ZMIANA PRAWA PRAWO CYWILNE ZASADY SPADKOBRANIA

Dziadkowie odziedziczą po wnukach

• Prawo do spadku z mocy ustawy będą mieli również dziadkowie i pasierbowie

• Rodzeństwo będzie mogło dziedziczyć dopiero po rodzicach, a nie razem z nimi

• Zamiast zachowku rodzice otrzymają uprawnienia o charakterze alimentacyjnym

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego zakończyła prace nad projektem zmian w kodeksie cywilnym dotyczącym prawa spadkowego. Zaproponowano w nim rozszerzenie kręgu spadkobierców ustawowych o dziadków i pasierbów spadkodawcy. Obowiązujący kodeks ogranicza krąg spadkobierców ustawowych do: małżonka, zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa. W razie braku tych osób, majątek dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Babcia bez mieszkania

Zdarzyło się, że w trakcie wypadku zginęli rodzice, a po trzech miesiącach wskutek odniesionych obrażeń ich jedyne małoletnie dziecko. Po dziecku tym według obowiązujących przepisów dziedziczy gmina. Babcia, która mieszkała razem z małżeństwem i wnukiem po ich śmierci nie miała prawa do spadku tłumaczy konieczność zmian prof. Maksymilian Pazdan, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego i współtwórca projektu.

Na konieczność zmian w prawie cywilnym zwrócił też uwagę Janusz Kochanowski, rzecznik praw obywatelskich w wystąpieniu do ministra sprawiedliwości. Jego zdaniem porządek prawny, według którego spadek dziedziczy gmina lub Skarb Państwa przed stosunkowo bliskimi członkami rodziny zmarłego, w niedostateczny sposób chroni konstytucyjne prawo dziedziczenia. Nie uwzględnia też dobra rodziny w polityce społecznej i gospodarczej państwa, co zdaniem RPO jest powinnością wynikającą z art. 71 konstytucji.

Pasierb przed dziadkiem

W projekcie nowelizacji kodeksu cywilnego zaproponowano, by dziadkowie spadkodawcy mogli dziedziczyć jego majątek. Będą mieli do tego prawo, jeśli spadkodawca nie pozostawił małżonka i nie żyją rodzice spadkodawcy oraz brak jest ich zstępnych. Jeśli któryś z dziadków nie będzie chciał lub nie będzie mógł dziedziczyć jego udział przypadnie jego zstępnym. W ten sposób do spadku będzie mogło być powołane rodzeństwo rodziców: wujkowie, ciocie, stryjkowie.

Wraz z dziadkami do dziedziczenia mają być dopuszczeni pasierbowie spadkodawcy. Pasierbowie wyprzedzaliby w dziedziczeniu dziadków. Gdyby spadkodawca nie pozostawił zstępnych i małżonka dziedziczyliby po połowie z jego rodzicami lub ich zstępnymi. Gdyby rodzice spadkodawcy już nie żyli i nie pozostawiliby zstępnych pasierbowie będą dziedziczyli razem z dziadkami po połowie spadku. Pasierbom przypadnie cały majątek jeśli spadkobierca nie pozostawi małżonka i innych krewnych.

Coraz częściej zdarza się, że dziecko z poprzedniego związku wychowuje się w nowym związku. W tej nowej rodzinie następuje tak daleka integracja, że te więzi małżonka rodzica są prawie takie jak z własnymi dziećmi. Jednak propozycja dopuszczenia pasierbów do dziedziczenia może wydać się kontrowersyjna mówi Robert Zegadło, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie.

Zdarza się, że spadkobiercy mieszkają w różnych częściach świata, nie utrzymując ze sobą kontaktu. Zdaniem prawników nie powinno być to przeszkodą w ustaleniu uprawnionych do dziedziczenia.

Dzięki nowoczesnym technologiom i mediom odszukiwanie dalszych spadkobierców stało się prostsze i tańsze mówi Bartosz Grohman z kancelarii White & Case.

Gmina lub Skarb Państwa dziedziczyliby, tylko gdyby nie udało się ustalić pozostałych spadkobierców krewnych i pasierbów.

Rodzeństwo po rodzicach

Zmianie ulegnie również mechanizm dziedziczenia. Teraz rodzeństwo dziedziczy obok małżonka i rodziców. Małżonek otrzymuje połowę spadku drugą połowę rodzeństwo i rodzice z tym że udział spadkowy każdego z rodziców wynosi jedną czwartą tej połowy.

Według projektu nowelizacji kodeksu cywilnego rodzeństwo mogłoby dojść do spadku tylko w miejsce rodziców, czyli po ich śmierci.

Jeśli żyją rodzice spadkodawcy, powinni oni wyprzedzać w dziedziczeniu rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa. Rodzice z reguły znajdują się w wieku, który sprawia, że ich szanse zarobkowe są coraz mniejsze. Po śmierci dziecka na pomoc z jego strony nie mogą już liczyć. Poza tym to oni zapewnili mu wykształcenie, pośrednio więc przyczynili się do powstania jego aktywów spadkowych uzasadnia zmianę prof. Maksymilian Pazdan.

Zachowek nie dla ojca

Ograniczeniu ulegnie krąg osób uprawnionych do zachowku. Dziś uprawnienie to przysługuje zstępnym spadkodawcy, małżonkowi i rodzicom. Jeśli osoby te są trwale niezdolne do pracy, albo jeśli zstępny uprawniony jest małoletni przysługuje im dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, a w innych przypadkach połowa wartości tego udziału.

W projekcie pozbawiono tego uprawnienia rodziców. Zamiast zachowku uzyskaliby uprawnienie o charakterze alimentacyjnym. Gdyby na mocy testamentu spadek przypadł spadkobiercy nie obciążonemu obowiązkiem alimentacyjnym wobec nich będą oni mogli jeśli znajdują się w niedostatku żądać od spadkobiercy środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego.

Gdyby na skutek mało przemyślanych decyzji ich dziecka nie zostali uwzględnieni w testamencie, a znajdowali się w trudnej sytuacji życiowej, będą mieli jakąś deskę ratunku mówi prof. Pazdan.

Projektodawcy pozostawili pierwszeństwo swobodzie testowania spadkodawcy uzasadniając, że to on stworzył majątek i ma prawo nim dysponować.

---