Preromantyzm w Niemczech. Pierwiastki romantyczne w balladzie "Król Olszyn" i "Fauście" Goethego.

Romantyzm rozpoczął się się w końcu XVIII w. i trwał do połowy wieku XIX. Rozwijał się pod wpływem dążeń niepodległościowych oraz rewolucji społecznych zapoczątkowanych przez Francję w roku 1789.

Do głównych tendencji obecnych w literaturze i sztuce należą:

1. Bunt przeciwko racjonalizmowi, docenienie wartości uczuć i intuicji;

2. Odrzucenie zasad poetyki klasycystycznej - mieszanie rodzajów literackich, tworzenie nowych gatunków.

3. Odejście od naśladowania wybitnych twórców minionych epok, w stronę twórczości oryginalnej.

4. Historyzm - czerpanie motywów z przeszłości, a najbardziej średniowiecza

5. Ludowość - zainteresowanie ludem, jego losem, kulturą, wierzeniami, a także tzw. twórczością ludową.

6. Orientalizm - zainteresowanie kulturą i przyrodą Wschodu

7. Łączenie realizmu z fantazją i wyobraźnią

8. Docenienie roli przyrody w życiu człowieka

9. Bunt przeciwko starym formom życia społecznego, tzn. nierówności, niesprawiedliwości, przesądom społecznym, skostniałym konwenansom towarzyskim i obyczajowym

10. Zerwanie z uniwersalizmem na rzecz literatury narodowej

11. Odświeżenie języka.

Romantyzm ma swe korzenie już w II połowie XVIII wieku, co nazywamy preromantyzmem. Jest to widoczne w literaturze angielskiej, francuskiej, a głównie w niemieckiej. Świadczą o tym utwory Jana Gotfryda Herdera, Jana Wolfganga Goethego, Fryderyka Schillera.

Duży wpływ na epokę romantyzmu wywarła filozofia niemiecka nazywana idealizmem, a reprezentowana przez Fuchtego, Schellinga i Hegla. Zakładali oni, że idee są ważniejsze od rzeczy realnych, a spośród wartości najwyżej cenili sztukę, wolność i czyn. Ponadto duże znaczenie przywiązywali do uczucia.

J.G. Herder (1744-1803) - poeta, filozof, historyk. Jego wielką zasługą było zebranie i wydanie pieśni ludowych różnych narodów.

Fryderyk Schiller (1759-1805) - pisał wiersze i dramaty, do których należą m.in. "Zbójcy", "Intryga i miłość", "Don Karlos".

J.W.Goethe (1749-1832) - jeden z najwybitniejszych poetów niemieckich, autor wierszy lirycznych, ballad, poematów, dramatów i powieści. Do jego utworów należą m.in.: powieść "Cierpienia młodego Wertera", dramat "Faust".

Pierwiastki romantyczne w balladzie "Król Olszyn" J. W. Goethego.

Ballada składa się z elementów realistycznych oraz fantastycznych. Te drugie to:

król Olszyn - twór wyobraźni ludowej, zły duch czyhający na podróżnych; jego matka i córki oraz przeżycia jadącego z ojcem chłopca będące swoistymi halucynacjami wskutek choroby. Dziecko czuje obecność króla Olszyn, jest nim przerażone, błaga ojca o ratunek.

W przeżyciach dziecka poeta zawarł przejawy postawy romantycznej, u której źródeł leżą uczucia i intuicja, co Shakespear wyraził w słowach Hamleta:
"Zdaje mi się, że widzę. Gdzie? Przed oczyma duszy mojej."
"Miej serce i patrzaj w serce."
"Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga."

Ojciec zaś uosabia postawę racjonalistyczną, nie widzi króla Olszyn bagatelizując go, a urojenia dziecka tłumaczy zjawiskami przyrody (mgłą, wiatrem, szelestem drzew). Innymi pierwiastkami romantycznymi w balladzie są opisy przyrody (zwięzłe, krótkie - lakoniczne), specyficzny nastrój tajemniczości i grozy.

Ballada była modnym, ulubionym gatunkiem romantyków. Jest gatunkiem synkretycznym epicko - literackim. Elementem epickim jest narracja, zaś składnikiem liryki są przeżycia chłopca, przybierają nawet dramatyczny koloryt. Wydarzenia zawarte w balladzie mają charakter legendarny.

"Faust" Goethego - przykład dramatu romantycznego.

"Faust" to najwybitniejsze dzieło Goethego, nad którym poeta pracował 25 lat. Tytułowy bohater to średniowieczny alchemik, uczony, czujący wciąż niedosyt wiedzy, mówiący często jak Sokrates, iż wie że nic nie wie. U schyłku życia nie ma satysfakcji ze swego dorobku i marzy o rozpoczęciu życia jeszcze raz. Ziszcza się to za sprawą układu z diabłem, który przywraca mu młodość za cenę oddania później własnego życia. Faust przeżywa po raz drugi wiele radości i szczęścia, poznaje piękną Małgorzatę, kocha ją z wzajemnością, lecz nieświadomie doprowadza swą ukochaną do zbrodni w postaci zamordowania dziecka. Po okresie upojenia długim życiem Faust znów jest rozgoryczony, aż wreszcie znajduje prawdziwe szczęście w pracy dla przyszłych pokoleń przy wydzieraniu przyrodzie ziemi na cele uprawne (karczuje lasy, osusza bagna).

Losy Fausta ilustrują życie każdego człowieka złożone z marzeń, tęsknot, sukcesów i porażek. Wynika z nich, że pełnię satysfakcji można zdobyć w pracy dla społeczeństwa.

"Faust" jest nowym typem dramatu nazwanym dramatem romantycznym. Nie ma w nim akcji w tradycyjnym sensie. Zastępują ją luźne sceny, długie monologi, akcja rozgrywa się głównie we wnętrzu bohatera.

---