Święta Rodzina doskonałym wzorem jedności Kościoła w świetle nauczania Misjonarzy Świętej Rodziny

Spis treści:

Wstęp

I. Starotestamentalne pojęcie jedności rodzinnej

1. Rodzina w Pięcioksięgu.

2. Rodzina w świetle tradycji sapiencjalnej Starego Testamentu

3. Rodzina z punktu widzenia tekstów prorockich i psalmów.

II. Świętorodzinny model jedności

1. Wcielenie Jezusa w rodzinie jako pojednanie z Ojcem

2. Adoracja manifestacją Wiary Józefa i Maryi.

3. Budowanie relacji w Świętej Rodzinie

III. Kościół na wzór Świętej Rodziny miejscem realizacji jedności

1. Święta Rodzina źródłem duchowości wspólnot zakonnych

2. Jedność Świętej Rodziny w liturgii Kościoła

3. Święta Rodzina w dziełach ekumenicznych.

Bibliografia

Wstęp

(wersja robocza)

„I stworzył Bóg ludzi na swój obraz; na obraz Boży ich stworzył. Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę.”. Tymi słowami rozpoczyna się historia człowieka na ziemi wpleciona w siedmiodniowy cykl stworzenia świata. Pan Jezus przypomina o tej prawdzie mówiąc do faryzeuszy:
„ Czy nie czytaliście, że na początku Stwórca stworzył ich mężczyzną
i kobietą (…) Z tego powodu mężczyzna opuści ojca i matkę
i połączy się ze swoją żoną. I staną się dwoje jednym ciałem. I tak już nie są dwoje, ale jedno ciało. Tego wiec, co Bóg złączył człowiek niech nie rozdziela!”

Jak odnajdujemy w Piśmie Świętym Bóg rozpoczyna swój plan względem człowieka we wspólnocie mężczyzny i kobiety. Od samego początku tak wygląda w pełni doskonała forma egzystencji człowieka na ziemi. Dwie płcie, które się wzajemnie uzupełniają i razem tworzą jedno ciało. Pan Jezus tę prawdę podaje faryzeuszom jako normę postępowania jako zamysł Boży względem małżeństwa mężczyzny i kobiety.

Święta Rodzina wpisuje się w ten odwieczny zamysł Boży. Sługa Boży ks. Jan Berthier MS, założyciel Zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny opisuje Święta Rodzinę jako „niezrównany wzór cnót
i doskonałości dla wszystkich ludzi” jako „Najpiękniejszy obraz ukazany światu”. Dlatego idąc za słowami Św. Pawła, który w Liście do Efezjan małżeństwo mężczyzny i kobiety podaje jako wzór Miłości Chrystusa
i Jego Kościoła oraz słowami pięknego hymnu z Apokalipsy św. Jana:

„ Cieszmy się i radujmy,

i oddajmy Mu chwałę,

Bo nadeszły zaślubiny Baranka

I Jego Oblubienica jest już gotowa.

Ubrano ją w lśniący czysty bisior,

A tym bisiorem są sprawiedliwe czyny, świętych”

W którym autor Apokalipsy w swojej wizji jeszcze dobitniej i z mocą potwierdza porównanie stosunku Chrystus - Kościół do zaślubin Oblubieńca i Oblubienicy, możemy, bez obaw ukazać Święta Rodzinę jako doskonały wzór nie tylko dla małżonków, ale również dla całego Kościoła, który ma być tak zjednoczony ze swoim Oblubieńcem jak mąż z żoną i tworzyć doskonałą jedność, o którą do Ojca modlił się Jezus:
„ …strzeż ich w imię Twoje, które mi dałeś, aby byli jedno jak my”.

Ojciec Święty Jan Paweł II nawiązując do tego wezwania Pana Jezusa
encyklice wyrażającej jego troskę o jedność Kościoła nadał tytuł
„ Ut unum sint”, Co oznacza, Aby byli jedno. Notabene jest to pierwszy tej rangi dokument ekumeniczny wydany przez Stolicę Apostolską po Soborze watykańskim II. Sięgając wstecz w historię Kościoła jest
to pierwszy tak wysokiej rangi dokumentem Stolicy Apostolskiej podejmującym problematykę jedności chrześcijan.

Już we wstępie tej pracy można odwołać się, więc do słów Św. Jana Eudesa (1601 -1680), apostoła kultu do Najświętszego Serca, który powiedział o Świętej Rodzinie, że wszyscy troje stanowią „jedno serce”: „Skoro o pierwszych chrześcijanach powiedziano, że byli jednego serca
i jednej duszy, to o ileż bardziej można powiedzieć o Błogosławionej Pannie i jej Oblubieńcu, że mieli jedną duszę i jedno serce poprzez świętą więź miłości i miłosierdzia. Stałe jest, więc przekonanie (i pewne),
że Józef ma jedno serce z Maryją w wyniku, czego można powiedzieć,
że Maryja mając jedno serce z Jezusem miała zarazem jedno serce
z Jezusem i Józefem”. Tak jak można powiedzieć, iż Jezus, Maryja i Józef stanowią „jedno serce w troje”.

W niniejszej pracy, postaram się, zatem tezę, która brzmi Święta Rodzina doskonałym wzorem jedności Kościoła udowodnić i poprzeć poszukując argumentów w Piśmie Świętym, (pierwszy rozdział) próbie przyjrzenia się i poznania tego fenomenu, jakim jest Święta Rodzina i jej wewnętrzne życie (drugi rozdział) oraz w praktyce Kościoła (trzeci rozdział). Będę sięgał do wypowiedzi świętych mężczyzn i kobiet oraz światłych ludzi Kościoła. Będę się starał odkrywać tę tajemnicę zjednoczenia i miłości Świętej Rodziny w Piśmie Świętym, tradycji, liturgii, piśmiennictwie i praktyce Kościoła. Nie zawaham się wstąpić również na teren ekumeniczny. Proszę Ducha Świętego, aby mi ten zamiar pomógł zrealizować.

Rozdział I

Starotestamentalne pojęcie jedności rodzinnej.

1. Rodzina w Pięcioksięgu.

Pan Bóg stwarzając człowieka powiedział: „Nie jest dobrze,
by człowiek był sam. Uczynię mu pomoc podobną do niego”.
Już te słowa odnoszące się do samego początku zaistnienia człowieka
ukazują troskę Boga o swoje stworzenie. Ta troska jest wyrazem Miłości Bożej, bo jak powie św. Jan „Bóg jest Miłością”. W momencie stworzenia kobiety samotność człowieka Bóg przemienia w bycie
we dwoje, w bycie w jedności. Najdoskonalszą więzią jedności jest miłość. Tę prawdę przyszedł przypomnieć nam Syn Boży Jezus Chrystus, Jego czyny i całe dzieło zbawcze świadczą o Jego miłości do ludzi
a za najważniejsze przykazanie Jezus uznał przykazanie miłości Boga
i bliźniego. Bóg, zatem powołując ludzi do małżeństwa, zapragnął
ich dobra i szczęścia. Pragnie, aby w ten sposób w rodzinie ludzie odnajdywali dobro zarówno dla samych siebie jak i dla całego rodzaju ludzkiego.

Pierwszy człowiek na widok niewiasty stworzonej przez Boga powiedział: „Ta wreszcie jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała. Będzie się zwała kobietą, bo z mężczyzny została wzięta”. Od początku, więc relacje między mężczyzną a kobietą były przewidziane przez Pana Boga jako głębokie i ścisłe więzi jedności i miłości gdyż Jak pisze
św. Paweł w Liście do Kolosan: „Miłość jest więzią doskonałości”.

Słowa, które są zapisane w Księdze Rodzaju na zakończenie opisu uformowania kobiety z żebra Adama: „Dlatego opuści mężczyzna swego ojca i swoją matkę a złączy się ze swoją żoną, tak ze staną się jednym ciałem”, mogą być odczytywane jako ustanowienie małżeństwa monogamicznego. Ponieważ to jeden mężczyzną i jedna kobieta stanowią razem „ jedno ciało”. Mogą być one również odczytywane jako Boży nakaz odnoszący się do postępowania w taki właśnie sposób to jest
do łączenia się ludzi w pary w monogamicznym małżeństwie. Nawiązują one do pochodzenia niewiasty. Skoro jest ona niejako częścią ciała mężczyzny, bo z jego ciała została uformowana, mężczyzna dąży
do ponownego połączenia się z kobietą, aby połączyć się z tym, co zostało mu odjęte. Dlatego połączenie mężczyzny i kobiety jest uzupełnieniem braku w ciele mężczyzny. Połączeni ze sobą stanowią jedno ciało.

Jak podaje tradycja żydowska mężczyzna szuka kobiety
aby się z nią połączyć. Kobieta nie szuka męża, ponieważ to kobieta została wydobyta mężczyzny i z tego właśnie powodu on stara
się ją odnaleźć. Kobieta, zatem nie straciła niczego, więc nie odczuwa potrzeby szukania czegokolwiek.

Po grzechu pierworodnym i wygnaniu z Raju dalsze dzieje ludzkości pomimo najróżniejszych wydarzeń i osłabieniu relacji człowieka z Bogiem, realizują się w rodzinie. Pismo Święte przekazuje nam tę prawdę w lakonicznych i jasnych słowach: „ Adam współżył
ze swoją żona Ewą. Ona poczęła i urodziła Kaina. Rzekła, więc: Otrzymałam mężczyznę od PANA”. Narodziny nowego człowieka
są przyjęte przez Ewę jako dar od samego Boga. Dziecko przychodzi
na świat w rodzinie. Rodzina, zatem od początku zajmuje niezwykle ważne miejsce dla narodzin, rozwoju i życia każdego człowieka i w ten sposób jest miejscem szczególnego Bożego błogosławieństwa.
Z ustanowienia samego Boga relacja mężczyzny i kobiety jest związkiem życiodajnym, w którym człowiek może wzrastać w miłości i odnaleźć szczęście.

Dalsze opisane w Pięcioksięgu dzieje ludzkości wciąż i wciąż przebiegają w rodzinie. Kolejne fragmenty Biblii, które o tym mówią
to opowiadania o potomkach Kaina: „ Kain współżył ze swoja żoną, a ona poczęła i urodziła Henoha”. „Lemek wziął sobie dwie żony. Jedna nazywała się Ada a droga Silla”. Następujące dalej opowiadania
o wybranych potomkach Adama i Seta również zawierają zapisy odnoszące się do ich życia rodzinnego: „Adam znów współżył ze swoją żoną i urodziła mu syna”. „Setowi również urodził się syn, którego nazwał imieniem Enosz”. „Adam żył jeszcze osiemset lat i miał synów
i córki”. „Set żył jeszcze osiemset siedem lat i miał synów i córki”.

„Mojżesz zgodził się zamieszkać u tego człowieka, a on dał mu za żonę swoją córkę Seforę. Urodziła ona syna, któremu nadał imię Gerszom, gdyż rzekł: „Byłem wygnańcem w obcej ziemi” Takich fragmentów w Pięcioksięgu jest wiele więcej. Wszystkie one ukazują niezwykle istotną naturalną predyspozycję człowieka do życia
i rozwijaniasię w rodzinie. Można śmiało powiedzieć, że rodzina jest niezbędna do istnienia ludzkości od samego jej początku jest w zamyśle Bożym bardzo ważna i jest zamierzona przez Niego w akcie stwórczym.

W dziejach ludzkości opisanych w Starym Testamencie możemy odnaleźć niejako dwa modele życia rodzinnego. Pierwsza forma bardziej prymitywna jest modelem przypominającym strukturę mini państwa. Głową pod względem ekonomicznym, prawnym, cywilnym
i międzynarodowym jest ojciec. On decyduje o wszystkich sprawach rodziny. Jest na pierwszym miejscu w rodzinie. Jeżeli chodzi
o sprawy religijne jest kapłanem odpowiedzialnym za duchowość i kult wobec Boga, co jest ukazane np. w Księdze Hioba: „Kiedy dobiegły końca dni ucztowania, Hiob wezwał ich, aby dokonać obrzędu oczyszczenia”. Jest to typ patriarchalny. Do rodziny, nalezą ojciec, matka dzieci, ale również służący, najemnicy, niewolnicy, przybysze, ludzie niekoniecznie pochodzący z tego samego rodu. Struktura
ta dziedzicznie opiera się na zasadach pierworództwa i w tym sensie rodzina stanowi najmniejszą jednostkę społeczną. Ogół rozproszonych rodzin podtrzymuje ze sobą więzi i stanowi ród podporządkowany jednemu przywódcy. W Księdze Liczb jest opisane jak na polecenie JAHWE Mojżesz dokonuje wykazu mispehot, tj, „domów ojcowskich”.

Po rodzinie następnym stopniem struktury społecznej w Izraelu jest pokolenie np.: Pokolenie Judy, Pokolenie Beniamina, pokolenia pochodzą one od legalnych synów Jakuba i jest ich wszystkich dwanaście..

Bóg na Pustyni Synaj z tych rodzin, rodów i pokoleń wyprowadzonych z niewoli egipskiej ukształtuje poprzez Przymierze jeden święty, wybrany naród izraelski. Przymierze pomiędzy Bogiem
a Izraelem to akt religijno - polityczny ustanawiający teokrację to jest rządy Boga jedynego prawnego władcy narodu wybranego.

Wracając jednak do obyczajów starożytnych semickich rodzin opisanych w Pięcioksięgu możemy zapoznać się bliżej ze zwyczajami panującymi w tamtych czasach w rodzinach. I tak, Abraham z troski
o żonę dla swego syna Izaaka, posyła zarządcę swego mienia Eliezera
do swoich krewnych w rodzinnej miejscowości w Charanie w tym celu, aby ten postarał się o żonę dla niego. Posłannik znajduje Rebekę doskonałą kandydatkę i jednocześnie kuzynkę Izaaka. Dziewczyna zaprasza go do swego domu. Rozpoczynają się pertraktacje związane
z zaślubinami. Eliezar prowadzi je z ojcem przyszłej żony Batuelem i jej bratem Labanem. Jej matka nie ma tu nic do powiedzenia. Ostateczna decyzję podejmuje jednak dziewczyna. To wydarzenia pokazuje
po pierwsze rolę głowy rodziny i jego pozycję, choć w tym wypadku przy całej swej władzy ani ojciec ani brat nie mogli Rebeki wydać za mąż bez jej zgody. Po drugie ukazuje nam bardzo istotną cechę mianowicie Abraham szuka żony dla swego syna pośród swoich krewnych.

Inny przykład stosunków rodzinnych i zawarcia małżeństwa zobrazowany w Pięcioksięgu to małżeństwo Jakuba z Leą i Rachelą.
W tym wypadku jednak obie są oddane za żony Jakubowi bez ich zgody. Jakub podczas pobytu u Labana, swego wuja w Mezopotamii stara się najpierw o rękę Rachelii. Podczas nocy poślubnej zostaje mu podsunięta starsza córka Lea, dopiero po upływie kolejnych lat służby
u swego wuja dostaje ukochaną Rachelą. Małżeństwo z dwiema żonami później w Prawie Mojżeszowym jest zabronione: „ Nie weźmiesz za żonę siostry swojej żony, by współżyć z nią za życia żony, gdyż było by
to powodem wrogości”.

Zazwyczaj kobieta po ślubie przechodziła do domu i rodziny swego męża. W przypadku Jakuba zaistniała odwrotna sytuacja to on wchodzi
do wspólnoty rodzinnej swoich dwóch żon. W języku akkadyiskim na taką ewentualność istniało określenie „małżeństwo errebu”^·. W takim wypadku ojciec żony adoptował swego zięcia. W przypadku Jakuba pomiędzy nim a Labanem dochodzi do zawarcia umowy. Jakub zobowiązuję się do tego, że oprócz córek Labana nie będzie brał sobie żadnych innych żon i obie będzie dobrze traktował: „ Gdybyś traktował źle moje córki gdybyś wziął sobie żony oprócz moich córek, to patrz - nie ma między nami nikogo. Bóg niech będzie świadkiem między mną
i tobą”. Jednak w miarę upływu czasu stosunki pomiędzy Jakubem
i Labanem zaczynają się psuć, co doprowadza do ucieczki Jakuba wraz
z żonami, dziećmi i dobytkiem do jego rodzinnego kraju w Kanaanie.

Z czasem w starotestamentalnej strukturze rodzinnej zachodzą pewne zmiany, które są związane ze zmianą trybu życia Izraelitów
z koczowniczego na bardziej osiadły, miejski. Struktura patriarchalna dosyć prymitywna zaczyna nieco ustępować wynika to z tego, że coraz większego znaczenia i władzy w społeczeństwie nabiera państwo. Jednak nienaruszony zostaje schemat „ojcowskiego domu lub namiotu”, który przechodzi z ojca na syna na drodze pierworództwa. Jak ważna jest rodzina która nie może nigdy zniknąć ukazuje prawo wykupu go'el
i prawo lewiratu, ma ono zapobiegać zniknięciu albo rozbiciu rodziny.

Zastosowanie prawa wykupu go'el zmierza do ochrony
tej fundamentalnej jedności pnia rodzinnego, jakim jest pokolenie
i ma na celu ochronę dóbr rodzinnych nie mogą one zostać utracone na rzecz innego pokolenia, dlatego w przypadku, kiedy członek jakiegoś pokolenia izraelskiego miał utracić swoją ojcowiznę, najbliższy krewny zdolny do tego ma obowiązek wykupić ją i odzyskać. Prawo lewiratu natomiast zachodzi wtedy, gdy członek rodziny umiera bezpotomnie.
W takim przypadku najbliższy brat ma obowiązek ożenić się z wdową
po zmarłym bracie, aby imię zmarłego i jego dobra materialne zostały zachowane w potomkach przychodzących na świat w tym małżeństwie. Dzieci te są uważane za dzieci zmarłego wraz ze wszystkimi skutkami prawnymi. Zazwyczaj pierworodny syn jest głównym spadkobiercą dóbr ojcowskich. Dlatego tak ważne są prawa pierworództwa.

W Pięcioksięgu odnajdujemy również opowiadanie o Judzie
i Tamar (Rdz 38, 1-30), które obrazuje nieco, na czym polegało prawo lewiratu. W jęz. łacińskim levir znaczy szwagier. Juda ożenił swojego syna Era z Tamar niestety umiera on bezdzietnie. Obowiązek wzbudzenia potomka spada na Onana, jego brata by wdowa mogła mieć własne dzieci. Jednak Onan dopuszcza się nadużycia względem niej powstrzymując naturalne poczęcie. Bóg karze go śmiercią za ten czyn. Mimo to prawo, lewiratu na tym się nie kończy następnym z kolei jest Szela, młodszy brat Onana. Juda oświadcza jednak, że Szela jest zbyt młody i odsyła Tamar do rodzinnego domu. Obowiązek względem Tamar nie zostaje wypełniony. Ona jednak ucieka się do podstępu, udaję siedząca przy drodze nierządnice, aby podstępnie doprowadzić do współżycia z teściem i zajścia w ciąże. Z tego współżycia urodziły się bliźnięta Peres i Zerach. Zostają oni następnie uznani za synów Judy nie zaś Ery. Postępowanie Tamar nie zostało jednak potępione, ponieważ to właśnie wypełnienie prawa i pragnienie potomstwa były motywem jej postępowania a nie chęć rozkoszy cielesnych.

Prawo dotyczące małżeństw lewirackich zostało skodyfikowane
w Księdze Powtórzonego Prawa: „Jeśli bracia mieszkają razem, a jeden
z nich umrze i nie pozostawi syna, to żona zmarłego nie może wyjść
za mąż za kogoś spoza rodziny, lecz jej szwagier, ma przyjść do niej, wziąć ją za żonę i w ten sposób wypełnić wobec niej obowiązek szwagra”. To prawo uzmysławia nam troskę Boga o ciągłość narodu
i podkreśla jedność, wspólnoty i jej znaczenie. Miało ono chronić rodzinę przed wymarciem i utratą posiadłości. Obowiązkiem brata było poślubić szwagierkę nawet gdyby już był żonaty.

Z kolei jak bardzo istotne jest pierworództwo i Boże błogosławieństwo przekazywane z pokolenia na pokolenie w rodzinie izraelskiej ukazuje historia Jakuba i Ezawa a następnie błogosławieństwo, jakie wypowiada Izrael wobec swoich dwunastu synów i dwóch synów Józefa.

W pierwszym przypadku Rebeka matka obu synów Izaaka, bliźniaków Jakuba i Ezawa bardziej kochała młodszego Jakuba, uciekając się do podstępu wykrada błogosławieństwo Boga, które należało się, Ezawowi a dostaje się Jakubowi. Wcześniej Ezaw oddaje swoje pierworództwo Jakubowi za miskę soczewicy. Błogosławieństwo Boga przechodzi na Jakuba i jego potomków. To ukazuje nam jak bardzo miłość rodzinna ma znaczenie dla losów poszczególnych ludzi. Miłość, która ukazuje się i realizuje w rodzinie.

Również takie naturalne wydarzenia jak to, które dziecko wyszło pierwsze z łona matki i inne cechy charakterystyczne dla danej osoby mają fundamentalne znaczenie w rodzinie Izraelskiej nie tylko dla losów pojedynczego człowieka, ale dla całej rodziny, narodu i dziejów zbawienia. Jakub już jako Izrael spadkobierca Bożego błogosławieństwa przekazuje to błogosławieństwo swoim synom i wnukom. Jednak jako spadkobiercę szczególnego Bożego błogosławieństwa wyznacza Judę nie Józefa, mimo że jego kochał najbardziej. Czyni to zgodnie z prawem pierworództwa pomijając jednak trzech najstarszych synów, Rubena, Symeona i Lewiego z powodu ich występków, których się dopuścili. Pierworództwo otrzymuje Juda. Wszyscy inni synowie Jakuba oraz dwaj synowie Józefa Efraim i Manasses otrzymują błogosławieństwo i zarazem sąd. Uroczysta wypowiedź Jakuba jest epilogiem życia patriarchy Józefa
i jednocześnie prologiem historii dwunastu pokoleń Izraela.

Te wszystkie wydarzenia i perypetie rozgrywają się na terenie rodziny semickiej a następnie izraelskiej. To w rodzinie decydują się przyszłe losu poszczególnych ludzi i całego narodu. Co więcej to właśnie w rodzinie rozgrywa się i dojrzewa wydarzenie zbawcze jakim jest przymierze Boga z człowiekiem. Rozpoczyna się od prarodziców Adama i Ewy, poprzez kolejne wymienione w Pięcioksięgu rodziny patriarchów aż do Świętej Rodziny na łonie której przyjdzie na świat i zostanie wychowany Syn Boży. I dalej do każdej rodziny sakramentalnej i całego Kościoła, który jest jedną wielką rodziną Bożą w Jezusie Chrystusie.

Wracając jednak do Starego Przymierza opisanego w Pięcioksięgu trzeba zauważyć, że jedność rodziny w Starym Testamencie była bardzo istotna i chroniona przez Boga. Fundamentalne znaczenie miała oczywiście jedność narodu wybranego z Bogiem, poznanie Boga
i pełnienie Jego przykazań. W mniejszej jednak skali ta jedność Boga
z narodem realizowała się na łonie rodziny izraelskiej. W Starym Testamencie momentem kulminacyjnym przymierza Boga z ludźmi jest nadanie Dekalogu. Dokonało się zdarzenie niesłychanej wagi nie tylko dla narodu izraelskiego, ale dla całej wierzącej ludzkości.

W Dekalogu, więc na bardzo wysokim miejscu znajduje się przykazanie Boże dotyczące szacunku wobec rodziców: „ Czcij swego ojca i matkę, abyś cieszył się długim życiem na ziemi, którą ci daje PAN, twój Bóg”., jest to konsekwencja szacunku względem Boga. Matce należy się poszanowanie na równi z ojcem. Chodzi tu przede wszystkim
o ochronę rodziny jako podstawnej wspólnoty życia. Druga cześć Dekalogu odnosi się do fundamentalnych zasad odnoszących
się do bliźniego. Naruszenie małżeństwa, pożądanie cudzej żony
są wyraźnie i jasno zakazane.

Szacunek do rodziców jest źródłem Bożego błogosławieństwa.
To przykazanie związane z wydarzeniem, jakie dokonało się na górze Syjon to jest Przymierze Boga z ludem podkreśla rangę szacunku dzieci względem rodziców i ono ma bardzo wysoki pułap gdyż to sam Bóg zobowiązuje do takiego postępowania.

Rodzina, zatem od samego początku istnienia człowieka na ziemi jest otoczona przez Boga szczególną opieką. Najbardziej głębokie pragnienia, uczucia i dążenia w rodzinie biorą swój początek i w rodzinie odnajdują spełnienie. Rodzina jako miejsce, w którym życie poczyna się
i rozwija. Jest jednocześnie miejscem, w którym człowiek uczy się miłości, szacunku względem innych oraz poznaje przykazania względem samego Boga. W rodzinie te najdoskonalsze więzi, jakimi są więzi miłości powinny w szczególny sposób zaistnieć i rozwinąć się. Komunia pomiędzy Bogiem a ludźmi stanowi zasadniczą część treści Objawienia
i jest to komunia miłości. Doświadczenie Wiary w Boga opiera
się na komunii i właśnie to oblubieńcze przymierze odnajduje swój bardzo wymowny wyraz w przymierzu zawartym pomiędzy mężczyzną
i kobietą, jakim jest małżeństwo.

1. Rodzina w świetle tradycji sapiencjalnej Starego Testamentu

Tradycją sapiencjaljną Starego Testamentu zwykło się nazywać pouczenia zawarte w Księgach Przysłów, Hioba, Syracydesa, Koheleta, Mądrości Syracha oraz w Psalmach. Rodzinie można według nauki żydowskich mędrców tam zawartej przypisać funkcję religijną, wychowawcza i społeczno - ekonomiczną.

W czasach Świętej Rodziny religia, prawo, historia, wartości etyczne oraz wychowanie stanowiły razem nierozłączną jedność. Prawo pisane Torah wraz z prawem przekazywanym ustnie z pokolenia
na pokolenie Mishna były podstawą dla izraelskiego ludu .

Rodzina izraelska była zorganizowana na sposób patriarchalny
i w jej skład wchodzili ludzie złączeni ze sobą więzami krwi tj. ojciec, matka, jego małżonka, niezamężni synowie, synowie żonaci wraz z ich żonami dziećmi, oraz inni ludzie złączeni ze sobą więzami wspólnego zamieszkiwania, słudzy, przybysze, wygnańcy, sieroty, wdowy wszyscy oni zamieszkiwali w jednym domu pod opieką głowy rodziny, jakim był ojciec.

W dawnych dziejach historii Izraela ojciec rodziny posiadał nieograniczoną władzę nad jej członkami. Przykładem tego jest historia Jeftego i jego córki, opisana w Księdze Sędziów. Jefte wracając
ze zwycięskiej bitwy z Amonitami składa Bogu pochopny ślub, obiecując, że złoży w całopalnej ofierze tę osobę, która pierwsza wyjdzie
z jego domu na spotkanie z nim. Tą osobą okazuję się jego własna jedyna córka. Jefte z bólem serca dotrzymuje złożonego Bogu ślubu. Innym przykładem jest przytoczony wcześniej przypadek Judy i Tamar. Kiedy Juda dowiaduje się o podstępie Tamar chce ją ukarać śmiercią.

W Izraelu ojciec był odpowiedzialny za wychowanie zawodowe dziecka, szczególnie zaś swego syna. Zawód był dziedziczony
i przechodził z ojca na syna. Księga Mądrości Stracha poucza:
„Wychowuj swego syna i pracuj nad nim, żebyś nie został zaskoczony jego bezczelnością”

Dla matki życie codzienne w rodzinie izraelskiej było bardzo trudne, ponieważ to na niej spoczywał ciężar ogniska domowego. Matka wraz z małymi dziećmi byli nierozdzielni. Do obowiązków matki należały wszelkie obowiązki takie jak troska o przynoszenie wody, mielenie ziaren, wyrabianie ciasta, wypiekanie chleba. Matka przęsła, tkała, zbierała drewno, podtrzymywała ogień w palenisku. Pomiędzy nią
a dziećmi były rozwinięte silne więzi uczuciowe.

Jak bardzo ważną jest praca i oddanie się matki dla rodziny opisują mędrcy w pełnym uznania dla kobiety Poemacie o mądrości, gdzie autor natchniony identyfikuje idealną małżonkę z doskonałą panią domu.

Nieco zaskakujący obecnie może być położony akcent
na talenty i zainteresowanie ekonomiczne dobrej żony. Autor ponad piękność i miłość kobiety przedkłada jej zmysł i talent gospodarczy.

Najważniejsza jest dla niego umiejętność zarządzania domem, zaangażowanie w pracę i głowa do interesów. Aspekt ekonomiczny
w rodzinie izraelskiej był bardzo ważny. Narzeczony, jeśli chciał wziąć dziewczynę za żonę musiał ofiarować jej ojcu pewną sumę pieniędzy tzw. machar, w zależności od ojcowskich wymagań. Zamiast pieniędzy mogło to być wykonanie pewnej pracy albo jakach przysługa. Machar nie był jednak zapłatą za kobietę, lecz raczej rekompensatą dla jej rodziny poprzez zapłacenie machar małżonek uzyskiwał prawo do kobiety.

W miarę upływu czasu, kiedy tryb życia Izraela staje się bardziej osiadły pojawiają się również poważne zmiany dotyczące obyczajów rodzinnych, między innymi ograniczenie władzy ojcowskiej na rzecz całej społeczności izraelskiej. Ukazuję to przepis zawarty w Księdze Powtórzonego Prawa.

W Izraelu rodzina obok narodu i państwa stanowi najważniejszą
z podstaw społeczności. Rodzina pośród tych trzech wartości jest jednak na pierwszym miejscu. Mędrcy żydowscy w swoich pouczeniach kładą szczególny nacisk na jej integralność i jedność. Widzą rodzinę jako siedzibę Bożego błogosławieństwa, pobożności i wychowania.

Dom rodzinny człowieka pobożnego, mądrego i sprawiedliwego staje się miejscem szczególnego Bożego błogosławieństwa. Tak na ten temat mówi Księga Przysłów: „W domu bezbożnego mieszka przekleństwo PANA, który błogosławi tylko domy sprawiedliwych”;
„W domu prawego jest wiele bogactw” „Dom bezbożnego zostanie zburzony, a namiot prawych zakwitnie”.

To w rodzinie poprzez przykład swojego życia rodzice uczą dzieci bojaźni dla Pana to jest szczególnego szacunku, który powinien być zasadniczą postawą względem Boga, każdego członka narodu izraelskiego. Dzieci właśnie po rodzicach dziedziczą bojaźń Bożą, które to usposobienie ma im pomagać dzielnie stawić czoła wszystkim próbom życiowym, jakie staną przed nimi..

Pośród wszystkich ksiąg Starego Testamentu, Księga Mądrości Syracha ma znaczenie szczególne w odniesieniu do kwestii wychowania dzieci. To właśnie rodzina jest tu ukazana jako podstawowe środowisko wychowawcze. Dziecko jest traktowane jako autentyczna i wielka wartość dla jego rodziców. To ono upamiętnia imię i obdarza radością swoich rodziców. Dziecko jest, jak to zostało już ukazane w poprzednim paragrafie, kiedy Ewa wychwalała Boga za urodzenie swego syna Kaina, szczególnym darem Boga. Obowiązek zaś wychowania dziecka spoczywał w Izraelu na obojgu rodzicach. Celem wychowania było zdobycie przez dziecko pewnego poziomu życia moralnego oraz zdobycie mądrości, nabycie karności i dyscypliny.

Rodzina jest, więc pierwszą szkołą wychowania w Izraelu. Dziecko otrzymawszy w rodzinie dar życia w rodzinie również otrzymuje dar wychowania, celowi temu to jest dobremu wychowaniu śluzą pouczenia zawarte w księgach sapiencjalnych. Obowiązek wychowania spoczywa
na rodzicach, ojciec i matka stają się w domu rodzinnym autentycznymi nauczycielami. Odpowiedzialność za wychowanie dzieci ponoszą oboje rodzice, zasadniczo jednak to ojciec występuje jako nauczyciel. Matka była tą, której zadaniem było czuwać nad Wiarą dzieci. Dzieci zaś są zobowiązane do posłuszeństwa swoim rodzicom.

Święta Rodzina jest rodziną idealną i najdoskonalsza
ze wszystkich, jakie istniały. Jest ona doskonałym wzorem dla wszystkich rodzin. Jest rodziną niezwykłą, ponieważ nosi na sobie pieczęć dziewiczego poczęcia Jezusa, który przychodzi na świat za sprawą Ducha Świętego. Pomimo swojej niezwykłości Święta Rodzina prowadziła całkiem zwyczajne życie.

W Świętej Rodzinie to św. Józef był zarządzającym kultem, wychowawcą i nauczycielem zawodu dla małego Jezusa. O św. Józefie można powiedzieć, że jest paradygmatem ojcostwa i bycia ojcem. Można również o św. Józefie powiedzieć, że jest podsumowaniem całego Starego Testamentu.

Św. Józef jest tym, który najlepiej realizował w swoim życiu powołanie do bycia ojcem, on najlepiej wychowywał i przygotowywał Jezusa do wypełnienia Jego misji bycia Synem Bożym.

Św. Józef i Najświętsza Maryja Panna byli dobrymi izraelitami. Przeżywali oni swoją religijność osobiście, ale też w wymiarze rodzinnym, jak są obecnie określani jako Święta Rodzina oraz
w wymiarze wspólnotowym. Codzienne ich życia tak jak to jest wymagane przez prawo przebiegało przeniknięte obrzędami, modlitwami, błogosławieństwami. Wyciskają one piętno na rytmie ich całego dnia
od rana do wieczora.

W rodzinie izraelskiej każdego dnia po przebudzeniu odmawiano 15 błogosławieństw. W trakcie dnia odmawiano modlitwy
i błogosławieństwa w zależności od okoliczności. Zaś przed udaniem się na spoczynek szema i błogosławieństwa.

W hebrajskiej liturgii dom rodzinny jest miejscem świętym,
to swego rodzaju małe sanktuarium, w którym sprawowane są trzy główne celebracje: codzienne posiłki, szabat w każdym tygodniu oraz coroczne święta, szczególnie święto Paschy pasah.

Oprócz modlitw i celebracji domowych izraelita modlił
się w synagodze we wspólnocie. W synagodze liturgia był sprawowana każdego dnia, szczególnie zaś w sobotę to jest w dzień poświęcony
na czytanie Tory.

W tradycji izraelskiej miały miejsce również specjalne wydarzenia
i specjalne okazje takie jak małżeństwo, urodzenie syna, obrzezanie, osiągniecie wieku dojrzałego, pogrzeb. Obrzezanie był to szczególny obrzęd związany z Przymierzem Boga z Izraelem. Ósmego dnia
po narodzeniu rodzice przynosili dziecko do synagogi gdzie wśród śpiewów i błogosławieństw dokonywano obrzezania. Obrzezany, wprawiony w tym rytuale, izraelita, mohel dokonywał obrzezania dziecka płci męskiej, które jego opiekun, sandaq trzymał w swoich ramionach.

Obrzęd obrzezania był związany z nadaniem imienia. Jak podaje ewangelista św. Łukasz: „Gdy minęło osiem dni obrzezano Chłopca
i nadano mu imię Jezus, którym nazwał go anioł jeszcze przed jego poczęciem”. W ten sposób Jezus Chrystus dołączył do genealogii został włączony w do ludu Abrahama i Izaaka. W tym znaku obrzezania Jezus spełnił wymagania Przymierza i Prawa.

Święta Rodzina wypełniała, więc wszystkie prawa i obowiązki związane z przynależnością do narodu izraelskiego. Czterdziestego dnia
po narodzeniu Pana Jezusa udali się do świątyni w celu dokonania oczyszczenia i wykupu pierworodnego syna dzięki temu dokonało
się Jego przedstawienie i ofiarowanie PANU.

Możemy, zatem na przykładzie Świętej Rodziny pobożność posłuszeństwo przepisom Prawa zauważyć jako cechę charakterystyczną, związaną z życiem rodzinnym w Izraelu, których Święta Rodzina niewątpliwie przodowała.

Pomimo że posiadamy skąpe informacje na temat dzieciństwa Pana Jezusa, na podstawie Ewangelii św. Łukasza dowiadujemy się o tym,
że był On posłuszny swoim rodzicom. Posłuszeństwo jest cnotą, która
w bardzo mocny sposób służy jedności. Ks. Jan Berthier podkreśla
że podporządkowanie się temu kogo się kocha wypływa ze szczerej miłości. Dzięki miłości pragniemy czynić nie to, co się nam podoba,
ale to, co się podoba temu, kogo się kocha. Odnosi się to zarówno
do miłości względem Boga jak i względem człowieka.

Święta Rodzina była doskonałe i dokładnie posłuszna wszelkim przepisom prawa Mojżeszowego, dotyczącego tak kultu, świąt oraz pielgrzymek do świątyni Jerozolimskiej. Ten przykład ich posłuszeństwa jest potępieniem buntu człowieka przeciwko Bogu jest przeciwieństwem postawy pychy.

W Świętej Rodzinie wypełniły się, zatem wszystkie pouczenia mędrców izraelskich u nich odnajdujemy żywe przykłady mądrości opisane w Księgach sapiencjalnych Starego Testamentu. Pan Jezus często tłumaczył swoim uczniom wydarzenia swego życia w odniesieniu do słów zapisanych Piśmie Świętym mówił: „Oto moje słowa, które powiedziałem do was gdy byłem jeszcze z wami: Musi wypełnić się wszystko, co jest napisane o Mnie w Prawie Mojżesza u Proroków i w Psalmach”. Tak, również wiele słów wypowiedzianych przez mędrców Izraela wypełniło się w Świętej Rodzinie.

2. Rodzina z punktu widzenia tekstów prorockich i psalmów.

Tak jak we wszystkich księgach Pisma Świętego można odnajdywać teksty, które odnoszą się do rodziny tak również jest w psalmach i tekstach prorockich. Zwłaszcza do Świętej rodziny i poszczególnych jej członków. Teksty prorockie Starego Testamentu są bardzo często zapowiedzią wydarzeń, które wypełniły się i są opisane w Nowym Testamencie w odniesieniu do Jezusa Chrystusa. Przypominają o tym, tzw. teksty refleksyjne, które występują w Ewangelii św. Mateusza pięć razy.
I tak w rozdziale pierwszym Ewangelii św. Mateusza czytamy: „A wszystko to się stało, aby się spełniło Słowo PANA przekazane przez proroka: Oto dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel”.
W drugim rozdziale odnajdujemy ten cytat: „A oni mu powiedzieli:
„W Betlejem Judzkim. Tak, bowiem zostało powiedziane przez proroka:

A ty Betlejem, ziemio Judy,

Wcale nie jesteś najmniejsze spośród wszystkim ziem Judy,

Gdyż z ciebie wyjdzie wódz,

Który będzie pasterzem Izraela , mojego ludu”.

I dalej idąc w głąb Ewangelii św. Mateusza natrafimy na tekst: „Tak spełniło się słowo PANA napisane przez proroka: Z Egiptu wezwałem mojego Syna”, oraz „Tak spełniły się słowa przekazane przez proroka Jeremiasza:

W Rama usłyszano krzyk,

Płacz i wieli lament.

Rachel opłakuje swoje dzieci

I nie chce, by ją pocieszono,

bo ich już nie ma.”

Następnie „ Tak spełniło się słowo przekazane przez proroków: Będą Go nazywać Nazarejczykiem”. Te wymienione teksty refleksyjne są nawiązane do wydarzenia narodzin i pierwszych lat życia Jezusa Chrystusa oraz do okoliczności Jego narodzenia. U św. Mateusza są skompilowane
w odniesieniu do Mesjasza i Jego życia na łonie Świętej Rodziny.

Do starotestamentowych tekstów, które odnoszą się do rodziny szczególnie do Świętej Rodziny, możemy zaliczyć proroctwo Izajasza, zapowiedź narodzenia się Emanuela:„ Dlatego PAN sam da wam znak: Oto panna pocznie i porodzi syna i nada mu imię Emanuel”. Te słowa są skierowane przez proroka do króla Judy Achaza, pomimo że odczytując ten tekst na sposób literalny nie koniecznie odnajdujemy w nim słowa mówiące o Najświętszej Maryi Pannie, gdyż użyte tu słowo hebrajskie almah
nie oznacza dziewicy na określenie, której stosuje się słowo hertulah, lecz młodą kobietę, dziewczynę, pannę, co jednak nie wyklucza dziewictwa. Dlatego dla egzegety nie jest łatwo zidentyfikować to, kogo chodziło, kim jest ta młoda kobieta. A spośród wielu wyjaśnień można zaproponować żonę króla, być może żonę proroka Izajasza albo symbolicznie Syjon lub Jerozolimę. Za to już w Ewangelii św. Mateusza to zdanie ewangelista, powołując się na proroka podaje nam jako słowo PANA i odnosi
je do wydarzenia narodzenia Jezusa na dziewiczym łonie Świętej Rodziny
z Najświętszej Maryi Panny. Maryja będzie zawsze matką pozostając dziewicą. Dziecię, które się narodzi to oczekiwany Mesjasz Syn Boży,
Św. Józef w tej rodzinie będąc ojcem i archetypem ojcostwa nie będzie fizycznym ojcem swego dziecka.

Proroctwo Micheasza: „A ty Betlejem, Efrata

Tak małe jesteś wśród judzkich osiedli.

Z ciebie wyjdzie mi Ten,

Który będzie władcą w Izraelu.

Jego początki sięgają praczasu

I dni wieczności” .

To proroctwo jest ogłoszeniem przyjścia dość tajemniczego
i niejasnego króla mesjańskiego przynależącego do dynastii Dawidowej. Ten to król będzie pasterzował w imieniu w imieniu samego PANA
i będzie pokojem dla ludu.

Proroctwo, Micheasza u św. Mateusza pojawia się nie jako komentarz ewangelisty jak to jest w przypadku innych tekstów refleksyjnych, lecz
w ustach nauczycieli ludu i najwyższych kapłanów podczas rozmowy Heroda z nimi, gdy dowiedział się o narodzeniu króla żydowskiego od mędrców ze wschodu, którzy przybyli do Jerozolimy, aby oddać Mu pokłon
i poszukiwali Jego miejsca narodzenia, gdyż Jego gwiazdę odnaleźli
na niebie. Mateusz, choć cytuje tekst Micheasza z dużą dowolnością jednak
z respektem. U św. Mateusza proroctwo to jest odniesione do narodzin Jezusa Chrystusa, Jego pochodzenie od Dawida przechodzi na Niego
za pośrednictwem św. Józefa, Jego ziemskiego ojca..

Kolejny tekst refleksyjny nawiązuje do słów wypowiedzianych przez proroka, Ozeasza: „Umiłowałem Izraela, gdy był jeszcze dzieckiem,
i z Egiptu wezwałem mojego Syna”. Te słowa rozpoczynają 11 rozdział Księgi Ozeasza. Bóg ustami proroka wyraża swoją miłość do narodu izraelskiego porównując tę miłość do miłości małżeńskiej, głównie
w rozdziale 2 tej Księgi. Bóg tak przemawia do swego ludu ustami proroka:
„ I stanie się w owym dniu - wyrocznia PANA - że nazwie mnie Mój Mąż (…).

Poślubię cię sobie na wieki,

Poślubię cię sobie w sprawiedliwości i prawie,

w dobroci i miłosierdziu.

Poślubię cię sobie w wierności i poznasz PANA.

I stanie się w owym dniu - wyrocznia PANA -

Że odpowiem na wezwanie niebios,

A one odpowiedzą na wezwanie ziemi”.

O ile w tych słowach Bóg swoją miłość do Izraela wyraża za pomocą słów porównanych do miłości małżeńskiej to w rozdziale 11 tej samej księgi Bóg swą miłość wyraża przy pomocy obrazu miłości Ojca do Syna,
za pomocą uczuć macierzyńskich. Ojciec, który serdecznie kocha swojego Syna uczy go chodzić, karmi, pieści na rękach, całuje, przytula. W ten sposób Pan Bóg opowiada nam o swojej miłości, jaką odczuwał do Izraela, kiedy wyprowadzał go z ziemi Egipskiej i podczas wędrówki przez pustynię. PAN tak ukochał swój lud, że wyprowadza go z niewoli i prowadzi do ziemi obiecanej, jest to symboliczny obraz przejścia od śmierci do życia.
Św. Mateusz przywołując Wyjście z Egiptu to jest podstawowy fakt z historii Izraela w bardzo ciekawy sposób zastosowuje go do Jezusa. Porównując oba teksty możemy dojść do wniosku, że św. Mateusz ukazuje te dwa wydarzenia Wyjście z Egiptu i ucieczkę do Egiptu jako wydarzenia analogiczne
i analogiczne relacje pomiędzy Izraelem i Synem Bożym Jezusem Chrystusem. Te przykłady ponownie ukazują nam relacje jakie Bóg nawiązuje ze swoim ludem jako relacje których obrazem są relacje małżeńskie a jedność małżeńska opierająca się na miłości jest obrazem tej jedności jaką Bóg zaplanował dla Siebie i poślubionej sobie małżonki jaką jest Jego Kościół w którym fundamentalnym przykazaniem jest przykazanie miłości Boga i bliźniego.

Kolejne proroctwo jest zapowiedzią grozy i płaczu: „Tak mówi PAN: W Rama słychać głos skargi - gorzki płacz.

To Rachela opłakuje synów,

Nie daje się pocieszyć po stracie swych dzieci”.

Teks ten znajduje się w samym sercu księgi Jeremiasza, nazwaną „Księgą Pociech Izraela” lub „Księga Pociechy” i w odróżnieniu
do większości tekstów księgi, rozdział ten jest napełniony nadzieją. Zadaniem zawartych w nim proroctw jest podniesienie na duchu wygnańców. Jeremiasza wygnanie do ziemi babilońskiej ukazuje nie jako karę za grzechy, lecz jako część planu zbawczego PANA. Naród na obcej ziemi jest poddany próbie i ma się oczyścić z grzechu bałwochwalstwa.

Gorzki płacz niedającej się pocieszyć matki po stracie umiłowanych dzieci poddaje w wątpliwość kwestię jakiejkolwiek nadziei na przyszłość. Rachela to jedna z czterech matron Izraela, ukochana małżonka Jakuba
i matka narodu. Według tradycji Rachela gorzko opłakiwała swoją niepłodność: „Mówiła do Jakuba: Daj mi dzieci, bo inaczej umrę.” Bóg ulitował się nad nią i w końcu mogła wydać na świat synów Józefa
i Beniamina. Przy porodzie tego ostatniego Rachela umarła. Grób Rachela znajduje się w pobliżu miejscowości Rama. Jeremiasz w napisanej księdze przekształcił tradycję Księgi Rodzaju i ukazuje Rachela opłakującą swoje dzieci uprowadzone przez Nabuchodonozora do Babilonii, śmierć symbolizuje tu wygnanie. Pocieszenie Jeremiasza polega na tym, że PAN usłyszy płacz Racheli i przywróci jej dzieci to znaczy pozwoli wygnańcom wrócić do kraju.

Tekst św. Mateusza nie odpowiada dokładnie treści, jaka jest zapisana w księdze Jeremiasza. Św. Mateusz powiązał wersety z Księgi Rodzaju
i tekst Jeremiasza i stosuje je w odniesieniu do życia Jezusa. Anioł Boży we śnie powiadamia św. Józefa o konieczności ucieczki przed niebezpieczeństwem do Egiptu. Dzięki interwencji św. Józefa, Jezus został uratowany z rzezi, jaką przeprowadził Herod w Betlejem
i okolicy. Św. Mateusz łączyć te wydarzenia chce ukazać relacje, jakie zachodzą pomiędzy ucieczka Syna Bożego do Egiptu, z uprowadzeniem izraelitów do Babilonii i innym wydarzeniem, jakim było prześladowanie izraelitów w Egipcie, kiedy faraon kazał zabijać wszystkich izraelskich chłopców. Niewinne dzieci u Mateusza mają przypominać Egipt, Betlejem grób Racheli, której płacz dochodzi z grobu z powodu nowego prześladowania. Teraz jej płacz symbolizuje płacz matek betlejemskich.

Dzięki powiązaniom i intertekstowości Starego i Nowego Testamentu możemy u proroków odnaleźć teksty odnoszące się do relacji rodzinnych.
W przedstawionych przykładach odnajdujemy symboliczną obecność Świętej Rodziny i wydarzeń z nią związanych w tekstach prorockich Starego Testamentu widzimy też konsekwentnie miłość Boga do ludzi ukazywaną
za pomocą symboliki i obrazów odnoszących się do miłości rodzinnej
i małżeńskiej.

Przechodząc do Księgi Psalmów odnajdujemy tam psalm, który najbardziej odnosi się do tematyki rodziny, ponieważ wychwala szczęście życia rodzinnego jest to Psalm 128. Poucza on o trzech cechach szczęścia. Na pierwszym miejscu jako źródło szczęścia psalm podaje bojaźń Bożą,
to jest prawdziwa cześć polegająca na zachowywaniu przykazań Bożych.
Do konkretnych oznak Bożego błogosławieństwa psalmista zalicza liczne potomstwo i pomyślność materialną. Jak podaje komentarz do tego psalmu
w Biblii częstochowskiej psalm mógł służyć jako formuła błogosławieństwa dla narzeczonych oraz nowożeńców którzy przybywali z pielgrzymką
do Jerozolimy. Obiecane w tym psalmie dobra dla tych, którzy oddają cześć PANU są bardzo istotne są to zgoda w rodzinie, pokój w narodzie, Porówna nie małżonki do winnego szczepu: „Twoja małżonka jak płodna winorośl
w zaciszu twego domostwa”. Przywodzi na myśl głębszy sens alegorii Pana Jezusa: „Ja jestem prawdziwym krzewem winorośli, mój Ojciec zaś jest hodowcą winnej latorośli”. Pan Jezus ukazuje nam kościół jako jedyne zawsze płodne drzewo, jego latorośle to wierni. Psalm ten, choć na początku był kierowany do małżonków w wymiarze duchowym jest zapowiedzią oblubieńczej miłości Chrystusa do Kościoła Jego Mistycznego ciała.

Uczucia zażyłości pomiędzy matką a dzieckiem ukazuje nam psalmista w bardzo pięknych i wymownych słowach Psalmu 131 w wersecie 2: „ I oto jestem spokojny. Ucichłem jak niemowlę nakarmione przez matkę. Jestem jak nakarmione niemowlę”.

Psalmy, które są często cytowane w nowym testamencie to tzw. „Psalmy mesjańskie”. Zaliczane są do grupy psalmów królewskich gdyż albo o królu mówią albo tez są przez króla wypowiedziane. Można przytoczyć
w tym miejscu następującą typologię: Psalmy intronizacyjne ( Ps 2; 72; 110), modlitwy króla ( Ps 18; 32 - 51), modlitwy za króla (Ps 152), śpiewy przypisywane królowi ( Ps 51).

Psalm 2 posiada uprzywilejowaną pozycję znajduje się na początku Psałterza. Jest to psalm intronizacyjny i porusza temat Bożego synostwa króla. Ten psalm bywał używany podczas ceremonii intronizacyjnych. Bóg przyjmuje monarchę jako swego syna i w ten sposób nadaje jego władzy swój mandat. W tym psalmie Bóg Jahwe ogłasza swój dekret nowy monarcha jest synem Bożym i staje się reprezentantem PANA. To znaczy sam król Syn Boży ma udział w Bożej obecności pośród swego ludu. Sam PAN objawi się za pośrednictwem człowieka specjalnie przez siebie wybranego. Spełniają się słowa tego psalmu w Świętej Rodzinie gdyż psalm ten w odniesieniu do Jezusa świadczy o Jego mesjańskim posłannictwie.
To w Świętej Rodzinie na świat przychodzi Syn Boży w prawdziwej rodzinie królewskiej wywodzącej się z linii Dawida. W Ewangelii Bóg następnie jeszcze, czterokrotnie potwierdzi synostwo Boże Jezusa Chrystusa.
W momencie chrztu w Jordanie, podczas przemienienia na górze, na Krzyżu
i w Zmartwychwstaniu oraz podczas Wniebowstąpienia. Jezus jest, więc prawdziwym Synem Bożym Królem namaszczonym przez samego Ducha Świętego.

Uprzywilejowane miejsce w lekturze teologicznej męki Jezusa
na Krzyżu zajmuje werset w psalmu 22: „Boże mój Boże mój czemuś mnie opuścił?”. Chrystus na Krzyżu nie tylko identyfikuje się z bólem
i cierpieniem, ale zamienia się w sługę Jahwe jedynego, który jest zdolny wziąć na siebie całe cierpienie ludzkości. W wersecie 10 tego psalmu, kiedy sytuacja jest beznadziejna i nadchodzi moment śmierci modlący przywołuje postać swojej matki i dzień swoich narodzin, przywołuje uczucia obrony, miłości, ciszy, bezpieczeństwa. W momencie śmierci na Krzyżu Jezusowi towarzyszy Jego matka. Maryja nie jest tu sama, towarzyszy jej siostra Maria Kleofasa, Maria Magdalena i Jan, umiłowany uczeń Jezusa, ale brakuje
św. Józefa, który już zmarł. Odczytując Ewangelię św. Łukasza zauważamy,
że Józef i Maryja żyli ściśle zjednoczeni we wszystkich okolicznościach życia Świętej Rodziny. Uczestniczyli razem we wszystkich istotnych opisanych w Ewangelii wydarzeniach z życia Pan Jezusa. W narodzeniu, obrzezaniu, przedstawieniu w świątyni, spotkaniu z uczonymi w prawie, powrocie do Nazaretu. W trakcie tych wydarzeń prześwieca jedność Świętej Rodziny. Pomimo jednak tej wspólnoty życia Ewangelie dzieciństwa podkreślają też różnice pomiędzy Maryją i Józefem w historii zbawienia.

Maryja stanowi jedno z Jezusem w Jego misterium, św. Józef został nieco później wezwany do uczestnictwa w tym misterium, aby
je zaakceptował w duchu. Tylko Maryja uczestniczy w cierpieniu z powodu zbawczej śmierci swego Syna, proroctwo wypowiedziane ustami Symeona jest skierowane tylko, do Maryji. Ona posiada też świadectwo odnośnie wydarzeń z okresu dzieciństwa, które sprawiają ze pilnie zachowywała
te wydarzenia w pamięci, aby je następnie przekazać.

Psalm 45 jest utworem, który opiewa zaślubiny króla, którego
za pomocą tradycji identyfikujemy z mesjaszem. Możemy zadać następujące pytanie: Kogo mesjasz poślubia ? Odpowiedzi są różne, PAN poślubia swój lud, Jahwe, Kościół, Matkę Bożą Maryję albo dusze wierzących.

W tym Psalmie obrazowo ukazana jest Matka Boża jako królowa gebirah. Jej królewskie funkcje przedstawił anioł Dziewicy Maryi momencie zwiastowania, kiedy zaprosił ją by została matką króla mesjańskiego. To wydarzenie zostało zapisane w Ewangelii św. Łukasza w słowach: „Nie bój się, Maryjo, bo Bóg cię obdarzył łaską. Oto poczniesz i urodzisz syna
i nadasz mi imię Jezus. Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego a Pan Bóg da Mu tron Jego ojca Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego królestwo nie będzie miało końca”. Słowa Anioła są pełne oddźwięków starotestamentalnych, wśród nich zaś Psalm, 45 zajmuje miejsce bardzo wymowne. Tradycja chrześcijańska, zwłaszcza liturgiczna przekształciła go w pieśń ku czci Maryi Matki Mesjasza.

Wszystkie te utwory w jakimś sensie odnoszą się do Świętej Rodziny z Nazaretu. Jej obecność można dostrzec choćby w formie profetycznej. W Księdze Psalmów szczególnie w psalmach mesjańskich.

Bibliografia:

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem,	Częstochowa 2008.
Ks. Berthier Jan,	Kult i naśladowanie Świętej Rodziny, Ciechocinek 2003.
Yannich Bonnet,	Święty Józef wzór głowy rodziny i opiekuna, X Kongres Józefologiczny, Kalisz X 2009, materiały dostępne w bibliotece WSD MSF w Kazimierzu Biskupim.
Genesis, Księga Rodzaju,	Z hebrajskiego przełożył i objaśnił ks. Czesław Jakubiec, Warszawa 1957.
de Christen Gilles,	Tajemnica Józefa Spowijającego w: X Kongres Józefologiczny, Kalisz X 2009, materiały dostępne w bibliotece WSD MSF w Kazimierzu Biskupim.
Jan Paweł II,	Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio, Częstochowa 1987.
Jan Paweł II,	Mężczyzną i niewiastą stworzył ich, Watykan 1986.
O. Kres Hieronim St. OSB,	Święta Rodzina z Nazaretu Medytacje biblijne, Kraków 2004.
Lifschitz Daniel,	Mężczyzna i kobieta Hegada do rozdziału drugiego Księgi Rodzaju, Kraków - Warszawa 2009.
Misjonarze Świętej Rodziny	Nowenna i modlitwy do Świętej Rodziny, Poznań 2008.
Peter Michał,	Dzieje Izraela, Poznań 1996.
Schedl Claus,	Historia Starego Testamentu T.2, Tuchów 1996.
Sobczyk Adam Józef,	Rekolekcje ze Święta Rodziną dla rodzin, Pelplin 2009.
Szymańska Urszula Katarzyna	Duch Święty jako dawca jedności na podstawie encykliki „ Ut unum sint” Jana Pawła II, Praca magisterska napisana na Papieskim Wydziale teologicznym w Warszawie Sekcja św. Jana Chrzciciela pod kierunkiem ks. dr A. Bajorskiego, Warszawa 2003, praca dostępna w bibliotece WSD MSF w Kazimierzu Biskupim
Żyć dla Świętej Rodziny,	Materiały Formacyjne Polskiej Prowincji Misjonarzy Świętej Rodziny, Ciechocinek 2006.

Rodz 1, 27.

Mat 19,8.

Jan Berthier, Kult i naśladowanie Świętej Rodziny, Ciechocinek 2003, s.22.

Por. Tamże, s.23.

Por. Ef 5, 21-35.

Ap 19, 7b - 8a.

J 17, 11b. 13.

Por. U. K. Szymańska, Duch Święty jako dawca jedności na podstawie encykliki
„Ut unum sint” Jana Pawła II, Praca magisterska napisana na Papieskim Wydziale teologicznym w Warszawie pod kierunkiem ks. dr A. Bajorskiego, dostępna w WSD MSF w Kazimierzu Biskupim.

Por. Dz. Ap 4, 32.

Por. Gilles de Christen, Tajemnica Józefa Spowijającego w: X Kongres Józefologiczny Referaty, Kalisz X 2009, dostępne w bibliotece WSD MSF
w Kazimierzu Biskupim.

Rdz 2,18.

1J 8b.

Por. Jan Paweł II Mężczyzną i niewiastą stworzył ich, Watykan 1986, s 33.

Por. Mt 22, 34 - 40.

Por. A.J. Sobczyk, Rekolekcje ze Święta Rodziną dla rodzin, Pelplin 2009, s.31.

Rdz 2, 23b.

Por. Kol 3, 14b.

Rdz 2, 24.

Por. Genesis, Księga Rodzaju, Z hebrajskiego przełożył i objaśnił ks. Czesław Jakubiec, Warszawa 1957, s.57-58.

Por. D. Lifschitz, Mężczyzna i kobieta Hegada do rozdziału drugiego Księgi Rodzaju, Kraków - Warszawa 2009.

Rdz 4,1.

Por. Syr 26, 1-4.

Rdz 4,17.

Rdz 4,19.

Rdz 4,25a.

Rdz 4,26a.

Rdz 5,4.

Rdz 5,7.

Wj 2, 21 - 22.

Por. FC, 3.

Hi 1,5.

Por. Lb 1,2.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, Materiały Formacyjne Polskiej Prowincji Misjonarzy Świętej Rodziny ( 8.2006), Ciechocinek 2006, s.13.

Por. M. Peter, Dzieje Izraela, Poznań 1996, s. 31.

Por. Claus Schedl, Historia Starego Testamentu, t. II, Tuchów 1996, s.60.

tamże, s.60.

Kpl 18, 8.

Rdz 3, 50.

Por. C. Schedll, Historia Starego Testamentu, dzieło cyt., s. 66.

Por. tamże, s. 13.

Por. tamże, s. 14.

Por. tamże, s.71-72.

Por. Pwt 25,5-10.

Por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Częstochowa 2008, komentarz, s. 378.

Por Rdz 48 - 49.

Por. C. Schedll, Historia Izraela, dzieło cyt.s.62-63.

Por. tamże. 79 - 80.

Por. Pieśń: „ Rodziną Bożą jesteśmy”, w: Nowenna i modlitwy do Świętej Rodziny, Poznań 2008.

Por. Wj 20, 1- 21; Pwt 5.

Por. M. Peter, Dzieje Izraela, dzieło cyt., s.31.

Wj 20,12.

Por. C. Schedll, Historia Izraela, dzieło cyt.s.129.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.52.

Por. FC, 12.

Por. jak wyżej., s.42.

Por. I. Soler, Wychowanie Jezusa Chrystusa, w: X Kongres Józefologiczny Referaty cz. II, s.24.

Por. jak wyżej, s.42.

Sdz 11, 1- 38.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.42.

Syr 30, 13.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 43- 44.

Por. Poemat o mądrości w: Prz 31, 10 - 31.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 45.

Por. Tamże, s. 45.

Por. Pwt 21,18-21.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.50.

Prz 3, 33.

Prz 15, 6a.

Prz 14, 11.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.50.

Por. I. Soler, Wychowanie Jezusa Chrystusa, w:X Kongres Józefologiczny, dzieło cyt. s.34.

Por. Y. Bonnet, Święty Józef wzór głowy rodziny i opiekuna, X Kongres Józefologiczny…, dzieło cyt., s.3 - 4.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.52

Por. Łk 1, 35.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 45.

Por. I. Soler, Wychowanie Jezusa Chrystusa…, dzieło cyt., s. 31.

Tamże, s. 31.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.55.

Por. jak wyżej, s. 56.

Por. jak wyżej, s. 56.

Por. jak wyżej, s. 56.

Por. jak wyżej, s. 56.

Łk 2,21.

Por. L. Toschi, Misterium obrzezania i nadania imienia Jezusowi w: X Kongres Józefologiczny, dzieło cyt. s. 4-5.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.56.

Jan Berthier, Kult i naśladowanie Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 142 i następne.

Por. Łk 2, 51.

Jan Berthier, Kult i naśladowanie Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 138.

Tamże, s. 187.

Łk 24, 44.

Mt 1, 22 - 23.

Mt 2, 5- 6.

Mt 2, 15.

Mt 2, 17.

Mt 2, 25.

Por Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 32.

Iz 7, 14.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 32 - 41.

Mi 5, 1.

Por. Mi 5, 1-5.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 36 - 40.

Oz 11, 1.

Oz 2, 16, 22- 23.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 36.

Jr 31, 15.

Jak wyżej, s. 38 -39.

Rdz 30, 1b.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s. 38 -39.

Jak wyżej, s. 39- 40.

Jak wyżej, s. 41.

Ps 128, 3.

J 15, 1.

Por komentarz do Psalmy 128 w: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu..., dzieło cyt., s. 1311.

Ps 131, 2.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.60.

Por. jak wyżej, s.68 -69.

Ps 22,2.

Por. Żyć dla Świętej Rodziny, dzieło cyt., s.70.

jak wyżej, s.71.

Łk 1, 30a-33.

jak wyżej, s.71.

jak wyżej, s.72.

14

---