Przedmiot, zakres i historia pedagogiki resocjalizacyjnej

Przedmiot, zakres i historia pedagogiki resocjalizacyjnej.

Pedagogika resocjalizacyjna została wyodrębniona z pedagogiki specjalnej. Pedagogika specjalna zinstytucjonalizowała się w 1922 r., kiedy Maria Grzegorzewska założyła Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej. Ważną datą dla pedagogiki resocjalizacyjnej jest rok1972 - czyli powstanie IPSiRu- to tu pedagogika resocjalizacyjna zyskuje swój odrębny status.

Pedagogika specjalna wykracza swą problematyką poza pedagogikę ogólną. Ma swoje specjalne metody, pracuje w innym środowisku, zajmuje się „specjalnymi” osobami. Nastawiona jest na niepełnosprawność, zarówno fizyczną, psychiczną jak i społeczną.

Klasyfikacja pedagogiki wg Grzegorzewskiej

rewalidacja- ponowne nadawanie znaczenia, wartości
pedagogika rewalidacyjna:

Oligofrenopedagogika- niepełnosprawni umysłowo
Surdopedagogika- osoby niesłyszące lub niedosłyszące
Tyflopedagogika- osoby niewidome
Pedagogika terapeutyczna( lecznicza) - zajmuje się osobami przewlekle chorymi
Pedagogika osób niedostosowanych społecznie, - czyli pedagogika resocjalizacyjna, za jej twórców uważani są Jedlewski i Czapów

struktura pedagogiki resocjalizacyjnej

Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się opisem i wyjaśnianiem zjawisk dewiacyjnych oraz procesami przekształcania zachowań patologicznych zachowania pożądane. Zajmuje się osobami nieprzystosowanymi społecznie w celu ich ponownej socjalizacji w ramach norm ogólnie przyjętych w społeczeństwie.

Warstwy pedagogiki resocjalizacyjnej ze względu na jej treść i cele

Warstwa aksjologiczno- teleologiczna- filozofia wychowania. Jakie wartości mamy realizować wychowując ludzi? Dzięki temu, że znamy wartości możemy określić cele, jakie chcemy realizować. W tej warstwie formułujemy pewne idee i hasła
Warstwa teoretyczna- ta warstwa jest neutralna i wolna od wartościowania. Formułujemy twierdzenia o związkach między zdarzeniami a faktami w procesie wychowania. Warstwa ta zajmuje się realizacją trzech funkcji pedagogiki: wychowania, opieki i terapii
Warstwa metodyczna( technologiczna)- formułujemy zalecenia jak postępować uwzględniając cele, twierdzenia, by móc skutecznie wywierać wpływ na zachowania, postawy, role społeczne i osobowość naszego wychowanka.

Pedagogika resocjalizacyjna czerpie z prakseologii- nauki o skutecznym działaniu. Korzysta z następujących klas działań : postulowanie-, co chcemy osiągnąć, optymalizowanie-jakie sposoby i środki wykorzystam, realizowanie- wdrażanie optymalnych metod działania.

Podstawowe pojęcia pedagogiki resocjalizacyjnej

Na proces resocjalizacji składa się:

Opieka
Wychowanie
Terapia

Osoba społecznie nieprzystosowana

Nieadekwatne zachowania społeczne
Przejawianie postaw destrukcyjno- antagonistycznych
Złe funkcjonowanie w rolach społecznych
Niezaspokojenie potrzeb I i II rzędu w związku z kumulacją niekorzystnych czynników o charakterze biopsychicznym i socjokulturowym

Deficyty rozwojowe- biopsychiczne to np. nadpobudliwość, ospałość, krańcowa nieśmiałość, dysleksja, jąkanie itp.

Deficyty socjokulturowe- ubóstwo, bieda, alkoholizm, uzależnienia, nieobecność jednego z rodziców, brak wzorców, kontakt z kulturą przestępczą.

Na zachowanie wpływają role postawy i potrzeby jednostki.

Postawy zależą od zaspokojenia naszych potrzeb I rzędu( fizycznych). Im niższy status społeczno- ekonomiczny jednostki tym łatwiej jest jej wytłumaczyć swoje zachowania przestępcze.

Dewiacja
Jest pojęciem neutralnym, orzekamy tylko czy coś jest odchylone od normy czy nie.
Jest pojęciem obejmującym zachowania odbiegające od normy w sensie statystycznym.

Istnieją dwie formy dewiacji:

Dewiacja pozytywna- występuje u osób, które mają więcej cech pozytywnych niż statystyczna większość społeczeństwa np. osoby prospołeczne.
Dewiacja negatywna- występuje u osób, które mają więcej cech negatywnych niż statystyczna większość społeczeństwa.

Patologia
obejmuje te typy zachowań, które przynoszą cierpienie i szkodę ofiarom bądź sprawcom tych zachowań. Wiąże się z odczuciami moralnymi społeczności, a nie z KK. Najczęstszymi objawami patologii w Polsce są:

Alkoholizm
Narkomania
Prostytucja
Korupcja
Hazard

Przestępstwo

Zachowanie karane przez sąd. Ogół zjawisk niezgodnych z przepisami kodeksu karnego. Większość przestępstw można zaliczyć do patologii.

Na resocjalizację składają się 3funkcje: opieka, wychowanie i terapia. Opieka resocjalizująca polega na wyuczeniu adekwatnych sposobów zaspokajania potrzeb. Wychowanie resocjalizujące polega na interioryzacji wartości przestrzeganych przez społeczeństwo. Normy te uruchamiają sumienie, dzięki temu jednostka w sytuacji pokusy zachowuje się zgodnie z wymaganiami społeczeństwa. Ostatnią funkcją jest terapia polega ona na „leczeniu” jednostki niedostosowanej społecznie. Odnosząc się do tych funkcji możemy wyróżnić 6 zaleceń z warstwy metodologicznej i aksjologicznej.

zasada wielostronnej i perspektywicznej opieki- należy zaspokoić potrzeby wychowanka oraz odkryć jego dobre strony, bazując na tym zacząć pracę.
zasada symetryczności w roszczeniach- jeśli coś komuś dajesz tym samym zobowiązujesz obdarowanego do podobnego zachowania względem innych.
zasada wszechstronnego rozwoju osobowości-( bardzo ciekawa zasada o której nic nie wiem)
zasada nadziei pedagogicznej- jeśli jednostka została czegoś wyuczona możemy poprzez warunkowanie klasyczne zmienić jej zachowanie
zasada akceptacji wychowanka- akceptujemy go takim jaki jest, nie okazujemy mu niechęci czy też pogardy.
zasada respektowania podmiotu- respektujemy podopiecznego jako osobę ludzką.

Rozmiary przestępczości nieletnich. Etiologia, motywacje, postawy

Rodzaj przestępstwa	1990		2000
	Nieletni	Dorośli	Nieletni	Dorośli
Ogólna liczba	37534	267553	54026	533943
Zabójstwa	26	588	54	12074
Uszczerbek na zdrowiu	646	7165	2327	10129
Bójki	361	6166	4285	22369
Gwałty	104	1157	181	1524
Rozboje	1225	6920	6643	24680
Kradzieże	9954	39950	10771	55118
Włamania	16046	54081	14896	48888

Możemy zaobserwować spadek włamań
Przed rokiem 1996 25% nieletnich było podejrzanych kradzież, a w latach 1996-2001 już 25%
Prawie czterokrotnie zwiększył się odsetek podejrzanych o rozbój z 3,3 w 1990 do 12,3 w 2001
Zwiększył się odsetek podejrzanych udział w bójce z 11 w 1991 do 18 w roku 2001

% ilość przestępstw różnych kategorii popełnianych przez nieletnich:

Zabójstwa- 0,01
Uszczerbek na zdrowiu-4,3
Bójka- 7,9
Gwałt-0,34
Rozbój- 12,3
Kradzież-19,9
Włamanie-27,7
Pozostałe-27,5- wiem, że wyszło tutaj, ponad 100% ale to nie moja wina coPytek tak podawał, albo źle usłyszałam

Czynniki wpływające na zwiększenie prawdopodobieństwa popełniania czynów karalnych

Zewnętrzne

Niski status społeczno- ekonomiczny
Alkoholizm osoby, która popełniła przestępstwo, lub jej rodziców
Wysoki poziom urbanizacji
Wysoki poziom industrializacji
Patologia społeczna w rodzinie
Związki z podkultura przestępczą
Niska kontrola rodzicielska
Erozja norm prawnych, moralnych- spadek znaczenia autorytetów

Wewnętrzne- ważniejsze dla pedagogiki resocjalizacyjnej. Wiążą się z typami motywacji u ludzi żyjących w ciągłej frustracji z powodu niezaspokojonych potrzeb

korzyści osobiste, rekompensata biedy. Pożądanie dóbr
pragnienie ryzyka, ekscytacji i przyjemności
chęć odczuwania władzy nad człowiekiem, częste u osób, które były maltretowane
pragnienie zemsty za niezawinione porażki. Skumulowane uczucia negatywne

Teorie wyjaśniające przestępstwa

- deterministyczna-przyczynowo- skutkowa

- probabilistyczne- określają czynniki ryzyka, które mogą wpływać na zachowanie np. kumulacja niekorzystnych czynników kryminogennych

- hermeneutyczne- chcą wyjaśnić przestępstwo w kategoriach psychologiczno- społecznych. Wyjaśnić, jaki jest sens przestępstwa.

Koncepcja wykolejenia społecznego Czesława Czapówa

teoria- system uporządkowanych sądów o wybranym wycinku rzeczywistości. Spójny logicznie system. Funkcją teorii jest opis zjawiska i jego wyjaśnienie. Teorię weryfikujemy poprzez doświadczenie.

Teoria Czapówa wynika z badań nad chuligaństwem i pośrednio z innych teorii zajmujących się zachowaniem ludzi. Główne założenia teorii:

natura ludzka jest neutralna ( ani dobra, ani zła)
natura staje się dobra, bądź zła na skutek warunkowania klasycznego
najważniejsze są postawy generalizowane przez doświadczenie jednostki
zachowania przestępcze nie są tylko i wyłącznie efektem naszej sytuacji zewnętrznej, ale wynika też z naszych preferencji, odczuć
człowiek staje się przestępcą ze względu na dominujące postawy antagonistyczne, wadliwą integrację postaw

przystosowanie jest to zachowanie równowagi między akomodacją, a asymilacją
najlepszym dla człowieka stanem jest stan homeostazy, między restrykcją a ekspansją swej osobowości.

	Krańcowa asymilacja	Krańcowa akomodacja
Nihilizm(nieobecność wartości)	Samobójstwo, samozniszczenie	Szukanie ryzyka, chuligaństwo, ekscytacja
dogmatyzm	Wiecznie pokrzywdzony (frajer więzienny)	Władza, dominacja

Formy resocjalizacji:

nihilistyczno- asymilacyjna
nihilisyczno- akomodacyjna
dogmatyczno- asymilacyjna
dogmatyczno- akomodacyjna

integracyjna teoria zachowania przestępczego Le Blanc'a

teoria ta usiłuje scalić założenia teoretyczne innych teorii, nawiązuje ona do teorii Travisa Hischiego, który wyróżniał 4 czynniki generujące przestępczość. czynniki te to:

przywiązanie- do przestrzegania norm ze względu na przywiązanie do innych osób. Spełnia rolę immunizującą
zobowiązanie- przymus normatywny wynikający z rozpatrzenia bilansu strat i zysków
zaangażowanie- jednostki w ład instytucjonalny, koszty złamania norm byłyby zbyt duże. Zobowiązuje ono do przestrzegania norm
wierzenia(przekonania) - zobowiązują nas do zachowania się zgodnie z normami ze względu na system wierzeń i obyczajów.

Jeśli któryś z tych czynników nie zadziała wzrasta prawdopodobieństwo popełniania przez jednostkę czynów sprzecznych z normami.

Koncepcja Le Blanc'a redukuje je do dwóch czynników

kontroli wewnętrznej
kontroli zewnętrznej

zazwyczaj silniej nawiązujemy do kontroli zewnętrznej, Le Blanc przeprowadził badania i doszedł do wniosku, że kontrola wewnętrzna jest równie ważna jak zewnętrzna. Przestępczość nieletnich jest skutkiem deficytu w zakresie powściągów zewnętrznych(społecznych) oraz ograniczonego rozwoju psychicznego kontroli wewnętrznej (konformizmu)

kontrola wewnętrzna działa dzięki mechanizmowi antycypacji winy- samo wyobrażenie zachowaniu nagannym wywołuje wyrzutu sumienia, które działają jako kara.

Lepiej byłoby gdybyśmy w procesie resocjalizacji skupiali się na systemie wewnętrznej, gdyż nadmiernie rozbudowanie systemu kontroli zewnętrznej wpływa na rozwój systemu totalitarnego.

SKALA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO

Jest to skala szacunkowa- nie badamy bezpośrednio jednostki, tylko zbieramy opinie o nich osób znaczących (nauczycieli, rodziców, kolegów). Bada ona funkcjonowanie w rolach oraz biopsychiczne i kulturowe uwarunkowania niedostosowania . skala ta nie jest skala pusta- możemy porównywać wyniki z różnych podskal w SNS jest 6 a oto one

nieprzystosowanie rodzinne
nieprzystosowanie rówieśnicze(koleżeńskie)
nieprzystosowanie szkolne
nasilenie zachowań antyspołecznych
kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych
kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych oraz środków profilaktyczno- korekcyjnych

kryteria rozwoju dojrzałości interpersonalnej:

norma statystyczna

zachowanie jest normalne, gdy mieści się w granicach jednego odchylenia statystycznego od średniej

kryterium aksjologiczno- pedagogiczne- normalne są zachowania, które świadczą o tym, ze człowiek dąży do rozwoju
kryterium psychologiczne- normalne jest zachowanie, które świadczy o tym, ze człowiek dąży do homeostazy między akomodacją a asymilacją
kryterium normatywne gdy zachowujemy się zgodnie z normami
kryterium ekologiczne- gdy postępujesz w sposób, który zwiększa prawdopodobieństwo przeżycia

SYSTEM DIGNOSTYCZNO - METODYCZNY I-LEVEL

I-level dotyczy rozwoju dojrzałości interpersonalnej .

Człowiek rodzi się z pewnym biologicznym potencjałem, kształtuję się poprzez kontakt z rzeczywistością, na zasadzie wartościowania, różnicowania bodźców. Osiąga pewną dojrzałość do kontaktów interpersonalnych . Można się zatrzymać na jakimś stadium tzn. ZAFIKSOWAĆ.

7 stadiów rozwoju człowieka:

chaos = wyodrębnia się prymitywne biologiczne „ja”(dojrzewanie fizjologiczne systemu nerwowego) wyodrębnia się tożsamość człowieka; poznanie własnego ciała i otoczenia;

zaburzenia: brak kontaktu z rzeczywistością; nie rozróżnienie fikcji od rzeczywistości

różnicowanie osób i rzeczy w świecie = świadomość różnic jakie zachodzą między nią a otoczeniem; świadomość że inne osoby mogą zaspokoić nasze potrzeby a przedmioty nie.

Zaburzenia : aspołeczność; egocentryzm poznawczy

różnicowanie stałych reguł = postrzeganie zależność występujących między ludźmi; nauka wpływu na innych; nauka reguł postępowania; nauka ról społecznych

zaburzenie : konformizm ; zastraszanie innych; manipulacja

dostrzeżenie że nie da się o wszystkim decydować ; nie wszyscy nam ulegają; uczy się przewidywać zachowania innych poprzez ogólnie przyjęte normy i wartości

zaburzenie : neurotyzm - lęk , świat nie chce mi się poddać

uczenie jednostki rozwiązywania konfliktów; wybór ról; uczenie jak zachowywać się w danej sytuacji

poczucie własnej wartości, odrębności, wiemy kim naprawdę jesteśmy (odróżniamy siebie od sprawowanej roli), samokontrola, samoświadomość

poczucie względności wartości, dystans wobec świata, samego siebie; nadświadomość

Resocjalizacja zajmuję się zaburzeniami z II; III i IV etapu bo :

W I to zaburzenia psychiatryczne ; w V zaburzenia nie są związane z osobowością , a VI i VII zaburzeń się nie przewiduje .

Teoria wektorów Czesia Czapówa

Teoria wektorów wprowadza pojęcie kierunkowości. Celami resocjalizacji jest:

optymalny rozwój człowieka
optymalny rozwój uspołecznienia

rozwój- różnicowanie struktur poznawczych, emocjonalnych i integrowanie ich funkcji. Człowieka możemy przedstawić jako wiązkę wektorów. Człowieka możemy zanalizować ze względu na 10 płaszczyznach (Czesio), które znajdują się w 3 wymiarach (Lesio)

wymiar intelektualny

postrzeganie synkretyczne> postrzeganie analityczne> postrzeganie intelektualne
myślenie zmysłowo- ruchowe> myślenie konkretno- obrazowe> myślenie abstrakcyjne
emocjonalność> impulsywność> refleksyjność

wymiar emocjonalny

pasywność> transformatywność> aktywność
responsywność reaktywna> responsywność reproduktywna> proaktywność
egoizm> altruizm> miłość
integracja pierwotna> dezintegracja pozytywna> integracja na wysokim poziomie
syntonia> sympatia> teliczność

rozwój moralności

spontaniczność> konformizm> autonomia prospołeczna
stymulacja irracjonalna z wewnątrz> stymulacja irracjonalna z zewnątrz> stymulacja racjonalna

jest to system celów wychowawczych, których realizacja przyczynia się do homeostazy- zdolności i skłonności do utrzymania integralności własnego środowiska wewnętrznego dzięki dostrajaniu się do środowiska zewnętrznego i mimo zmian , które w tym środowisku zachodzą. Homeostaza polega na zachowaniu równowagi między dwoma integrującymi osobowość siłami:

akomodacją- dążeniem do kooperacji z otoczeniem i do uniknięcia własnej izolacji i zbędności
asymilacją- dążeniem do obrony własnej integralności, akcentowania własnej indywidualności i niepowtarzalności

TEORIA ALLPORTA

Allport jest przedstawicielem psychologii humanistycznej. Postrzega on rozwój człowieka jako i kształtowanie osobowości od ja cielesnego do ja intencjonalnego.

„ja cielesne”- „bodyself”- z organizmu biologicznego wyłania się zarodek osobowości- pojawia się świadomość własnego ciała- wyodrębnienie się z otoczenia. Około 15 miesiąca życia
ja materialne ”self identity”- odróżniamy siebie od innych osób. Pierwotne poczucie ciągłości
„self estime” pierwsze oceny samego siebie(2-3 r.ż.). samoocena jest pochodną środowiska zewnętrznego. Następują pierwsze konformizację z których dziecko jest dumne( byłam dziś grze4czna) ale następują tez fazy buntu( nie chce tej cholernej papki i buch w ścianę!!)
„ ja posiadające” „ self extension”- dziecko wchłania do swojego ja coraz więcej rzeczy. Moralność konwencjonalna, chociaż pojawiają się zaczątki moralności autonomicznej. (4-5 r.ż) dziecko ma fazę na gadkę w stylu:” moja mamusia, moje buciki”
ja odzwierciedlone-self image- obejmuje on jaźń pierwiastkową(nasz osobisty obraz), jaźń odzwierciedloną( jak ludzie nas postrzegają)
„ja- jako układ racjonalnego radzenia sobie- self as a rational coper- dziecko zauważa, że samo może wystąpić z inicjatywą. Na tym etapie dzieci uczą się kłamać i manipulować. Pojawia się tez tu możliwość stania się dzieckiem przestępczym(6-12 r.ż)
ja intencjonalne (13-15 r.ż) dziecko jest w stanie odpowiedzieć na pytanie kim jest.