Witold Morawski
Narodziny kapitalizmu. Analiza instytucjonalna.
Charakterystyczne cechy definicji kapitalizmu:
Prywatny system własności, zwłaszcza kapitałów
System wymiany zapewniający wolną konkurencję, autonomiczny wobec polityki
Dążenie do maksymalizacji zysku oparte na cenowych sygnałach rynkowych - ma zapewnić efektywną alokację dóbr, a także równowagę gospodarczą
odpowiednia polityka jako warunek wolnego rynku
Teoria powstania kapitalizmu Maxa Webera
Historia kształtowana jest przez znaczenia, jakie ludzie nadają własnym działaniom oraz działaniom innych ludzi.
Modele zaczerpnięte ze świata pierwszego (nauki przyrodnicze) nie pasują do drugiego.
Specyfika nauk społecznych - potrzeba zrozumienia świata społecznego w określonym kontekście historycznym.
Interpretacja działa za pomocą typu idealnego.
Cztery typy działań:
Tradycyjne
Afektualne - oparte na emocjach
Racjonalne - nastawione na realizacje wartości ostatecznych
Racjonalne-Instrumentalne - nastawione na realizacje celu
Początki kapitalizmu - efekt działania religii protestanckiej
System kapitalistyczny - nie tylko wymiana towarów na rynkach w celu osiągania zysku przez prywatnych przedsiębiorców, którzy umiejętnie korzystają z informacji cenowych. Weber uwypukla znaczenie organizacji biurokratycznej jako niezbędne uzupełnienie rynku, uważa że odizolowanie od otoczenia hierarchie biurokratyczne czynią działania przedsiębiorstwa bardziej przewidywalnymi, ponieważ są wtedy osadzone na innych podstawach niż tylko ekonomiczne.
Kapitalizm to instytucje społeczne.
Elementy racjonalnego kapitalizmu to:
Przedsiębiorcza organizacja kapitału
Zracjonalizowana technologia
Wolna siła robocza
Nieograniczone (wolne) rynki
Warunki-przyczyny powstania kapitalizmu:
Przewidywalne prawo
Niedualistyczna etyka ekonomiczna
Państwo biurokratyczne
Prawa obywatelskie
Racjonalny kapitalizm - wynik działania wielu czynników.
Teoria powstania kapitalizmu Douglasa C. Northa
Sukces jednych regionów, a klęskę innych można wyjaśnić wpływem działania lub brakiem działania odpowiednich instytucji. Jedne z nich sprzyjają wzrostowi gospodarczemu, a inne stają się jego barierą.
Analiza instytucjonalna - pokazanie ścieżek zależności rozwoju gospodarczego od uformowania się praw własnościowych, do praw wolnościowych, czyli ram, w których prawa własności przybrały nowoczesną postać.
Ścisły i pozytywny związek między ustanowieniem tych praw a wzrostem gospodarczym.
Wybory ekonomiczne zależą więc od struktury praw i kosztów ich ochrony.
Ograniczenia nieformalne - łatwe do przewidzenia, działanie zachowań zbiorowych, sposobów zachowania pojedynczych ludzi - trudne do przewidzenia.
Bardzo trudno jest określić oddziaływanie takich czynników, jak honor, religia, ideologia, wartości polityczne na powstanie czy rozwój kapitalizmu.
Ochrona praw zależy od wielu czynników.
Arbiter - warunek ochrony praw umowy.
Rynek a inne systemy alokacji dóbr - Karl Polanyi
Ekonomia jest procesem zinstytucjonalizowanym, nie jest procesem wyłącznie formalnym, ale także posiadającym aspekty substancjalne, których wyrazem jest zakorzenienie.
Handel - działalność grupowa, polega na kontaktowaniu się z rozmaitymi środowiskami, w których wymiana dóbr jest tylko jednym z celów.
Zakorzenienie działalności handlowej w systemach społecznych, kulturowych lub politycznych.
Zadanie gospodarki - dbanie o stosunki społeczne.
Sposoby zaspokajania przez ludzi potrzeb materialnych:
Mechanizm wzajemności, odwzajemniania
Mechanizm redystrybucji - ruch dóbr i usług, kierowany przez scentralizowany system
Mechanizm wymiany rynkowej - dążenie do zysku
Niszczycielskie efekty alokacji rynkowej
Samoregulacja rynkowa sprzyja wąskiemu ekonomizmowi i rujnuje więzi społeczne, gdyż dzieli społeczeństwa na atomy.
Niebezpieczeństwo ekonomii scentralizowanej - zagraża wolności jednostki.
Poszukiwanie trzeciej drogi.
Warunkiem istnienia wymiany rynkowej jest ochrona praw własności, a ponieważ ich ustanowieni było przez wieki bardzo kosztowne, wykorzystywano inne tj. nierynkowe, systemy alokacji dóbr i usług: odwzajemniania i redystrybucji.
Zmiany w systemach alokacji tłumaczyć można nie tylko względami politycznymi czy społeczno - kulturowymi, ale też względami efektywnościowymi.
Kapitalizm i kultura - David S. Landes
Wpływ kultury na zachowania ekonomiczne. Jej pierwszorzędna rola w rozwoju gospodarczym.
Wielość czynników wpływających na gospodarkę.