morzyska

MORZYSKA

Morzysko to liczna grupa (30 różnych) jednostek chorobowych zbliżonych do siebie pod względem etiologii i patogenezy. Są następstwem zaburzeń przewodu pokarmowego + ból + niepokój zwierzęcia (obecnie wiadomo ze nie tyko z przewodu pokarmowego).

ostre rozszerzenie żołądka
nieżytowy skurcz jelit
wzdęcie jelit
zatkanie jelit cienkich
zatkanie jelita ślepego
zatkanie okrężnicy dużej
zatkanie okrężnicy małej
zaczopowanie jelit
zakrzep i zator w tętnicach krezkowych
przemieszczenie jelit
skręt, wpochwienie, uwięźnięcie
kolitis X
wrzody żołądka

Definicja kolek - są to wszystkie stany patologiczne wyrażające się bolesnością lub objawami niedomogi. Kiedyś upatrywano przyczynę tylko w schorzeniach okrężnicy. Obecnie objawy kolkowe towarzysza schorzeniom pęcherza moczowego i narządu płciowego, wątroby i dróg żółciowych, skóry, narządu ruchu, chorobom zakaźnym, niedostatecznym przyjmowaniu karmy lub wody. Częstość tętna i Ht rozstrzygają o niepomyślnym rokowaniu. Przy tętnie wyższym niż 95/min i Ht > 0,6 to szanse na przeżycie spadają do 20% i mniej. Przy pH < 7,2 przeżywalność spada do 30%.

Przyczyny:

wewnątrzustrojowe - predyspozycje do objawów morzyskowych:

budowa anatomiczna przewodu pokarmowego (za mały żołądek do masy ciała, około 1/3 błony śluzowej nie posiada gruczołów wydzielniczych w tym nie produkuje HCl i naturalne przewężenia i zagięcia (j. biodrowego e j. ślepe, j. ślepego w grube, zagięcie miednicowe, colon dexter dorsalis w colon parwum), luźne ułożenie j. grubych, długa krezka.
Stan uzębienia - ostrokrawężność zębów prowadząca do kacheksji (pokarm nie jest dostatecznie rozdrobniony).

U 17% chorych koni nie było zmian w zębach.

+ próchnica + wyłamania zębów

Naruszenie zależności bodźcowo - odruchowej między organizmem a środowiskiem (w normalnych warunkach) to główna przyczyna. Odbywa się przez:

nagłe zmiany ustalonego porządku karmienia, pojenia oraz użytkowania konia
nagłe zmiany rodzaju pracy
nieprzestrzeganie indywidualnych norm odnoszących się do masy ciała zwierzęcia i rodzaju wykonywanej pracy
pojenie bezpośrednio po obfitym nakarmieniu paszą treściwą itp.

działanie szkodliwych bodźców (do których zwierzę nie było przyzwyczajane ):

bardzo zimna woda
pasza zagęszczona, trudno strawna, łatwo pęczniejąca, ulegająca fermentacji (sfermentowana), spleśniała, zgniła
chciwe zjadanie pokarmu przez wygłodniałe zwierzę

Sposób odżywiania i rodzaj zjadanej paszy jest najważniejszą przyczyną.

indywidualna wrażliwość na działające bodźce (napięcie w układzie wegetatywnym). Równowaga między układem sympatycznym i parasympatycznym może ulec zaburzeniu:

przez nacisk tętniaka, na tętnicy krezkowej przedniej, na splot krezkowy przedni
nacisk np. przez kamień w miedniczce nerkowej na splot trzewny tylny
inne przyczyny nie dają się tak łatwo wychwycić (np. burze latem)

Przyczynami bólu mogą też być:

toniczny skurcz mięśni gładkich
szarpanie krezki przez wzmożoną perystaltykę jelit
rozciąganie ścian jelit

zalegające masy kałowe

rozpieranie przez wytwarzane gazy

Objawy:

pocenie się
kładzenie w nietypowym czasie
głowa i szyja wyciągnięte do przodu
ciągły ruch:

dreptanie i grzebanie (kopanie),
oglądanie ścian brzucha
częste kładzenie i wstawanie
ciągłe oddawanie moczu
stękanie i przewracanie się przez grzbiet
leżenie na grzbiecie
nagłe padanie, rzucanie się na ziemię

Przejawy bólu w zachowaniu się zwierząt są różne w zależności od stopnia jego nasilenia.

Przy bólu małego stopnia koń grzebie kończyną, wyciąga głowę, wywijając przy tym górną wargę, ogląda się na boki, obwąchuje okolice powłok brzusznych, chwyta je zębami, przeciąga się, przybierając postawę wahadłową lub napina się jak do oddania moczu oraz chętnie leży. Zmuszony do ruchu, idzie, jednak nie okazując bólu.

Gdy ból jest bardziej nasilony, określamy go jako średniego stopnia. Koń drepce w tym przypadku w miejscu lub chodzi z miejsca na miejsce, uderza niecierpliwie ogonem o uda, kładzie się i zaraz wstaje. W ruchu przysiada, lecz nie upada gwałtownie na ziemię.

Przy znacznych bólach określanych jako dużego stopnia, koń robi wrażenie nieprzytomnego, rzuca się na ziemię, tarza się w sposób gwałtowny, po czym znowu wstaje.

Może również uderzać kończynami o brzuch lub kopać do tyłu. Niekiedy cofa się, klęka na przednich kończynach i zaraz wstaje lub kładzie się na boku, pozostając w takiej pozycji lub odwraca się i przez dłuższy okres czasu leży na grzbiecie. Prowadzony rzuca się na ziemię, tarza, wstaje, podbiega i znowu upada.

Rozpoznanie poszczególnych schorzeń morzyskowych powinno się opierać

na następujących danych:

wywiadzie
określeniu rodzaju występującego bólu, jego siły i charakteru (ciągły - przerywany)
ocenie stanu ogólnego zwierzęcia
badaniu przez prostnicę, ewentualnym sondowaniu żołądka i wykonaniu punkcji jamy brzusznej.

O postawieniu prawidłowego rozpoznania decyduje uwzględnienie wszystkich wymienionych czynników. Ocena stanu chorobowego na podstawie jednego z nich kryje w sobie niebezpieczeństwo popełnienia pomyłki. Pominięcie zaś badania przez prostnicę należy uważać za błąd.

Bóle okresowe małego stopnia po każdym posiłku przy nieprawidłowej defekacji występują przy obecności guzów na krezce, mogą to być np. ropnie, nowotwory.

W okresie trwania bólu zwierzę może przyjmować tzw. Przymusowe lub ulgowe, niefizjologiczne postawy i pozycje, jak np. pozycja obserwatora (zatkanie jelit grubych), siedzącego psa (ostre rozszerzenie żołądka, ogólne wzdęcie jelit), wahadłowa (zatkanie jelita ślepego i rozległe zatkanie okrężnicy dużej), klęcząca, koń może również opierać głowę o ścianę leżąc na grzbiecie (zatkanie okrężnicy małej) itp.

Bóle przerywane o różnym nasileniu, obserwuje się przy spastycznym skurczu jelit, przy małym i średnim stopniu zatkania jelita ślepego, niewielkim wzdęciu jelit, zatkaniu dolnego pokładu i zagięcia miedniczego okrężnicy dużej, wyjątkowo przy miernym stopniu zatkania rozszerzenie żołądkowego.

Ból ciągły dużego stopnia towarzyszy zarówno pierwotnemu, jak i wtórnemu rozszerzeniu żołądka, przemieszczeniom (skrętom, zawęźleniom, wpochwieniom, omotaniom, uwięźnięciom), wzdęciom jelit, zatkaniom bańki okrężnicy i okrężnicy małej.

Badanie przy schorzeniach morzyskowych koni:

Wywiad

Badanie kliniczne

- badanie podstawowe

oglądanie, omacywanie
badanie układu krwionośnego
badanie układu oddechowego
pomiar temperatury

Badanie konia z objawami morzyskowymi.

Badanie podstawowe - oględziny (w pozycji spoczynkowej)

wygląd ogólny:

postawa
zachowanie się zwierzęcia

obwód brzucha:

normalny
powiększony

0x01 graphic

Omacywanie, opukiwanie.

Ściany jamy brzusznej:

wzmożone napięcie:

peritonitis
wzdęcia
przepukliny (moszna u ogierów)

wypuk przytłumiony, stłumiony:

przeładowanie

wypuk bębenkowy, metaliczny:

wzdęcia

Osłuchiwanie brzucha:

Szmery jelitowe:

przyspieszone................. kolki spastyczne

zapalenia jelit

metaliczne....................... wzdęcia
rzadkie, zniesione............ niedrożność mechaniczna lub porażenie jelit

0x01 graphic

Pomiar temperatury wew. - przed badaniem rektalnym

temp. Normalna: bez znaczenia diagnostycznego
temp. Obniżona: wstrząs, ziejący odbyt, poprzedzający badanie rektalne
temp. Podwyższona: transport, zap otrzewnej, zap jelit, zap płuc, zap opłucnej.

Układ oddechowy

liczba oddechów
typ oddychania
osłuchiwanie
opukiwanie
gazometria krwi tętniczej

Układ krążenia

tętno: liczbę jakość
bł śluzowe: kolor, naczynia włosowate
czas wypełnienia naczyń włosowatych
osłuchiwania serca
Ht, białko całkowite

Badanie rektalne:

Technika

odpowiednie zabezpieczenie (poskrom itp.)
rękawice, wazelina parafina
przy silnych parciach: lewatywa z ciepłej wody, Buscopan i.v. (znieczulenie nadoponowe)

skaleczenia?
opróżnić końcową część prostnicy (ampulla recti)
badanie

Wyniki:

Jelita:	wzdęcie, zatkanie zwiększona zawartość płynu, obrzęk ściany
Taśmy:	napięcie, galaretowaty obrzęk
Otrzewna i bł surowicza:	gładka, chropowata, aksamitna napięta
Jama brzuszna:	pełna, pusta, zawierająca płyn