ABRAHAM MASLOW Motywacja i osobowość

1.Teoria ludzkiej motywacji

Maslow przedstawia humanistyczną krytykę tradycyjnych, behawiorystycznych teorii motywacji. Maslow systematycznie wylicza ograniczenia tradycyjnej teorii motywacji. Podkreśla konieczność rozpatrywania osoby jako całości, wpływów kultury, środowiska, wielorakiej motywacji. Krótko mówiąc, tworzy mocne podstawy prawdziwie humanistycznej teorii motywacji.

Teoria ludzkiej motywacji jest klasyczną prezentacją autorskiej hierarchii potrzeb. Maslow dokonuje tu znakomitej i eleganckiej integracji psychologii behawiorystycznej, freudowskiej i humanistycznej. Zaproponowana hierarchia potrzeb stała się paradygmatem powszechnie używanym w biznesie, reklamie i innych praktycznych zastosowaniach psychologii.

Teoria wywodzi się z doświadczeń klinicznych. Tę integrację czy syntezę można nazwać teorią holistyczno- dynamiczną.

Maslow dowodzi, że wszystkie potrzeby ludzkie można ułożyć hierarchicznie, zaczynając od potrzeb fizjologicznych- powietrza, pokarmu, wody.

Potem następują cztery poziomy potrzeb psychologicznych- bezpieczeństwa, miłości, szacunku i samorealizacji.

Maslow przekonuje, że nasze wyższe potrzeby są tak samo realne i stanowią równie integralna część natury ludzkiej, jak potrzeba pokarmu. Unika on nadmiernego upraszczania zarówno stanowiska behawiorystycznego, jak i freudowskiego.

a)Hierarchia potrzeb podstawowych

1.Potrzeby fizjologiczne- najważniejsze, gdy jednak są stale zaspokajane i organizm nie musi walczyć o przetrwanie, pojawiają się inne -wyższe- potrzeby. Kiedy zaś te zostaną zaspokojone, znów pojawiają się nowe itd. To właśnie mamy na myśli mówiąc że podstawowe potrzeby ludzkie są zorganizowane w hierarchię o względnej dominacji.

2.Potrzeby bezpieczeństwa: pewność, stabilność, oparcie, opieka, wolność od strachu, struktury. Porządku, prawa i granic, silnego opiekuna itd.

3.Potrzeby przynależności i miłości (miłość nie jest synonimem seksu).

4.Potrzeby szacunku (pragnienie osiągnięć kompetencji oraz pragnienie dobrej opinii, prestiżu).

5.Potrzeba samorealizacji (samospełnienia, zrealizowania swego potencjału).

Warunki wstępne zaspokajania potrzeb podstawowych: wolność słowa, wolność czynienia tego, co się chce, swoboda wyrażania siebie, wolność prowadzenia badań i poszukiwań informacji, prawo do obrony, sprawiedliwość, bezstronność, uczciwość, dobra organizacja zespołu

b)Podstawowe potrzeby poznawcze

1. Pragnienie wiedzy i rozumienia.

2. Potrzeby estetyczne.

c)Cechy potrzeb podstawowych

Zaspokajanie pełni ważna funkcję w teorii motywacji. Skoro tylko potrzeby zostaną zaspokojone, przestają one odgrywać aktywną, determinującą czy organizującą rolę.

Osobę, której uniemożliwiono zaspokojenie dowolnej potrzeby podstawowej, można uważać za chorą lub przynajmniej niepełną.

2. Zaspokajanie potrzeb podstawowych

Maslow rozpatruje niektóre implikacje tak skonstruowanej hierarchii potrzeb. Omawia zaspokajanie potrzeb, jego konsekwencje i związki z uczeniem się, kształtowaniem charakteru, zdrowiem psychicznym, patologią i innymi zjawiskami.

a)Konsekwencje zaspokojenia potrzeby podstawowej

Najbardziej podstawową konsekwencją zaspokojenia dowolnej potrzeby jest jej zniknięcie i pojawienie się nowej, wyższej potrzeby.

b)Uczenie się zaspokajania potrzeb

Uwzględnienie celów i fundamentalnych wartości organizmów. Organizm zrobi wszystko, żeby osiągnąć cele. Uczenie się jako zmiana w rozwoju osobistym- krok w kierunku samorealizacji.

c)Zaspokajanie potrzeb a kształtowanie charakteru

Silny związek między tymi czynnikami. Przykładowo, gdy potrzeby emocjonalne nie są zaspokojone, pojawia się frustracja tych potrzeb i jej skutki ( nie wykształca się czułość, poczucie własnej wartości, wiara w siebie, poczucie bezpieczeństwa).

d)Zaspokajanie potrzeb a zdrowie

Dopiero zdrowy, zaspokojony organizm może przystąpić do samorealizacji.

e)Zaspokajanie potrzeb a patologia

Patologia materialnej obfitości , jej skutki: nuda, egoizm, poczucie elitarności, wyższości, zniszczenie poczucia więzi społecznej.

Nowe zjawisko: Patologia dostatku psychicznego- cierpienie wynikające z dostatku uwielbienia i miłości. Patologia wywołana zaspokojeniem- meta patologia, nieobecność wartości, sensu i życiowego spełnienia.

f) Implikacje teorii zaspokajania potrzeb : Psychoterapia; Postawy, zainteresowania, gusty i wartości; Klasyfikacja osobowości; Znudzenie i zainteresowanie; Szczęście; Skutki społeczne; Poziom frustracji; Zabawa, bezcelowość i przypadkowe zachowania; Autonomia potrzeb wyższych.

g) Wpływ zaspokajania potrzeb

Wpływ na: Zjawiska wolicjonalno-afektywne; Zjawiska poznawcze; Cechy charakteru; Zjawiska interpersonalne; Inne zjawiska.

3.Rewizja teorii instynktu jest krytyczną analizą klasycznej, psychologicznej teorii instynktu, która odnosi biologiczne rozumienie instynktu do zachowania człowieka. Jej zwolennicy poszukują korzeni wszelkich zachowań we wrodzonych instynktach, w przeciwieństwie do behawiorystów, którzy są skłonni wyjaśniać te same zachowania kategoriach uczenia się. W tym rozdziale Maslow podsumowuje główne problemy dla podejścia instynktywistycznego. Przekonuje, że dokładna analiza ludzkiego zachowania wskazuje na mieszaninę wpływów dziedziczności i środowiska. Maslow pisze, że potrzeby ludzkie rzeczywiście zawierają komponent instynktowy, lecz na ogół jest on słaby. Normalne, zdrowe istoty ludzkie nie są zdominowane przez potrzeby instynktowe, ani głęboko sfrustrowane, jeśli niektóre z tych potrzeb nie zostaną zaspokojone. Freud utrzymywał, że wymagania naszego ego i naszej kultury są nieuchronnie sprzeczne z najgłębszymi, w gruncie rzeczy samolubnymi instynktami. Maslow nie zgadza się z tym. Dowodzi, że w zasadzie jesteśmy dobrzy i skłonni do współpracy, i że nasza kultura może raczej ułatwiać samorealizację, niż powodować stan frustracji.

a)Doniosłe znaczenie ponownej oceny teorii instynktu

b)Krytyka tradycyjnej teorii instynktu

c)Potrzeby podstawowe w teorii instynktu

4. Hierarchia potrzeb

Maslow omawia różnice między potrzebami znajdującymi się wyżej a tymi, które są niżej w hierarchii potrzeb. Argumentuje, że wyższe potrzeby są późniejszymi wytworami ewolucji i rozwijają się później u każdej jednostki, Nie domagają się tak silenie zaspokojenia, stąd też może być ono odkładane w czasie. Zaspokojenie wyższych potrzeb prowadzi do większego szczęścia i wspaniałego wzrastania indywidualnego, choć wymaga ono również lepszego środowiska zewnętrznego. W dalszej kolejności Maslow rozpatruje niektóre implikacje swojej koncepcji. Hierarchia potrzeb oddaje w pewien sposób sprawiedliwość bogactwu złożoności wyższych funkcji ludzkich, a jednocześnie umieszcza ludzkie zachowania na jednym kontinuum z motywacją i zachowaniem wszystkich organizmów. Maslow nakreśla także konsekwencje tego modelu dla filozofii, systemu wartości, psychoterapii, kultury i teologii.

a)Różnice pomiędzy potrzebami wyższymi a niższymi

Potrzeby wyższe i niższe mają różne właściwości, ale i jedne, i drugie trzeba zaliczyć do repertuaru podstawowych i ustalonych elementów natury ludzkiej.

Kulturę, ze wszystkimi jej narzędziami, uważa się za występującą po stronie wyższych potrzeb, przeciwną do potrzeb niższych. Jest ona więc, siłą rzeczy, czynnikiem hamującym i frustrującym, a w najlepszym razie niefortunną koniecznością.

b) Konsekwencje hierarchii potrzeb

5.Zachowania niemotywowane

Maslow rozszerza zakres tradycyjnych zainteresowań psychologii o zachowania ekspresywne i artystyczne. W czasach mu współczesnych, psychologowie behawioralni byli skłonni ignorować to wszystko, co nie jest wyuczonym, motywowanym zachowaniem. Maslow zwraca uwagę, że nie wszystkie zachowania są motywowane czy celowe. Zachowania ekspresywne, takie jak śpiew, taniec i zabawa, są względnie spontaniczne, niecelowe i przyjemne same w sobie. Niemniej zasługują one również na zainteresowanie ze strony psychologów.

Różnica między dążeniem (działanie, radzenie sobie, osiąganie, staranie się, celowość) a byciem (istnienie, ekspresja, wzrastanie, samorealizacja).

a)Zachowania instrumentalne a ekspresja

Zachowanie instrumentalne- motywowane, celowe, wymaga wysiłku, zdeterminowane zmiennymi zewnętrznymi, wyuczone, poddaje się kontroli, może powodować zmiany w otoczeniu, jest zwykle środkiem, jest świadome.

b) Zachowania ekspresywne-względnie niemotywowane, niecelowe, stan organizmu, niewyuczone, niekontrolowane, nie ma celu dokonania czegokolwiek, cel sam w sobie, ekspresja jest często nieświadoma. Zwykle występują wtedy, gdy ludzie są sobą, rozwijają się, wzrastają, dojrzewają, nigdzie się nie śpiesząc. Przykładowo: bycie, sztuka, przyjemne doznania, zabawa, ekspresja intelektualna.

PIRAMIDA POTRZEB WG. MASLOWA

HIERARCHIA POTRZEB WG. R. A. Webbera

4

---