnętrznej powłoki elektronowej, a rozbudowują podpowłokę 4f, są więc razem z aktynowcami częścią bloku f układu okresowego. Powoduje to, że mają one bardzo zbliżone właściwości fizyczne i chemiczne. Są to metale, które mogą osiągać maksymalny stopień utlenienia +4, choć najczęściej występują na +3 stopniu utlenienia. Możliwość występowania lantanowców na +2 i +4 stopniu utlenienia tłumaczy się różnicami stanu energetycznego elektronów na poziomie 4f w zależności od ich liczby. Elektrony najtrwalej są związane wówczas, gdy poziom 4f zapełniony jest do połowy (7 elektronów) lub całkowicie, dlatego najtrwalszą konfigurację poziomu 4f mają gadolin Gd i lutet Lu. Stopień utlenienia +4 przejawiają Ce, Pr, Tb, Dy a stopień utlenienia +2 Sm, Eu, Tm, Yb, tj. pierwiastki, których liczba elektronów na poziomie 4f jest bliska 0, 7 i 14.
W przyrodzie występują w formie mieszanych minerałów, z których trudno jest wyodrębnić czyste pierwiastki. Główny minerał, w którym występuje lantan i kilka lantanowców to monacyt
Sód
symbol |
Na |
nazwa angielska |
sodium |
nazwa łacińska |
natrium |
grupa |
1 (I główna) - litowce |
liczba atomowa |
11 |
masa atomowa |
22,98977u |
konfiguracja elektronowa |
1s22s2p63s1 |
występuje w postaci izotopów |
23Na (100%) |
temperatura topnienia |
97,83oC |
temperatura wrzenia |
882,9oC |
gęstość (20oC, 1013,25hPa) |
0,968g/cm3 |
stopnie utlenienia w związkach |
+1 |
elektroujemność (Pauling) |
0,9 |
elektroujemność (Allred) |
1,01 |