Zatrudnianie pracowników młodocianych i refundowanie wypłacanych im wynagrodzeń

Zasady zatrudniania młodocianych pracowników

Całokształt zagadnień związanych z zatrudnianiem młodocianych pracowników uregulowany jest w Dziale Dziewiątym ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy ( Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami).

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. W Kodeksie pracy młodocianych pracowników objęto wzmożoną ochroną w procesie pracy. Młodociany może być tylko zatrudniony w celu przygotowania zawodowego. Pracodawca ma obowiązek zawarcia z młodocianym na piśmie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Może ono odbywać się przez naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego powinny być zawierane na czas nie określony. A zatem istotne jest, że po ukończeniu przygotowania zawodowego pracownik jest nadal zatrudniony na podstawie wcześniej zawartej umowy o pracę na czas nieokreślony - jednak już w zawodzie wyuczonym jako pracownik wykwalifikowany.

W myśl rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania nauka zawodu trwa nie krócej niż 24 miesiące i nie dłużej niż 36 miesięcy. Zaś przyuczenie do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. W odniesieniu do młodocianych uczestników Ochotniczych Hufców Pracy (tj. państwowej instytucji wyspecjalizowanej w działaniach na rzecz młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym) powyższy okres może być przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwać łącznie nie dłużej niż 22 miesiące.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania określa zasady wynagradzania młodocianych. Z rozporządzenia tego wynika, że młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Stosunek procentowy wynagrodzenia wynosi:

1. w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 4%;

2. w drugim roku nauki - nie mniej niż 5 %;

3. w trzecim roku nauki - nie mniej niż 6 %.

Młodocianemu odbywającemu przyuczenie do wykonywania określonej pracy przysługuje nie mniej niż 4 % przeciętnego wynagrodzenia.

Dane statystyczne dot. liczby młodocianych pracowników odbywających przygotowanie teoretyczne w szkołach zasadniczych

Z danych na temat liczby młodocianych pracowników odbywających przygotowanie teoretyczne w szkołach zasadniczych wynika, iż w okresie ostatnich lat liczba tych pracowników systematycznie spada. W roku szkolnym 2003/2004 w stosunku do roku 2000/2001 liczba pracowników młodocianych spadła o 60%. W podobnej skali spadła liczba uczniów zasadniczych szkół zawodowych. Ma to związek ze wzrostem aspiracji zawodowych młodzieży, która częściej wybiera kształcenie w liceach i technikach.

Udział procentowy pracowników młodocianych wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych w okresie 3 lat pozostaje na podobnym poziomie i wynosi około 54 - 60 %.

Szczegółowe dane nt. młodocianych pracowników odbywających przygotowanie teoretyczne w zasadniczych szkołach zawodowych zawiera poniższa tabela:

Tabela 1. Młodociani pracownicy odbywający przygotowanie teoretyczne w zasadniczych szkołach zawodowych

Rok szkolny	Ogółem młodociani chodzący do szkół	Ogółem uczniowie zasadniczych szkół zawodowych	Udział procentowy młodocianych wśród uczniów zas. szkół zawod.
2000/2001	291 247	511 204	57,0 %
2001/2002	187 227	348 468	53,7 %
2002/2003	146 928	244 520	60,1 %
2003/2004	121 234	203 995	59,4 %

Uwaga: Brak jest danych statystycznych o wszystkich młodocianych; oprócz uczących się w szkole są osoby, dla których naukę zawodu organizuje pracodawca oraz ci, którzy są tylko na 3-6 miesięcznym przyuczeniu do pracy.

Źródło: „Oświata i wychowanie”, GUS

Refundacja wynagrodzeń wypłacanych młodocianym

Państwo wspiera pracodawców zatrudniających młodocianych poprzez refundowanie wynagrodzeń wypłacanych młodocianym i składek na ubezpieczenie społeczne. Kwestię refundacji poniesionych kosztów przez pracodawców z tytułu prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych pracowników na podstawie umowy o pracę reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 sierpnia 2004 r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz.U. Nr 190, poz. 1951). Z zapisów tego rozporządzenia wynika, iż pracodawca zatrudniający młodocianych może wystąpić z wnioskiem do właściwego centrum edukacji i pracy młodzieży Wojewódzkiej Komendy Ochotniczych Hufców Pracy o zawarcie umowy o refundację wypłaconych młodocianym wynagrodzeń oraz opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia, jeżeli między innymi:

1. zatrudnia młodocianych w zawodach określonych w wykazie zawodów ogłaszanych przez wojewódzki urząd pracy;

2. pracodawca, osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy lub osoba zatrudniona u pracodawcy spełniają warunki do prowadzenia przygotowania zawodowego w zakresie wymagań zawodowych i pedagogicznych określonych w przepisach regulujących odbywanie przygotowania zawodowego wydanych na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Wydatki z Funduszu Pracy przeznaczane na refundację wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom od 2001 roku systematycznie zmniejszają się. Szczegółowe dane podane są w poniższym zestawieniu.

2001 r. - 395,9 mln. zł. (tj. 49 % wydatków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu)

2002 r. - 236,1 mln. zł. (tj. 30 % „ - „)

2003 r. - 230,9 mln. zł. (tj. 17 % „ - „)

2004 r. - 141,1 mln. zł. (tj. 11 % „ - „)

2005 r. - 127,4 mln. zł. w okresie od 1 stycznia do 30 października 2004 r.

Wydatki na refundację wynagrodzeń wypłacanych młodocianym zmniejszają się, gdyż przede wszystkim zmniejsza się liczba młodych ludzi uczących się w zasadniczych szkołach zawodowych, w tym liczba młodocianych pracowników. Pewien wpływ mogła też mieć wprowadzona od 2003 roku zmiana przepisów dotyczących refundacji pracodawcom wynagrodzenia pracowników młodocianych. Wprowadzone przepisy m.in. upoważniły wojewódzkie urzędy pracy do określania wykazów zawodów, w których za przygotowanie zawodowe młodocianych może być przyznana refundacja, a także uzależniły liczbę przyznanych refundacji od liczby pracowników zatrudnionych przez pracodawcę. Zmiana przepisów miała na celu lepsze powiązanie kształcenia młodocianych z potrzebami rynku pracy, jak również podniesienie jakości kształcenia i zapewnienie młodym ludziom należytej opieki u pracodawcy.

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych gwarantuje art. 70b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 2004 Nr 256, poz. 2572 ze zmianami). Wysokość dofinansowania na jednego młodocianego pracownika zależy od okresu kształcenia wynikającego z umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i wynosi:

• przy okresie kształcenia 24 miesiące - 4 587 zł.,

• przy okresie kształcenia 36 miesięcy - 7 645 zł.,

• w przypadku przyuczenia do wykonywania określonej pracy - 240 zł. za każdy miesiąc kształcenia (przyuczenie może być realizowane od 3 do 22 miesięcy - w OHP).

16.01.06

2

---